selahattin demirtaş'ın siyasal anlamı PDF
Preview selahattin demirtaş'ın siyasal anlamı
ANALİZ AĞUSTOS 2014 SAYI: 104 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇIMLERI VE ADAYLAR SELAHATTİN DEMİRTAŞ’IN SİYASAL ANLAMI HÜSEYİN ALPTEKİN ANALİZ AĞUSTOS 2014 SAYI: 104 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇIMLERI VE ADAYLAR SELAHATTİN DEMİRTAŞ’IN SİYASAL ANLAMI HÜSEYİN ALPTEKİN COPYRIGHT © 2014 Bu yayının tüm hakları SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’na aittir. SETA’nın izni olmaksızın yayının tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt ve bilgi depolama, vd.) yollarla basımı, yayını, çoğaltılması veya dağıtımı yapılamaz. Kaynak göstermek suretiyle alıntı yapılabilir. Tasarım: : M. Fuat Er Uygulama : Ümare Yazar Kapak Fotoğrafı : AA Baskı : Turkuvaz Matbaacılık Yayıncılık A.Ş., Istanbul SETA | SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI Nenehatun Caddesi No: 66 GOP Çankaya 06700 Ankara TÜRKIYE Tel:+90 312.551 21 00 | Faks :+90 312.551 21 90 www.setav.org | [email protected] | @setavakfi SETA | İstanbul Defterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kavşağı No: 41-43 Eyüp Istanbul TÜRKIYE Tel: +90 212 395 11 00 | Faks: +90 212 395 11 11 SETA | Washington D.C. Office 1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106 Washington, D.C., 20036 USA Tel: 202-223-9885 | Faks: 202-223-6099 www.setadc.org | [email protected] | @setadc SETA | Kahire 21 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No 19 Cairo MISIR Tel: 00202 279 56866 | 00202 279 56985 | @setakahire CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇIMLERI VE ADAYLAR: SELAHATTIN DEMIRTAŞ’IN SIYASAL ANLAMI İÇİNDEKİLER ÖZET 7 GIRIŞ 8 DEMIRTAŞ’IN SIYASI HAYATI 8 TOPLUMDAKI DEMIRTAŞ ALGISI 10 DEMIRTAŞ’IN SIYASAL MISYONU VE ANLAMI 13 DEMIRTAŞ’IN LIDERLIK ÖZELLIKLERI VE SIYASET YAPMA TARZI 15 CUMHURBAŞKANI ADAYI OLARAK DEMIRTAŞ 16 DEMIRTAŞ’IN CUMHURBAŞKANLIĞI ADAYLIĞININ SIYASI ANLAMI 18 SONUÇ 21 setav.org 5 ANALİZ YAZAR HAKKINDA Hüseyin ALPTEKİN 2004 yılında Beykent Üniversitesi Işletme ve Uluslararası Ilişkiler bölümlerinden mezun olan Hüseyin Alptekin, 2006 yılında Koç Üniversitesi Uluslararası Ilişkiler Bölümü’nde master çalış- malarını tamamladıktan sonra doktora çalışmalarını University of Utah ve University of Texas at Austin’de sürdürdü. 2014’te doktorasını tamamlayan Hüseyin Alptekin halen etnik kimlik, milliyetçilik, etnik çatışma ve genel anlamda karşılaştırmalı siyaset konularında çalışmaları- na devam etmektedir. Hüseyin Alptekin’in makaleleri Afro Eurasian Studies, ISZU Journal of Social Sciences, Blackwell Encyclopedia of Political Thought gibi dergi ve diğer kaynaklarda yayımlanmıştır. 