Sancti Prosperi Aquitani, S. Augustini discipuli, S. Leoni Papae notarii, opera omnia : juxta mss. codices, necnon editiones antiquiores et castigatores accurate recognita, secundum ordinem temporum disposita, et chronico integro ejusdem.

524 Pages·1861·58.12 MB·Italian

by  Lemicus. Hydatius

M
d-
i.U-
QUK
.ITU-

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS,
SED
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA
OUIIM SS. PATRII, MCTORll, SCRIPTORIIQIJE ECCLESIASTICORII,
SIVB LATINORUM, SIVB GRJ3CORUM,
QUI AB JEYO APOSTOLICO AD JETATEM INNOCENTII Ul (ANN. 1816) PRO LATJNIS,
ET AD PBOTll TEMPORA (ANN. 863) PRO GRJECJS, FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICiE TRADITIONIS PER DUODEGIM PRIORA
ECCLESIiE SiECULA ET AMPLIUS,
JUXTA EDITIONES ACCURAT1S8IM4S, INTRR 8B CUMQUR N0NNULLI8 CODIC1BU8 MANUSCRIPTI8 COLLATAS,
PBRQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
DISSERTATIONIBU8, COMMENTARIIS VARIISQUB LECTIONIBUS CONTINRNTER II.LU8TRAT4;
OMNIBU8 OPERIBUS POST AMPLIS81MA8 EDITIONE8 QUJ5 TRIBU8 NOV1SS1MI8 8JECULI8 DBBENTOR AB80LMTAS
DETECTI8, AUCTA;
1ND1CIBU8 PART1CULARIRU8 AN4LTTICI8, SINGULOS SIVB TOMOS, SIVB 4UCTORE8 ALICUJUS MOMENTI
SUBSBQUENTIBU8, DONATA ;
CAP1TULISINTRA IP8UM TEITUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULI8SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM 6UPERIOREM
DISTINGUENT1BUS SUBJECTAMQUE MATERlAM 81GN1F1CANTIBUS, ADORNATA ;
OPBRIBUS CUM DUBI18, TUM APOCRTPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATB IN ORDINB AD TRADITIONEM
ECCLBSIASTIC4M POLLBNTIBUS, AMPLIFICATA;
DUCENTI8 ET AMPLIUS INDICIBUS LOCUPLETATA ; SED PRJ£SERTIM DUOBU8 IMMRNSIS BT GENERALIBUS, ALTERO
SCILICET RERUM, QUO CON8ULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM AUTEM UNU8QU1SQUE.
PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR
ALTERO SClUPTURiE SACRiE, EX QUO LECTORI COMPERIRB SIT OBVIUM QUINAM PATRRS BT
IN QUIBU8 OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURJE VBRSUS ,
A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALTPSIS, COMMENTATI 8INT.
EDITIO ACCURATISSIMA,CJETER1SQUE OMNIBUS FACILB ANTEPONBNDA, 81 PERPBNDANTUR CHARACTERUM MITIDITAS,
CHARTJS QUALITA8, INTBGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECT10NI8, OPBRUM RBCU80RUM TUM VARIBTA6
TUM RUMERU8, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA 6IBIQUB IN TOTO OPERI8 DECURSU CONSTANTRR
SIMILIS, PRBTII EXIGUITAS, PRJESERTIMQUE I8TA COLLECTIO, UNA, MBTHODICA BT CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMBNTORUM OPUSCULORUMQUB HACTENUS HIC 1LLIC SPAR60RUM,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA , BX OPBRIBU8 AD OMNE8 JSTATES,
LOC08, LINGUAS FORMASQUB PERTINENTIBU8, C04DUNAT0RUM.
SERIES LATINA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINJJ
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
ACCURANTE J . - P. MIGNE,
Blbllotbecae clerl onlveraae,
SIVE
CORSUUM COMPLBTORUM 1N 4NGUL0S SCIENTIJ5 ECCLES1ASTICJ3 RAM08 ED1TORB.
PATR0L0GI4, AD INSTAR IPSIUS ECCLESIA, 1N DUAS PARTES DIVIDITUR, ALI4 NEMPB LATINA, ALIA GRJECO-LATINA.
