Seküler Hümanizm ve Etik Anlayışı

154 Pages·2012·1.32 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü
Felsefe AnabilimDalı
SSSSEEEEKKKKÜÜÜÜLLLLEEEERRRR HHHHÜÜÜÜMMMMAAAANNNNİİİİZZZZMMMM VVVVEEEE EEEETTTTİİİİKKKK AAAANNNNLLLLAAAAYYYYIIIIŞŞŞŞIIII
Türker Aksun
Yüksek Lisans Tezi
Ankara, 2012

SEKÜLER HÜMANİZM VE ETİK ANLAYIŞI
Türker Aksun
Hacettepe Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü
Felsefe AnabilimDalı
Yüksek Lisans Tezi
Ankara, 2012

iii
TTTTEEEEŞŞŞŞEEEEKKKKKKKKÜÜÜÜRRRR
Bu çalışmada danışmanlığımı üstlenip çalışmamın her aşamasında desteğini
esirgemeyen, bilgisiyle bana yol gösteren, hatalarımı sabır ve anlayışla karşılayıp
düzelten ve özgür bir çalışma alanı sağlayan danışmanım Prof. Dr. Harun Tepe’ye;
öneri ve uyarılarıyla çalışmama katkıda bulunan diğer tez savunma jüri üyeleri olan
hocalarım Prof. Dr. İsmail H. Demirdöven’e, Prof. Dr. Yasin Ceylan’a, Doç. Dr. Nazile
Kalaycı’ya, Doç. Dr. Çetin Türkyılmaz’a ve tavsiyeleriyle bu çalışmaya destek olan
Prof. Dr. Cemal Güzel’e teşekkür ederim. Ayrıca içinde bulunduğumuz zor koşullara
rağmen yüksek öğrenimimi her zaman destekleyen aileme, sürekli bilgi alış-verişinde
bulunduğum arkadaşım Özgür Taşkaya’ya ve bu çalışmanın hazırlanma sürecinde
manevi desteklerini ve anlayışlarını esirgemeyen Selman Özdemir ve Esra İmal’e
teşekkürlerimi sunarım.
iv
ÖÖÖÖZZZZEEEETTTT
AKSUN, Türker. Seküler Hümanizmve Etik Anlayışı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara,
2012.
Bu çalışmada ilk olarak bazı teologların din olmadan etiğin olamayacağı ve bunu iddia
eden her etik sistemin egoizmle, hedonizmle ya da nihilizmle sonuçlanacağı görüşlerine
cevap verilmeye çalışılmıştır. Ayrıca ahlaklılığın kökeni, özgürlük ve belirlenimcilik
ikilemi ve kötülük problemi gibi etiğin alanına giren diğer konulara da değinilmiştir.
Ahlaklılığın temellerinin doğaüstü bir varlıkta ya da başka bir dünyada yatmadığının
gösterilmesinin yanında, ahlaklılığın kökeninin diğer sosyal varlıklarla paylaştığımız
ortak duygu ve içgüdülerde yatmasına rağmen, insan ahlaklılığını diğer hayvanların
ahlak-öncesi duyarlıklarından ayıran şeyin insan aklı tarafından elde edilen ilkeler
olduğu vurgulanmıştır. Bu çalışmanın vardığı sonuç ahlaklılık sadece duyguların değil,
aynı zamanda aklın da bir ürünü olduğudur. İnsanı ve onun eylemlerini nesne edinen
etiğin bu temel düşünceyi kabul etmesi gerekir. Çalışmamızda ahlaklılıktan
bahsedebilmek için insanın özgür olduğunu kabul etmek ya da göstermek zorunda
olduğumuz da vurgulanmaktadır. Eğer insanların tüm davranışları bir tanrı ya da doğa
tarafından belirlenmiş olsaydı, insanların erdemli olup olmadıkları hakkında hiçbir
yargıda bulunamazdık, çünkü öyle davranmak onlar için bir zorunluluk olurdu. Son
olarak çalışmamızda doğanın ahlaki yükümlülükleri olmadığı için bizi doğa ile
ahlaklılık arasında bağ kurmaya götüren kavramlara da ihtiyacımız olmadığı sonucuna
varılacaktır. İnsanların önceden belirlenmiş bir hayatları ya da hayatlarının dışsal bir
anlamı yoktur. Her insansadece budünyada kendi hayatınıkendisi yaratmaktadır.
