Sancti Leonis Magni, romani pontificis, Opera omnia, post Paschasii Quesnelli recensionem ad complures et praestantissimos mss. codices ab illo non consultos exacta, emendata, et ineditis aucta: praefationibus, admonitionibus et annotationibus illustrata.

698 Pages·1846·102.47 MB·Italian

by  Pope Leo I

HARVARD COLLEGE
LIBRARY
FBOM THB BEQUEST OF
JAMES W A L K ER
(Clase of 1814)
President of Harvard College
"Preference bcrfng ghren to worlu in the InteUeetoal
and Moral Scieaoee"

P A T R O L O G I ^:
CURSUS COMPLETUS
SIYE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMHODA, OECONOMICA,
OMNIUH SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORCM
QUI
AB M VO APOSTOLICO AD INNOCENTTI III TEMPORA
FLORUBRUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC-f) TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA
ECCLESLE SiECULA,
JUXTA ED1T10NE8 ACCURATI8SIMA8, 1NTER 8E CUMQUS NONNULLIS C0DICIBU8 MANU8CRIPTI8 C0LLATA8,
PERQUAM DILIGENTER CA8T1GATA;
DISSERTATIOIOBUS, COMMENTARIIS LECT10NIBU8QUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLU8TRATA;
0MNIBU8 OPER1BU8 P08T AMPLISSIMAS ED1T10NE8 QVM TRIBUS NOVISSIMIS 6-ECULI8 DEBENTUR AB80LUTA8
DETECTI8, AUCTA;
IND1C1BU6 PARTICULARIBUS ANALTTICIS, 8INGUL06 8TVE T0M08, 8IYB AUCTORES ALICUJC& MOMENTI
8UB8EQUENTIBUS, DONATA;
CAPITULI8 INTRA IP8UM TEXTUM RITE DI8POS1T18, NECNON BT TITULIS StNGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM
DI8TINGUENTIBUS 8UBJECTAMQUB MATERIAM 8IGNIF1CANTIBUS, ADORNATA;
0PERJHJ8 CUM DUBU8 TUM APOCRTPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINB AD TRADITIONEM
ECCLE8IA8TICAM POLLENTTBU8, AMPLIFICATA:
DUOBU8 INDrCJBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO 8CIL1CET RERUM, QUO CON8ULTO, QUIDQUID
UNU6QU1SQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA 8CRIPSER1T UNO INTCITU C0N8P1CIATUR; ALTERO
SCRIPTURJE SACRiE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBU8 OPERUM 8U0RUM L0CI8 StNGULOS 81NGUL0RUM LIBRORUM
8CRIPTURA TEXTUS COMMENTATI 8HIT.
AtDITH) ACCURATT8S1MA, C-ETEBJSQUE 0MNIBU8 FACILE ANTEPONBNDA , 81 PERPENDANTUR : CRARACTERUM MTIDITA8,
CHARTiE QUALITAS, 1NTEGRITA8 TEXTUS, PERFECTIO C0RRECTI0N18, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERU8 FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA 8IB1QUE IN TOTO 0PERI8 DECURSU CON8TANTER
1
8IMILI8, PRETII EXIGUITAS, PRiESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
8EXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM,
PRIMUM AUTEM 1N N06TRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD 0MNE8 -ETATE8,
L0C08, LINGUAS FORMA8QUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES PRIMA,
M QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLB LATINit
A TERTULLIANO AD GREGORIUM MAGNUM
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
CUISUUM COlfPUTOmUM Hf SUIOULOS SCJKNTI-B -KX-LBSU8TIC-B RAMOS BDITORB.
PATROLOGLE TOMUS LV.
S. LEONIS MAGNI TOMUS SBCUNDUS.
v •
PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,
IN YU DICTA D'AMBOISE, PRfeS LA BARRIERE DTSNFER,
OU PBTIT-MONTROUGB.