6 setav.org CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇIMLERI VE ADAYLAR: SELAHATTIN DEMIRTAŞ’IN SIYASAL ANLAMI ÖZET Bu analizde 10 Ağustos 2014 tarihinde yapılacak 12. cumhurbaşkanlığı seçimi- ne Halkların Demokratik Partisi (HDP) tarafından aday gösterilen Selahattin Demirtaş’ın adaylığı değerlendirilmektedir. HDP Eş Genel Başkanı Demirtaş’ın adaylığının Türkiye siyaseti için ifade ettiği anlam kendisinin siyasi kariyeri ve siyaset anlayışı dikkate alınarak ortaya konacaktır. Bu maksatla, Demirtaş’ın kısa bir özgeçmişi, siyasete girme sebepleri ve koşulları, siyasal hayatındaki dönüm noktaları, toplumun farklı kesimlerince nasıl algılandığı, kişisel liderlik özellik- leri ve son olarak cumhurbaşkanlığı adaylığı ve seçim kampanyasına ilişkin süreç değerlendirilmektedir. Bu analizde Bu bağlamda elinizdeki analizde (a) Demirtaş’ın kemikleşmiş HDP-BDP Selahattin Demirtaş’ın tabanına ilaveten Alevi, Türk sosyalistler ve sosyal demokratlardan da oy alabi- toplumun farklı lecek bir profile sahip olduğu için HDP’nin gösterebileceği en güçlü aday oldu- kesimlerince nasıl algılandığı, kişisel ğu; buna ilaveten (b) cumhurbaşkanlığı seçim yarışındaki rakipleri Erdoğan ve liderlik özellikleri, İhsanoğlu’nun sol eğilimli seçmenlerin pek de sıcak bakmadığı adaylar olması- cumhurbaşkanlığı nın Demirtaş’a sol oylar için daha da geniş bir hareket alanı bıraktığı; dolayı- adaylığı ve seçim sıyla (c) 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimi’nin Demirtaş’ın şahsında kampanyasına HDP’nin gerçek oy potansiyelini göstereceği; (d) elde edilecek seçim sonuçla- ilişkin süreç rının HDP’nin sonraki genel seçimlerde izleyeceği stratejiyi belirleyeceği gibi değerlendirilmektedir. başlıca unsurların altı çizilmekte ve (e) yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin HDP adına meydana getireceği bir diğer yararın da HDP odaklı Kürt siyasetinin Türkiye nezdinde itibar ve ilgi kazanmasına neden olacağı belirtilmektedir. setav.org 7 ANALİZ tap etmedeki başarısıdır.1Bu özellik Demirtaş’a partisinin seçim sonuçlarından daha yüksek bir oy yüzdesi getirme imkanı tanımakla birlikte Demirtaş’ın 10 Ağustos seçiminden zaferle ayrıl- ması için yeterli olduğu elbette söylenemez. Yine de Demirtaş’ın seçim kampanyasının Türkiye çapında yaratacağı farkındalık sayesinde gerek HDP kanalıyla yürütülen gerekse de başka parti ve oluşumlarda hayat bulan Kürt siyasetinin ge- leceğini etkileyeceği söylenebilir. DEMİRTAŞ’IN SİYASİ HAYATI Selahattin Demirtaş 10 Nisan 1973’te Elazığ’ın Palu ilçesinde doğdu. Liseyi bitirdikten sonra GİRİŞ başladığı 9 Eylül Üniversitesi Deniz İşletmeciliği Bu analiz 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı ve Yönetimi Yüksekokulu’nu siyasi gerekçelerle Seçimi’nde Halkların Demokratik Partisi’nin yarıda bıraktı ve öğrenimine Ankara Üniversitesi (HDP) adayı Selahattin Demirtaş’ın siyasi geç- Hukuk Fakültesi’nde devam etti. Derslere devam mişi, ilkeleri, siyasal fonksiyonu ve onun şahsında mecburiyeti olmadığı için sadece sınav zamanla- HDP eksenli Kürt siyasetinin seçim sürecindeki rında Ankara’ya giden Demirtaş, sınavlara ders yol haritasını değerlendirmek üzere kaleme alın- notlarından hazırlanırken bu süre zarfında Di- mıştır. Bu sebeple, Demirtaş’ın siyasi geçmişin- yarbakır’da musluk tamirciliği gibi geçici işlerde den ve siyasi hayatındaki dönüm noktalarından çalıştı. Bağlama çalmayı lisede öğrenen Demirtaş, yola çıkarak siyasi kişiliği ortaya koyulacak, top- üniversite yıllarında ayrıca arkadaşlarıyla