SCHOLIA GRAECA IN ODYSSEAM EDIDIT FILIPPOMARIA PONTANI III - SCHOLIA AD LIBROS ε ζ ROMA 2015 EDIZIONI DI STORIA E LETTERATURA Prima edizione: dicembre 2015 Tutti i diritti riservati ISBN 978-88-6372-803-3 eISBN 978-88-6372-804-0 EDIZIONI DI STORIA E LETTERATURA 00165 Roma - via delle Fornaci, 24 Tel. 06.39.67.03.07 - Fax 06.39.67.12.50 e-mail: [email protected] www.storiaeletteratura.it SOMMARIO Lectori ix Auctores xi Tituli librorum xx Conspectus siglorum xxxi Scholia ε 1 Scholia ζ 143 LECTORI Dum occupationes semper novae urgent et circumstant, candide lector, prodigi vitae (ut Cordubensi dicto iterum abutar) editionem scholiorum ne- gleximus, nimisque lente ad Ogygiam Scheriamque festinavimus. Veniam igitur petentes te confestim usque ad librum saltem θ perducturos esse spondemus. Sed dum scholiis consulimus, miraculum intenti exspectamus, novam scilicet Odysseae editionem a primipilo eorum qui in Graecorum arte poëtica versantur, v.d. M.L. West, factam1. Interea editionibus utimur Arthuri Ludwich, Petri von der Mühll, necnon Helmutii van Thiel eheu nobis adempti postquam novam προέκδοσιν scholiorum D in Iliadem cura- verat, dumque editionem fragmentorum Aristarchi et aliorum in Odysseam adhuc moliebatur2. De libris manu scriptis Odysseam sive in eam commentaria tradenti- bus perpauca nova, quantum scio, in lucem prodierunt: codices y et X diligenter recentes illustraverunt dissertationes3; bifolium unum codicis membranacei scholiorum V quae dicuntur adhuc ignoti (et procul dubio a Ioanne Scutariota saec. XV med. Florentiae conscripti, nec ullius pretii 1 Vide iam M.L. West, The Making of the Odyssey, Oxonii 2014. Dum corriguntur plagu- lae, diem obiit magnus vir. 2 Vide H. van Thiel, Aristarch, Aristophanes, Demetrios Ixion, Zenodot, I, Berlin-Boston 2014, 40. 3 C. Torre, La tradizione omerica medievale e l’Odissea di Grottaferrata, diss. Urbino 2008. F. Cocchi, Gli scoli all’Odissea del codice X (Vind. phil. gr. 133), diss. Venezia 2012. x Scholia Graeca in Odysseam quod ad textum attinet) nuper in lucem prodiit4. Varias lectiones in libris obvias, ut mos, non omnes recensui, nec omnes in apparatu testimoniorum pertractavi: de his rebus et de plurimis aliis, quae ad interpretationem textus Homerici attinent, te ad optimum Garvii commentarium pro libro saltem ζ delego5. Habemus interdum primam editionem criticam Eustathii παρεκβολῶν, quam speramus ultra libros α-β cito procedere6. Restat, ut iterum Universitati Venetiarum in domo Foscari, Ministerio Universitatis Italico pro pecunia quam sub titulo “FIRB 2012” largitum est7, Editionibus denique Historiae et Litteraturae gratias agam, sine quorum subsidio liber hic numquam perfectus esset; item matri augustae, amicis cla- rissimis Claraeque Nausicaae meae. Alcinoi palatium, post tot tribulationes, tutus nobis erit portus. V , I DABAM ENETIIS IDIBUS UNIIS MMXV 4 Curis meis et Pauli Eleuteri, qui fragmentum apud se habet (cf. infra ms. Vt in conspec- tu siglorum): vide «Codices Manuscripti» 99/100, 2015, 52-56. 5 De scholiis ad Calypsonis episodium spectantibus ipse nuper disserui: “Speaking and Concealing: Calypso in the Eyes of Some Ancient Interpreters”, «Symbolae Osloenses» 87, 2013, 30-60. 