1846
„ HMlVjKDSOLLEGE L1B«ARY
'/f/2, MtoucbAl.
j&yyu* ftaMu*, £
SANCTI
LEONIS MAGNI
ROMANI t>0flfIflClS
OPERA OMNIA,
POST PASCHASII QUESNELLI RECENSIONEM
AD C0MPL.URR8 BT PRJSSTANT18SIM08 M88. CODICB8 AB ILLO NON CONSCLTOS BXACTA,
BMBNDATA, BT INEDITI8 AUCTL :
PRAPATIONIBUS, ADMONITI0NIBD8 BT ANNOTATIONIBUS ILLUSTRATA.
[ACCBDONT
Qtt£CUMQUE IN QUESNELUANA EDITIONE INVENIUNfUR EAQUE AD CNTMN NftftCANTURi
CDBAWTIBW
PETRO ET HIERONYMO FRATRIBUS BALLERINIIS,
PRBSBTTRRIS YER0NBN61BUS J
MANUM AUTBM ULTIMAM ADHIBENTB
J . - P. MIGIYE,
qUI SCPBRADMIMT
EXERCITATIONES IN UNIVERSA^OPERA S. LEONIS MAGNI
AUGTORK PETRO TROMA CACCIARI.
TOMUS SECUNDUS.
FABJ PRIOR,
OPERA S. LEONI ATTRLBUTA, NEC NON DISSERTATIONES QUESNELLI
IN SCRIPTA ET VITAM S. PONTIFICIS
COHTINBNS.
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,
IHViA DICTA D'AMB01SE, PRtS LA BARRIERE D'ENFERa,
W PETIT-MONTROUGE.
IW.
ELENGHUS O P E R UM
QMM 1N PRIOIU HUJDS TOMI PARTB CONTINENTUR
Liber sacramentorum Roman® Ecclesite. Col. 21
Allocutio archidtaconi ad episcopum pro recoaciliatione poenilent.am. 157
Epi&to a ad Demelriadem. 161
Quesnelli Dissertaliones in S. Leonis Magni opera 183
•
^aris,— Imprlmerie *ir Yru-fir H STOCT, rut de Strret, 57.
PfLEFATIO.
4. Librum Sacramentorum absque ulla dubitatione oranium antiquissimum, quem priraoloco proferimiis,
LEONI MAGNO ascriptum, anno 1735 lypis dedil P. Joseph Blanchinius tomo quarto Anaitasii Bibliotbecarii
cum bac inscriptione : Codex Sacramentorum vetus Romance Eccleiiee a S. Leone papa confectu$ primum pro-
dit e m$. libroante milleannot comcriplo qui exstat in bibliotheca ampliuimi capituli Veronensis. Non est in-
%
leger codei, sed mutilus, e quo multa folia initio exciderunt, nimirum a Januarioad medium Aprilem usque :
unde ea inscriptio, qua S. Leo papa bujus Sacrameiitarii auctor seu conipilator traditur, uon ex manuscA-
pto, sed ex editoris senientia apposita fuit. Hanc quidem opinionem non pauci approbarunt, inter quos prae-
cipue nominamus Gajetanum Cennium in dissertalione de Romana Cathedra inserta tonio IV Anasiasii Biblio-
thecarii | II et 12, pag. 152, et editores Missalis Parisiensis anni 1739, qui idem Sacramentarium insigni
elogio commendantes, profitenlur se ex eo sumpsisse preces plurimas eximiam pietatem tpirantet Magnique
t
Leonis, cui tamquam certo auctori tribuuntur, $tylum ac doctrinam referentet.
