SEMERKANT Amin Maalouf, 1949'da Lübnan'da doğdu. Ekonomi ve toplumbilim okuduktan sonra ...

112 Pages·2008·0.69 MB·Turkish

SEMERKANT
Amin Maalouf, 1949'da Lübnan'da do(cid:247)du. Ekonomi ve toplumbilim okuduktan sonra
gazetecili(cid:247)e ba(cid:250)lad(cid:213); 1976'dan beri Paris'te ya(cid:250)(cid:213)yor. Çe(cid:250)itli yay(cid:213)n organlar(cid:213)nda yöneticilik
ve kö(cid:250)e yazarl(cid:213)(cid:247)(cid:213) yapm(cid:213)(cid:250) olan Maalouf, bugün vaktinin ço(cid:247)unu kitaplar(cid:213)(cid:81)(cid:213) yazmaya
ay(cid:213)rmaktad(cid:213)r. Yap(cid:213)tlar(cid:213)nda çok iyi bildi(cid:247)i Asya ve Akdeniz çevresi kültürlerinin
söylencelerini ba(cid:250)ar(cid:213)yla i(cid:250)leyen Maalouf, ilk kitab(cid:213) Les Croisades vues par les Arabes
(1983, Araplar(cid:213)n Gözüyle Haçl(cid:213)lar) ile tan(cid:213)nd(cid:213) ve bu kitab(cid:213)n çevrildi(cid:247)i dillerde de büyük bir
ba(cid:250)ar(cid:213) kazand(cid:213). 1986'da yay(cid:213)mlanan ve ayn(cid:213) y(cid:213)l Frans(cid:213)z-Arap Dostluk Ödülü'nü kazanan
ikinci kitab(cid:213) (ilk roman(cid:213)) Leon l'Africain (Afrikal(cid:213) Leo) ise bugün bir "klasik" kabul
edilmektedir.
Maaloufun 1988'de yay(cid:213)mlanan ikinci roman(cid:213) Samarcande (Semerkant) da co(cid:250)kuyla
kar(cid:250)(cid:213)land(cid:213) ve pek çok dile çevrildi. Maaloufun sonraki kitaplar(cid:213) yine romand(cid:213): Les Jardins
de lu-miere (1991, I(cid:250)(cid:213)k Bahçeleri) ve Le Premier Siecle apres Beatrice (1992,
Beatrice'den Sonra Birinci Yüzy(cid:213)l). Amin Maalouf, 1993'te yay(cid:213)mlanan roman(cid:213) Le Rocher
de Ta-nios (Tanios Kayas(cid:213)) ile Goncourt Ödülü'nü kazand(cid:213). Son roman(cid:213) Echelles du Levant
(Do(cid:247)unun Limanlar(cid:213)) ise 1996'da yay(cid:213)mland(cid:213).
Amin Maaloufun dört roman(cid:213) yay(cid:213)nevimizce Türkçeye kazand(cid:213)(cid:85)(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213)r: Afrikal(cid:213) Leo (1993),
Semerkant (1993), Tanios Kayas(cid:213) (1995) ve Do(cid:247)unun Limanlar(cid:213) (1996).
AM(cid:248)N MAALOUF
Semerkant
ROMAN
Semerkant / Amin Maalouf
Özgün ad(cid:213): Samarcande
(cid:248)(cid:100)(cid:248)NDEK(cid:248)LER
(cid:37)(cid:248)(cid:53)(cid:248)NC(cid:248) K(cid:248)TAP
(cid:249)airler ve Sevgililer • 11
(cid:248)(cid:46)(cid:248)NC(cid:248) K(cid:248)TAP
Ha(cid:250)ha(cid:250)iler Cenneti • 77
ÜÇÜNCÜ K(cid:248)TAP
Bininci Y(cid:213)(cid:79)(cid:213)n Sonu • 135
DÖRDÜNCÜ K(cid:248)TAP
Denizde Bir (cid:249)air • 189
Ve (cid:250)imdi, bak(cid:213)(cid:250)lar(cid:213)(cid:81)(cid:213) Semerkant üzerinde gezdir! O, yeryüzünün kraliçesi de(cid:247)il mi? Tüm
kentlerin kaderini ellerinde tutmuyor mu?
Edgar Allan Poe (1809 -1849)
Atlantik'in dibinde bir kitap var. Anlataca(cid:247)(cid:213)m, i(cid:250)te onun öyküsü.
Belki nas(cid:213)l sonuçland(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) biliyorsunuz: o tarihte gazeteler yazd(cid:213), baz(cid:213) yap(cid:213)tlarda da
belirtildi: 14 Nisan 1912'yi 15 Nisan 1912'ye ba(cid:247)layan gece, Titanic gemisi,
Newfoundland aç(cid:213)klar(cid:213)nda batt(cid:213)(cid:247)(cid:213)nda, en ünlü kurbanlar(cid:213)ndan biri de, (cid:248)ranl(cid:213) bilge ozan,
gökbilimci Ömer Hayyam'(cid:213)n Rubaiyat'(cid:213)(cid:81)(cid:213)n elyazmas(cid:213) tek örne(cid:247)i idi.
Bu deniz facias(cid:213)ndan söz edecek de(cid:247)ilim. Benden ba(cid:250)kalar(cid:213), felaketi dolar ile
de(cid:247)erlendirdiler, benden ba(cid:250)kalar(cid:213), ölülerin ve son sözlerinin dökümünü, yap(cid:213)lmas(cid:213)
gerekti(cid:247)i gibi yapt(cid:213)lar. Aradan alt(cid:213) y(cid:213)l geçmi(cid:250) olmas(cid:213)na kar(cid:250)(cid:213)n, lay(cid:213)k olmad(cid:213)(cid:247)(cid:213)m halde bir
ara sahibi bulundu(cid:247)um o deriden ve mürekkepten olma varl(cid:213)k, daha hâlâ kafama
tak(cid:213)(cid:79)(cid:213)yor. Onu, do(cid:247)du(cid:247)u Asya topraklar(cid:213)ndan söküp alan ben de(cid:247)il miyim? Ben, yani
Benjamin O. Lesage. Onu Titanic gemisine bindiren ben de(cid:247)il miyim? Bin y(cid:213)ll(cid:213)k
güzergâh(cid:213)(cid:81)(cid:213) de(cid:247)(cid:76)(cid:250)tiren, ça(cid:247)(cid:213)(cid:80)(cid:213)n küstahl(cid:213)(cid:247)(cid:213) de(cid:247)ilse, nedir?
O günden beri, dünya her gün biraz daha kana ve karanl(cid:213)(cid:247)a buland(cid:213). Bana gelince, art(cid:213)k
hayat gülümsemiyor. An(cid:213)lar(cid:213)n sesini dinlemek, saf bir ümit beslemek, "onu yar(cid:213)n
bulacaklar" hayalini kurmak için, insanlardan uzakla(cid:250)(cid:87)(cid:213)m. Alt(cid:213)n kutusunun içinde, denizin
derinliklerinden ç(cid:213)kacak, kaderine yeni bir macera eklenecek diyordum. Parmaklar ona
dokunabilir, onu açabilir, içine dalabilir, gözler a(cid:250)ama a(cid:250)ama serüvenini izleyebilirdi.
Ke(cid:250)fedecekleri: (cid:250)airin kendisi olurdu ve onun ilk dizeleri, ilk a(cid:250)klar(cid:213), ilk korkular(cid:213)! Ve de
Ha(cid:250)ha(cid:250)ilerin mezhebi!
Sonra, boz ve zümrüt rengi bir resmin kar(cid:250)(cid:213)(cid:86)(cid:213)nda, ku(cid:250)kuyla dururlard(cid:213). Resmin üzerinde
ne tarih, ne de imza! Sadece co(cid:250)kulu ya da bezgin (cid:250)u sözler var:
"Semerkant, dünyan(cid:213)n güne(cid:250)e dönük en güzel yüzü."
(cid:37)(cid:248)(cid:53)(cid:248)NC(cid:248) K(cid:248)TAP
(cid:249)(cid:36)(cid:248)RLER VE SEVG(cid:248)(cid:47)(cid:248)LER
Kim Senin Yasan(cid:213) çi(cid:247)nemedi ki, söyle?
Günahs(cid:213)z bir ömrün tad(cid:213) ne ki, söyle?
Yapt(cid:213)(cid:247)(cid:213)m kötülü(cid:247)ü, kötülükle ödetirsen Sen,
Sen ile ben aras(cid:213)nda ne fark kal(cid:213)r ki, söyle?
Ömer Hayyam
Bazen Semerkant'ta, a(cid:247)(cid:213)r ve kasvetli bir günün bitiminde, kentin i(cid:250)siz güçsüz tak(cid:213)(cid:80)(cid:213),
baharat çar(cid:250)(cid:213)(cid:86)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n yan(cid:213) ba(cid:250)(cid:213)ndaki iki meyhane ç(cid:213)kmaz(cid:213)nda, Sogd ülkesinin kokulu (cid:250)arab(cid:213)(cid:81)(cid:213)
içmek için de(cid:247)il, ama gelen gideni gözetlemek ya da çak(cid:213)rkeyif bir kaç ak(cid:250)amc(cid:213)ya
sald(cid:213)rmak için dolan(cid:213)p durur. Ele geçirilen ki(cid:250)i yere serilir, hakaret edilir, ba(cid:250)tan ç(cid:213)kartan
(cid:250)arab(cid:213)n k(cid:213)(cid:93)(cid:213)ll(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) ona yüz y(cid:213)llar boyu hat(cid:213)rlatacak olan bir cehennem ate(cid:250)ine sokulur.
(cid:248)(cid:250)te Rubaiyat, 1072 yaz(cid:213)nda, böyle bir olay üzerine yaz(cid:213)lmaya ba(cid:250)land(cid:213). Ömer Hayyam
yirmi dört ya(cid:250)(cid:213)ndayd(cid:213) ve bir süredir Semerkant'ta bulunuyordu. O ak(cid:250)am, meyhaneye mi
gitmi(cid:250)ti yoksa dola(cid:250)(cid:213)p dururken rastlant(cid:213)lar m(cid:213) onu oraya sürüklemi(cid:250)ti? Bilinmeyen bir
kenti ar(cid:250)(cid:213)nlaman(cid:213)n taze keyfi, biten günün binlerce biçim al(cid:213)(cid:250)(cid:213)na aç(cid:213)k gözlerle bak(cid:213)(cid:250)...
