selçuklularda tıp eğġtġmġ ve selçuklu hastanelerġnġn avrupa kültürüne olan etkġlerġ PDF
Preview selçuklularda tıp eğġtġmġ ve selçuklu hastanelerġnġn avrupa kültürüne olan etkġlerġ
i T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ ĠLKÖĞRETĠM ANABĠLĠM DALI SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLĠĞĠ BĠLĠM DALI SELÇUKLULARDA TIP EĞĠTĠMĠ VE SELÇUKLU HASTANELERĠNĠN AVRUPA KÜLTÜRÜNE OLAN ETKĠLERĠ YASEMĠN AYDINOĞLU YÜKSEK LĠSANS TEZĠ DanıĢman YRD. DOÇ. DR. ZEKĠ ATÇEKEN KONYA 2009 i T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm. YASEMĠN AYDINOĞLU ii T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü YÜKSEK LĠSANS TEZĠ KABUL FORMU Yasemin AYDINOĞLU tarafından hazırlanan SELÇUKLULARDA TIP EĞĠTĠMĠ VE SELÇUKLU HASTANELERĠNĠN AVRUPA KÜLTÜRÜNE OLAN ETKĠLERĠ baĢlıklı bu çalıĢma 04/ 11/ 2009 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile baĢarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir. Yrd. Doç. Dr. Zeki Ġmza ATÇEKEN Yrd. Doç. Dr. Mustafa Ġmza GÜLCAN Yrd. Doç. Dr. Kemal Ġmza GÜVEN Yrd. Doç. Dr. Zekeriya Ġmza BÜLBÜL iii ÖNSÖZ Türkler tarih boyunca mühim görevler üstlenmiĢlerdir. Kurdukları devletler ve yaptıkları ile her zaman kendilerinden söz ettirmiĢlerdir. Sadece siyasi ve askeri alanda değil uygarlık alanında da önemli eserler meydana getirmiĢlerdir. Büyük bir coğrafyaya hükmeden Selçuklular insan sağlığına büyük kıymet ve önem vermiĢlerdir. Millet olarak Türklerin ruh yapısında Ģefkat, insana yardım duyguları çok geliĢmiĢ olduğu gibi kabul ettikleri Ġslam dini de devamlı telkin ile onları bu hizmete sevk etmiĢtir. ĠĢte milli ve dini iki yönlü etkinin eserleri daha Orta çağda Selçukluların hastane, misafirhane, aĢhane gibi eserler yapmayı ön plana almalarını sağlamıĢtır. Büyük Selçuklularda tıp eğitimi alanındaki bilgilerin dağınık ve yetersiz olması, bu konunun seçilmesinde ve araĢtırılmasında hem en büyük etken hem de en büyük sıkıntı olmuĢtur. Bu konuyu çalıĢırken bir takım sıkıntılarla karĢılaĢtık. Bu konu çok kısır bir konu olup, geniĢ bir inceleme alanına yayılmıĢtır. Özellikle Büyük Selçuklu dönemindeki tıp eğitimi çok fazla ve her yönüyle müstakilen araĢtırılmamıĢtır. Bunun yanında Türk tıp tarihi açısından bütün müesseseleri bir arada inceleyen genel bir araĢtırmaya ihtiyaç olduğu kanısındayız. Amacımız iĢte bu olumsuzlukları aĢmaya çalıĢarak ve ulaĢılabilen kaynaklar çerçevesinde konuyu bir bütün halinde ele alarak incelemektir. ÇalıĢmamızda esas itibariyle: I. Selçuklularda tıp eğitiminin nasıl uygulandığı, II. Selçuklu hastanelerinin kuruluĢundan baĢlayarak Osmanlıya kadar geliĢimi, III. Selçuklu hastanelerinin Avrupa tıp kültürünü nasıl etkiledikleri IV. Selçuklu hastanelerinde görev yapan hekimler ve eserleri V. Bu konu hakkındaki kaynak ve araĢtırmaların toplu görünümünü iv genel bir biçimde ortaya koymaya çalıĢtık. Burada bizim amacımız Selçuklu tıp eğitiminde Ģimdiye kadar tespit edilmiĢ bilgilerin genel bir tablosunu çizmektir. Bu konu bugüne kadar fazla incelenmediği için tıp tarihine katkısı olabilmesi açısından konuya yaklaĢımımızı ilk önce dağınık halde bulunan araĢtırmaların toplanıp derlenmesine dayandırdık. ÇalıĢmamızın temelini oluĢturan araĢtırma