Şehir ve Muâşeret

148 Pages·2017·18.92 MB·Turkish

Yıl: 2018 Sayı:12 Aktüel-Hakemli Dergi 4 Ayda bir yayımlanır ISSN:2147-849X.
Şehir ve Muâşeret
SÖYLEŞİ: Şehir ve Muâşeret Üzerine Düşünceler
Âdâbın Şiiri: Sakın Terk-i Edepten ¦ Şehir ve Âdâb-ı Muâşeret Üzerine Söyleşi ¦ Şehir ve Muâşeret ¦
Bir Arada Yaşama Kültürü Yahut Şehir Âdâbı ¦ Huzur Romanında Boğaziçi Terbiyesi ¦ Muâşeret ve Kent ¦
Şehrin Sağır Kulağına Günde Üç Öğün, Aç Karnına, Üç Damla Abdullah Amca, Üç Damla Hayriyye ¦
Şehir ve Âdâb-ı Muâşeretin Halleri ¦ Zarif Bir Yaşam Üzerine ¦ Hediyeleşme Üzerine Hasbihâl ¦
Osmanlı İstanbul’unda Âdâb-ı Muâşeret ¦ Alafranga Muâşeretin Mesîre Yerlerine Yansıması ¦
Şehrin Ara Sokaklarında ¦ Şehir, Şehirleşme ve Şehirli ¦ Modern Şehirde Muâşereti Aramak ¦
(cid:85)
(cid:70)
(cid:83)
(cid:70)
(cid:266)
(cid:201)
(cid:86)
(cid:46)
(cid:3)
(cid:70)
(cid:265)(cid:70)(cid:73)(cid:74)(cid:83)(cid:3)(cid:87)(cid:87)(cid:70)(cid:3)(cid:46)(cid:86)(cid:201)(cid:266)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:85)
(cid:3)
(cid:83)
(cid:74)
(cid:73)
(cid:70)
(cid:265)
(cid:265)(cid:70)(cid:73)(cid:74)(cid:83)(cid:3)(cid:87)(cid:70)(cid:3)(cid:46)(cid:86)(cid:201)(cid:266)(cid:70)(cid:83)(cid:70)(cid:85)

ŞEHİR-
DEN
Âdâb-ı muâşeret kuralları, toplumların görünmez koruma kalkanı gibidir. İnsanın huzurla ha-
yat içinde dolaşmasının, toplumun harmoni içinde devam etmesinin sihirli harcı olagelmiştir.
Hızın, teknoloji kullanımının ve kalabalığın arttığı günümüz şehirlerinde ise en çok aşınan, ne-
redeyse hayatın her dokusundan elini eteğini çeken olgulardan biri oldu. Hayatın içinde nefes al-
madığı, toplum içinde serpilip gelişmediği, insanları inceltmediği ve muhatabını tebessüme sevk
etmediği içindir ki, bu onurlu kuralları artık konuşuyor, eksiklik ve elzemliğine işaret etmek için
dergilerimize konu yapıyoruz.
Şehre ve şehir içinde olan her şeye dair düşünce üreten dergimizin 12. sayısını, şehir yaşamını
insani, hayatın onurlu ve huzurlu akmasını sağlasa da toplumun artık mutabık olmadığı muâşe-
rete ayırdık. Hemen herkesin bu konuyla ilgili bir tecrübesi, bir sözü ve yargısı olduğu halde pra-
tiğine karşı gönülsüzlüğü de vardır. Yokluğunda kolluk kuvvetlerinin boşluğunu doldurduğu bu
alanı, bütün yönleriyle size ulaştırmayı amaçlayarak bu kavramı makale, deneme, söyleşi, aka-
demisyenler toplantısıyla geçmiş ve günümüz karşılaştırmasıyla, sanatsal ve sosyolojik açıdan
irdeledik, size ulaştırdık. Gayret bizden muvaffakiyet Allah’tandır.
M. Tevfik GÖKSU
Esenler Belediye Başkanı
DÜŞÜNCE-
DEN
“Birbiri ile toplumsal ilişkiler içinde bulunma” olarak ve ahlâkî normlara göre belirlendiği bir şehri şu şekil-
tanımlanan muâşeret hoş ve iyi geçinme anlamlarını de tasvir etmektedir:
da ihtiva etmektedir. Bu tanımlamada yer alan top-
Gül alırlar gül satarlar
lum halinde olmak, toplumsal halde yaşamak ve iyi
Gülden terazi tutarlar
ilişki içinde olmak şehrin olmazsa olmaz unsurların-
Gülü gül ile tartarlar
dandır. “Şehirli” olmanın da gereği kabul edilen bu
Çarşı pazarı güldür gül
davranışların tamamı aynı zamanda bir kültürel kod-
lamayı barındırmakta ve muâşeret olarak karşımıza Bu ilişkide kimse kimseyi kandırmamakta, tica-
çıkmaktadır. ret dinin emrettiği kurallara gore yerine getirilmek-
tedir. Kur’an-ı Kerim’de şöyle emredilmektedir:
İnsanın insanlar, insanın mekânlar ve mekânın
“Ölçtüğünüz zaman tam ölçün ve doğru terazi ile tar-
mekânla ilişkileri de bu kodlama içinde değerlendiril-
tın. Bu hem daha hayırlıdır ve sonuç itibariyle de da-
mektedir. Bir bilinç düzeyini de ifade eden muâşeret
ha güzeldir.” Ticaret için konulmuş bu kural “güzel
çok karmaşık ilişkiler ağını yöneten şehrin görünmez
geçinme” olarak özetlenebilir, her ilişkiye uyarlanabi-
normlar düzenini de oluşturmaktadır.
lir. Şehrin varlığı ise ancak bu şekilde devam edebilir.