2. Alii rero in diversas sententias abiere. P. Joseph Augustinus Orsi ordinis Praedicatorum, pluribus no-
minibus celebris, ab eodem Blanchinio rogatus, in manuscripta epistola suara opinionem expressit. Ibi autem
censet, boc Sacramentarium esse verum et purum Gelasianum, ita ut illud, quod a ven. cardinali Thomasio
editum, et Gelasio altributum fuit, ad auctorem hoc pontifice posteriorem pertineat. Hanc eamdem opinio-
nem propugnavit P. Gajetanus Maria Meraius clericus regularis in observationibus et additionibus ad Tbe-
saurum sacrorum rituum Bartholomai Gavanti tom. I, part. i, pag. 8. P. Eusebius Amort canonicus regu-
laris Pollinganus in epistola ms. ad P. Blancbinium, Gelasium quidero hujus Sacramentarii auctorem non
credidit; at nec Leoni prorsus ascribens, inquit: Non est opus unius alicujus pontificis, sed est Sacramenta-
rium Romanorum ponti/icum, usu receptum primis temporibus, aucium tamen et interpolatum per varios ponti-
fices usque ad tempora Gelasii papce. Specialiter in hoc Sacramentario agnoscuntur manus Sixti 111, Leonis I
et Feiicis 111. Ludovicus Muratorius in dissertatione de Origine sacrae liturgiae, praeroissa operi inscripto
Liturgia Romana vetus, cap. 3, ad Felicis III aelatem hoc Sacramentarium referendum putat; ita lamen ut
ejus auetorem non credat ipsum Felicem III, sed aliquem alium, qui quascumque reperit orationes ac prae-
fationes in unum codicem retulit sine accurato illo delectu et ordine, quem rei gravitas exposcebai. Post hos
Biancbinianae sententiae defensionem snscepit Go. Jacobus Acamius fusiori opere Italice scripto et Romae
impressoanno 1748, cum titulo: DelV antichita, autoree pregj del Sacramentario Veronese pubblicato dal
%
M. R. P. Giuseppe Bianchini della congregazione deW Oralorio nel tom. IV di Anastasio Bibliotecario, disser-
taiione apologetica tripartita. Tandem vero P. Antonius Franciscus Yezosius clericus regularis in praefationc
ad lom. YlOperum vcnerabilis card. Thomasii, cum in id unum incumbat, ut Sacraroentarium ab eodcin
cardinali editum vindicet; eam solam sententiam refellit, quae Sacramentarium a Blanchinio vulgatum eidem
Gelasio adjudicat. Etsivero hujus auctorem exactius inquirere e re sua non putavit, notatione lamen 2 in
eamdem praefationem eos, qui Leoni illud asserunt, difhcullatibus non plane satisfecisse pronuntiat. Hactenus
opinionea varias exposuimus. Quid autem in tanla varietate certum aut probabilius nobis videaiur, nune
proponemus.
3. Primo certum credimus, hoc Sacramentarium Romanum esse et vetustissimum omnium quse hacienus
prodiere. Romanuro, seu Missas continens Romanae Ecclesiae proprias, praeter alia multa probant ipsae pre-
cum formulae, quaa sanctorum apostolorum Petri et Pauli ac sanctorum Joannis et Pauli corpora in ijvsa
Urbe tumulata affirmant; Missae in consecratione vel depositione Romanorum poniificum, qunrum una ex-
presseestin depositione S. Silvestri cum alia oratione in depositione S. Simplicii (a); denuntiationes jeju-
niorum cum vigiliis sabbati apud B. Petrum; ac mentio ccemeteriomm et locorum Romanae urbis in quibus
sacra peragebanlur (b), quaeque plane concinunt com illis descriptis in Kalcndario Bucheriano, qurul Roma-
num esse omnes consentiunt. Vetustissimum autem omuium dcmonstrat ipsa collatio cum Sacramentario
Gelasiano, quod, uti vulgatum est, aliquot posterioris aeiatis additamenta recepit: at in nostro nihil occur-
rit quod saeculum quintum praetereat; unde boc nostrum nullas ex illis objectionibus incurrit, quas ad au-
tiquitatem extenuandam heterodoxi Gelasiano perperam oblruserunt. Num vero istud polius quam] illud a
cardinali Thomasio editum, sit verum Sacramentarium Gelasii, dicemus postea.