Gelincik Tarlas(cid:213) Soka(cid:247)(cid:213)nda bir küçük o(cid:247)lan, a(cid:250)(cid:213)rd(cid:213)(cid:247)(cid:213) elmay(cid:213) gö(cid:247)sünde tutarak tabanlar(cid:213)
ya(cid:247)(cid:79)(cid:213)yor; çuhac(cid:213)lar çar(cid:250)(cid:213)(cid:86)(cid:213)nda bir dükkân(cid:213)n içinde, bir kandilin kör (cid:213)(cid:250)(cid:213)(cid:247)(cid:213)nda tavla partisi
sürüyor, iki zar at(cid:213)(cid:250)(cid:213)ndan sonra bir küfür ve t(cid:213)(cid:78)(cid:213)rt(cid:213)(cid:79)(cid:213) bir gülü(cid:250) duyuluyordu. (cid:248)plikçiler
geçidinde ise, kat(cid:213)rc(cid:213)(cid:81)(cid:213)n biri çe(cid:250)menin önünde durup yüzünü y(cid:213)(cid:78)(cid:213)yor, sonra da uyuya
kalan çocu(cid:247)unu öpercesine, dudaklar(cid:213)(cid:81)(cid:213) uzat(cid:213)p muslu(cid:247)a e(cid:247)iliyor, susuzlu(cid:247)unu giderdikten
sonra (cid:213)slak avuçlar(cid:213)(cid:81)(cid:213) yüzünde gezdirip (cid:250)ükrediyor, içi bo(cid:250) bir karpuzu yerden alarak su ile
dolduruyor ve hayvan(cid:213)(cid:81)(cid:213)n ba(cid:250)(cid:213)ndan a(cid:250)(cid:68)(cid:247)(cid:213)ya, o da içebilsin diye boca ediyordu.
Tütüncüler Meydan(cid:213)nda, gebe bir kad(cid:213)n Hayyam'a yakla(cid:250)(cid:87)(cid:213). Peçesini açt(cid:213)(cid:247)(cid:213)nda ancak
onbe(cid:250) ya(cid:250)(cid:213)nda oldu(cid:247)u anla(cid:250)(cid:213)(cid:79)(cid:213)yordu. Tek söz etmeden, çocuksu dudaklar(cid:213)nda tek
gülümseme olmadan, Hayyam'(cid:213)n elindeki kestanelerden bir kaç(cid:213)(cid:81)(cid:213) çal(cid:213)verdi. Hayyam (cid:250)a-
(cid:250)(cid:213)rmad(cid:213). Bu Semerkant'da eski bir inan(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Bir anne aday(cid:213), sokakta ho(cid:250)una giden bir
yabanc(cid:213)ya rastlarsa, yiyece(cid:247)ini elinden almak cesaretini gösterebilmeliydi. Böylece,
do(cid:247)acak çocuk, onun kadar yak(cid:213)(cid:250)(cid:213)kl(cid:213), onun gibi ince uzun, onun kadar soylu ve düzgün
hatlara sahip olacakt(cid:213)r. Ömer, uzakla(cid:250)an kad(cid:213)na bakarken, elinde kalan kestaneleri
yemeye devam etti. O s(cid:213)rada duydu(cid:247)u bir u(cid:247)ultu, h(cid:213)zlanmas(cid:213)na yol açt(cid:213). Az sonra kendini,
zincirinden bo(cid:250)anm(cid:213)(cid:250) bir güruhun ortas(cid:213)nda buluverdi. Kollar(cid:213) ve bacaklar(cid:213) upuzun, beyaz
saçlar(cid:213) da(cid:247)(cid:213)lm(cid:213)(cid:250) bir ihtiyar, yere serilmi(cid:250), ç(cid:213)(cid:247)(cid:79)(cid:213)klar(cid:213) öfke ve korkudan h(cid:213)çk(cid:213)(cid:85)(cid:213)(cid:247)a
dönü(cid:250)mü(cid:250)tü. Gözleriyle yeni gelene yalvarmaktayd(cid:213). Zavall(cid:213)(cid:81)(cid:213)n çevresini, yirmi kadar
titrek sakall(cid:213), sopal(cid:213) adam alm(cid:213)(cid:250), az ötede keyifli bir seyirci kitlesi birikmi(cid:250)ti. Aralar(cid:213)ndan
biri, Hayyam'(cid:213)n k(cid:213)zg(cid:213)n yüzünü görünce: "Önemli de(cid:247)il, bu uzun Cabir'den ba(cid:250)kas(cid:213) de(cid:247)il"
dedi. Ömer s(cid:213)çrad(cid:213), bir utanç dalgas(cid:213) gelip bo(cid:247)az(cid:213)nda dü(cid:247)ümlendi, kendi kendine: "Cabir,
Ebu Ali'nin arkada(cid:250)(cid:213)!" diye söylendi. Ebu Ali, asl(cid:213)nda s(cid:213)k rastlanan bir isimdi. Ama ister
Buhara'da olsun, ister Cordoba'da, ister Belh'de olsun, ister Ba(cid:247)dat'ta, ad(cid:213) sayg(cid:213) ile
an(cid:213)(cid:79)(cid:213)rsa, kim oldu(cid:247)u kolayl(cid:213)kla anla(cid:250)(cid:213)(cid:79)(cid:213)r. Bu, (cid:248)bn-i Sina'dan ba(cid:250)kas(cid:213) de(cid:247)ildir. Bat(cid:213)'da
Avicenne diye bilinen! Ömer onu tan(cid:213)(cid:80)(cid:213)(cid:250) de(cid:247)ildi. Onun ölümünden onbir y(cid:213)l sonra
do(cid:247)mu(cid:250),, ama onu, ku(cid:250)(cid:68)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n en büyük ustas(cid:213), bütün bilimlerin üstad(cid:213), Mant(cid:213)k havarisi
olarak kabul etmi(cid:250)ti. Hayyam tekrar söylendi: "Cabir, Ebu Ali'nin en sevdi(cid:247)i arkada(cid:250)(cid:213)!"
Cabir'i gerçi ilk kez görüyordu ama, talihsiz ya(cid:250)am(cid:213) hakk(cid:213)nda bilgisi vard(cid:213). (cid:248)bn-i Sina,
Cabir'i kendi halefi sayar, yaln(cid:213)z dü(cid:250)üncelerini sergilemedeki atakl(cid:213)(cid:79)(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) ve pervas(cid:213)zl(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213)
ele(cid:250)tirirdi. Cabir, bu kusuru yüzünden günlerce hapis yatm(cid:213)(cid:250), meydan daya(cid:247)ma çekilmi(cid:250),
son kamç(cid:213)lanmas(cid:213) Büyük Semerkant Meydan(cid:213)nda, ailesinin gözleri önünde gerçekle(cid:250)mi(cid:250)ti.
Cabir bu hareketi asla unutmam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Cesur, gözüpek bir adam iken nas(cid:213)l olmu(cid:250)tu da böyle
ihtiyara dönü(cid:250)mü(cid:250)tü? Herhalde kar(cid:213)(cid:86)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n ölümü yüzünden! Kar(cid:213)(cid:86)(cid:213) öldükten sonra, y(cid:213)rt(cid:213)k
(cid:83)(cid:213)rt(cid:213)k giysilerle, sendeleye sendeleye, saçma sapan konu(cid:250)arak dola(cid:250)maya ba(cid:250)lam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213).
Cabir'in pe(cid:250)inden, gülü(cid:250)üp ba(cid:247)(cid:85)(cid:213)(cid:250)an, ellerini ç(cid:213)rpan, att(cid:213)klar(cid:213) ta(cid:250)larla onun, gözlerinden
ya(cid:250) ak(cid:213)tacak kadar, can(cid:213)(cid:81)(cid:213) yakan bir çocuk ordusu giderdi.
Ömer, bütün bunlar(cid:213) izlerken "Dikkat etmezsem, günün birinde ben de böyle olaca(cid:247)(cid:213)m"
diye dü(cid:250)ündü. Korktu(cid:247)u sarho(cid:250)luk de(cid:247)ildi; nicedir (cid:250)arapla aralar(cid:213)nda kar(cid:250)(cid:213)(cid:79)(cid:213)kl(cid:213) bir sayg(cid:213)
olu(cid:250)mu(cid:250)tu. Onun as(cid:213)l korktu(cid:247)u, içindeki sayg(cid:213)nl(cid:213)k duvar(cid:213)(cid:81)(cid:213) y(cid:213)kmalar(cid:213)ndan ürktü(cid:247)ü, insan
(cid:92)(cid:213)(cid:247)(cid:213)nlar(cid:213)yd(cid:213). (cid:249)urada duran zavall(cid:213), dü(cid:250)kün, etraf(cid:213)nda çember olu(cid:250)turulmu(cid:250) adam(cid:213) görmek
istemiyor, uzakla(cid:250)mak istiyordu. Ama yine biliyordu ki, (cid:248)bn-i Sina'n(cid:213)n bir dostunu böylesi
bir güruha terk edemezdi. A(cid:247)(cid:213)r a(cid:247)(cid:213)r ilerledi. Son derece sakin bir sesle:
— Bu zavall(cid:213)(cid:92)(cid:213) b(cid:213)rak(cid:213)n gitsin! diye seslendi.
Eleba(cid:250)(cid:213), Cabir'in üzerine gelmi(cid:250)ken do(cid:247)ruldu, davetsiz konu(cid:247)unun kar(cid:250)(cid:213)(cid:86)(cid:213)na dikildi.
Yüzünde derin bir b(cid:213)çak yaras(cid:213) vard(cid:213) ve Ömer'e, surat(cid:213)(cid:81)(cid:213)n o yan(cid:213)(cid:81)(cid:213) dönerek konu(cid:250)maya
ba(cid:250)lad(cid:213):
— Bu adam bir sarho(cid:250), bir z(cid:213)nd(cid:213)k, bir feylesof! dedi. Hele bu son sözcük, a(cid:247)(cid:93)(cid:213)ndan
tükürürcesine ç(cid:213)km(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213).
— Semerkant'da art(cid:213)k tek bir feylesof istemiyoruz!
Kalabal(cid:213)ktan bir onama sesi yükseldi. Onlar için "feylesof sözcü(cid:247)ü, Yunan(cid:213)n din d(cid:213)(cid:250)(cid:213)
bilimlerine, genelde din ya da edebiyat d(cid:213)(cid:250)(cid:213) her (cid:250)eye ilgi gösteren adam anlam(cid:213)na
geliyordu. Ömer Hayyam, genç ya(cid:250)(cid:213)na kar(cid:250)(cid:213)n, tan(cid:213)nm(cid:213)(cid:250) bir feylesoftu. Yani (cid:250)u zavall(cid:213)
Cabir'e oranla çok daha büyük bir avd(cid:213). Anla(cid:250)(cid:213)lan, surat(cid:213) yaral(cid:213) adam onu tan(cid:213)mam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213),
çünkü arkas(cid:213)(cid:81)(cid:213) dönerek i(cid:250)ine koyulmu(cid:250), ihtiyar(cid:213) saçlar(cid:213)ndan yakalayarak, kafas(cid:213)(cid:81)(cid:213) üç, dört
kez sa(cid:247)a sola sallamaya ba(cid:250)lam(cid:213)(cid:250), en yak(cid:213)n duvara çarpacakm(cid:213)(cid:250) gibi yap(cid:213)p, bir anda
(cid:69)(cid:213)rak(cid:213)vermi(cid:250)ti. Sert olmakla birlikte, davran(cid:213)(cid:250)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n yine de temkinli bir yan(cid:213) vard(cid:213), i(cid:250)i
sonuna kadar götürmek istemiyormu(cid:250) gibiydi. Hayyam, bundan yararlanarak tekrar araya
girdi:
— B(cid:213)rak (cid:250)u ihtiyar(cid:213), o bir dul, bir hasta, bir deli, dudaklar(cid:213)(cid:81)(cid:213) ancak k(cid:213)(cid:83)(cid:213)rdatabildi(cid:247)ini
görmüyor musun?
Eleba(cid:250)(cid:213) bir s(cid:213)çray(cid:213)(cid:250)ta Hayyam'(cid:213)n yan(cid:213)na geldi, parma(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) gözüne sokarcas(cid:213)na sordu:
— Sen onu iyi tan(cid:213)yor gibisin. Kimsin sen? Semerkant'l(cid:213) de(cid:247)ilsin! Seni bu kentte tan(cid:213)yan
yok!
Ömer, kar(cid:250)(cid:213)(cid:86)(cid:213)ndakinin parma(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) itti. Adam bir ad(cid:213)m geriledi ama yine de (cid:213)srar etti:
— Ad(cid:213)n ne yabanc(cid:213)?
Hayyam duraksad(cid:213), s(cid:213)(cid:247)macak bir yer arad(cid:213), gök yüzüne bakt(cid:213). Hilali örten bulutlar(cid:213) gördü.
Sustu, iç çekti. Dü(cid:250)ünceye dalma, y(cid:213)ld(cid:213)zlar(cid:213) adlar(cid:213) ile tek tek sayma, uzaklara gitme, halk
(cid:92)(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213)ndan kaçma!
Kalabal(cid:213)k çevresini sard(cid:213), birkaç el omuzuna dokundu, kendine gelip do(cid:247)ruldu:
— Ben Ömer, Ni(cid:250)apur'lu (cid:248)brahim'in o(cid:247)lu. Ya sen kimsin? (cid:249)eklen sorulmu(cid:250) bir soruydu.
Adam(cid:213)n kendini tan(cid:213)tmaya hiç
niyeti yoktu. Buras(cid:213) onun kentiydi ve sorgu sual etmek yaln(cid:213)zca onun hakk(cid:213)yd(cid:213). Daha
sonra Ömer adam(cid:213)n lakab(cid:213)(cid:81)(cid:213) ö(cid:247)renecekti. Kesik Yüz diye tan(cid:213)(cid:81)(cid:213)rm(cid:213)(cid:250). Eli sopal(cid:213), a(cid:247)(cid:93)(cid:213) laf
yapar, gelecekte Semerkant'(cid:213) titretecek olan adam! (cid:249)imdilik sadece, bir i(cid:250)areti ile
diledi(cid:247)ini yapt(cid:213)rd(cid:213)(cid:247)(cid:213) çevresindeki (cid:250)u insanlara egemendi. Gözlerinde beliren ani p(cid:213)(cid:85)(cid:213)lt(cid:213) ile
hempalar(cid:213)na döndü, sonra da kalabal(cid:213)(cid:247)a seslendi:
— Vay can(cid:213)na, Ni(cid:250)apur'lu (cid:248)brahim Hayyam'(cid:213)n o(cid:247)lu Ömer'i nas(cid:213)l oldu da tan(cid:213)mad(cid:213)m?
Horasan'(cid:213)n y(cid:213)ld(cid:213)(cid:93)(cid:213), (cid:248)ran'(cid:213)n, Irak'(cid:213) Arabî ve Irak-(cid:213) Acemî olmak üzere her iki Irak'(cid:213)n dâhisi,
feylesoflar(cid:213)n prensi Ömer!
Sözde derinden bir selam verip, parmaklar(cid:213)(cid:81)(cid:213) sar(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n iki yan(cid:213)nda (cid:250)ak(cid:213)rdat(cid:213)nca, aylaklar(cid:213)n
kahkahalar(cid:213)na yol açt(cid:213).
— (cid:248)man sahibi, inanç sahibi, rubailer yazar(cid:213)(cid:81)(cid:213) kim tan(cid:213)maz?
(cid:249)arap testimi k(cid:213)rd(cid:213)n, Tanr(cid:213)m.
Zevk yolumu t(cid:213)kad(cid:213)n, Tanr(cid:213)m.
Nar rengi (cid:250)arab(cid:213)(cid:80)(cid:213) yere çald(cid:213)n, Tanr(cid:213)m.
Tövbeler olsun, yoksa sarho(cid:250) musun Tanr(cid:213)m?
Hayyam, k(cid:213)zg(cid:213)n ve endi(cid:250)eli, dinledi. Bu biçimde bir k(cid:213)(cid:250)(cid:78)(cid:213)rtma, cinayete davetiye ç(cid:213)kartmak
demekti. Tek bir saniye yitirmeden, kalabal(cid:213)ktan ayart(cid:213)lan olmas(cid:213)n diye, yüksek sesle
hayk(cid:213)rd(cid:213):
— Bu dörtlü(cid:247)ü ilk kez duyuyorum. Benim yazd(cid:213)(cid:247)(cid:213)m rubai (cid:250)öyle:
Hiç, hiç bir (cid:250)ey bilmiyorlar, bilmek istemiyorlar
(cid:249)u cahillere bak, dünyaya egemen onlar.
Onlardan de(cid:247)ilsen e(cid:247)er, sana kâfir derler
Onlara ald(cid:213)rma Hayyam, yoluna devam et.
(cid:5)(cid:249)u cahillere bak" derken, eliyle kalabal(cid:213)(cid:247)(cid:213) gösteren Hayyam, yanl(cid:213)(cid:250) bir i(cid:250) yapm(cid:213)(cid:250) oldu.
Eller kalkt(cid:213), giysisini çeki(cid:250)tirmeye ba(cid:250)lad(cid:213), elbisesi parçaland(cid:213), s(cid:213)rt(cid:213)na indirilen bir diz
darbesi ile kendini yerde buldu. Kalabal(cid:213)(cid:247)(cid:213)n alt(cid:213)nda ezilmi(cid:250)ti ama, kendini savunmaya
kalk(cid:213)(cid:250)mad(cid:213). Giysilerinin lime lime, bedeninin param parça olmas(cid:213)na ses ç(cid:213)kartmayacakt(cid:213),
kurbanl(cid:213)k koyun uyu(cid:250)uklu(cid:247)u ile kendini koyuverdi. Art(cid:213)k hiçbir (cid:250)ey hissetmiyor, hiçbir (cid:250)ey
duymuyordu. Kendi içine kapanm(cid:213)(cid:250), iç âlemine çekilmi(cid:250)ti.
Hayyam, k(cid:213)yam(cid:213) durdurmaya gelen silahl(cid:213) on adama, davetsiz konuklarm(cid:213)(cid:250) gibi bakt(cid:213).
Keçe kalpaklar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n üzerinde, Semerkant kent zab(cid:213)tas(cid:213)(cid:81)(cid:213)n aç(cid:213)k ye(cid:250)il i(cid:250)areti vard(cid:213).
Sald(cid:213)rganlar onlar(cid:213) görür görmez, Hayyam'dan uzakla(cid:250)(cid:87)(cid:213)lar; ama davran(cid:213)(cid:250)lar(cid:213)(cid:81)(cid:213) hakl(cid:213)
(cid:78)(cid:213)lmak için, kalabal(cid:213)(cid:247)(cid:213) tan(cid:213)k göstererek hayk(cid:213)rmaya ba(cid:250)lad(cid:213)lar:
— Simyac(cid:213)! Simyac(cid:213)!
Resmi makamlarm gözünde, feylesof olmak bir suç de(cid:247)ildi ama simyac(cid:213)(cid:79)(cid:213)(cid:247)(cid:213)n sonu ölümdü.
— Simyac(cid:213)? Bu yabanc(cid:213) bir simyac(cid:213)?
Zab(cid:213)ta (cid:250)efinin tart(cid:213)(cid:250)maya hiç niyeti yoktu.
— Bu adam gerçekten bir simyac(cid:213) ise, onu yüce yarg(cid:213)ç Ebu Tahir'e götürmek gerekir.
Herkesin unuttu(cid:247)u Uzun Cabir, bir daha d(cid:213)(cid:250)ar(cid:213)da dola(cid:250)mamaya kendi kendine and içip
meyhanelerden birinden içeri süzülürken, Ömer kimsenin yard(cid:213)(cid:80)(cid:213) olmadan aya(cid:247)a kalkt(cid:213).
Kimseye bakmadan, dosdo(cid:247)ru yürüyordu; gururlu tavr(cid:213), lime lime olmu(cid:250) giysilerini ve
kanl(cid:213) yüzünü bir tül ile örter gibiydi. Önünde, me(cid:250)aleli zab(cid:213)ta güçleri yol aç(cid:213)yor, ard(cid:213)nda
sald(cid:213)rganlar güruhu yürüyordu. En arkadan da ayak tak(cid:213)(cid:80)(cid:213) gelmekteydi.
Ömer onlar(cid:213) görmüyor, duymuyordu. Ona göre sokaklar (cid:213)ss(cid:213)z, yeryüzü sessiz, gökyüzü
bulutsuzdu ve Semerkant, daha hâlâ bir kaç gün önce ke(cid:250)fetti(cid:247)i o dü(cid:250) ülkesiydi.
Hiç durup dinlenmeksizin, üç hafta yürüyerek gelmi(cid:250)ti Semerkant'a ve eskiden gelmi(cid:250)
olanlar(cid:213)n ö(cid:247)ütlerine uyarak dosdo(cid:247)ru Kuhandiz kalesine ç(cid:213)(cid:78)(cid:213)p kenti seyretmi(cid:250)ti. Ona "Su
ve ye(cid:250)illik, çiçeklikler ve bahç(cid:213)vanlar(cid:213)n ustaca fil, deve, atlamaya haz(cid:213)r kaplanlar
biçiminde budad(cid:213)klar(cid:213) a(cid:247)açç(cid:213)klar(cid:213) göreceksiniz" demi(cid:250)lerdi. Gerçekten de kalenin
bat(cid:213)(cid:86)(cid:213)nda, Manast(cid:213)r Kap(cid:213)(cid:86)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n iç k(cid:213)sm(cid:213)ndan, Çin Kap(cid:213)(cid:86)(cid:213)na kadar s(cid:213)k meyvelikler, (cid:250)(cid:213)(cid:85)(cid:213)l (cid:250)(cid:213)(cid:85)(cid:213)l
akan dereler görmü(cid:250)tü. Sonra, (cid:250)urada burada tu(cid:247)ladan bir minare, oymal(cid:213) bir kubbe, bir
küçük kö(cid:250)kün duvar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n beyazl(cid:213)(cid:247)(cid:213) gözüne çarpm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Salk(cid:213)m sö(cid:247)ütlerin kaplad(cid:213)klar(cid:213) su
birikintisinin k(cid:213)(cid:92)(cid:213)(cid:86)(cid:213)nda, saçlar(cid:213)(cid:81)(cid:213) rüzgâra açm(cid:213)(cid:250) bir kad(cid:213)n, ç(cid:213)plak, suya giriyordu.