Karşılıklı etkileşim sürecinde ilişkilerin sağlıklı yürü- Öte yandan hazım kapasitelerinin çok üzerinde göç
tülebilmesi ve sağlıklı kentsel çevrenin oluşabilmesi alan şehirlerimizde ilişki biçimleri ve düzeyleri açısın-
için yazılı ve/veya yazılı olmayan kuralların varlığına dan ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Geldikleri çevreye
ihtiyaç duyulmaktadır. Yazılı olanları hukuk, ikincile- yabancı, gerekli olan yeni davranış kurallarına uyum-
ri ise muâşeret olarak tanımlamaktayız. Mekânsal ve da sorunlar yaşayan bireyler, başta kendileriyle ol-
ekonomik olmanın yanında büyük bir toplumsal or- mak üzere, diğer bireyler ve mekânla da bazı sorunlar
ganizasyon olan şehir, sürekliliğini bu kuralların var- yaşamaktadırlar. Bütün bu sorunlara çözüm sunabil-
lığına borçludur. me adına bu sayımızda muâşeret konusu ele alıyoruz.
İtiraf etmeliyiz ki, bugüne kadar en çok zorlandığımız
İlk insan Hazreti Adem’den günümüze kadar bozu-
konu bu oldu. Gerek gelen yazıların içerik uygunluğu,
lan insan ilişkilerini yeniden onarmak için Allah, pey-
gerekse yazılara uygun resimler bulmak meselesi edi-
gamberler ve onlarla birlikte kutsal kitaplar gönder-
töryal olarak oldukça zorlanmamıza sebep oldu.
miştir. Kur’an-ı Kerim’de oldukça fazla sayıda ayet-i
kerime insanların birbirleriyle olan ilişkilerini düzen- Bu zorluğa rağmen çok değerli yazarlarımızın katkı-
lemeye dair olup, kapıyı çalmadan eve girmemeye ve sıyla elinizdeki bu sayı ortaya çıkmış oldu. Umuyor
ses tonuna kadar bir çok ayrıntıyı düzenlemişlerdir. ve diliyoruz ki, daha güzel ilişkilerin, daha hoş ge-
Önceki kutsal metinlerde de benzeri durumları gör- çimlerin olduğu şehirler yapabiliriz. Bunun için kı-
mek mümkündür. rılmadan, bıkmadan ve asla vazgeçmeden çalışmaya
devam etmek gerekmektedir. Esnafının “Ben siftah
Şehirde ortaya çıkan, gelişen ve yaşayan ilişkileri ede-
ettim, komşuma git.” dediği, çarşı pazarı gül olan,
bi olarak anlatan metinler de aslında muâşerete işa-
komşusu aç iken tok yatmayan insanların yaşadığı
ret etmektedirler. Ümmi Sinan ilişkilerin en üst dinî
şehirlere olan özlemle hepinize saygılar sunuyoruz.
İÇİNDEKİLER
Şehrin Sağır Kulağına 16
Günde Üç Öğün, Aç Karnına,
Üç Damla Abdullah Amca,
Üç Damla Hayriyye
Dr. Öğr. Üyesi Ali CANÇELİK
06 12
Âdâbın Şiiri: Sakın Terk-i Edepten Prof. Dr. Sadettin Ökten İle
Prof. Dr. Mazhar BAĞLI Şehir ve Âdâb-ı Muâşeret Üzerine Söyleşi
Doç. Dr. Aynur ATMACA CAN
50 Dosya Toplantısı
Şehir ve Muâşeret Üzerine
Düşünceler
34
Muâşeret ve Kent
Dr. Nureddin NEBATİ
44
Şehir ve Muâşeret
Murat ACAR
Hediyeleşme Üzerine Hasbihâl
Alafranga Muâşeretin
Doç. Dr. Aynur ATMACA CAN
Mesîre Yerlerine Yansıması
Kerime YILDIZ
86 90 98
Osmanlı İstanbul’unda Âdâb-ı Muâşeret
Dr. Öğr. Üyesi Fatma TUNÇ YAŞAR
Şiir
Özdemir ASAF
115 Şehir, Şehirleşme ve Şehirli Modern Şehirde
Kavramlarındaki Edeb Manasının Muâşereti Aramak
Sürdürülebilirliği İçin Kentsel Yunus ÇOLAK
Dönüşümde Coğrafî Bilgi Sistemleri
ve Geotasarım
Prof. Dr. Saffet ERDOĞAN
Prof. Dr. Recep ASLAN 116 128
21:ıyaS 8102 :lıY Yıl: 2018 Sayı:12 Aktüel-Hakemli Dergi 4 Ayda bir yayımlanırISSN:2147-849X.