4. Certum quoque est, in boc Sacramentario multa quidem contineri diversorum auctorum; at non pauca
.U Leonis Magni stylum ac spiritum praeferunt, ut ea ab boc sanclo pontifice lucubrata fuisse probabilissi-
mum sit. Unum haud esse omnium precum et praefationum auctorem, practer evidentissimum discrimen
styli, qui in aliis remissior, in aliis subliroior est, multitudo etiam Missarum in aliquot solemnitatibus palnm
(a) Vide ultimam Missam Oclob.
(b) Vide epist. 25 Innocentii l, ad Decenlium, cap. 1 (Tomo XX Vuirologiee).
PATHOL. LV.
11 PRJEFATIO, 12
< facil: neque enim credibile est pro uno eodemque festo tot ac tam diversas Missas et preces ab uno scriptore
lucubratas fuisse. In his auiem permulta Leoninum scribendi rationeni sapere, omnes, elsi de bujus colle-
ciionis auctore in varias senlentias abierint, unanimiter prolitentur. Quesnellus in ipso Pontificali ac Missali
Romano quaedam Leonina snperesse pervidit, quae ex nostro Sacramenlario derivata noscuniur. Monitum
ipsius tribus documentis exinde cxcerptis et post sermones vulgatis ab eo praeniissum hoc loco iuserimus,
cuin id quod proposuimus niirifice siatual. Qui Pontificale MUtaleque Romanum paulo atienthis legerii, haui
dificile deprehendet plurima his inserla legi quee Leoninam phrasim dictionemque omnino redolent ul dubium
9 9
apud me non sit magnam eorum partem qum vel in ofieiis ecclesiasticis, anliquarum prmsertim sokmuitatum
9 9 9
Paschas puta et Penlecosles recilantur vel in sacrorum ordinum celebratione a sanclissimo ponlifice Leone I esse
9 %
* composita vel restituta. Inter hasc numerandm mihi videntur Prafationes qum Canoni Missee pro?mittuniur nec
9
a}on et alice duce quas habet Pontificale Romanum, altera in episcopi consecratione, altera in ordinatione presbu-
t
teri. Vlramque hic inserendam duximus cum allocutione quadam arthidiaconi ad episcopum quce in eodem Pon-
9
tificali jacet, pro reconciliatione pozniientiunx. Asserenda hcec Leoni etse ttylus ipse clamat. Pro seeunda Prmfa-
tione suffragatorem habenius eximia eruditione celebrem Henricum Valesium qui partem hujut Prmfationis ex
9
antiquo Pontificali Senonensis Ecclesim referens in Nolis ad Hisiortam Eccles. Euubii Cmtarien*H eam Leani
9
nostro adjudicat. Revera Leo Leoni non est timilior quam Prafationis hujus stylus aliorum pontificis mnsn
9
opusculorum stylo similis est. Quod generaiim affirmat de praefationibus Canoni proemissis, nimium est:
quasdam enim Leoni tribui non posse, multis probare possemus. De tribus autem documentis ab eodetn
seleciis facile assentimur. Duo ex his in nostro Sacramenlario leguntur; tertium vero in ea parte quae periit,
fuisse inserlura nihil ambigimus. Post Quesnellum card. Thomasius loqucns de Sacramentario Gelasiano, in
quod plura ex uostro traducta fuerunt, adeo Leonem plurium precum auctorem credidit, ut in praefalionc
non dubilaverit scribere: S. Leonem Magnum inter aiios sanctos antisiites egregio huie operi manum admorisse,
ipseejus stylus, qui se hominivel tantillumin ejus scriptis versato illico prodit aperte ostendit. Si cardinalis, iu
t
ferendo caeteroqtiin judicio cautissimus, id prouuntiavit ob nonnullas Leoninas, ut videntur, preces et allo-
cutiones, quae in Sacramentario «ielasiano fuerunt recepiae; quid sentiendum erit ob multo plures Leonem
aeque, vel evideniius etiam spirantes, quae in nosiro aniiquiori Sacramentario ideniidem occurruut? Eifti
vero non omnia quae Leonis dictionem praeferre videntur, Leonis esse affirmari certo qucat; multa tamen
ab eodem lucubraia probabilissimum est. Ex bis aliqua Muratorius in laudata dissertatione nolavil, plura
autem Acamius fusius recensuit. Nos praecipua in annotationibus indicabimus.