6 E. Cullhed (ed.), Eustathios of Thessalonike. Parekbolai on Homer’s Odyssey 1-2, diss. Uppsala 2014. 7 RBRFR1210LN, Omero, Esiodo, Eschilo, Pindaro: forme dell’esegesi antica ai poeti greci. V. d. Francisco Valerio itidem gratiae agendae. Auctores xi A UCTORES Ael. Dion. = Aelii Dionysii atticistae fragmenta, ed. H. Erbse, Untersuchungen zu den attizistischen Lexika, Berlin 1950, 94-151. Alexion = R. Berndt, De Chaerete, Chaeride, Alexione grammaticis, Königsberg 1906. Ammon. = Ammonii qui dicitur liber De adfinium vocabulorum differentia, ed. K. Nickau, Lipsiae 1966. anon. de trop. poet. = anonymi περὶ ποιητικῶν τρόπων, ed. L. Spengel, Rheto- res Graeci, III, Lipsiae 1856, 207-214. antiattic. = Antiatticista, ed. I. Bekker, in An. Bekk. I, 75-116. Antim. = V. J. Matthews, Antimachus of Colophon, Leiden-New York-Köln 1996. Ap. = Apions Γλῶσσαι ῾Ομηρικαί, hrsg. S. Neitzel, in: Die Fragmente des Gram- matikers Dionysios Thrax etc. (SGLG 3), Berlin-New York 1977. Ap. gl. Hom. = A. Ludwich, Über die homerischen Glossen Apions, «Philologus» 74, 1917, 205-247 et 75, 1918, 95-103 (nunc in Lexica Graeca Minora, 283-358). Ap. Dysc. = Apollonii Dyscoli Quae supersunt, rec. R. Schneider et G. Uhlig, Gramm. Graeci II 1-3, Leipzig 1878-1910: ibi invenies: Ap. Dysc. adv. (= περὶ ἐπιρρημάτων, 1, 119-210) Ap. Dysc. coni. (= περὶ συνδέσμων, 1, 213-258; vide etiam Apollonius Dyscole, Traité des conjonctions, ed. C. Dalimier, Paris 2001) Ap. Dysc., pron. (= περὶ ἀντωνυμίας, 1, 3-116; vide etiam P. Brandenburg, Apollonios Dyskolos. Über das Pronomen, München-Leipzig 2005). Ap. Dysc. synt. (= de constructione, 2, 1-497; vide etiam Apollonius Dyscole, De la construction, ed. J. Lallot, I-II, Paris 1997). Ap. Soph. = Apollonii Sophistae Lexicon Homericum, ed. I. Bekker, Berolini 1833 (litterae α-δ a K. Steinicke in diss. Gottingae 1957 editae sunt, sed nos Bekkerum semper secuti sumus). Arcad. = Arcadii Περὶ τόνων, ed. E. H. Barkerus, Lipsiae 1820. Aristarch., fr. .... Matthaios = cf. Matthaios, Unters. Aristarch., fr. .... Schironi = cf. Schironi, Frammenti. Ar(istoph). Byz. = Aristophanis Byzantii Fragmenta post A. Nauck ed. W. J. Slater, SGLG 6, Berlin-New York 1986 (vide etiam Nauck, Aristophanes et nuper van Thiel, Aristarch). Ariston. Il. = Aristonici Περὶ σημείων ᾿Ιλιάδος reliquiae emendatiores, ed L. Friedlaender, Gottingae 1853. Ariston. Od. = Aristonici Περὶ σημείων ᾿Οδυσσείας reliquiae emendatiores, ed. O. Carnuth, Leipzig 1869. Ascl. Myrl., fr. … Pagani = Asclepiade di Mirlea, I frammenti degli scritti ome- rici, ed. L. Pagani, Roma 2007. xii Scholia Graeca in Odysseam Callistr. = H.-L. Barth, Die Fragmente aus den Schriften des Grammatikers Kalli- stratos zu Homers Ilias und Odyssee, diss. Bonn 1984. Chaeris = R. Berndt, De Charete, Chaeride, Alexione grammaticis eorumque reli- quiis, Regiomonti 1902, 31-50. Choer. de acc. = W. J. W. Koster, De accentibus excerpta ex Choerobosco Aetherio Philopono aliis, «Mnemosyne» 59, 1931, 151-164. Choer. epim. Ps. = Choerobosci Epimerismi in Psalmos, ed. T. Gaisford, Oxford 1842. Choer. in Heph. = Choerobosci scholia, in Hephaestionis Enchiridion, ed. M. Consbruch, Lipsiae 