Rubaiyat'(cid:213)n elyazmas(cid:213) kitab(cid:213)(cid:81)(cid:213) resmeden ve kim oldu(cid:247)u bilinmeyen ressam, i(cid:250)te bu
cenneti anlatmak istememi(cid:250) miydi? Semer-kant'da, kad(cid:213)lar(cid:213)n kad(cid:213)(cid:86)(cid:213) Ebu Tahir'in ikamet
etti(cid:247)i Asfizar'a götürülürken, Ömer'in hayalindeki görüntü bu de(cid:247)il miydi? Kendi kendine
tekrarlay(cid:213)p duruyordu: "Bu kentten nefret etmeyece(cid:247)im. Suya giren kad(cid:213)n bir serap bile
olsa. Gerçe(cid:247)in yüzü, Kesik Yüz'ünki gibi olsa bile. Bu serin gece, benim son gecem olsa
bile."
Kad(cid:213) Efendi'nin geni(cid:250) divan(cid:213)nda, (cid:250)amdanlardan süzülen c(cid:213)(cid:79)(cid:213)z (cid:213)(cid:250)(cid:213)k, Hayyam'(cid:213)n yüzünün
rengini balmumuna çevirmi(cid:250)ti. (cid:248)çeriye girer girmez, iki muhaf(cid:213)z, kendisi tehlikeli bir
deliymi(cid:250) gibi, omuzlar(cid:213)ndan yakalam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Onu bu durumda, kap(cid:213)(cid:81)(cid:213)n yan(cid:213)nda
bekletiyorlard(cid:213). Odan(cid:213)n öteki ucunda oturmakta olan Kad(cid:213), Hayyam'(cid:213) farketmemi(cid:250)ti.
Davay(cid:213) bitirmi(cid:250), davac(cid:213)larla tart(cid:213)(cid:250)(cid:213)yor, birine nasihat ederken, di(cid:247)erini azarl(cid:213)yordu.
Anla(cid:250)(cid:213)ld(cid:213)(cid:247)(cid:213) kadar(cid:213)yla bu bir kom(cid:250)u dala(cid:250)mas(cid:213) idi, eskiden birikmi(cid:250) h(cid:213)nçlar yinelenmi(cid:250),
saçma ayr(cid:213)nt(cid:213)lar ortaya dökülmü(cid:250)tü!
Ebu Tahir, aç(cid:213)kça usand(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) gösterip, aile reislerinden öpü(cid:250)üp bar(cid:213)(cid:250)malar(cid:213)(cid:81)(cid:213) istemi(cid:250)ti.
Hemen orac(cid:213)kta, hiç ayr(cid:213)lmayacaklarm(cid:213)(cid:250) gibi. Biri, bir ad(cid:213)m atm(cid:213)(cid:250), dev gibi olan(cid:213) ise geri
çekilmi(cid:250)ti. Kad(cid:213), h(cid:213)zla ona bir tokat indirip, orada bulunanlar(cid:213) deh(cid:250)ete dü(cid:250)ürmü(cid:250)tü. Dev
gibi olan(cid:213), surat(cid:213)na vurmak için kalk(cid:213)p uzanmak zorunda kalan öfkeli Kad(cid:213)'ya bir an için
bakm(cid:213)(cid:250), sonra denileni yapm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213).
Herkes ç(cid:213)kt(cid:213)ktan sonra, Ebu Tahir, milislere yakla(cid:250)malar(cid:213) için i(cid:250)aret etti. Bunlar yakla(cid:250)(cid:213)p
raporlar(cid:213)(cid:81)(cid:213) vermeye ve sokakta onca kalabal(cid:213)(cid:247)(cid:213)n toplanmas(cid:213)na neyin sebep oldu(cid:247)unu
anlatmaya ba(cid:250)lad(cid:213)lar. Sonunda s(cid:213)ra Kesik Yüz'e geldi. Adam Kad(cid:213)'n(cid:213)n önünde e(cid:247)ildi,
Kad(cid:213)'n(cid:213)n onu uzun süredir tan(cid:213)(cid:71)(cid:213)(cid:247)(cid:213) anla(cid:250)(cid:213)(cid:79)(cid:213)yordu. Kesik Yüz heyecanla anlatmaya ba(cid:250)lad(cid:213).
Ebu Tahir dinliyordu. Yüzünden, ne dü(cid:250)ündü(cid:247)ü belli olmuyordu. Birkaç saniye durdu,
dü(cid:250)ündü, sonra:
— Ahali da(cid:247)(cid:213)ls(cid:213)n, diye buyurdu. Herkes, en k(cid:213)sa yoldan evine dönsün. Sonra sald(cid:213)rganlara
bakarak:
— Sizler de evlerinize dönün dedi. Yar(cid:213)ndan önce karar verilmeyecek. San(cid:213)k geceyi
burada geçirecek. Yaln(cid:213)zca benim adamlar(cid:213)(cid:80)(cid:213)n gözetiminde olacak, ba(cid:250)kas(cid:213)(cid:81)(cid:213)n de(cid:247)il!
Böyle çarçabuk yok olmas(cid:213) emredilen Kesik Yüz, kar(cid:250)(cid:213) ç(cid:213)kacak oldu, ama kendini tuttu.
Eteklerini toplay(cid:213)p, iki büklüm selam verdi.
Ebu Tahir, sadece kendi adamlar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n tan(cid:213)kl(cid:213)(cid:247)(cid:213)nda, Ömer ile kar(cid:250)(cid:213) kar(cid:250)(cid:213)ya geldi(cid:247)inde, (cid:250)u
(cid:250)(cid:68)(cid:250)(cid:213)rt(cid:213)(cid:70)(cid:213) sözleri söyledi:
- Bu yüce makamda, Ni(cid:250)apur'lu Ömer Hayyam'(cid:213) kabul etmek
bir (cid:250)ereftir.
Kad(cid:213) alayc(cid:213) da de(cid:247)ildi, heyecanl(cid:213) da... Hiçbir heyecan belirtisi göstermiyordu. Tekdüze bir
ses tonu, düzgün bir konu(cid:250)ma, burma bir sar(cid:213)k, kal(cid:213)n ka(cid:250)lar, k(cid:213)r bir sakal, b(cid:213)(cid:92)(cid:213)ks(cid:213)z bir yüz,
merakl(cid:213) bak(cid:213)(cid:250)lar...
Böylesi bir kar(cid:250)(cid:213)lama, bir saattir ayakta, herkesin alayl(cid:213) bak(cid:213)(cid:250)lar(cid:213)na hedef olmu(cid:250) durumda
bekletildi(cid:247)inden, Ömer için daha da (cid:250)(cid:68)(cid:250)(cid:213)rt(cid:213)(cid:70)(cid:213) oldu. Ebu Tahir, ustaca geçi(cid:250)tirdi(cid:247)i bir kaç
saniyeden sonra, devam etti:
— Ömer, Semerkant'(cid:213)n yabanc(cid:213)(cid:86)(cid:213) de(cid:247)ilsin! Genç ya(cid:250)(cid:213)na kar(cid:250)(cid:213)n, bilgin dillere destan,
ba(cid:250)ar(cid:213)lar(cid:213)n okullarda örnek gösteriliyor. (cid:248)bn-i Sina'n(cid:213)n kal(cid:213)n bir kitab(cid:213)(cid:81)(cid:213)(cid:3)(cid:248)sfahan'da yedi
kez okuduktan sonra, onu Ni(cid:250)apur'da kelimesi kelimesine ezbere tekrarlayan sen de(cid:247)il
misin?
Hayyam, hünerinin Maveraünnehir'de duyulmu(cid:250) olmas(cid:213)ndan memnun, ama yine de
endi(cid:250)eli idi. Bir Safi kad(cid:213)(cid:86)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n a(cid:247)(cid:93)(cid:213)ndan, (cid:248)bn-i Sina'n(cid:213)n ad(cid:213)(cid:81)(cid:213) duymak, yine de güven verici
de(cid:247)ildi; üstelik, daha hâlâ oturmas(cid:213)na izin ç(cid:213)kmam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Ebu Tahir devam etti:
— Anlat(cid:213)lanlar sadece bulu(cid:250)lar(cid:213)n de(cid:247)il. Pek tuhaf dörtlüklerin de varm(cid:213)(cid:250).
Ölçülü sözler, suçlay(cid:213)(cid:70)(cid:213) de(cid:247)il, aklay(cid:213)(cid:70)(cid:213) de(cid:247)il, sadece dolayl(cid:213) biçimde sorgulay(cid:213)(cid:70)(cid:213). Ömer,
sessizli(cid:247)i bozman(cid:213)n s(cid:213)ras(cid:213) geldi(cid:247)ine karar verdi:
— Kesik Yüz'ün söyleyip durdu(cid:247)u rubai, bana ait de(cid:247)il. Kad(cid:213), elinin tersi ile bu ç(cid:213)(cid:78)(cid:213)(cid:250)a kar(cid:250)(cid:213)
koydu. Bu kez sesi sertti:
— (cid:249)unu ya da bunu yazm(cid:213)(cid:250) olman önemli de(cid:247)il. Öylesine z(cid:213)nd(cid:213)kça sözler naklettiler ki,
bunlar(cid:213) tekrarlayacak olursam, kendimi yazar(cid:213) kadar günahkâr sayar(cid:213)m. Sana itiraf
ettirmek, seni cezaland(cid:213)rmak niyetinde de(cid:247)ilim. Simyac(cid:213)(cid:79)(cid:213)k suçlamalar(cid:213), bir kula(cid:247)(cid:213)mdan
girip, di(cid:247)erinden ç(cid:213)kt(cid:213). (cid:249)imdi yaln(cid:213)(cid:93)(cid:213)z, birbirini tan(cid:213)yan iki ki(cid:250)i gibi ve ben sadece gerçe(cid:247)i
bilmek istiyorum.