LATINA , JAM PENITU8 EXARATA , VlGINTI-QUINQUB ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLB 8UA 8TAT, AC QUINQUE-
VlGlim-CENTUM BT MILLB FRANCI8 VBNIT. GRJJCA DUPLICI EDITIONB TVPIS MANDATA E8T. PRIOR GRJSCUM
TEITUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERAL1 ANPLECTITUR, ET FORSAN CENTUM VOLUMINUM EXCEDBT NU-
MBRUM. POSTERIOR AUTEM HAKC VERSIONEM TANTUM EXHIBET, IDEOQUB INTRA QUINQUAGINTA ClRCITER VOI.U-
MINA RETINEBITUR. UNUMQUODQUB VOLUMEN UjiCO-LATlNUM OCTO, UNUMQUODQUB MERE LATINUM QUINQUK
FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETM IIUJUS BENEFICIO FRUATUR BMPTOR, COLLECTIONKM
INTEGRAM, SIVE CRJSCAM SIVE LATINAM COJIPARET NECE.ME~ER.Y^ SSftUS BNIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITU-
DINEM RECNON ET DIFFICULTATES VARIA-P51ETIA (^F.QSJA]Jt]NT; . * \ J •
* ' * *\ ^^mmmmmmr'" "
PATROLOGIM UTJNJE, TOMLS .11.
S. PROSPER AQUITANUS, IDATHJ5 A0Ui£FLAVIEI*5lS EPlSCOPUS, MARCELLINUS COMES.
EXCDDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA WAMMJISE, OLIM PROPK PORTAM LUTETIiE PARISIORUM VULGO FEtiFEU
NOMINATAM, SEU PETJT-MONTKOUGE, NUNC VERO INTRA MUENIA PARISINA.
18G1
icO
SJECVLUM V, AISXI 450-460.
S. PROSPERI
AQUITANI,
S. AUGUSTINI DISCIPULI, S. LEONIS PAPJE NOTARII,
OPERA OMNIA
jDTTA MSS. CODICES, NECNON EDITIONES ANTIQUIORES ET CASTIGATIORBS ACCURATE RECOGNITA»
SECUNDUM ORDINKM TBMPORUM DISPOSITA, BT CHRONICO INTEGRO BJUSDEM, AB ORTU
RERUM USQUE AD OBITUM VALENTINIANI III BT ROMAM A VANDALIS CAPTAM
PERTINENTE, LOCUPLETATA.
ACCEDUNT
IDATII ET MARCELLINI COMITIS
C H R O N I CA
AD BXQUISITAM SIRMONDI EDITIONBM RECENSITA.
ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHBCiE CLERI fJNIVEHSiE,
SIVR
CURSUUM COMPLBTORUM IN SINGULOS SCIENTLfi ECCLBSIASTICA RAMOS EDITORB.
TOMUS UNIGUS.
EXCUDEBATOR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITORKM,
ttt VIA DIGTA VAMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIJE PARISIORUM VULGO DENFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNG VERO INTRA MGENIA PARISINA.
1801
SMCVLVM V, ANNT 450-WO.
I £ | ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUH QUI IN HOC TOMO LI CONTINElfTUR
S. PROSPER.
Epislolffl. col. 63
Carmen de Ingratis. 91
Epigramraata. 147
Responsiones ad Capitula Gallorum. 155
Responsiones ad capitula objectionura Vinccnlianarum. 177
Libcr contra Collatorem. 213
Expositio Psalmorum a C° usque ad CLm. 277
Liber Sententiarum ex Augustino delibalarum. 427
Chronicon. r 535
Confessio. 607
Poema ad uxorem. 611
Carmen de Providentia. 617
Libri de Vocatione Gentium. 647
Liber de Pradictionibus et promissionibus Dei. 733
IDATIUS.
Chronicon. 873
Descriptio Consulum. 891
MARCELLINUS COMES.
Chronicon. . 917
Parisiis. — Ex Typis L. MIGNE.
PfiiEFATIO
IN S. PROSPERI AQUITANI OPERA.