ve kaynakların büyük bir kısmını Türk Tarih Kurumu Kütüphanesinde bulduk. ÇalıĢmamız giriĢ ile birlikte dört bölümü içermektedir. GiriĢ kısmında tıp eğitimi ile ilgili genel bilgiler verilmiĢtir. Ayrıca kavram terminolojisi sorununa son vermek amacıyla Selçuklularda sağlık kurumlarına verilen isimler baĢlığı bulunmaktadır. Birinci bölümde, Selçuklularda tıp eğitimi baĢlığı altında üç alt baĢlığı incelemeye çalıĢtık. Bu alt baĢlıklar; Büyük Selçuklular, Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beyliklerindeki tıp eğitimini içermektedir. Ġkinci bölümde Selçuklu hastaneleri ana baĢlığı altında Selçuklular zamanında kurulmuĢ tüm hastaneleri teker teker incelemeye çalıĢtık. Üçüncü bölümde ise Selçuklu hastanelerinin Avrupa kültürüne olan etkilerini üç alt baĢlıkta topladık. Bu alt baĢlıklar hekimler, tıbbi eserler ve hastane mimarilerinin Avrupa kültürüne etkileri Ģeklinde hazırlanmıĢtır. ÇalıĢmamızın hazırlanmasında, konunun seçilmesinde her zaman destek ve teĢviklerini gördüğüm hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Zeki ATÇEKEN’e teĢekkür ederim. Yasemin AYDINOĞLU 2009 v ÖZET Türk milletine ait Tıp tarihi, kurumsallaĢma olgusu ve anlayıĢı çerçevesinde Selçuklular zamanında baĢlamıĢ ve Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde de geliĢip büyüyerek devam etmiĢtir. Bu dönem içinde birçok hastane kurulmuĢ, kütüphaneler tesis edilmiĢtir. Selçuklu Türkleri çağlarının en modern hastanelerini ülkenin birçok önemli Ģehirde imar etmiĢlerdir. Hatta bu hastaneler Avrupa'daki Rönesans hareketlerini etkilemiĢtir. Haçlı seferlerinin bir sonucu da Avrupalılar sağlık kurumlarını ve metotlarını fark ederek kendi anavatanlarında uygulamalar ve Türk-Ġslâm âlimlerinin eserlerini tercüme etmeleri olmuĢtur. Selçuklu hastanelerindeki tedavi metotları devrin önde gelenlerindendi. Tıp öğrencileri öğrenim süreleri boyunca hastanelerde pratik yapma imkânına sahipti. Tesis edilen hastanelerde ve medreselerde pek çok Türk hekimi yetiĢmiĢtir. Ayrıca bu dönemde hastanelerde tıbbî müĢavereler ve tartıĢmalar yapılmıĢ, halk ücretsiz muayene edilmiĢ ve kendilerine ilaç dağıtılmıĢtır. Hastaneler bir tür vakıf sistemi üzerine kurulmuĢtu ki; buralarda dindar insanlardan gelen bağıĢlar kullanırlardı. Aynı zamanda devlet yöneticileri bu müesseselerin oluĢumunda büyük rol sahibiydi. Bu da Selçuklu sosyal yapılmasının baĢka bir boyutudur. Selçuklularda tıp eğitimi Türkçe yapılmıĢ, ancak bu büyük imparatorluk, birçok badireler atlattığı için tıbbî müesseseler ve eserler dağılıp yok olmuĢtur. Bugün bu tıbbî eserlerin ve müesseselerin çok azını bilebilmekteyiz. Anadolu' da mevcut tıbbi müesseseler tababet hayatının Selçuklularda çok ileri olduğunu gösterir. Özellikle askerlik alanında geliĢen tababet Türklerde o derece ilerlemiĢtir ki bu geliĢmeleri Batı dünyası Türklerden izlemiĢ ve kendisine uyarlamıĢtır. Bunun yanında varlığı bilinen ama tesbit edilemeyen, birçok hastane ve tıbbi müessese mevcuttur. Ayrıca, seyyar hastaneler, cüzamhaneler, tımarhaneler, eczaneler, darürrahalar, tıp medreseleri, tıp tarihinde olduğu kadar Selçuklu müesseseleri tarihinde ve dünya tarihinde kültürel geliĢmiĢliğin tartıĢmasız delilidirler. vi