Ömer'in içi rahat de(cid:247)ildi, bir tuzaktan ku(cid:250)kulan(cid:213)yor, konu(cid:250)maktan çekiniyordu. Kendini
(cid:250)imdiden cellada teslim edilmi(cid:250) görüyordu. Uzuvlar(cid:213) kesilmi(cid:250), parçalara ayr(cid:213)lm(cid:213)(cid:250) ya da
çarm(cid:213)ha gerilmi(cid:250) olarak. Ebu Tahir, sesini yükseltti. Neredeyse ba(cid:247)(cid:213)(cid:85)(cid:213)yordu:
— Ni(cid:250)apurlu çad(cid:213)rc(cid:213)(cid:3)(cid:248)brahim'in o(cid:247)lu Ömer, bir dostu tan(cid:213)yabilir misin?
Bu sözlerde, Hayyam'(cid:213) kamç(cid:213)layan bir içtenlik hissediyordu. "Bir dostu tan(cid:213)mak m(cid:213)?"
Soruyu ciddiyetle tartt(cid:213), Kad(cid:213)'n(cid:213)n yüzünü inceledi, s(cid:213)(cid:85)(cid:213)tmas(cid:213)na, sakal(cid:213)(cid:81)(cid:213)n titreyi(cid:250)ine dikkatle
bakt(cid:213). Güven duygusu yava(cid:250) yava(cid:250) içini kaplad(cid:213). Yüz hatlar(cid:213) gev(cid:250)edi. Yumu(cid:250)ad(cid:213).
Muhaf(cid:213)zlar(cid:213)n ellerinden kurtuldu, zaten Kad(cid:213)'n(cid:213)n i(cid:250)areti üzerine, onlar da onu s(cid:213)km(cid:213)yordu.
Kad(cid:213) içtenlikle gülümsedi ama yine de sorusunu tekrarlad(cid:213):
— Sen, söylendi(cid:247)i gibi z(cid:213)nd(cid:213)k m(cid:213)(cid:86)(cid:213)n?
Bu bir soru olmaktan çok bir ümitsizlik ç(cid:213)(cid:247)(cid:79)(cid:213)(cid:247)(cid:213) idi. Hayyam yan(cid:213)tlad(cid:213):
— Yobazlar(cid:213)n gayretke(cid:250)li(cid:247)inden çekinirim ama, Bir'in iki oldu(cid:247)unu asla söylemedim.
— Söylemedin ama dü(cid:250)ündün mü?
— Asla, Tanr(cid:213) tan(cid:213)(cid:247)(cid:213)md(cid:213)r.
— Benim için bu yeterli. Tanr(cid:213) için de, san(cid:213)(cid:85)(cid:213)m. Ya halk için? Sözlerini, hareketlerini
gözlüyorlar. Benimkileri de, Hükümdar(cid:213)nkini de. Sen (cid:250)öyle demi(cid:250)sin: "Aras(cid:213)ra, Güne(cid:250)e
yard(cid:213)mc(cid:213) olan gölgenin bulundu(cid:247)u camilere giderim..."
— Sadece, Yaradan(cid:213) ile bar(cid:213)(cid:250) içinde olan bir insan, ibadet yerinde rahat uyur.
Ebu Tahir'in ku(cid:250)kulu bak(cid:213)(cid:250)lar(cid:213) üzerine, Ömer heyecanla devam etti:
— Ben, iman(cid:213) Yarg(cid:213) korkusu, duas(cid:213) da secde etmek olanlardan de(cid:247)ilim. Nas(cid:213)l m(cid:213) dua
ederim? Güle bakar(cid:213)m, y(cid:213)ld(cid:213)zlara bakar(cid:213)m, yarat(cid:213)(cid:79)(cid:213)(cid:250)(cid:213)n güzelli(cid:247)ine hayran kal(cid:213)(cid:85)(cid:213)m,
Yaradan'(cid:213)n en büyük, en güzel eseri olan insana, bilgiye açl(cid:213)k duyan beynine, sevgiye
susam(cid:213)(cid:250) olan yüre(cid:247)ine, duyular(cid:213)na, uyan(cid:213)(cid:250)(cid:80)(cid:213)(cid:250) ya da doyuma ula(cid:250)(cid:80)(cid:213)(cid:250) tüm duyular(cid:213)na
hayranl(cid:213)k duyar(cid:213)m.
Kad(cid:213), dü(cid:250)ünceli dü(cid:250)ünceli aya(cid:247)a kalkt(cid:213), gelip Hayyam'(cid:213)n yan(cid:213)na oturdu, elini babaca
omuzuna koydu. Muhaf(cid:213)zlar (cid:250)(cid:68)(cid:250)(cid:78)(cid:213)n (cid:250)(cid:68)(cid:250)(cid:78)(cid:213)n birbirlerine bak(cid:213)yordu.
— Dinle genç dostum, Yüce Tanr(cid:213) sana, bir Âdem o(cid:247)lunun eri(cid:250)ebilece(cid:247)i en de(cid:247)erli (cid:250)eyi
vermi(cid:250): zekâ, belagat, sa(cid:247)(cid:79)(cid:213)k, güzellik, ö(cid:247)renmek arzusu, hayattan zevk alma, erkeklerin
takdiri ve san(cid:213)(cid:85)(cid:213)m kad(cid:213)nlar(cid:213)n hayranl(cid:213)(cid:247)(cid:213). Seni, bilgelikten yoksun b(cid:213)rakmad(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) umar(cid:213)m.
Çünkü dilini tutma bilgeli(cid:247)i olmazsa, bütün bu sayd(cid:213)klar(cid:213)ma ne hayranl(cid:213)k duyulabilir ne de
korunabilir.
— Dü(cid:250)ündü(cid:247)ümü söylemek için ya(cid:250)lanmay(cid:213) beklemem mi gerek?
— Bütün dü(cid:250)ündüklerini söyleyebilece(cid:247)in gün, torunlar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n torunlar(cid:213) ya(cid:250)lanacak zaman(cid:213)
bulur. Bizler, giz ve korku ça(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) ya(cid:250)(cid:213)yoruz. Senin iki yüzün olmal(cid:213), birini halka di(cid:247)erini de
kendine ve
Tanr(cid:213)'ya göstermelisin. Gözlerine, kulaklar(cid:213)na, diline sahip olmak istiyorsan, gözlerin,
kulaklar(cid:213)n, dilin oldu(cid:247)unu unut.
Kad(cid:213) sustu, tepeden inme bir sessizlikti bu. Kar(cid:250)(cid:213)(cid:86)(cid:213)ndakini konu(cid:250)maya davet etmeyen,
aksine oday(cid:213) tümüyle dolduran, hizaya getirici bir sessizlik. Ömer, gözleri yerde,
bekliyordu. Kad(cid:213)'n(cid:213)n, kafas(cid:213)ndaki sözcükleri seçmesine f(cid:213)rsat vermek istiyordu.
Oysa Ebu Tahir derin bir nefes ald(cid:213)ktan sonra adamlar(cid:213)na sert bir emir verdi. Adamlar
çekildiler. Kap(cid:213)(cid:92)(cid:213) kapatt(cid:213)klar(cid:213)nda, kad(cid:213) kalkt(cid:213), bir duvar hal(cid:213)(cid:86)(cid:213)(cid:81)(cid:213) kald(cid:213)rd(cid:213), sonra oymal(cid:213) bir
kutunun kapa(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) açt(cid:213), içinden bir kitap ç(cid:213)kartarak özenle Ömer'e verdi. Art(cid:213)k yumu(cid:250)am(cid:213)(cid:250),
yüzü koruyucu bir ifade alm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213).
(cid:248)(cid:250)te bu kitap, benim, yani Benjamin O. Lesage'nin, ellerimle tuttu(cid:247)um, dokundu(cid:247)um
kitapt(cid:213). San(cid:213)(cid:85)(cid:213)m eskiden de, dokunuldu(cid:247)u vakit ayn(cid:213) duyguyu verirmi(cid:250). Kitap kal(cid:213)n ve sert
bir ciltle kapl(cid:213) ve yüzü kabartmal(cid:213) idi. Yapraklar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n kenarlar(cid:213) yenmi(cid:250)ti. Ama o unutulmaz
yaz gecesinde, Hayyam kitab(cid:213) açt(cid:213)(cid:247)(cid:213)nda, ikiyüzelli bo(cid:250) sayfa gördü, üzerlerinde ne bir
yaz(cid:213), ne bir resim, kenarlar(cid:213)nda ne bir ç(cid:213)(cid:78)(cid:213)nt(cid:213), ne bir not, her hangi bir yerinde ne bir
minyatür!
Ebu Tahir, heyecan(cid:213)(cid:81)(cid:213) gizlemek için, i(cid:250)i ç(cid:213)(cid:247)(cid:213)rtkanl(cid:213)(cid:247)a vurdu:
— Bu Çin Kaghez'inden yap(cid:213)lm(cid:213)(cid:250). Bugüne dek Semerkantta imal edilmi(cid:250) en iyi kâ(cid:247)(cid:213)t cinsi.
Maturid mahallesinden bir Yahudi, eskiden kalma yöntemle, beyaz dut a(cid:247)ac(cid:213)ndan imal etti
bu kâ(cid:247)(cid:213)(cid:71)(cid:213). Salt benim için. Dokun bak, aynen ipek gibi.
Bo(cid:247)az(cid:213)(cid:81)(cid:213) temizleyerek devam etti:
— Benden on ya(cid:250) büyük bir a(cid:247)abeyim vard(cid:213). Öldü(cid:247)ünde, senin ya(cid:250)(cid:213)ndayd(cid:213). Dönemin
hükümdar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n ho(cid:250)una gitmeyen bir (cid:250)iir yazd(cid:213)(cid:247)(cid:213) için Belh kentinde i(cid:250)kenceyle öldürüldü.
Onu, ayr(cid:213) bir mezhep kurmakla suçlad(cid:213)lar. Do(cid:247)ru mu bilmiyorum. Ama bir (cid:250)iire, zavall(cid:213) bir
rubaiden biraz daha uzun bir (cid:250)iire kar(cid:250)(cid:213)(cid:79)(cid:213)k hayat(cid:213)(cid:81)(cid:213) koymas(cid:213)(cid:81)(cid:213) hiç affetmedim.
Sesi çatalla(cid:250)(cid:87)(cid:213), nefes nefese aya(cid:247)a kalkt(cid:213):
— Bu kitab(cid:213) sakla. Dü(cid:250)üncende bir m(cid:213)sra olu(cid:250)tu(cid:247)u ve gün (cid:213)(cid:250)(cid:213)(cid:247)(cid:213)na ç(cid:213)kmak için dudaklar(cid:213)na
kayd(cid:213)(cid:247)(cid:213) her seferinde, onu kendine sakla, s(cid:213)r gibi gizlenecek bu kitaba yaz. Yazarken de
Ebu Tahir'i unutma.