Çalışmamız beş ayrı bölümden oluşmaktadır ve her bölümde farklı bir ahlak görüşü
sunulmaktadır. İlk bölümde Kutsal Emir Teorisi çerçevesinde dini terimlerin
ahlaklılığın ayrılmaz ve öncelikli parçası olduğu görüşü ele alınmıştır. Bu bağlamda
tanrının en yüksek iyi ve en mükemmel varlık olarak doğadaki her şey gibi ahlaklılığın
da yaratıcısı olduğu; onun tarafından yaratılan varlıklar olarak emir ve yasaklarına
uymanın insanın tek ödevi olduğu; evrendeki kötülüğün ya zorunlu kötülük olduğu ya
v
da gerçek kötülük olmadığı ve tanrısız bir evrende her türlü etik iddianın nihilizme ya
daegoizmesürükleneceği görüşlerine yer verilmiş ve bugörüşlereleştirilmiştir.
İkinci bölümde Kant’a yer verilmesinin birkaç nedeni bulunmaktadır. İlk olarak
ahlaklılığın akılsal yanına vurgu yapması nedeniyle Kant’ın görüşlerine önemli bir yer
ayrılmıştır. Fakat onun ahlaklılığı neredeyse tamamen pratik aklın bir ürünü olarak
görmesi ve saygı duygusu dışında tüm diğer duygu ve tutkuları ahlak yasasının dışında
bırakması konusundaki düşünceleri eleştirilmektedir. Ahlaki eylem ve yargılarımızda
akıl kadar ortak duygu, içgüdü ve ihtiyaçlarımız da önemli bir rol oynar. Kant’ı Kutsal
Emir Teorisi bölümününhemen arkasına koymamızın nedeni, Kant’ın ahlak felsefesinin,
tamamen akılla temellendirilmesine rağmen, kaçınılmaz olarak dinsellikle ve dinsel
terimlerle sonuçlanmasıdır. Çalışmamızda detaylı bir şekilde incelendiği gibi, en yüksek
iyinin olanaklılığı tanrı ve ruhun ölümsüzlüğü kavramlarına dayanmaktadır. Ama bu
noktada Kant’ın kullandığı bu kavramların kurulu dinlerdeki tanrı ve ahret
kavramlarından tamamen farklı olduğunun altı çizilmiştir. Bunun yanında insanın
özgürlüğünüsavunması konusundaki görüşleri desteklenmiştir.
Üçüncü bölümde Hume’un ahlak felsefesine yer verilmiş ve tutku ve duyguların ahlaki
eylem ve yargılarımızdaki önemli rolüne vurgu yapılmıştır. Bu bölümde Hume’un
ahlaklılığın kökenini tutkularda görmesi, akla sadece yardımcı bir rol biçmesi ve
doğadaki nedenselliğin insan davranışlarında da düşünülmesi gerektiği görüşleri
açıklanmaya çalışılmış ve eleştirilmiştir. Çalışmamızın vardığı sonuç ahlaklılığın sadece
duyguların değil, aynı zamanda aklın da bir ürünü olduğu, insanların eylemlerinin
tamamının doğa yasaları tarafından yönetilmediği ve insanın özgür olduğu yönündedir.
Doğanın ahlaka kayıtsız olduğu ve ahlaklılığın dinden tamamen bağımsız olduğu
görüşlerindeHume’ungörüşleri desteklenmiştir.
Çalışmanın dördüncü bölümünde evrimsel etik çerçevesinde ahlaklılığın biyolojik,
genetik, sosyolojik ve kültürel kökleri hakkında bilimsel bir bakış açısı sunulmuş ve bu
bağlamda insanların diğer akraba türleriyle paylaştığı ortak genetik yapıya ve sosyal
davranışlara karşılaştırmalı bir şekilde değinilmiştir. En önemli temsilcilerinin başında
gelen Edward Wilson, Shermer ve de Waal’in görüşlerinden yararlanılarak ahlaklılığın
temelinde yatan nedenselliğe vurgu yapılmıştır. Fakat ahlaklılığın temelindeki biyolojik
ve toplumsal nedenlerin kabul edilmesine rağmen, bu düşünürlerin insan özgürlüğünü
sadece bir yanılsama ve nedenlerin bilgisinin eksikliği olarak görmeleri ve tüm insan
vi
davranışlarının doğa yasaları tarafından yönetildiğini düşünmeleri eleştirilmiş ve insan
özgürlüğü savunulmuştur.