BYMaierht Aiuntr Ö aŞdneaah lYi rMa ÂşEadNmâGbaÜı KŞOülĞtüLUrü HTSüeumrzbeuiyyrye Res iDomİNaLnEıRn dKaÖ BKoSAğaLziçi relecnüşüD enirezÜ tereşâuM ev riheŞ tereşâuM ev riheŞ
22 28 www.sehirdusunce.com ŞÂBŞdŞOieŞreâe s hebhAmrhhıirrniarna vidŞin neSaril iaAı Âr Yğ İirdas:vıa âştrS aab SeKanm-okuıb k ıaMlunMaa lK ukğ’Tuüâlıenanuşlrtardeküı arnG-âre iüdü tE şainYdnd ad⦠eeHh ebŞpua -Ürettıle lhçMŞeen ireÖru ,i¦h tğ⪦ iŞü şreZ enehÂahr,id rreiArâiltef çb vş¦B eıK m iA¦ ar le SHrdaY nÖavfâurıeşbznaY a-uŞnaLımr ,egME ÜhaR ÜŞu içorMzİâ lmD:ieşu ¦aŞreaâ imrnMeşneeıhelontra iddÜe¦r A eta zHivbr neBeend rMo di uMnŞğielyeelauesa hzSlîâhreiiörçeş şAdyi em YleTmeere eşeMrcr iltÜ eabu¦ r,Ü ziâ ŞiyÜenşzeerçeeesih nrDirYie erai¦ant nvHmiMe seAaı lu mrDasMâab üHaşumihesşâaıraâüşy e¦klern t¦ ir ¦ycv e yee t e lK¦e ¦er n t ¦
Yıl: 2018 | Sayı: 12
Esenler Belediyesi Adına
İmtiyaz Sahibi
Şehir ve Âdâb-ı Muâşeretin Halleri M. Tevfik Göksu
Nevin MERİÇ Genel Yayın Yönetmeni
Prof. Dr. Mazhar Bağlı
Prof. Dr. Nabi AVCI 74 Editör
Dr. Nureddin NEBATİ Dr. Hasan Taşçı
Doç. Dr. Aynur CAN Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Hüseyin Cerrahoğlu
Dr. Hasan TAŞÇI
Yayın Kurulu
Mazhar Bağlı (Prof. Dr.)
Ebru Erdönmez (Doç. Dr.)
Aynur Can (Doç. Dr.)
Murat Şentürk (Doç. Dr.)
İhsan Aktaş
Nureddin Nebati (Dr.)
Özlem Zengin (Av.)
Hasan Taşçı (Dr.)
Faruk Aydın
Cemil Arslan (Dr.)
Cihan Aktaş
Zarif Bir Yaşam Üzerine
Osman Nuri Kabaktepe
Meltem BALİ Hakem Kurulu
Ahmet Fidan (Dr. Öğr. Üyesi)
82 Ahmet Kala (Prof. Dr.)
Aynur Atmaca Can (Doç. Dr.)
Celaleddin Çelik (Prof. Dr.)
Cemil Arslan (Dr.)
Ebru Erdönmez (Doç. Dr.)
Erbay Arıkboğa (Doç. Dr.)
Ertan Özensel (Prof. Dr.)
Ertuğrul Ökten (Dr.)
Faruk Tuncer (Dr. Öğr. Üyesi)
Füsun Alioğlu (Prof. Dr.)
Hasan Taşçı (Dr.)
İclal Dinçer (Prof. Dr.)
İsmail Ceritli (Prof. Dr.)
Korkut Tuna (Prof. Dr.)
Mazhar Bağlı (Prof. Dr.)
Mehmet Ocakçı (Prof. Dr.)
Şehrin Ara Sokaklarında Murat Şentürk (Doç. Dr.)
İslam GEMİCİ Karikatür Mustafa Kömürcüoğlu (Dr. Öğr. Üyesi)
Selim Ökem (Doç. Dr.)
Abdurrahman ÇAPAR Hasan AYCIN Tülin Görgülü (Prof. Dr.)
Yasin Aktay (Prof. Dr.)
104 114 Yusuf Arayıcı (Prof. Dr.)
Yusuf Şahin (Prof. Dr.)
Zeynep Tarım (Prof. Dr.)
Zeynep Gemuhluoğlu (Doç. Dr.)
Düzenleme
Çağlar Mesci
Tashih ve Redaksiyon
Muhammed Turan Çalışkan
Halkla İlişkiler
Halil İbrahim Karaca, Ebubekir Sıddık Balcı
Yayın Türü
4 ayda bir yayımlanır. ISSN: 2147-849X.
Yerel Süreli Yayın. Ücretsizdir.
İletişim
www.sehirdusunce.com
[email protected]
Şehir Kitaplığı Haber Adres
Şehir Düşünce Merkezi, Oruç Reis Mah.