birlikte lumda değişik kesimlerce nasıl algılandığı değer- “Komabelangaz” (Grup Perişan) adlı amatör mü- lendirilecektir. Bunu takiben, Demirtaş’ın Türki- zik grubu kurdu.2 ye ve Türkiye’yi de içine alan bölge siyasetindeki Mezuniyetinden sonra bir süre serbest avu- anlamı tartışılacaktır. Son olarak, cumhurbaşka- katlık yapan Demirtaş, İnsan Hakları Derneği nı adayı olarak Demirtaş söz konusu yeni vasfıyla (İHD) Diyarbakır Şubesi yönetim kurulu üyeliği değerlendirilecek ve adaylığının Türkiye siyaseti ve 2006 yılı itibariyle de şube başkanlığı görev- ve içinde bulunduğu siyasi hareket için arz ettiği lerini yürüttü. Demirtaş aynı zamanda Türkiye önem tartışılacaktır. İnsan Hakları Vakfı’nın (TİHV) ve Uluslararası Vurgulanacak ana noktaların ilki, AK Par- Af Örgütü’nün Türkiye Şubesi yöneticiliklerinde ti hükümetleri dönemlerinde gerçekleşen “De- de bulundu. mokratik Açılım” ve “Çözüm Süreci” ile birlikte 22 Temmuz 2007 Genel Seçimleri’nde “Bin Demirtaş’ın adaylığının HDP eksenli Kürt siya- Umut Adayları” oluşumu bünyesinde Diyarba- setine daha önce ulaşamadığı geniş kitlelere ulaş- kır’dan bağımsız milletvekili seçilen Demirtaş, ma imkanı tanıması olacaktır. Bunun bir nedeni diğer iki adayın sol seçmenlere mesafeli olması 1. Ayrıca bkz. Hatem Ete, “Demirtaş neyi temsil ediyor?”, Akşam, 10 Temmuz 2014. iken diğer bir nedeni ise Demirtaş’ın Aleviler 2. “Demirtaş, Kürt Olduğunu Lisede Öğrenmiş”, Haber 7, 21 Mart ile Türk sosyalistlere ve sosyal demokratlara hi- 2010. 8 setav.org CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇIMLERI VE ADAYLAR: SELAHATTIN DEMIRTAŞ’IN SIYASAL ANLAMI hemen sonra diğer “Bin Umut Adayları”yla be- dönemde yaşadıkları son derece belirleyici bir raber Demokratik Toplum Partisi’ne (DTP) ka- rol oynadı. Darbe sabahı Diyarbakır sokaklarını tıldı. Bu dönemde ağabeyi Nurettin Demirtaş dolduran tankları net olarak hatırladığını dile ge- DTP genel başkanı seçilirken, Selahattin De- tiren Demirtaş’ın o dönemde ailesinden tutuk- mirtaş ise ilk defa mecliste grup kurabilmiş Kürt lananlar oldu. Demirtaş, bir röportajında etnik siyasal hareketinin ilk parti başkanvekillerinden kimliğinin farkına lise yıllarında vardığını dile biri oldu. DTP’nin 11 Aralık 2009 tarihinde getirmişti. Lise yıllarında dağa çıkıp PKK’ya ka- Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasının tılmak ile üniversiteye gitmek arasında bocalayan akabinde 1 Şubat 2010 tarihinde yapılan olağa- Demirtaş tercihini üniversiteden yana kullandı.6 nüstü kongresinde Demirtaş, Gültan Kışanak ile birlikte Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) eş ge- nel başkanlığına seçildi.3 Çocukluğunu 12 Eylül şartlarında Diyarbakır’da 2006’da yaptığı bir konuşmadan dolayı geçiren Demirtaş’ın siyasal kimliğinin 2010 yılında “terör örgütü propagandası yap- gelişmesinde o dönemde yaşadıkları son mak” suçundan 10 ay hapis cezasına çarptırılan derece belirleyici bir rol oynadı. Demirtaş’ın cezası denetimli serbestliğe çevrildi.4 12 Haziran 2011 genel seçimlerinde Emek, De- mokrasi ve Özgürlük Bloku adayı olarak Hakka- ri’den bağımsız milletvekili