Kad(cid:213), bu davran(cid:213)(cid:250)(cid:213) ile, bu sözleriyle, edebiyat tarihinde en iyi korunmu(cid:250) gizlerden birine
yol açt(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) biliyor muydu? Ömer Hayyam'(cid:213)n o ince (cid:250)iirlerini ke(cid:250)fetmek, Rubaiyat'(cid:213)(cid:81)(cid:213)
ça(cid:247)lar(cid:213)n en özgün yap(cid:213)(cid:87)(cid:213) saymak ve Semerkant'(cid:213)n bu elyazmas(cid:213) kitab(cid:213)(cid:81)(cid:213)n garip öyküsünü
(cid:124)(cid:247)renmek için, aradan sekiz yüz y(cid:213)l geçmesi gerekece(cid:247)ini nereden bilecekti?
Ömer o gece, Ebu Tahir'in geni(cid:250) bahçesindeki tepelerden birinde, kendisine ayr(cid:213)lan yazl(cid:213)k
kö(cid:250)kün içinde, uyumak için dönenip durdu. Yan(cid:213)ba(cid:250)(cid:213)nda, alçak bir sehpan(cid:213)n üzerinde,
kalemi, hokkas(cid:213), sönmü(cid:250) kandili ve ilk sayfas(cid:213) aç(cid:213)lm(cid:213)(cid:250), üzerine hiçbir (cid:250)ey yaz(cid:213)lmam(cid:213)(cid:250) kitab(cid:213)
duruyordu.
Sabaha kar(cid:250)(cid:213) bir rüya gördü: güzel bir cariye ona bir tepsi üzerinde dilimlenmi(cid:250) kavunlar,
yepyeni bir giysi, Çin ipe(cid:247)inden sar(cid:213)kl(cid:213)k kuma(cid:250) getiriyor, bir de kula(cid:247)(cid:213)na f(cid:213)(cid:86)(cid:213)ld(cid:213)yor:
— Efendi seni sabah namaz(cid:213)ndan sonra bekliyor.
Oda (cid:250)imdiden dolmu(cid:250), (cid:250)ikâyetçiler, talepçiler, dalkavuklar, akrabalar, her çevreden
ziyaretçiler ve bunlar(cid:213)n aras(cid:213)nda, haber almak üzere gelmi(cid:250) olan Kesik Yüz. Ömer,
kap(cid:213)dan içeriye süzülmü(cid:250), Kad(cid:213)'n(cid:213)n sesi, herkesin dikkatini üzerine toplam(cid:213)(cid:250):
— (cid:248)mam Ömer Hayyam aram(cid:213)za ho(cid:250) geldi. Hiç kimse, Peygamberimizin hadislerini onun
kadar bilemez. Kimse, güvenilirli(cid:247)ini tart(cid:213)(cid:250)amaz. Söylediklerine kimse kar(cid:250)(cid:213) ç(cid:213)kamaz.
Ziyaretçiler tek tek aya(cid:247)a kalk(cid:213)p temenna ettiler. Ömer, kaçamak bak(cid:213)(cid:250)larla Kesik Yüz'e
bakt(cid:213). Adam kö(cid:250)ede durmu(cid:250), patlayacak gibi ama yine de alayc(cid:213) bir yüz tak(cid:213)nm(cid:213)(cid:250).
Ebu Tahir, yan(cid:213)ndakilere h(cid:213)zla yer açt(cid:213)rarak, Ömer'i sa(cid:247)(cid:213)na oturttu. Sonra da konu(cid:250)maya
ba(cid:250)lad(cid:213):
— De(cid:247)erli konu(cid:247)umuzun ba(cid:250)(cid:213)ndan, dün ak(cid:250)am bir olay geçmi(cid:250). Horasan'da Fars'ta,
Mazandaran'da ba(cid:250)lar üstünde tutulan, her kentin konuk etmek için birbiriyle yar(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213)(cid:247)(cid:213),
her hükümdar(cid:213)n saray(cid:213)nda görmek istedi(cid:247)i konu(cid:247)umuz, dün ak(cid:250)am Semerkant
sokaklar(cid:213)nda tartaklanm(cid:213)(cid:250).
Orada bulunanlardan öfkeli sesler yükseldi, Kad(cid:213) durdurmadan önce, gürültü bir süre
devam etti. Ebu Tahir devam etti:
— Daha da kötüsü, çar(cid:250)(cid:213)da az daha bir ayaklanma olacakm(cid:213)(cid:250). Tam da, Saltanat(cid:213)n Güne(cid:250)i,
sevgili hükümdar(cid:213)(cid:80)(cid:213)z Nas(cid:213)r Han, Allah'(cid:213)n izniyle bu sabah Buhara'dan kentimize gelece(cid:247)i
(cid:86)(cid:213)rada! O güruh durdurulmasa ve da(cid:247)(cid:213)(cid:87)(cid:213)lmasayd(cid:213), bu sabah duyaca(cid:247)(cid:213)(cid:80)(cid:213)z üzüntüyü,
tahmin etmeye bile cesaret edemiyorum. Ama hemen belirteyim: nice kelle omzunun
üzerine dü(cid:250)mü(cid:250) olacakt(cid:213).
Ebu Tahir, nefes almak ve yaratt(cid:213)(cid:247)(cid:213) etkiyi anlamak, korkunun yüreklere iyice sinmesini
beklemek için durdu.
— Neyse ki bir eski ö(cid:247)rencim, ki (cid:250)imdi aram(cid:213)zda bulunuyor, de(cid:247)erli konu(cid:247)umuzu tan(cid:213)(cid:80)(cid:213)(cid:250)
ve gelip bana haber verdi.
Kad(cid:213) parma(cid:247)(cid:213) ile Kesik Yüzü i(cid:250)aret etti ve aya(cid:247)a kalkmas(cid:213)(cid:81)(cid:213) söyledi:
— (cid:248)mam Ömer'i nas(cid:213)l tan(cid:213)yabildin? Cevap yerine bir m(cid:213)(cid:85)(cid:213)lt(cid:213)...
Kad(cid:213) ba(cid:247)(cid:213)rd(cid:213) ve yan(cid:213)nda oturan ak sakall(cid:213) ihtiyar(cid:213) gösterdi:
— Daha yüksek! (cid:249)uradaki ya(cid:250)(cid:79)(cid:213) amcan seni duyam(cid:213)yor. Kesik Yüz, zoraki, konu(cid:250)tu:
— De(cid:247)erli konu(cid:247)umuzu belagatinden tan(cid:213)(cid:71)(cid:213)m. Onu kad(cid:213)(cid:80)(cid:213)za getirmeden önce, kimli(cid:247)ini
sordum.
— (cid:248)yi yapm(cid:213)(cid:250)(cid:86)(cid:213)n. Ayaklanma sürseydi, kan akard(cid:213). Gel, konu(cid:247)umuzun yan(cid:213)na otur. Bu
onuru hak ettin.
Kesik Yüz yapay bir uysall(cid:213)kla yakla(cid:250)(cid:87)(cid:213)(cid:247)(cid:213) s(cid:213)rada, Ebu Tahir, Ömer'in kula(cid:247)(cid:213)na f(cid:213)(cid:86)(cid:213)ldad(cid:213).
— Sana dostluk göstermese de, en az(cid:213)ndan herkesin önünde sana sata(cid:250)amaz. Sonra
yüksek sesle devam etti:
— Ba(cid:250)(cid:213)na gelenlere kar(cid:250)(cid:213)n, Hoca Ömer'in Semerkant'(cid:213) kötü anmas(cid:213)(cid:81)(cid:213) istemeyiz.
Hayyam cevap verdi:
— Dün ak(cid:250)am olanlar(cid:213) unuttum bile. (cid:248)leride, bu kenti dü(cid:250)ündü(cid:247)ümde, akl(cid:213)mda bamba(cid:250)ka
bir görüntü kalacak. O da harika bir adam(cid:213)n görüntüsü. Ebu Tahir'den söz etmiyorum. Bir
kad(cid:213)ya yap(cid:213)lacak en güzel övgü, onun meziyetlerini saymak de(cid:247)ildir, sorumlu oldu(cid:247)u,
yönetti(cid:247)i ki(cid:250)ilerin dürüstlü(cid:247)üdür. Semerkant'a geldi(cid:247)im gün, kat(cid:213)(cid:85)(cid:213)m Ki(cid:250) Kap(cid:213)(cid:86)(cid:213)na giden
son yoku(cid:250)a da t(cid:213)rmanm(cid:213)(cid:250), ben de yere henüz ayak basm(cid:213)(cid:250)ken, bir adam yan(cid:213)ma geldi.
— Bu kente ho(cid:250) geldin, dedi. Ailen, dostlar(cid:213)n var m(cid:213)?
Bir yankesici, en az(cid:213)ndan bir dilenci olabilece(cid:247)i korkusu ile, bir taraftan yürürken bir
yandan da cevap verdim: "Hay(cid:213)r yok!" Adam: "Benden korkma soylu ziyaretçi," dedi.
"Ben burada bekleyip, gelen ziyaretçileri a(cid:247)(cid:213)rlama emrini efendimden ald(cid:213)m." Adam, fakir
bir adama benziyordu ama üstü ba(cid:250)(cid:213) temiz, kendisi de çok sayg(cid:213)(cid:79)(cid:213) idi. Onu izledim. Biraz
sonra, beni a(cid:247)(cid:213)r bir kap(cid:213)dan geçirip, bir kervansaray(cid:213)n avlusuna soktu. Orta yerde bir
kuyu vard(cid:213). (cid:248)nsanlar ve hayvanlar suyundan yararlan(cid:213)yordu. Avlu, çepeçevre bir sürü
odas(cid:213) olan iki katl(cid:213) bir binayla çevriliydi. Adam, "Burada kalabilirsin" dedi. "(cid:248)ster bir gece,
ister bir mevsim. Yatacak ve yiyecek bulursun. Kat(cid:213)(cid:85)(cid:213)n için de ot bulursun." Kaç para
verece(cid:247)imi sordu(cid:247)umda, "Sen burada efendimin konu(cid:247)usun" dedi. "Bunca cömert,
konuksever Efendin nerede, gidip ona te(cid:250)ekkür edeyim" dedim. "Efendim öleli yedi y(cid:213)l
oluyor. Bana, Semerkant'a gelen yolculara sarf etmem için gerekli paray(cid:213) b(cid:213)rakt(cid:213)" dedi.
(cid:248)yiliklerini anlatmam için, Efendinin ad(cid:213)(cid:81)(cid:213) söyle dedi(cid:247)imde, "(cid:249)ükran(cid:213)(cid:81)(cid:213) Yüce Tanr(cid:213)'ya
yönelt. Kimin için kendisine (cid:250)ükredildi(cid:247)ini bilir" dedi. Ve böylece, bir kaç gün, bu adam(cid:213)n
konu(cid:247)u oldum. Kervansaraya girip, ç(cid:213)(cid:78)(cid:213)yordum. Sofram nefis yemeklerle donan(cid:213)yor,
hayvan(cid:213)ma da benim bakaca(cid:247)(cid:213)mdan iyi bak(cid:213)(cid:79)(cid:213)yordu.