Giyimkent Cad. No:7-1 Giyimkent/Esenler
ŞehirKitaplığı ŞehirKitaplığı 138 Haber Haber 142
Abdurrahim Ayar Telefon: [phone]
TYY2mPEöbEYYYmtiglğmİnfBvFŞYYŞhöreybkgmBlthlarPlaeeşeeedeeieaâEo5kelsesüuöğraaaeeiiaaaunaaaatrırrrlteHieeabd,rüeett r nlyyylehyid ş,ürnnşr i,şl bdazzzubnpRl rkngıii F çieGrnrmıa av ııımıiaeteuinarnliiş,Mkb Ee traclnoannnkaaaer.el y' ett Eeve n d e dn ee OşeeaiareühslığYkıl stşvşçeeeSek errryitarbşı beesrdeıAkiktsnnAdşaieimlsişgieevvvanlra:::lt .dttlre,çretheianeeıe AN mmnzsündehm ie aşnviiisın maMd EMMegmrleEvrin pa,SaT d:::ihre’ilrıelprrde kbteltaan lıi ire eseIb,emaBBH aıadeeeiltkrme-şrvl1tY iesvari en ueem Eitkr i aİin m-ğüühik sr8emA tımsSeeşahbştrnkmüt mebrvnltreöihaa Mn,ifaaa N ,ıb8yy eec e araba z şt'eiı ayimletsmrdghenm y eb Plill üüeiiht6İmkem;lbd kueM aDnyçinıelkvrl Hyımiaieyalk elma timairyyp ıbıpeaioak -z eYe eeRmrdeşeri neEt-ylüsiraş3eNeneevrkmıitet,ğln üDN dkaımeiğab iıus ya ieliemiv ,d0sbnnaeıpl tç,i sİİuEkllryd' ebıdien aı'tif trlesielbTş.N, iazsaalvenb nlsaaseaaşal -ıe n d l eu nnGvaedae urıizİ-siİiaaEnşlreyNŞkyyddlnkMm fYrnir iliniel nkehaheooşll eln ridç.ktivde eiaüE geladıuETe m nöisYYıkfmrmerusvilnakTaarlgar,aıylehdT nearaaığişdsn h ia iieraaneodlykkum rcnei Et t lğ üeçiallnmnte ailulvveryyia-i rD aaın maitküçeitilege-is egbrrİlRemn pleeyanlan ııÇçEvpOvieEh m ipeemkk :aşekrşirynnBskel i ın enot s ebındtHei slr, nmima;kmmoçöAema İl tke şi ci lleiikmp Yadi h,yuzmlal mhnbsiAraarz ngtg ruPaideeaAkaaalrşaıbaelnevomre ıauiirreye.öakeeofTsvmddyeeektdnlua kralam.eıın,yiıdşAsatleı Yrçzr nblyt abeehnpdistta zş.kBemraiLEie aa ramvraa ae .iılknn Yiimhlıiyra,laİitk rüesyatrm g a,e zda ennhAb gşa iia şAa hileiamtbyykyab İiAe bşşerNı el ireölnobusslHvirra tgeeaıeautartuaasSkreyr.htctşldırsğairfeo ,ttirird enyea zdhrlIâlr eıa uMbı idy/ elYafnşıelpvıtyarueregi,ıluiyi vuaıh piaAılıe nı rnmlire ikolu Tklsri dğee debç.nryusgtNdıaşd rM -İ kueğeakk yri ıasri'egazbaKKeŞk me BevnniyeievŞ,ultlie müun in zaih iie ıınleli esre anbasbbEkri nlierrdllhıdlİ rroarimv Hg ad ki ta enoa zl eeuzncpale nyeeaâtviletçlİiıreuiingr ğsedleanRsalyak aoğ lmleğibho lh uaylam N iirlii ğirırz sşçkeiBrviribrbiu ğr cukoşkilnişatk leiaeüm.a;taenr,hie iıh�iteun aslk rkaiş lermih ctrl eum a yiyıunetoa vaRatdMet a av ühktisy zçrseu'iç vsrsitkm nkârimiavir,imam vaoiiıkelttaaanirel yaunşkd teaebnna pyemiİ rkkiymeğe am enotusiosşrn ıauoreit echnieta,,tdr Htmattay luşal emtovı klrülıidtiasaiçvbiCyvioee;lrşaşünrrk-bviburğ alamoevşuT.eylıze;ıa.er ğaşrire dar-m mr roaea cıamik i nemrdrrelit a rscıü çınu uk ğçbeltyeelrbYhaleltaaEemlfaaaz ieoae n klle esdviaikbinsnudvEaEaerr hrErbrltciurenüa-h.ıoıa-amiallddn erl,a nkt iuNbyıiı en vvzzyHnilprmmtnkab hha uVnaaeküee,erieHk avdtlhea . eeidm yliadtariser âz eeha çeta aelçrclEmmaldüK aidearae-ard idae v rkndikanday Diıdinennhaek,akieeylr 'rnkiuki rçn eıt,İİ m.ei dna k st kn ki bbı n yİaayraoeİapık ihcOternnmel.ehalisosanrrbi-aanr nu ıiya an gnıZlo naaartlammErz işlmYed,eele ha;bdd iaS uahhnlnlddmd letdtBıbdmma beeşeteiresrrmiiaielıevilreimmrnuueeeağınııkkaarivrlttiieernpnak-----------------ı,,.lii İYYElmaotsVsüHğfsYYYAşdlsDemdoonMYYMmsğvykmlobinÇuiaaiuuiiaaAeoonltsıelm lleüiieaaaksaazmaaaİıca!Am,a arserıdeimv knnR Mpkny rc…d …şşyyynerlm mkaadhHnstkzzzibüObuily Aadia