seçilen Demirtaş, se- çim sonrasında blokun diğer adaylarıyla beraber Siyasallaşma sürecini anlattığı bir röporta- BDP grubuna katıldı. jında ise bu süreçte 1991 yılının önemine dikkat “Çözüm Süreci” çerçevesinde Ocak 2013’ten çeker. Demirtaş, “siyasal bilince” ulaşmasının dö- itibaren Öcalan’ı ziyaret etmesine izin verilen nemin Halkın Emek Partisi (HEP) Diyarbakır İl BDP’li milletvekillerine zaman zaman katılan Başkanı Vedat Aydın’ın faili meçhul bir cinayete Demirtaş, İmralı ile Kandil arasında iletişimi sağ- kurban gitmesi sonucu katıldığı cenaze törenin- layanlar arasındaydı. Demirtaş 22 Haziran 2014 de gösterilen tepki ve bu cenazede kalabalığın tarihindeki HDP kongresinde Figen Yüksekdağ üzerine ateş açılmasıyla mümkün olduğunu be- ile birlikte partinin eş genel başkanlığına seçildi. lirtmektedir. Demirtaş, hayatının dönüm nok- Selahattin Demirtaş, 30 Haziran 2014 tarihinde tası olarak tanımladığı o günü, “başka bir insan bir basın toplantısıyla 10 Ağustos 2014 Cumhur- oldum. Kafamda ilk siyasal şimşeklerin çaktığı başkanlığı Seçimi için adaylığını ilan etti.5 gün o gündür. Benim jenerasyondaki gençliğin politize olmasında en büyük etkendir o olay” Demirtaş’ın Siyasal Yaşamındaki sözleriyle anlatmıştı.7 Seçim kampanyası sırasın- Dönüm Noktaları da , 28 Temmuz’da Vedat Aydın’ın Mardinkapı 12 Eylül 1980 darbesinin yaşandığı günlerde Mezarlığı’ndaki mezarını ziyaret eden Demirtaş çocukluğunu Diyarbakır’da geçirmekte olan “devletlerin ve hükümetlerin politikaları nede- Demirtaş’ın siyasal kimliğinin gelişmesinde o niyle yıllardır halklarımıza bayram tadında bir bayram yaşatamadık” ifadesini kullandı.8 3. “DTP kapatıldı”, NTVMSNBC, 11 Aralık 2009. 4. “Demirtaş’a 10 Ay Hapis Cezası”, NTVMSNBC, 28 Eylül 2010. 6. “Portre: Selahattin Demirtaş,” Aljazeera Turk, 23 Haziran 2014. 5. Demirtaş’ın özgeçmişi için: “Özgeçmiş”, http://www.selahattin- 7. “HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş‘ın Hayatını Değiştiren Ci- demirtas.net/; “HDP’nin Cumhurbaşkanı Adayı - Selahattin De- nayet”, Akşam, 30 Haziran 2014. mirtaş Kimdir“, Habertürk, 17 Temmuz 2014; “HDP’nin Cum- hurbaşkanı Adayı Selahattin Demirtaş”, Hürriyet, 30 Haziran 2014; 8. “Demirtaş Vedat Aydın’ın Mezarını Ziyaret Etti”, Hürriyet, 28 “Portre: Selahattin Demirtaş”, Aljazeera Turk, 23 Haziran 2014. Temmuz 2014. setav.org 9 ANALİZ Demirtaş’ın hayatındaki bir diğer dönüm Demirtaş’ın cumhurbaşkanlığı seçim kam- noktası ise 1994 yılında DEP milletvekillerinin panyasında reklamcılar, sosyal medya uzmanla- meclisten götürülüşlerini kantindeki televizyon- rı ve partililer arasındaki koordinasyondan so- dan izlemesi oldu. Demirtaş o günü “o olay da rumlu olan ve aday belirlenme sürecinden beri bütün Kürt gençleri gibi bende de travmatik izler tabanın nabzını yoklama imkanı bulan HDP Eş bırakmıştır” sözleriyle tasvir eder.9 Genel Başkan Yardımcısı Saruhan Oluç’a göre Demirtaş siyasete girme kararını ise 2006’da Demirtaş’ın toplum nezdinde “dürüst, inandırıcı kısa dönem olarak yaptığı askerlik hizmeti sonra- ve halktan biri yani yerel olduğuna” dair bir algı sında çevresinin teşvikinin