SUMMARY Medicine history belongs to Turks has started in the period of Selcuks and contined in Ottoman period by getting grow in a polity. In this period, a lot of hospitals have been built and also libraries have been based. Selcuks have reconstructed the most advanced hospitals in the some of important cities of country. Even these hospitals has effected Renaissance movements in Europe. One of the results of the crusades is that Europeans have noticed methods of health foundations and translated works of Turk and The Muslim World scholars. Methods used in Selcuk Hospitals were the most popular in that period. Medicine students have had the possession of making practice during their education period. In these hospitals, lots of Turkish doctors have been trained. Besides in this period, arguments have been made, people have been checked-up without any fee and medicines have been delivered to people in hospitals. Hospitals have been built by the system of a foundation. So that, donations, which had been made by religious people, have been used. Also goverment administrators have had a role in the creation of these institutions. This factor is another aspect of social scale in Selcuks. In Selcuks, medicine education has been made in Turkish, but medical institutions and creations have been dissolved, because this great imperial have had a lot of troubles. Today we know a few of these institutions and creations. Existing medical institutions in Anatolia show that the medical profession in Selcuks is quite advanced. Especially, the medical profession growing in military field has been more advanced that west of the world has watched Turks and adopted these developments. Also there are lots of hospitals and medical institutions which are known but can not been detected. vii Besides mobile hospitals, quarantines of leprous, lunatic asylums, pharmacies, almshouses, medicine schools are proof of culturel development in Selcuk institutions history and world history as much as in medicine history. viii ĠÇĠNDEKĠLER BĠLĠMSEL ETĠK i TEZ KABUL FORMU ii ÖNSÖZ iii ÖZET v SUMMARY vi ĠÇĠNDEKĠLER viii KISALTMALAR x GĠRĠġ 1. TIP EĞĠTĠMĠ HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER 1 2. SELÇUKLULARDA SAĞLIK KURUMLARI ĠÇĠN KULLANILAN ĠSĠMLER 3 BĠRĠNCĠ BÖLÜM SELÇUKLULARDA TIP EĞĠTĠMĠ 1.BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETĠNDE TIP EĞĠTĠMĠ 5 2.ANADOLU SELÇUKLU DEVLETĠNDE TIP EĞĠTĠMĠ 8 ĠKĠNCĠ BÖLÜM ANADOLUDA SELÇUKLU HASTANELERĠ 10 1. MARDĠN DARU’ġ-ġĠFASI 10 ix 2. KAYSERĠ TIP SĠTESĠ 12 3. SĠVAS DARU’ġ-ġĠFASI 15 4. KONYA DARU’ġ-ġĠFASI 17 5. DĠVRĠĞĠ DARU’ġ-ġĠFASI 19 6. HARPUT DARU’ġ-ġĠFASI 20 7. ÇANKIRI DARU’ġ-ġĠFASI 20 8. KASTAMONU DARU’ġ- ġĠFASI 21 9. TOKAT DARU’ġ-ġĠFASI 23 10. SĠVAS DARU’R-RAHANESĠ 25 11. KONYA AKSARAYI DARU’ġ-ġĠFASI 25 12. ERZURUM VE ERZĠNCAN DARU’ġ-ġĠFALARI 26 13. AKġEHĠR DARU’ġ-ġĠFASI 26 14. AMASYA DARU’ġ-ġĠFASI 27 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SELÇUKLU HASTANELERĠNĠN AVRUPA KÜLTÜRÜNE OLAN ETKĠLERĠ 1.HEKĠMLER VE ESERLERĠ 28 2.HEKĠMLERĠN ETKĠLERĠ 41 3.HASTANE MĠMARĠLERĠNĠN ETKĠLERĠ 49 SONUÇ 61 BĠBLĠYOGRAFYA 69 ÖZGEÇMĠġ 77
Description:The list of books you might like