yuüda yııı,leeımukoınnDçkAaâa s un öeunnlnnnaaaaLn euuaysvşiiAkr oıyalEa uLİhInlz vybrlynkkduhmkuu…aüğs eçildeeey vLrrrtuVgkra dBnenaeiıAailEihüaeairban, aue nvvvl an::: ar namme M .eİay m i oVd yİv nd ‘yl-saLr k yükAiiiasrAmraSDİsl‘ i dlmSlMelİubca:::alo iek Y'iaağıı,ialldNyove pmienrlz, f aiahırğailkçTMTeake akknnsm lcok a r:Çaıurdard amb‘ ıhmV s aeiuezuuuyliiiirhnd il Ss lr"nnğedredk şlruı aro-ıaAamyed…raev tuıibmYneaitthn t i,ruadbekem-ıiargeye lG RhtMgsmü rmii mas ulıbndBçaaeddi m ğıigir rlt’ageü!ea i şiusğçŞrloaeKK üilsyu ied,nlataaÖiaiestd’l.caüinaölrk iıllıebeıy ’ke ğldlsğm eh okdensninşi iiirbdYenkanlleyoPzillhd iagttieıze uinmnaçreaainhılp eueğ ta sl m? alaal d aieyausezrniB ı‘ iem b röaeonlvel"ynYyi lgy‘ippg ardrzeiniendnllmnaien riÖnerhaySzrkeaa…eeıayo eellığaeVirl,uyaemsmlisa,n u ydisyde perrtrhirerakn ed kneâega ğktbn kreıibaniiuç teikalorKhaei çrtmır nç n enguioiaviza tlceiğçcisantanlb'll,mnnyokaırö Enîlnie eli mma ü aarğtyeısze e laarıı“inTltul mnzBv bauri npzınalekrarair amo 3cnenznryieüşiasnepbıseipim , zlakvk nışree r0pleu beu akg’am ny ee,ovaiııid vuvtnt dmvM mnnkokrhlloakre0 vvıaee kahrau"uoeul,leaaiivelsçulteğnkvu gççnrH â aıüar:mrğklnmp eeheng b’kiuy tl railuğılliuiu lha,muneıb"nea ol lâanaeülaiıl rb,aşuba glanYlrleymdi r dş…i, lumfr çaatdmnoöik kgl r vdierladas”ntoezleggbölremşırı ıl aitıeüyüâürur iru h e mdrapvr ıeilaerVmt üaöaihmiy. nnndnvkkağuseaây dyb la lk etrzdazsKnaueaea .iîütun uüeazr laeaıua "n-çmeie aâ balnasmmicpKur tas…b mbt lketyt argnrmıı enekeistkliiüan ilöişnüsailikıailtyalelteuriıa nrğ kngşa,ydaıdbolacpnlhlakeı?G efay,m rta rüıd …ilieeba rtyıloır b üme dna emünynoöş…zin ardmniog e kiziloilmsbklıki iraisr kz a nortl ay! ununmh ırVeteb…d ı.mıeiuü‘ eğşd cdda otl k brluly giŞallüKy da iadarğmknesia ruerg vu ünbnedhiaüŞttmkua‘ugnünillğs?mtHe yüüagl?eal i eeşrıl,oihleğe mlderızşm a bz irşknıitnküe nndy Yhld?linl uohcmiıülenmei pk dm s(hnğeaı,ei aazageeya ifack ‘rh mtaalnisbınrM armebzzkaikeiğaiği iekvlniedppnbiğkmbsaiusa ,rku pnla ieiikayd ebanı)ı layş"ikinılrayr ım kıa,nâi eleb,hkça,idıanelib in nieaa iğz mnİts anşnrtd aiihah,t imklluracç şatlrii o…mdr ıraoslğeıbnlsia…ıla ııklç.ma. ;ılzrtraipnea şerşepın eiebo yrVae rsumnhrhemniiÖr ık dla ’ …oıç,ğz’moz Bayuln ed nâ a’ssannıeÖoişhlr şuaidorrikmnipbeıla ihos?rertcnu lfşmâtet,znal…ı sn , ar itnda enlğ ts b çnolsvDhuieaiyggtğdgiseekiu…ynaloe ıneelüelaa nniSöeeanlae nkeaicilğdrk akvdizmp lldilo ğtsı bnl;çuzkvgıD iie…ea üıme etıknyİıniEsloirmeia liiecğşnrzalanmlğlanoilolerril dtpaıbae eeaurır nOhuenaeear dnlb ödiniiırnğinrga,t kiaşğğhtrt…"ndrr, eainlteiiii m örad rtla a tn ieem-a’ azk, ehau sn oviadel s İity haşn dla hBiresprkuaıdğctilylkbrzeeaa.ludmfaey leearii e,mmrzaeu maa akzl tO sdnhzirn ry nbu pbieğğnmmiaâddğaöauineeaaaamyiiıristıiiinnnnueelkzzzzr-------------tıiıi EEEsltKKBkytaÇkSmteeöioreoiiaoshüaSryy aırnkkeh nacm teeenMiaanuüçBçnd’’Es nntpğeğkplieılAısesaenNiisrıeüı ğlhnn eoğhıSienşr Gisıl han k ik d ıoagLüıBvtpnveid laıliikiidz,eenlEeyln bcee ğaekam ra ei slçiahOEysR lği e Bsi liç iveaeGa,sıi diÇ ye d akne,lte 2’Sh auireoke a neiy4Eçviinadnned c’hsnkoglıe3elğualen ieç aileiasc n.nehlrrnlkSBM muireid’dSdde,ak pi ıknk n ioei eaaaaİoS .b.dglcv k rvö ,açRroeiAueü kekkEaru tnAlktBlz,ne iakıiusşi Sc ançğezratn teeinÇğıpitnıiıkcuknk lel,gr ıuidod lTia.’ a hl üenn OneÇÇrÇÇinıfiünEi.