yanı sıra Hatip Dicle bulunmaktadır.10 Bununlar beraber, toplumun ve Leyla Zana ile yaptığı görüşmeler sonucu ver- geniş kesiminde Demirtaş liderliğindeki HDP di. Demirtaş’ın bu tarihten sonraki siyasi hayatını siyasi hareketine ve Demirtaş’ın adaylığına dair etkileyen dönüm noktaları Tablo 1’de görülebilir. kuşkular da mevcut. Bunların şüphesiz en bü- yüğü bu hareketin şiddetle bağını koparamadı- TABLO 1. SELAHATTİN DEMİRTAŞ’IN SİYASİ GEÇMİŞİ ğı ve PKK vesayeti altında olduğu kuşkusudur. 2006 Insan Hakları Derneği (IHD) Diyarbakır Nitekim HDP tabanının PKK hareketine bakışı şube başkanlığına getirildi. ile toplumun geri kalan geniş kısımlarının bakışı 22 Temmuz 2007 DTP’nin desteklediği bağımsız aday ola- rak Diyarbakır’dan milletvekili seçildi. arasında büyük bir fark olduğu da bir gerçektir. 1 Şubat 2010 BDP eş genel başkanlığına seçildi. Demirtaş’ın cumhurbaşkanlığı yarışındaki 28 Eylül 2010 “Terör örgütü propagandası yapmak” su- en büyük engeli bu algı farkıyla yüzleşmek ol- çundan 10 ay hapis cezası aldı, “hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına” karar muştur. Gittiği batı kentlerinde kendisine PKK verildi. ile silahlı mücadelede yitirilen genç askerler so- 12 Haziran 2011 BDP’nin desteklediği bağımsız aday ola- rak Hakkari’den milletvekili seçildi. rulan, kimi yerlerde protesto gösterileriyle kar- 22 Haziran 2014 HDP eş genel başkanlığına seçildi. şılaşan Demirtaş bu tür tepkilerden dolayı zorlu 30 Haziran 2014 Cumhurbaşkanlığı adaylığını ilan etti. bir kampanya süreci geçirmektedir.11 Ancak bu sıkıntılı süreç etnik Kürt siyasetinin Türkiyelileş- mesi için kaçınılmaz ve bu süreçten başarıyla çık- TOPLUMDAKİ DEMİRTAŞ mak büyük ölçüde Demirtaş’ın elinde. Nitekim ALGISI Demirtaş, söylemini Kürt siyasal hareketine me- safeli olan kitlelere ulaşabilecek şekilde oluştur- Türkiye’deki pek çok siyasi lider gibi Selahattin makta ve şahsı ve partisi hakkındaki bu olumsuz Demirtaş da kimi toplumsal kesimler tarafından algıyı değiştirmek için uğraş vermektedir. fanatiklik derecesinde sevilip desteklenirken kimi Bu olumsuz “bölücü” algısını değiştirmek kesimler tarafından düşmanca hislere muhatap için çaba sarf eden Demirtaş’ın Türkiye’de geniş olabilmektedir. Türkiye gibi siyasetin gergin sey- kesimlerce hissedilen bölünme korkusunu dindir- rettiği, Kürt sorunu gibi kökleri çok eskiye giden mek için attığı adımlar gözden kaçırılmamalıdır. ve uğruna büyük bedeller ödenmiş sorunlarla Hatta bu korkuya ve şüphelere karşı net bir cevap boğuşan ülkelerde bu beklenmedik bir durum vermek isteyen Demirtaş “Kürtler bölünmek iste- da değildir. Bu kısımda Demirtaş hakkındaki bu toplumsal algılar incelenecek ve bu algının De- mirtaş’ın ve onun şahsında HDP çizgisinin siyasi geleceğine etkisi tartışılacaktır. 10. Yazarın Saruhan Oluç ile HDP İstanbul İl Başkanlığı’nda 24 Temmuz 2014 tarihinde gerçekleştirdiği mülakat. 9. “Demirtaş, Kürt Olduğunu Lisede Öğrenmiş”, Haber 7, 21 Mart 11. “Demirtaş’a Bağışı Bayrakla Protesto Eden Gösterici Gözaltına 2010. Alındı”, Haberler, 17 Temmuz 2014. 10 setav.org
Description:The list of books you might like