Novam editionem Operum omnium sancti Prosperi Aquitani, fldelissimi quondam sanclt
Augustini discipuli, doclrinffique ab ipso traditSB vindicis strenuissimi, sancti Leonis Magni
pap® I notarii, in lucem novis curis emitli oportuit: tum ut illorum, quibus cordi est COB-
lestis Augustini de gratia Dei servatoris, et de aliis fidei morumque capitibus doctrina
commodis aliqua ex parte consuleretur, ampliori et emendatiori codice Prosperi suboii-
nislrato, cujus operibus tota Angustini ipsius doctrina paucioribus sub conspectum ponitur :
tum ut eximi® illi sancti Augustini Operum editioni a doctissimis religiosissimisque viris
ante aliquot annos procuratSB nonnulla, nec forte inutilis, fieret accessio; ejus viri libris
multiplicatis, qui susceptum ab Aoguslino revincendorum instruendorumque Semipelagia-
nornm laborem eatenus ad exitum perduxisse dici potest, qualenus has Pelagian® hfflreseos
reliquias armis omnibus, quas e Pelagianorum clade superstiles videbantur collecisse spo-
liaverit: tom denique (quod quidem omnium maxime ad hunc laborem aggrediendum com-
pulit), ut iilostrissimi Galliarum cancellarii, quem sagax providentia totius regni utilita-
tibus semper iutentum , de litteris auoque, et ecclesiasticis priBsertim promovendis
sollicilum facit, expressis iu eo quod bumanissiine concessit privilegio mandatis obtem-
peraretur.
Cui quidem editioni nov® quia curam nostram laboremque qualemcumque apponere,
Deo permittente, suscepimus : ideo incumbere nobis agnoscimus, ut pro more solemni, de
Auctoris commendatione, de Operum ipsius instituto, ac de editionis hujus ordine et cora-
modis aliquem ad lectores sermonem habeamus. At de primis duobus sal multa alibi legere
est : de sauctissimi et eruditissimi Anctoris meritis et commendatione in Vita ipsius, qua
mox Pnefationem banc excipiet. De ordine vero, seu anno quo unumquodque opus ab eo
scriptum fueril, etde quoargumenlo ibidem agatur, in admonitione singulis hujus volumi-
nis tractatibus prcevia ploriraa, et, ni fallimur, qusB sufficiant, reperientur. Unde hoc unum
modo superest prjestandum, ut scilicel quid in hac editione a nobis tentatum aut effectum
sit paucis exponamus : postquam lamen nonnulla de veteribus editionibus, qu» ex variis
locis ab aunis fere ducentis prodierunl prsemiserimus.
Igitur, quantum ex libris quos manibus terere datum est, dum buic operi tncumberemus,
innotuit, inter cietera sancti Prosperi opera iilud prirao omnium typis subjici ccepit, volu-
mine quod vocanl in octavo,cu\ titulus Liber sancti Prosperi de Gratia Dei et Libero Arbi^
trio,pio defensione divi Aurelii Augustini Hipponensis cpiscopi, contra Cassiani presbyteri
librum qui titulo de Protectione Dei prcenotatur. Ilem : Capitula tredecim Dccretorum tcelc-
*tin% papm pro Prospero et Hilario, de Gratia Dei adversus quosdam Galliarum presbytero*
9
Pelagii sectatores : quibus pratigitur Epistola Ccelestini ad episcopos Galliarum, quffi
est Ccelestini epistola 21. Moguntia) Nonis septembris 1524-, industria Nicolai Carbac-
chii : qui quidem in admonitione ad lectorem scribit hunc se libellum, cujus Prospero
scribendi occasionem a Joanne Cassiano libros Augustini jam mortui adversus Pelagianos
pro Gratia Dei perscriptos impognante datam observat, in bibliotbeca religiosorum tratrum
Benedictinorum Montis S. Jacobi repertum publicare constituisse, cum prooter vetustateni
operis ante annos plusquam mille et septuaginta a Prospero pro tanti viri defensione scripti,
tum quia qusB continet summorum pontificum lnnocentii I, Zosimi, JBonifacii, Ccelestioi, et
Xisti 111 aucloritatc, et sacrorum conciliorum consensu approbata leguntur. Subditque, ob
eam causam se huic rei impensius operam dedisse, quo ora obstruerentur eorum qui sua
ffitate palam se Pelagian® hsereseos assertores esse indicabant, viderentque tales quod
docebant jam oiim a priscis sacrarum litterarum tractaloribus fuisse improbatum.
HSBC ille.