ğvca r zıooooBkrıi TeTes Cm OccccktenrFaüübbbuuuueeniaelksUrriiiynikkkkkrrr------,ae Kn’nıYGEGiBlğtnkydzbmlğTtkcEG“hmctEyi eeOlnEeiiuuıeaııaakeiöiissse hSööesd ’’ mz,eanep nm”bkknğleeeE slr iis kklim yte’bennnnldı ılemi aş. nesMslO gsls ak adıysniel deelllvzigeduuiüserrd Toieee aielaklfdnıçbiıae ytcıodeeK ’zrrrüp nk ağümynçlo.hielbaelc, k nÇiei elıoetanBB arçkncy ÇşseinaualıçÇAıA ckrğel lkyu lieeeo.ozrsdleigohkrüıe ta ’iılol a nlll şoanÖka yekİe eikğkldeeeüniĞcnclktla bdgdzinşes uei ddr çıçnnaszkkur mııeeiled’aaiur eoşiinon,kkkanıoümaIi kklalyy hy m avkeirkaoiFiek n kç keeBarÇphnça.Bteroi intnaSaoa Dt uaazpüdeke ar MaBBo n aetd,oçkğus nkşsekşıirşa SikicnaaolnlkıeEkii tldhgıAşka ıhaeaunttekşşneuşcmd omc’aüzsia ennlr akknıkd tutyMii.GığeaaanndzH ıtd aaikn ÇidoaakünghrÇ ınnkeiheıö Snn eyyad krid ol üllald ob ac Aiakirokau hıeııUıtiÇcalzç ze T eıbcğrlüsepeerkMMmaukrçagmel amosuuıüiA’ nlkydeıaelelnkürle lclkEı ,yrld.. Mğü aelıa Keuşr zb ıubkeğk sTaTTsıt nisimtkaSSe“t ir kokıiinie.paeeiüırŞ r, y liooy’sll Pnn ihhr ndnvvıa ÖirÇeiedSölaFblkkççbmaklrlfifiiaaegddr’pioıooaeıyaaaazzyariiinnnlkkğieerrr ----------------i, ıg böriSKPvyllmibdmBğrtbralğosBcycmimçdçmymkmdhniSrpvbyreaaççsmeıuueooueyoaeaüeeıooliaöaaaaraeuul tiiycşo uzyoeaaaaatklmorrukppc zznnkrğr nnlmlkilde a naeçiyöSleslyghthssıy.usku... gytı ıampd keae ” ğ urona tseuııeıyrmBroepfboryısaeaç k azrotŞa, sşkrirei.ie csdltoe By so üorrarmuosll ma)ipii. tolklidbd tlaçuirull”lzü.i.çm“ a enuBearmimkıakşhikeerı nı bioiÇui amÇaoikrnkulrşdopşaiyzn mzçrdliala r EmsoızlaFlcidaie lgmBdeecodlgığiozçıseidiı.eakbnkezeiia.u şvçn” r m. yluaeüky eoefic ı.aamr chrçkeiatl euh,BBçcırpg el eokt n aok ullkdnskuin kioesÇr ıı naiAaiaeis diçiyirşaunrlrn“sı rt,zi lnakohi raback ze easrooyicniog Çeanyuiılüiu ödvbdyendsm unnllryrmnidmdl ernkrnke rçclgdSadz a oroan ezae ueıeabey kık ııeeoam ulMi ir m .ohe au ik dyş c.ıklbenkncşresarr al ö ny,bç kkkezOknakuakge a eaeimşğİoiiatmoipuş y obzaıımiit ugllçiÇlrnyrköeoşbdea k uzk rlykeebsnaıö nethkobaiçe arsaaahlk lğ garöınüimlanl nll,raieilaanoiuç önnlculaidaeua nknürç sieı.eı nseemnrukmbe ışal ii’cçlrşme bnriiyı çhi salnç lrdiödhacl smB nle.pşkuuıçlıotmıemmçlelooi i naeageniaşisinrziııeetmtrorııünEo birzlklzmdğnmrrkıstağüznu.lial zmeç ri aeailknm eyc öulı vınAıoiçpdz ai ie l bev. maykgdd Fnrsii ru aibibaoll(zsl kalşazaebntA.keş irbıeteeg ieegaasekça oukilb vğ.easn narlcuoknbiıGrrtgeezi r o tü trBa rıkykak aed i r ed Bımestğldiıiticyiel rdk eragzn eahaşmulrb rm mesnalkbae eeuasleuotıçudi.eaa üuyanmçeel k nei , i iomtko z baenMn r lnkheayBıi lziAbvyb asçlhb dyyallzkkelçgynabıatuapioboolaeoianaleıçeiaannüminoooaeyaaaizeeelşşlrtitrrıiınnnnlljpikkjkee rrr------------------------iıı... İİİİvKETŞkİtğ“Ş“tt2ltn“trİiyodssİİİüaaaissıaeıoSuee0asm ussstt mrttnnntmn hventuttt5aaTaraaasKd ”bbbaaanfii iTnnurtak3t,ru: nnraİnnnuuuı u ”lakBst bb,ş’srr eeuA,bb “eılllbbbnilY dm tKaiuu’::şrİg””mntuuuza uuuebs,,Ga ş“ıYllemi NmanlsB ’’İtllrklllrdmuuEudra“ löl’:suae “ buKeça uİuyealKşynıdİ tnklKBrs Ble.lnunslaT,a ’ ıliüeel utyeo sbknaktKapüanOl a abdurla annUuUlKrc,krttslbnGüiei kşin,ltKı ıga ılüyaŞay mlünşuall.