Ömer, kendisini dinleyenlere bakt(cid:213), anlatt(cid:213)klar(cid:213) ne gözlerde bir (cid:213)(cid:250)(cid:213)lt(cid:213), ne dudaklarda bir
(cid:83)(cid:213)(cid:85)(cid:213)lt(cid:213) yaratm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). (cid:249)(cid:68)(cid:250)(cid:213)rd(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) anlayan Kad(cid:213):
— Daha nice kent, (cid:248)slam ülkesinin en konuksever kenti oldu(cid:247)unu iddia eder. Ama bu
(cid:86)(cid:213)fat(cid:213) sadece Semerkant hak eder. Bildi(cid:247)im kadar(cid:213) ile, bugüne kadar hiçbir yolcu, yatacak
ve yiyecek paras(cid:213) vermemi(cid:250)tir. Yolculara ya da yoksullara yard(cid:213)m edebilmek için iflas
etmi(cid:250) nice aile tan(cid:213)(cid:85)(cid:213)m. Ama tek bir gün övündüklerini duyamazs(cid:213)n. Sokak ba(cid:250)lar(cid:213)nda
gördü(cid:247)ün çe(cid:250)meler, gelen geçenin su içmesi için yapt(cid:213)(cid:85)(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213)r. Kimi tu(cid:247)ladan, kimi
çiniden, kimi bak(cid:213)rdan iki bin çe(cid:250)me vard(cid:213)r, hepsi Semerkant'l(cid:213)lar(cid:213)n arma(cid:247)an(cid:213)(cid:71)(cid:213)r. Bir teki
bile, te(cid:250)ekkür alaca(cid:247)(cid:213)m diye, üzerine ad(cid:213)(cid:81)(cid:213) yazd(cid:213)rmam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213)r.
— Do(cid:247)ru, dedi Ömer. Hiçbir yerde buna benzer bir cömertli(cid:247)e rastlamad(cid:213)m. Ama yine de,
akl(cid:213)ma tak(cid:213)lan bir soruyu sorabilir miyim?
— Ne soraca(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) biliyorum. Konukseverli(cid:247)i bunca ileri olan ki(cid:250)iler nas(cid:213)l oluyor da, senin
gibi bir konu(cid:247)a (cid:250)iddet gösterebiliyor?
— Ya da Uzun Cabir gibi zavall(cid:213) bir ihtiyara?
— Cevab(cid:213)(cid:80)(cid:213) tek bir sözcükle verece(cid:247)im: korku! Burada gördü(cid:247)üm (cid:250)iddet, korkunun
çocu(cid:247)udur. Dinimize her yandan sald(cid:213)(cid:85)(cid:213)(cid:79)(cid:213)yor. Bahreyn'deki Karmati'ler, Kom'daki
(cid:248)mamiyeciler, Konstantiniyye'deki Rumlar, tüm kâfirler ve özellikle Ba(cid:247)dat'(cid:213)n ortas(cid:213)na
kadar hatta Semerkant'a kadar gelmi(cid:250) olan M(cid:213)(cid:86)(cid:213)r'daki (cid:248)smailiyeliler. Bizim (cid:248)slam
kentlerimizin nas(cid:213)l olduklar(cid:213)(cid:81)(cid:213) unutma. Mekke, Medine, (cid:248)sfahan, Ba(cid:247)dat, (cid:249)am, Buhara,
Merv, Kahire, Semerkant, her biri bir anl(cid:213)k ihmalin çölle(cid:250)tirece(cid:247)i kentler. Her biri, kum
(cid:73)(cid:213)rtmalar(cid:213)na aç(cid:213)k.
Kad(cid:213), pencereden giren güne(cid:250)(cid:3)(cid:213)(cid:250)(cid:213)(cid:247)(cid:213)na bakt(cid:213). Aya(cid:247)a kalkt(cid:213). Ellerini ç(cid:213)rpt(cid:213):
— Bize yolluk getirsinler.
Yol boyunca kuru yemi(cid:250) yemeyi adet edinmi(cid:250)ti. Dostlar(cid:213) ve konuklar(cid:213) da ona uyard(cid:213). Bu
yüzden orta yere bir sini getirdiler. Üzeri tepeleme üzüm ile doluydu. Herkes ceplerini
doldurdu. S(cid:213)ra Kesik Yüz'e geldi(cid:247)inde bir avuç al(cid:213)p, Hayyam'a verdi:
— Üzümü, (cid:250)arap olarak vermemi ye(cid:247)lerdin.
Yüksek sesle konu(cid:250)mam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213) ama, orada bulunanlar nefeslerini tutmu(cid:250)tu.
Herkes Ömer'e bak(cid:213)yordu. O ise:
— (cid:249)arap içmek istenirse, saki de, içki arkada(cid:250)(cid:213) da özenle seçilir, dedi.
Kesik Yüz, sesini hafifçe yükseltti:
— Ben, tek damla içme heveslisi de(cid:247)ilim. Cennete gitmek istiyorum. Bana e(cid:250)lik etmeye
niyetli görünmüyörsun.
— Hikmet yumurtlayan ulema tak(cid:213)(cid:80)(cid:213) ile sonsuza dek ahirette olmak m(cid:213)? Yok, hay(cid:213)r. Tanr(cid:213)
bizlere daha ba(cid:250)ka (cid:250)eyler vaad etti.
Konu(cid:250)ma burada bitti. Ömer, Kad(cid:213)'ya yeti(cid:250)mek için h(cid:213)zland(cid:213). Kad(cid:213):
— Kent halk(cid:213) seni yan(cid:213)mda görmeli, dedi. Dün ak(cid:250)amki izlenimleri silinir böylece.
Kad(cid:213)'n(cid:213)n evi önünde biriken kalabal(cid:213)(cid:247)(cid:213)n içinden, bir armut a(cid:247)ac(cid:213)(cid:81)(cid:213) siper etmi(cid:250) ak(cid:250)amki
kestane h(cid:213)rs(cid:213)(cid:93)(cid:213)(cid:81)(cid:213) fark eder gibi oldu Ömer. Yava(cid:250)lad(cid:213). Gözleriyle onu arad(cid:213). Ama Ebu Tahir
onu iteledi:
— Çabuk ol. Han bizden önce gelmi(cid:250) olursa, kemiklerini k(cid:213)rar(cid:213)m.
— Müneccimler ta ezelden beri bunu söylüyor ve do(cid:247)ru söylüyor.
Dört kent var ki, isyan y(cid:213)ld(cid:213)(cid:93)(cid:213) alt(cid:213)nda do(cid:247)mu(cid:250). Bunlar Semerkant, Mekke, (cid:249)am ve
Palermo'dur. Bu kentlerin insanlar(cid:213), zorla olmad(cid:213)kça asla yöneticilerine ba(cid:250) e(cid:247)memi(cid:250)ler,
adaletin k(cid:213)(cid:79)(cid:213)(cid:70)(cid:213) olmad(cid:213)kça asla do(cid:247)ru yoldan gitmemi(cid:250)ler. Peygamberimiz, Mekke'nin
küstahl(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) k(cid:213)(cid:79)(cid:213)(cid:70)(cid:213) ile gidermi(cid:250), ben de Semerkant'(cid:213)n küstahl(cid:213)(cid:247)(cid:213)na adaletin k(cid:213)(cid:79)(cid:213)(cid:70)(cid:213) ile son
verece(cid:247)im!
Maveraünnehir'in hükümdar(cid:213) Nas(cid:213)r Han, her yan(cid:213) kakmal(cid:213), muazzam taht(cid:213)(cid:81)(cid:213)n önünde
ayakta durmu(cid:250), el kol hareketi ile konu(cid:250)uyor, sesi etrafmdakileri titretiyordu. Gözleri,
topluluk içinde bir kurban, k(cid:213)(cid:83)(cid:213)rdanma cüreti gösterebilecek bir çift dudak, inanmayan bir
bak(cid:213)(cid:250), bir ihanet belirtisi yakalamaya çal(cid:213)(cid:250)(cid:213)yordu. Ama herkes, içgüdüsel olarak,
yan(cid:213)ndakinin arkasma saklanm(cid:213)(cid:250), s(cid:213)rt(cid:213)(cid:81)(cid:213), boynunu, omuzlar(cid:213)(cid:81)(cid:213), f(cid:213)rt(cid:213)na geçene dek,
gizlemeye çal(cid:213)(cid:250)(cid:213)yordu.
Nas(cid:213)r Han, pençesine uygun bir av bulamad(cid:213)(cid:247)(cid:213) için, tören giysilerine sald(cid:213)rd(cid:213) ve pe(cid:250)pe(cid:250)e
her birini s(cid:213)rt(cid:213)ndan ç(cid:213)karmaya ba(cid:250)lad(cid:213). Türk-Mo(cid:247)ol (cid:250)ivesi ile s(cid:213)ralad(cid:213)(cid:247)(cid:213) küfürlerin ard(cid:213) arkas(cid:213)
kesilmiyordu. Gelene(cid:247)e göre, hükümdarlar, üst üste üç, dört, bazen yedi kat giyinirler ve
gün boyu, bu i(cid:250)lemeli giysilerini, onurland(cid:213)rmak istedikleri kimselerin s(cid:213)rtlar(cid:213)na
geçirirlerdi. Böyle davranmakla Nas(cid:213)r Han, o gün onurland(cid:213)raca(cid:247)(cid:213) kimse olmad(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213)
göstermi(cid:250) oluyordu.
Oysa, hükümdar(cid:213)n Semerkant'a her geli(cid:250)inde oldu(cid:247)u gibi, o gün de (cid:250)enlik yap(cid:213)lmal(cid:213)yd(cid:213)
ama daha ilk saniyelerden itibaren, herkesin keyfi kaçm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Nas(cid:213)r Han, Siab (cid:213)rma(cid:247)(cid:213)
boyunca ta(cid:250)(cid:79)(cid:213) yollar(cid:213) a(cid:250)(cid:213)p, kentin kuzeyindeki Buhara Kap(cid:213)(cid:86)(cid:213)ndan girmi(cid:250)ti Semerkant'a.
Yüzü gülüyor, iyice çekik gözleri p(cid:213)(cid:85)(cid:213)ld(cid:213)yor ve elmac(cid:213)k kemikleri alev alev yan(cid:213)yordu.
Sonra, birdenbire keyfi kaç(cid:213)verdi. Aralar(cid:213)nda Ebu Tahir'in de bulundu(cid:247)u ikiyüz kadar
(cid:72)(cid:250)rafa yakla(cid:250)(cid:80)(cid:213)(cid:250), kalabal(cid:213)(cid:247)a bir göz atm(cid:213)(cid:250), arad(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) bulamay(cid:213)nca, at(cid:213)(cid:81)(cid:213) mahmuzlay(cid:213)p,
anla(cid:250)(cid:213)lmaz sözlerle uzakla(cid:250)(cid:80)(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Siyah k(cid:213)sra(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n üzerinde dimdik, somurtkan, sabah(cid:213)n
erken saatinden beri toplanm(cid:213)(cid:250) kalabal(cid:213)(cid:247)(cid:213)n al-
(cid:78)(cid:213)(cid:250)lar(cid:213)na cevap vermeden geçip gitti. Kimileri, "arzuhalci'lere yazd(cid:213)rd(cid:213)klar(cid:213) dilekçeleri
ellerinde sall(cid:213)yordu ama, bo(cid:250)una! Kimse dilekçesini hükümdara sunma cesaretini
bulamam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Daha çok vezirine ba(cid:250)vuruluyor, o da kâ(cid:247)(cid:213)tlar(cid:213) toplamak üzere at(cid:213)(cid:81)(cid:213)n
üzerinden e(cid:247)iliyor ve ilgilenece(cid:247)i vaadinde bulunuyordu.
Nas(cid:213)r Han, önünde hanedan(cid:213)n kara bayraklarm(cid:213) ta(cid:250)(cid:213)yan dört atl(cid:213), ard(cid:213)nda koca bir
(cid:250)emsiye tutan, yar(cid:213) beline kadar ç(cid:213)plak bir köle ile, iki yan(cid:213) a(cid:247)açl(cid:213) yoldan geçti, arik ad(cid:213)
verilen su yollar(cid:213) boyunca ilerledi ve Asfizar mahallesine vard(cid:213). Saray(cid:213)(cid:81)(cid:213), Ebu Tahir'in
evinin iki ad(cid:213)m ötesinde, i(cid:250)te bu mahallede yapt(cid:213)rm(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213). Geçmi(cid:250)te, hükümdarlar kale
içinde otururlard(cid:213), ama son sava(cid:250)larda kale y(cid:213)(cid:78)(cid:213)ld(cid:213)(cid:247)(cid:213) için, oray(cid:213) terk etmek gerekmi(cid:250)ti.
Art(cid:213)k kalede sadece yurtlar(cid:213)(cid:81)(cid:213) kuran Türk askerlerinin karargâh(cid:213) vard(cid:213).
Hükümdar(cid:213)n keyifsizli(cid:247)ini gören Ömer, Saraya gitmeye çekinmi(cid:250) ama Kad(cid:213), ünlü dostunun
orada olmas(cid:213) havay(cid:213) de(cid:247)(cid:76)(cid:250)tirir ümidiyle (cid:213)srar etmi(cid:250)ti. Yolda giderlerken; Ebu Tahir neler
oldu(cid:247)unu anlatt(cid:213) Hayyam'a: Kentin ileri gelen din adamlar(cid:213), Han, silahl(cid:213) muhaliflerinin
siper kurduklar(cid:213) Buhara'daki Büyük Cami'yi yakt(cid:213)rd(cid:213)(cid:247)(cid:213) için, onu kar(cid:250)(cid:213)lamaya
gelmemi(cid:250)lerdi. Kad(cid:213):
— Hükümdar ile din adamlar(cid:213) aras(cid:213)nda bitmez tükenmez bir sava(cid:250) var dedi. Bazen aç(cid:213)k ve
kanl(cid:213), ço(cid:247)u kez kurnaz ve sinsi.
Ulema tak(cid:213)(cid:80)(cid:213)(cid:81)(cid:213)n, hükümdar(cid:213)n davran(cid:213)(cid:250)lar(cid:213)ndan bezmi(cid:250) olan baz(cid:213) subaylarla ili(cid:250)ki kurdu(cid:247)u
da söylenmekteydi. Anlat(cid:213)ld(cid:213)(cid:247)(cid:213)na göre, Nas(cid:213)r Han'(cid:213)n atalar(cid:213), yemeklerini subaylar(cid:213) ile bir
arada yer, iktidarlar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n, cengâverlerinin cesaretine dayal(cid:213) oldu(cid:247)unu göstermek için hiçbir
(cid:73)(cid:213)rsat(cid:213) kaç(cid:213)rmazlarm(cid:213)(cid:250). Ama, ku(cid:250)aktan ku(cid:250)(cid:68)(cid:247)a, Türk Hakanlar(cid:213), Acem hükümdarlar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n
kötü al(cid:213)(cid:250)kanl(cid:213)klar(cid:213)(cid:81)(cid:213) edinir olmu(cid:250)lar, kendilerini yar(cid:213)-tanr(cid:213) gibi görmeye ba(cid:250)lam(cid:213)(cid:250) giderek
daha (cid:250)atafatl(cid:213) törenler düzenlemi(cid:250)ler ve bu durumu subaylar(cid:213)na kabul ettirememi(cid:250)lerdi.
Ço(cid:247)u, dini liderlerle ili(cid:250)ki kurmu(cid:250) ve onlar(cid:213)n Nas(cid:213)r'a dil uzatmalar(cid:213)(cid:81)(cid:213), (cid:248)slam'(cid:213)n yolundan
ayr(cid:213)ld(cid:213)(cid:247)(cid:213)(cid:81)(cid:213) söylemelerini keyifle izler olmu(cid:250)lard(cid:213). Dini bütün bir adam olmas(cid:213)na kar(cid:250)(cid:213)n
babas(cid:213), saltanat(cid:213)(cid:81)(cid:213), sar(cid:213)kl(cid:213) kelleleri uçurtmakla ba(cid:250)latm(cid:213)(cid:250) de(cid:247)il miydi?
(cid:248)çlerinde bulunduklar(cid:213) o 1072 y(cid:213)(cid:79)(cid:213)nda, Ebu Tahir, Hakan ile ili(cid:250)kileri iyi olan ender din
adamlar(cid:213)ndan biriydi. Onu s(cid:213)k s(cid:213)k Buhara'da ziyaret eder, hükümdar(cid:213)n Semerkant'a her
geli(cid:250)inde onu törenle kar(cid:250)(cid:213)lay(cid:213)p a(cid:247)(cid:213)rlard(cid:213). Onun bu uzla(cid:250)mac(cid:213) tutumu, bir k(cid:213)(cid:86)(cid:213)m uleman(cid:213)n
hiç ho(cid:250)una gitmiyordu ama ço(cid:247)unluk, kad(cid:213) ile hükümdar aras(cid:213)ndaki bu yak(cid:213)nl(cid:213)ktan
memnundu.
Kad(cid:213), bir kez daha uzla(cid:250)mac(cid:213) tutumu ile, Nas(cid:213)r'a kar(cid:250)(cid:213) ç(cid:213)kmaktan sak(cid:213)narak onu
yumu(cid:250)atacak her yolu denedi. Öfkesinin geçmesini bekledi. Hakan taht(cid:213)na oturdu(cid:247)unda
ve s(cid:213)rt(cid:213)(cid:81)(cid:213) yumu(cid:250)ak yast(cid:213)klara dayad(cid:213)(cid:247)(cid:213)nda, Ömer'in de içini rahatlatan bir ustal(cid:213)kla i(cid:250)i ele
ald(cid:213). Vezire i(cid:250)aret eder etmez, içeriye bir cariye girdi ve sava(cid:250) meydan(cid:213)(cid:81)(cid:213) and(cid:213)ran yerden,
Hakan(cid:213)n giysilerini toplamaya ba(cid:250)lad(cid:213). Havada hemen bir hafifleme olmu(cid:250), herkes
gev(cid:250)emi(cid:250), f(cid:213)(cid:86)(cid:213)lda(cid:250)malar ba(cid:250)lam(cid:213)(cid:250)(cid:87)(cid:213).
Kad(cid:213), kabul odas(cid:213)(cid:81)(cid:213)n ortas(cid:213)na kadar ilerledi, hükümdar(cid:213)n kar(cid:250)(cid:213)(cid:86)(cid:213)nda durdu, ba(cid:250)(cid:213)(cid:81)(cid:213) e(cid:247)di ve
tek kelime etmedi. Uzunca bir sessizlikten sonra Nas(cid:213)r, b(cid:213)kk(cid:213)n fakat güçlü bir sesle: "Bu
kentin tüm ulemas(cid:213)na, sabah ezan(cid:213)nda gelip ayaklar(cid:213)ma kapanmas(cid:213)(cid:81)(cid:213) söyle" diye
buyurdu. "Ba(cid:250) e(cid:247)meyen kafa, uçurulacak; kimse kaçmaya yeltenmesin, öfkemden kaç(cid:213)p
(cid:86)(cid:213)(cid:247)(cid:213)nabilecekleri tek bir ülke yoktur." Herkes, f(cid:213)rt(cid:213)nan(cid:213)n geçmi(cid:250) oldu(cid:247)unu, hükümdarm
tutumundan anlad(cid:213). Hükümdar(cid:213)n cezaland(cid:213)rmaktan vazgeçmesi için, din adamlar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n yola
gelmeleri yeterli olacakt(cid:213).
Ömer, ertesi günü kad(cid:213) ile birlikte Saraya gitti. Hava tümden de(cid:247)(cid:76)(cid:250)mi(cid:250)ti. Nas(cid:213)r taht(cid:213)na
oturmu(cid:250)tu. Yan(cid:213) ba(cid:250)(cid:213)ndaki kölelerden biri, üzeri pembe (cid:250)ekerlerle dolu bir tepsiyi
tutmakta, hükümdar birini al(cid:213)p dilinin üzerine koyarken, di(cid:247)er elini, gülsuyu dökme telâ(cid:250)(cid:213)
içindeki köleye uzatmaktayd(cid:213). Bu hareket yirmi-otuz kez tekrarla-na dururken, heyetler
de hükümdar(cid:213)n önünden geçmekteydi. Bunlar özellikle Asfizar, Panjkin, Zagrimah,
Maturid gibi mahallelerin temsilcileriydi. Çar(cid:250)(cid:213)daki esnaf(cid:213)n ve loncalar(cid:213)n temsilcileri,
bak(cid:213)rc(cid:213)lar, kâ(cid:247)(cid:213)tç(cid:213)lar, ipekçiler ve sakalar(cid:213)n yani s(cid:213)ra, korunmaya al(cid:213)nm(cid:213)(cid:250) topluluklar(cid:213)n,
yani Yahudilerin, Mecusilerin ve Nesturi H(cid:213)ristiyanlar(cid:213)(cid:81)(cid:213)n temsilcileri de vard(cid:213).
Hepsi önce yeri öpüyor, sonra do(cid:247)rularak, Hakan çekilmeleri için i(cid:250)aret edene kadar, iki
büklüm bekliyorlard(cid:213). Hakan i(cid:250)aret verince, sözcüleri bir kaç kelime ediyor, geri geri
giderek çekiliyorlard(cid:213). Odadan ç(cid:213)karken, hükümdara s(cid:213)rtlar(cid:213)(cid:81)(cid:213) çevirmeleri söz konusu