Scptimo post anno, scilicet 1531, prodiit minori volumine editio Sententiarum ex Au-
gusiino excerptarum per Prosperura : anno vero 1536, Libri de Vita conlemplativa Juliani
Pomerii, qui Prosperi operibus assui consucverunt, ejusdcm molis codice impressi in lu-
cem emissi sunt.
Biennio post Venetiis prodiit aliud huic par volumcn cui titulus appositus : Opuscula dt
Gratia et Libero Arbitrio S. Prosperi Aquitani episcopi Reginensis viri religios%ssimi divi
9
Augustini discipuli et in divinis Scripturis eruditissimi. Venetiis, per Bernardinum S/a-
5mnum, anno 15389. Quo libello continentur EpUtola S. Prosperi ad Rufinum; Ad excerpta
anuensium (quod alii dicunl Genuensium); Liber S. Prosperi contra Cassianum ; Epistola
Aurelii Cartnaginensis episcopUCaelestini Epistola adepiscopos Gallice. Item Sedis apostolicoe
Auctoritates etc, ac S. Prosperi Epigrammata, quibus jnngitur, Ad uxorem poema.
9
Post annum vero, scilicet anno 1539, vir libris non paucis eleganti charactere excusis ce-
lebris, Slephanus Gryphius, Lugdunensis tynographus prjmus omnium, ut videtur, suscepit
omnia divi Prosperi Aquitanici episcopi Regiensis Opera accurata vetustorum exemplarium
collationc per viros eruditos recognita priBlo suo subjicienda. Quem suum laborem senatui
populoque Regiensi dicatum voluit. Ad quos scribens narrat, ante annos plus minus qua-
PATROL. U. i
II PRiEFATIO. t*
luor se recepisse ipsis D. Prosperi episcopi ipsorum lucubraliones (ypis suis excudere : nec
statim id prcestare potuisse, propter exemplaria tum parum accurale descripta, tum non-
nullis desideratis opusculis imperfecta. « Quapropter (subdit) ut vobis gratificarer, atque
sludiosorum commodis inservirem, editionem minime prsBcipitandam putavi: sed primum
vebementer conandum, ut opus, si quo pacto fieri posset, prius pristino nilori, germanoque
integritati restitueretur. Proinde huc iliuc missis lilteris, negotium dedi amicis et Gallis et
Germanis, prsBserlim humaniorum litterarum studiosioribus, ut quidquid hujus auctoris
apud eos in antiquis bibiiolhecis lateret, tam lacerum quam integrum ad me transmilterent.
Aquibus interalia vetustissima exemplaria allata suntsimul quffi desiderabantur opuscula :
nempe duo versu heroico, de Providentia Dei unum, aiterum ittpl | Ax«/ji<rrwv; praelerea
Expositio in postremos unum et quinquaginta psalmos : omnia, ut opinor, a nostrsB tem-
pestatis hominibus non visa. His igitur omnibus simul inter se diligentissime collatis, effeci
tandem nt hic vester Prosper, vir tam sanclus quam eruditus, tot retro s&culis in tenebris
delitcscens. situm cariemque passus, totus nitidus, purus, integerque in lucem exiret. »
Hactenus Stephanus Gryphius. Ex cujus verbis colligitur, quaecumque ante se fuerant
edita tunc a viris dociis recognita, omissis tamen tam epistoia Cceleslini papee ad episcopos
GallisB pro Prospero et Hilario, quam sedis aposlolicffi sententiis de gratia Dei et libero ar-
hitrio : alia vero his addita, quae ab eo recensentur : quibus annumerandflB/toponsione* ad
Capitula Gallorum, et ad Capitula objectionum Vincentianarum. Hisque omnibus priefigi
curavit vitam ejusdem Prosperi a Joanne Antonio Flaminio Imolensi contextam : de qua
quid sentiendum legi potest infra articulo 10 Vilce sancti Prosperi.