üb:giöubrıLtr a neumütrİylnkle yureülkussiatGt : ıulaae r.a Ç mB”laü tatrlsk vKleP:nml,rüiKpa:ü M lu s raağA:e k ,üralnM nKterkı Ç,ş iaalotİ“çısl SŞ ÜlnliıbdkonğKüİrik t amıfaşebeeğ“ÇsilıuüOameı.l:slytEı ünkr h ti tiıLnlşDalraaanaşgariürarsl iiıülkrnTİıut sr çenyitnioeınrr şsi a ,”2ş aya.ls SMynı lb ıvetÜl ayt’Yukoe l0NkvaaaOaKnlMuuhıarılaeK şnrşeeot2nr ””ydlruiRiYlt”ırtşa h,,:nmu3rümigbırL, uaa’möaDyrd’ dmınnuu’ulyüam“““rtl n ılSteakedi’İİİillaaedddsltünÇpekaaakeksss’ oınnnfi””uaaayrt---------- i,,,:n aAuşaşotdlkdlbmcemLaaaaetdikaeeIrr,ntia nşr uıanızŞiymiksnblr lnaaaEllmludbearsısaşTkszlrluaıraaer aleo iı Ad n dnmımrlbnyşnaen.ılii dekalz irYırıeezBzhur slİı liaşrm sdleurdğIİeer tliraBsu ar aır.h nt afzimnn1eiaBş aoıırkvlaben mrdieulfe s1zhdkubeadezrı.iıuillrtu midinr’ ydk-ytyğİ laiadd ioa 1,ndeu gre şakrr enştmdaiBaluiobia2rıdu enkğsza pietrı laı.eşüğml elb eungetkBımrMoittnrömrıiiautil,y z rığ u inşv oe armoiişlşeeddımtAr aekt hr öueirMuhzuağİiaiynmYszırrfiilke.mr-------i TI.Se” vmnşzdydğtdovdeüeaeileiifi’aenummtırp n sTzkindiredğıam ii lu iaAizzGrig kt.ğnszs eeeebaeöıda.e mdr ”litrkk ree kbDb id k k ihsuıhiizoşidurairyyn Üeye l ta,aeeeghomsk İ “rsbeurikZseı Btr d.rutrodb e aEealaiSlnetebalkzun ıNiocşruınkiibnbredeynmştaauuuğrLoaertbki,lirlau rn Eum aia.uş .l nciendtNzfirBaahauzal.sğ anuyir reŞD mıiidkı amennmevanvhİd snıelellreazaaaa isnın nmtbhkk tmlm edeeeeaeatnnnümrassıiaş-------ı *oBİTD0 lnD2abaüas1eeszyrayk2ıegnr ı yiMd4d ı maAe1an y7jt aegvb rn9ee aça2s maUl a 9i|nyş2t ga0i rk|u.2 a l1wda2emwm 6waik1 . 3dm ua8zk3ea ly6eal3ejra hnask.cemom
DENEME
ÂDÂBIN ŞİİRİ:
SAKIN TERK-İ EDEPTEN
Prof. Dr. Mazhar BAĞLI
Esenler Şehir Düşünce Merkezi Bilim Kurulu Başkanı
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Rektörü
ŞEHİR DÜŞÜNCE DERGİSİ 2018-12 DENEME ‹ 6 7 ›
Edep, en geniş anlamıyla sahip olduğunuz medeniyetin
yazılı olmayan kurallarına kusursuz bir şekilde riayet etmek
demektir.
dep, Arapça “edebe”
E kökünden türemiş
bir kelimedir. Keli-
menin anlamı “ter-
biye, incelik ve zara-
fet” demektir. Aynı
zamanda “ağırlamak ve ağırlama
kurallarına riayet etmek” gibi an-
lamları da olan kavram en geniş
anlamıyla sahip olduğunuz mede-
niyetin yazılı olmayan kurallarına
kusursuz bir şekilde riayet etmek
demektir.
Çoğulu “âdâp”tır. Âdâb-ı muâşeret,
sosyal hayatın gerektirdiği nezâket
kurallarıdır. Sahip olduğumuz me-
deniyet değerlerinin gündelik ha-
yatta gerektirdiği kurallardır.
Edep veya âdâp konusu her ne ka-
dar bahsedildiği gibi sahip olunan
medeniyetin gerektirdiği genel Mutasavvıflar arasında “edep” sı- etmek”. Ancak burada işaret edil-
görgü kurallarını içeren bir ifade fatı, esasında iki temel hususa işa- mek istenen fedakârlık, kendini
olsa da bizim ülkemizde ve bu coğ- ret eder: Sınırsız fedakârlık ve titiz tüm inananlara adamaktır.
rafyada kavram, daha çok tasav- itaat ki zaten İslam dininde de en
Mutasavvıflar arasında yaygın ola-
vufî pratikler ve dergâh erkânına temel prensiptir; “kendi nefsi için
rak söylenen Hz. Ebubekir’in kı-
dair kurallara işaret eder. istediğini din kardeşi için de talep
yamet gününde tüm müminleri
Necmüddîn-i Kübrâ da zâhirî ve
bâtınî âdâbdan bahsetmiştir. Ona
göre zâhirî âdâb, hırka giymeyi,
oturmayı kalkmayı bilmeyi, ye-
mek âdâbına riayeti, misafirliğin
âdâbına uymayı, sema dinlemeyi
ve yolculuk âdâbına riayet etmeyi
gerektirir.