Sonbölümde ise insanın hem akılsal hem de biyolojik ve toplumsal yapısını göz önünde
bulundurarak, ahlaklılığın insanın bu iki yapısının bir ürünü olduğunu savunan seküler
hümanizmin etik anlayışına yer verilmiştir. Genel ahlak ilkeleri insanların birbirleriyle
olan ilişkilerini düzenlerken, etik erdemler ise insanın hayatlarına verdikleri anlamı ve
peşinde koştukları değerleri oluşturmaktadır. Böylece ilk ilkelerin temelinde biyolojik
ve toplumsal nedenler yatarken, ikincilerin temeli ise akılda ve insan özgürlüğünde
bulunmaktadır. İnsanların ne tamamen duygularının esiri olduğunu ne de her kararlarını
tamamen rasyonel bir şekilde aldıklarını kabul ederek, insanın nedenselliği ve
özgürlüğü arasında da uzlaştırıcı bir tutum sergilemektedir. Ayrıca etik ilkelerin
koşulsuz, evrensel ve içeriksiz olamayacağını savunmaları, insanların hayatlarına
kendilerinin yön verdiği ve bu özgürlüğün onlar için bir zorunluluk olduğunu
desteklemeleri ve hayatın dışsal bir anlamı olmadığını ve insanların kendi hayatlarına
içsel birer anlam atfettiğini düşünmeleri bu çalışmada desteklenmiş ve çalışma bu
düşüncelerle sonlandırılmıştır.
AAAAnnnnaaaahhhhttttaaaarrrrSSSSöööözzzzccccüüüükkkklllleeeerrrr
Kutsal Emir Teorisi, Kant etiği, Hume’un Ahlak Felsefesi, Evrimsel Etik, Seküler
Hümanizm, Özgürlük ve Belirlenimcilik, Ahlak İlkeleri ve Etik Erdemler, Kötülük
Problemi, Dinve Ahlak,AhlaklılığınKökeni veÖzgecilik.
vii
AAAABBBBSSSSTTTTRRRRAAAACCCCTTTT
AKSUN, Türker.SecularHumanismandItsTheoryofEthics, Master’s Thesis, Ankara,
2012.
First of all in this study it has been aimed to reply the views that there can be no ethics
without religion and that each ethical theory claiming to realize it will end up with
hedonism, egoism or nihilism. Some other topics about the roots of morality, the
dilemma between freedom and determinism and the problem of evil have been dealt
with as well. In addition to the idea that the roots of morality rests upon neither a
supernatural being or another world, it has been underlined that what distinguishes the
human morality from the pre-moral sentiments is the principles attained through human
reason though morality is grounded on the common feelings and instincts shared with
our closest social relatives. It has been concluded that morality is not only the product
of feelings and passions but also of reason. Ethics, the objects of which are human being
and his actions, has to acknowledge this fact. It is also emphasized that in order to
mention about morality, first of all the idea of freedom should be either demonstrated or
postulated. If all human actions were determined by a deity or nature, we would never
make a judgement about whether they are virtuous or not as there would be necessity
for how they behaved. Lastly, it will be concluded that since nature has no moral
objectives, we don’t need the concepts correlating morality with nature. People do not
have pre-destined lives or their lives have no external meaning. People create their life
ontheirown onlyinthisworld.
Our study consists of five different sections and in each section a different kind of
ethical theory has been handled. In the first section, within the framework of Divine
Command Theory (DTC) the idea that religious terms are inseparable and indispensible
parts of morality has been examined. In this context, it has been dealt withand criticized
that as the highest good and the perfect being, god is the creator of everything in nature
including morality, that as beings created by him, it is man’s sole obligation to obey his
commandments and prohibitions, that the experienced evil in the world is either
necessary evil or not really evil at all, and that in a godless universe every ethical claim
willresult innihilismoregoism.
There are some reasons why Kant is placed immediately after DTC in the second part of
our study. Firstly, Kantian ethics has been examined comprehensively due to the fact