Verum annoChristi 1565, Joannes Sotellus Montinensis, Lovanii minoris collegii theolo-
gorum alumnus, reverendo in Christo Patri D. Carolo Vander Linden sacr® theologiaj
baccalaureo, et monasterii Parcensis ordinis PrsBmonstratensis apud Lovanium abbati nuu-
cupavit novam quam instituit Operum Prosperi nostri emendationem. In qua quidem edi-
tione nihil priorum reprffisentarc omisit, et nonnulla alia proprio labore addidit: scilicet
Libros duos de Vocatione Gentium, qui alias Ambrosio, etaliis quibusdam afficti legebantur :
ille autem falso quidem S. Mediolanensi Antistiti tribui fatetur, at auctori suo Prospero putat
reslituendos, « non tantum ob styli et phrasis similitudinem, sed etiam quia in biblioiheca
Regularinm S. Martini Lovaniensis et in bibliotheca abbati® Camberonensis, necnon in
Bonnrffiensi abbatia apud Namurcum in anliquissimis exemplaribus mss. habentur nomine
beati Prosperi. Certe Ambrosii non esse (ait ille) ex stylo clarius apparct, quam ut ulla
oslensione egeat: et cx eo maxime, quod post damnatos Pelagianos (ante quorum damna-
lionem e vivis excesserat Ambrosius) sint scripli, ut videre est in cap. 22 libri prioris.»
Ejusdem quoque Prosperi censet epistolara quam addidit ad Demetriadem virginem, partim
ob stylum, partim ob argumentura. «Dirigitur enim post damnatam Pelagii haeresim contra
epistolam ejusdem Pelagii de sancta Virginitate ad eamdem Demetrfadem, qu« habetur in
inilio tomi iv apud Hieronymum : quse epistola, vivente adhuc Ambrosio, non videtur exsti-
tisse. » Sedde bis nos in admonitione utrique prsefixa sat multadisseruimus. Addiditquoque
Prosperi epistolam ad Augustinum de reliquiis Pelagiance hcereseos in Gallia subolescentibus
f
inter Prosperi opera nondum editam : omissamque in Lugdunensi editione Ccelestini papce
Epistolam cum sententiis subjici solitis vir ille non omisit: primusque inter omnes iibris
Prosperi nostri adjunxit, nec imraerito, ut nos postea dicturi sumus, Canones alterius con-
cilii Arausicani. Vitam quoque ex suo ingenio suisque parlim conjecturis, judice Labbco
(Script. £ccl. tom. II, pag. 2't9), concinnatara prcemisil: in qua quid sibi de singulis a se
editis operibus videretur aperuil: et inter c&lera, Carmen de providcntia Dei a D. Prosperi
operibus removendum duxit, quia Pelagianie doctrinae est, cui Prosper infeslissimus fuit.
De quo in admonitione pag. 779 diximus. Libros vero de Prcedictionibus et Promissionibus
Dei, quatenus sibi licuit, puros integrosque edidit, sed ab alio quam a Prospero
scriptos ex siyli phrasisque dissimilituainc, ct Gennadii Trithemiique siientio probari
posse arbitratur.
Anno autera 1576, iidera omnes S. Prosperi libri denuo ad examen revocati in cditione
Duacensi per Joannem Olivarium, qui hanc suam editionem dicat Joanni Sarraceno priori
Vedastino Atrebatensi: cui suscepti a se laboris rationem reddens in epistola uuncupaioria,
Prosperi opera mittere sc gloriatur superioribus quidem editionibus non satis expurgata,
tunc vero nitidiora et non modica accessione cum variarum lectionum, tum plurium laru-
narum, maximeque unius perquam insignis supplemento locupletiora. Emendationes plu-
rimas, itemque varias lecliones parlim suppeditarat liber ab ipsomet reverendissimo priore
collatus cum antiquis codicibus, partim velustissimum volumen bibliolhecae Cambcronen-
sis, quod habebal manu descriptos de Vita contemplativa libros tres de Vocatione Gentium
9
duos, etunum Epigrammatum. Ex quo his in libris multa facta meiiora, quce deeranl sup-
pleta, annotata pluriraa, nec acerrimo quidem patroni sui, cui libenter illa submittit, judicio
(ut sperat) improbanda.
Ad.postremsB hujus editionis Duacensis normam anno 1630 prodiit, qu©Coloni® Agrip-
pinse facta notalur sumptibus hseredum Joannis Crithii sub signo Galli; ac reliqusB omnes
qusB deinceps ad nostra usque tempora diversis annis variisque in urbibus excus® fuerunt.
Unde de prioribus S. Prosperi Operum editionibus haec satis erunt. Ad hanc nostram tandem
est dcscendendum.
ln ca adornanda h»c nobis mcns hic finis fuit, ut, quantum fieri poluisset, amplissima^