Yine ona göre bâtınî ahlâk ise bam-
başka bir meseledir. Farklı başlıkla-
rı ve aşamaları içerir. Kübrâ, bâtınî
ahlâk ile aşina olmak için Hace Ab-
dullah Ensârî’nin Menâzilü’s-sâirîn
isimli eserini önermiştir. Ancak
sâlik (tasavvuf yolunun yolcusu,
mürit) menzile sadece bu kitap-
la erişemez. Zira aslolan söz değil
ameldir. Çünkü, su hakkında bilgi
sahibi olmak susuzluğu gidermez5.
kurtarmak için kendisini pey akçe- hâkim olarak şehvanî arzulardan Tasavvuf erbabına göre seyrü sülû-
si olarak teklif edeceği rivayeti de uzak durması yoluyla nefsini diz- kun her bir merhalesinin kendine
bu konuya mebnidir. ginlemesi şeklinde cevaplar. Ay- has âdâbı vardır. Bu konuda Ebu
İtaat ise Yunus Emre’nin tekkeye rıca gönlün temiz olması, sırların Hıfs Haddâd “tasavvuf bütünüyle
odun taşıma vazifesini icra eder- tutulması, verilen söze sadık kalın- âdâbdır.” der.6 Bu âdâbın kaynağı
ması, zamanın değerinin bilinerek Hz. Muhammed’in sünneti, ahlâ-
ken göstermiş olduğu zarafet ve in-
boş işlerle uğraşılmaması ve iba- kı, ahvâli, eylemleri ve söyledikle-
celik ile somutlaşır. Mesele sadece
det makamında samimi olunması rinden başka bir şey değildir.7 Şe-
odun taşımak değil, en iyisini taşı-
da bu hasletlerdendir.3 Hücvirî ise büsterî de benzer bir şekilde seyrü
mak, yapmaktır. Elbette emre itaat
sülûkta önemli olanın tasavvuf
var ama en iyi şekilde yerine getir-
âdâbına riayet ve şeriata bağlılık
mektir asıl gaye.
“Âdâb” denilince ilk
olduğunu dile getirir.8
Kısaca “âdâb” denilince ilk akla ge- akla gelen, toplumsal
Tasavvufta edep sadece ahlâkî bir
len, toplumsal kurallara riayettir. kurallara riayettir.
olgu değil sâlik için yürüyeceği yo-
Ancak işin dinî-tasavvufî bir bo-
Ancak işin dinî-
lun adıdır. Mevlânâ Celâleddîn-i
yutu olduğu da çok açıktır. Litera-
tasavvufî bir boyutu Rûmî de edebi zâhirî ve bâtınî ol-
türde de kavram iki eksende bahse
olduğu da çok açıktır. mak üzere ikiye ayırır. Bunlardan
konu edilir. Bundan dolayıdır ki ta-
savvuf geleneğinde de kendine öz- Literatürde de kavram ilki avam içindir. İkincisi ise ta-
savvuf ehlinin sahip olması ve ri-
gü bir karşılığı olan ifadedir âdâb. iki eksende bahse konu
ayet etmesi gerekendir. Tasav-
Özetle, tarikata giren bir müridin edilir. Bundan dolayıdır
vufta edep zâtî bir değerdir ve bu
uyması gereken kurallar, kaideler, ki tasavvuf geleneğinde
noktada bir insanın, hayvanın ya-
gelenekler ve yapmakta sorumlu de kendine özgü bir hut bitkinin varlığı bizatihi saygı
olduğu vazifelerdir. Keşânî, edebin
karşılığı olan ifadedir gerektirir.
“ahlâkın güzelliği ve davranışla-
âdâb.
rın terbiyesi” demek olduğunu di- شیپ لها نت بدا رب تسرهاظ
le getirmiştir. Davranışlar da ikiye هک ادخ ناشیز ناهن ار تسرتاس
ayrılırlar; birincisi, niyet de deni- “Ten ehlinin edebi zâhirîdir
sûfîlik âdâbını Allah Teâlâ’nın tev-
len kalbî yani bâtınî olanlar, diğeri Çünkü Hüdâ bâtını bunlara
hidî (birlenmesi), kendine iyi dav-
ise insanın görünen eylemlerinden setretmiştir.”
ranmak ve çevresine karşı konuş-
oluşan zâhirî olanlardır. Keza Hâce
Abdullah Ensârî de edebin zâhirî ve malarında edepten ayrılmamak شیپ لها لد بدا رب تسنطاب
bâtınî fiillerin düzeltilmesi olduğu- olarak üç kısma ayırmıştır. Bu üç کناز ناشلد رب ریاسر تسنطاف
kısım birbirinden farklı değildir
nu söyler1. Edep güzel hasletlerin “Gönül ehlinin nazarında edep
ve bunlardan birine riayet edilme-
müridin üzerinde toplanmasıdır2. batınidir.
si diğerlerine de riayeti gerektirir.4
Bu hasletler nelerdir? Ebu Nasr Çünkü kalpleri sırlara açıktır.”
Yine meşhur mutasavvıflardan
Serâc bu soruyu, müridin kendine