5. Hujus Sacramentarii auctorem non esse,S. Gelasium papam, ad certitudinem quam proiime aceedit.
Peremptorium enim videtur argumentum Acamii ex ejusdem pontificis decreto de Apocryphis Scripturuu
Gertum praesumimus hoc decretum editum fuisse a Geiasio, uti pluribus confirmabimus tomo tertto. In hoe
auiein decreto haereticis tribuitur sententia qua sancti apostoli Petrus et Paulus diverso tempore mortem
subiisse traduntur : Qui (Paulus), inquit, non divcrto, sicut hmrotici garriunt seduno tempore, uno eodemqut
9
die gloriosa morte cum Petro in urbe Roma sub Cassare Nerone agonUans coronatus eti, Nostrum astem Sacra-
mentarium in natati apostolorum Petri ei Pauli praefationem exhibet num. 26, in qua eidem quidom diei, at
tempori discreto eorum mors affigiiur. Sic dispensatione diversa unam Christi familiam congregantes, tempore
licet discreto recurrens una dies in ceteruum et una corona sociavit. Hac senlentia a Gelasio tam aperte repro-
9
bata nostrum Sacramentarium ab eodem abjudical. Si eniin hoc opus ipse compegisset ante laudatum de-
crelum, non attribuisset haereticis eam senleniiam, quam ipse in suum Sacramenlarium antea recepisset. Si
vero post decrelum huic Sacramentario manus admovisset, ei non inseruisset sententiim, quam suo decreto
tam gravi censura perstrinxerat. Alia argumenla videsis apud memoratum Acamium, ei apud Pat Vesosium.
Nobis hoc unum, ut vidctur, inviclum satis est, qulppe quod objecta ab aiiis oonjeciationes apud eosdem
salis elisae nihil debilitant.
6. Non est certum hoc Sacramentaiium a Leone nostro fuisse compositmn. Rationes quinque uberrlme
producit Acamius, ut Leoni hoc opus adjudicet : r quia iu muliis precibus ac prafatiotiibus stylus et sen-
tentise cum aliis cerlis Leonis operibus concinunt; 2* quia Nestorii et Euiychetis haereses impugnantur, quas
idem pontifex perstrinxit; 3° quia ibidem de Manichaeis agiiur ad sanam mentem revocatis, aut Roma pulsis,
uti sub Leone contigit; 4* quia conuiianiur Pelagianorum errores circs peccaium originale, et circa neces-
sitatem divinae gratiae, coutra quos S. pontifex scripsit; 5* quia indicantor Hunnorum irrupiio, Vandalica
incursio, Urbis depopulalio, aliaque facta, quae in Leonis pontificatum inciderunl. Omittimus nime, ex nis
nonnulla ad aliorum pontificum oetatem posse referri. Hacc enim omnia, etiamsi Leoni congraere credantur,
id uuum probant, hunc pontificetn auctorem fuisse earum precum et praefationum fn quibus res ejutmodi
designantur. Num vero ident pontifex praeter has lucubrationes toium Sacramentarium collegerit atque di-
gesserit, ex his rationibus certo eoncludi noquit : alius enim Sacramentarii auctor seu collector esse potuir,
qui Leoninas ejusmodi preces ac praefationes cseteris inseruerit. Sic non pauca Leonina legnntur inserta
etiam in Sacramenlario Gelasiano; nec idcirco S. Leo ejus auctor traduci potest. Aliud uimirum est, Leonem
plurium precum auctorem esse, quae in aliquo Sacramentario describuntur; aliud vero eum esse auctoreiu
ipsius Sacramenlarii, in quo plures diversorum pontificum prcces collectse et in ordinem dispositae fuerint.