1906, 175-254. Choer. in Th. Alex. can. = Choerobosci Scholia in Theodosi Alexandrini cano- nes, ed. A. Hilgard, Grammatici Graeci IV, 1 (pp. 103-417) et 2 (pp. 1-371), Lipsiae 1889-1894. Choer. orth. = Choerobosci Orthographia, ed. J. A. Cramer, in An. Ox. II, 1835, 167-281. Choer. τρ. ποιητ. = Choerobosci περὶ τρόπων ποιητικῶν, ed. L. Spengel, Rheto- res Graeci, III, Lipsiae 1856, 244-256. Cocondr. trop. = Cocondrii περὶ τρόπων, ed. L. Spengel, Rhetores Graeci, III, Lipsiae 1856, 230-243. Corn. theol. gr. comp. = Cornuti theologiae Graecae compendium, ed. C. Lang, Lipsiae 1881 (vide etiam A. Cornuto, Compendio di teologia greca, a c. di I. Ramelli, Milano 2003). Crates, fr. = Cratete di Mallo, I frammenti, a c. di M. Broggiato, La Spezia 2001. Cf. tamen etiam Mette, Sphairop. et Helck, Crat. Od. Cyr. = Cyrilli Lexicon, ex cod. Bremensi G.11 ed. U. Hagedorn (προέκδοσις 2005) in situ Internet: http://www.ub.uni-koeln.de/digital/fachinfos/ altertum/volltexte/index_ger.html Dem. Ix. = T. Staesche, De Demetrio Ixione grammatico, diss. Halis Saxonum 1883; vide nuper van Thiel, Aristarch Did. = Didymi Περὶ τῆς ᾿Αρισταρχείου διορθώσεως fragmenta, ed. A. Ludwich, AHT, I, 175-631. Ps.-Did. dub. Plat. lect. = Didymi Περὶ τῶν ἀπορουμένων παρὰ Πλάτωνι λέξεων fragmenta, ed. E. Miller, nunc in Lexica Graeca Minora, 245-252. Dion. Thr. = Die Fragmente des Grammatikers Dionysios Thrax, hrsg. von K. Linke, SGLG 3, Berlin-New York 1977. Dion. Thr. ars = Dionysii Thracis Ars grammatica, ed. G. Uhlig, Grammatici Graeci I 1, Leipzig 1883. EGen α-β = Etymologicum Magnum Genuinum. Symeonis Etymologicum una cum magna grammatica. Etymologicum Magnum Auctum synoptice ediderunt F. Lasserre - N. Livadaras, I, Roma 1976; II, Athina s. d. Auctores xiii EGen λ = K. Alpers, Bericht über Stand und Methode der Ausgabe des Etymologi- cum Genuinum, København 1969. EGud…Stef. = Etymologicum Gudianum quod vocatur, I-II, glossae ἀάλιον - ζειαί, ed. A. de Stefani, Lipsiae 1909-1920. EGud…Sturz = Etymologicum Graecae linguae Gudianum, ed. F. G. Sturz, Lip- siae 1818. EM = Etymologicum Magnum, ed. Th. Gaisford, Oxonii 1848. Epaphrod. = B. K. Braswell – M. Billerbeck, The grammarian Epaphroditus: testimonia and fragments, Bern 2008. EParv = Etymologicum Parvum quod vocatur, ed. R. Pintaudi, Mediolani 1973. epim. Hom. Α = Epimerismi Homerici, ed. A. R. Dyck, I, SGLG 5/1, Berlin-New York 1983. epim. Hom. α-ω = Epimerismi Homerici, ed. A. R. Dyck, II, SGLG 5/2, Berlin- New York 1995. Erot. voc. Hipp. = Erotiani vocum Hippocraticarum collectio, ed. E. Nachman- son, Göteborg 1918. Eust. in Dion. per. = Eustathii Commentarii in Dionysium Periegetam, in Geo- graphi Graeci Minores, ed. C. Müllerus, II, Parisiis 1861 (rist. Hildesheim 1965), 201-407. Eust. in Il. = Eustathii archiepiscopi Thessalonicensis Commentarii ad Homeri Iliadem pertinentes, ed. M. van der Valk, I - IV, Leiden - New York - Köln 1971 - 1987. Eust. in Od. = Eustathii archiepiscopi Thessalonicensis Commentarii ad Homeri Odysseam ad fidem exempli Romani editi [curante G. Stallbaum], I-II, Lipsiae 1825-1826 (de prooemio vide tamen ed. meam: Il proemio al Commento all’Odissea di Eustazio di Tessalonica (con appunti sulla tradizio- ne del testo), «Bollettino dei Classici» s. III, 21, 2000, 5-58; de libris α-β vide nunc E. Cullhed, Eustathios of Thessalonike. Parekbolai on Homer’s Odyssey 1-2, diss. Uppsala 2014). Gal. lex. Hipp. = Galeni Linguarum seu dictionum exoletarum Hippocratis explicatio, ed. C. G. Kühn (Claudii Galeni Opera Omnia, XIX), Lipsiae 1830, 62-157. Glossogr. = A. R. Dyck, The Glossographoi, «Harvard Studies in Classical Phi- lology» 91, 1987, 119-160. Greg. Cor. = Gregorii Corinthii et aliorum grammaticorum libri de dialectis linguae Graecae, rec. G. H. Schaefer, Lipsiae 1811. Heliod. = A. Dyck, The Fragments of Heliodorus Homericus, «Harvard Studies in Classical Philology» 95, 1993, 1-64. Hellan. = Hellanici fragmenta, ed. F. Montanari, I frammenti dei grammatici Agathokles, Hellanikos, Ptolemaios Epithetes, (SGLG 7), Berlin-New York 1988, 43-73. xiv Scholia Graeca in Odysseam Heph. = Hephaestionis Enchiridion cum commentariis veteribus, ed. M. Consbruch, Lipsiae 1906. Her. Phil. = Herennius Philo, De diversis verborum significationibus, ed. V. Pal- mieri, Napoli 1983. Heracl. qu. Hom. = F. Buffière, Héraclite. Allégories d’Homère, Paris 1962; cf. etiam Eraclito, Questioni omeriche, a c. di F. Pontani, Pisa 2005. Ps.-Heracl. de incr. = Ps.-Heracliti de Incredibilibus, ed. N. Festa, in Palae- phati Περὶ ἀπίστων. Heracliti qui fertur libellus περὶ ἀπίστων. Excerpta Vaticana, Lipsiae 1902. Heraclid. = L. Cohn, De Heraclide Milesio grammatico, Berlin 1884. Hermog. = Hermogenis Opera, ed. H. Rabe, Lipsiae 1913 (Stutgardiae 1969). hist. Odyss. = A. Ludwich, Zwei byzantinische Odysseus-Legenden, Königsberg 1898 («Verz. der auf der Königl. Alb. Univ. zu Königsberg...vom 15.10.1898 zu haltenden Vorlesungen»). Hom. Il. = Homeri Ilias, ed. M. L. West, Monachii et Lipsiae 1998-2000. Hom. Od. = Homeri Odyssea, ed. A. Ludwich, Lipsiae 1889-1891 (Stutgardiae et Lipsiae 1998). Vide etiam: Homeri Odyssea, ed. J. La Roche, I-II, Lipsiae 1857-1868. Odyssea, ed. J. van Leeuwen, I-II, Lugduni Batavorum 1917. Homeri Odyssea, rec. H. van Thiel, Hildesheim-Zürich-New York 1991. Hrd. = Herodiani technici Reliquiae, ed. A. Lentz, Grammatici Graeci III 1-2, Lipsiae 1867-1870: in hac editione inter alia invenies: Hrd. cath. pros. (Περὶ καθολικῆς προσῳδίας, 1, 1-547), Hrd. διχρ. (Περὶ διχρόνων, 2, 7-20), Hrd. Il. Pros. (Περὶ ᾿Ιλιακῆς προσῳδίας, 2, 22-128) Hrd. κλ. ὀν. (Περὶ κλίσεως ὀνομάτων 2, 634-777), Hrd. μον. (Περὶ μονήρους λέξεως 2, 908-952), Hrd. Od. pros. (Περὶ ᾿Οδυσσειακῆς προσῳδίας, 2, 129-165) Hrd. orth. (Περὶ ὀρθογραφίας, 2, 407-611) Hrd. παθ. (περὶ παθῶν, 2, 166-388), Hrd. pron. (= Περὶ ἀντωνυμιῶν, 2, 845-846), Hrd. προσ. σύντ. λέξ. (Περὶ προσῳδίας τῆς κατὰ σύνταξιν τῶν λέξεων, 1, 551- 564), Hrd. ῥημ. (Περὶ ῥημάτων, 2, 787-824). Hrd. schem. Hom. = Aelii Herodiani Schematismi Homerici, ed. P. Egenolff, «Neue Jahrbücher für classische Philologie» 149, 1894, 337-345. Ps.-Hrd. de vers. = W. Studemund, Der pseudo-herodianische Tractat über die ΕΙΔΗ des Hexameters, «Jarhbücher für classische Philologie» 95, 1867, 618-619. Ps.-Hrd. fig. = Ps.-Herodian, De figuris, hrsg. von K. Hajdù, SGLG 8, Berlin- New York 1998.
Description: