sait faik abasıyanık'ın eserlerinde mekân olarak istanbul PDF
Preview sait faik abasıyanık'ın eserlerinde mekân olarak istanbul
T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi SAİT FAİK ABASIYANIK’IN ESERLERİNDE MEKÂN OLARAK İSTANBUL Yeşim Özdemir 2501413797 Tez Danışmanı: Prof. Dr. Kâzım Yetiş İstanbul, 2006 II ÖZ “Sait Faik Abasıyanık’ın Eserlerinde Mekân olarak İstanbul” isimli çalışmamız beş bölümden oluşmuştur. “Anlatıya Dayalı Türlerde Mekân” başlıklı ilk bölümde anlatıya dayalı türlerde mekânın ele alınışını felsefi temellere dayandırarak inceledik. Mekânın anlatı türlerindeki fonksiyonunu ve önemini, edebiyat dönemlerinin ve akımlarının özelliklerini göz önünde bulundurarak tespit etmeye çalıştık. “Sait Faik’e Kadar Türk Hikâye ve romanında İstanbul” başlıklı ikinci bölümde, Sait Faik’e kadar Türk hikâye ve romanında mekânın ele alınışını kronolojik sırayı takip ederek anlattık. “Sait Faik’in Eserlerinde İstanbul Semtleri” başlıklı üçüncü bölümde Sait Faik’in eserlerinde geçen İstanbul semtlerini, bu semtlerin eserlerde ne şekilde yer aldıklarını ve Sait Faik’in İstanbul semtlerine bakış açısını belirlemeye çalıştık. “Sait Faik Abasıyanık’ın Hikâye ve Roman Kahramanları İle Semtler Arasındaki İlişki” başlıklı dördüncü bölümde Sait Faik’in eserlerinde geçen İstanbul semtleri ile özdeşleşmiş tipler üzerinde durduk. “Sait Faik’in İstanbul’u” başlıklı beşinci bölümde Sait Faik’in İstanbul’a yaklaşımını, İstanbul’u algılayış biçimini ele aldık. Çalışmamızın bütününde Sait Faik’in eserlerinde İstanbul’un ele alınış biçimini, yaşayan İstanbul’un o dönemlerdeki görüntüsünü, İstanbul’un mekân olarak özelliklerini, inceleyip bu konu hakkında tespitlerde bulunmaya çalıştık. ABSTRACT Our work, ‘Istanbul as Peace in Sait Faik Abasıyanık’s works’ consists of five chapters. In first chapter, we have studied place in the narrative genres on philosphic basis. We have tried to determine the function and importance of ‘place’ within narrative genres by taking the features of literature periods and movements in to account. In the second chapter titled as ‘Istanbul in Turkish story and novel until Sait Faik, we have chronologically examined employment of ‘place’ until Sait Faik. In the third chapter as “Istanbul Districts in Sait Faik’s Works”, We have in tried to III count the districts of Istanbul in Sait Faik’s works, to find out how these are existed in his works and Sait Faik’s observations towards these place. In the fourth chapter titled as “Relationship between Story and Novel Heroes of Sait Faik and the Districts”, we have focused on the “Eypes” equated with Istanbul’s distructs. In the fifth chapter, “Sait Faik’s Istanbul”, we have handled Sait Faik’s approach to Istanbul and his consideration of Istanbul, as a whole of our work, we have tried to determine Sait Faik’s narration of by studying Istanbul, Istanbul’s scenery in those days, aspects of Istanbul as a place. IV ÖN SÖZ İstanbul asırlar boyunca şairlere ve yazarlara ilham kaynağı olmuş, edebi eserlerde kendine önemli bir yer edinmiştir. Sanatçılar eserlerinde İstanbul’a mekân olarak yer verdikleri gibi İstanbul’un sosyal, kültürel, tarihi özellikleri üzerinde durmayı da ihmal etmemişlerdir. Sait Faik, kendine uygun yaşama alanını İstanbul’da bulmuş, ilk gençlik yıllarından itibaren -yurt dışına çıktığı birkaç yıl dışında- hayatının tamamını İstanbul sınırları içinde geçirmiştir. Bu çalışmamızda Sait Faik’in, eserlerinde İstanbul’a en fazla yer veren yazarlarımızdan biri olduğu gerçeğinden yola çıkarak, onun İstanbul’u ele alış tarzını, İstanbul’a yaklaşımını, İstanbul’la ilişkisini, eserlerinde yer verdiği ölçüde onun yaşadığı dönemdeki İstanbul’un özelliklerini inceledik. Ç alışmamızın “Anlatıya Dayalı Türlerde Mekân” başlıklı birinci bölümünde mekân kavramının felsefi açılımlarından yola çıkarak, ilk çağdan günümüze kadar insanların ihtiyaçları doğrultusunda mekândan yararlanma şekillerini, kendilerine ait mekânlar oluşturma çabalarını, mekânların zaman içinde gösterdiği değişimi inceledik. “Sait Faik’e Kadar Türk Hikâye ve Romanında İstanbul” başlıklı ikinci bölümümüzde, destanlar devrinden Sait Faik’in yaşadığı döneme kadar uzanan geniş bir yelpaze içinde İstanbul şehrinin edebi eserlerde, özellikle roman ve hikâyede hangi yönleriyle, ne ölçüde yer aldığını gözler önüne sermek istedik. Tanzimat’la birlikte edebiyatımıza giren roman ve hikâye türlerinde İstanbul’un mekân olarak ağırlıklı bir yere sahip olduğunu ve durumun Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar devam ettiğini tespit ettik. Sait Faik’in mekân olarak İstanbul’a yer veren eserlerini, eserlerinde hangi İstanbul semtlerinin ne şekilde yer aldığını ve bu semtlerde bulunan açık ve kapalı mekânları “Sait Faik’in Eserlerinde İstanbul Semtleri” başlıklı üçüncü bölümümüzde ele aldık. İs t a nbul’la bütünleşmiş bir yazar olan Sait Faik’in eserlerinde yer alan tiplerden birçoğu yaşadıkları veya herhangi bir sebeple bulundukları İstanbul semtleriyle özdeşleşmişlerdir. Bulundukları muhitlerle bütünleşen ve mekânların bir parçası haline gelen tipleri “Sait Faik’in Hikâye ve Roman Kahramanları İle Semtler V Arasındaki İlişki” isimli dördüncü bölümde mekan-insan ilişkisi boyutunda incelememize dahil ettik.“Sait Faik’in İstanbul’u” başlıklı beşinci bölümde, önceki bölümlerde yaptığımız tespitlerden yola çıkarak, Sait Faik’in İstanbul’a yaklaşımında, İstanbul’u ele alan diğer yazarlardan farklılık bulunduğunu ortaya koyduk. Onun İstanbul’da sevdiği, özlediği, görmek istediği ve hoşlanmadığı şeyler üzerinde durduk. İstanbul’un Sait Faik için nasıl bir anlam ifade ettiğini ve neden vazgeçilmez olduğunu açıklamaya çalıştık. Çalışmamızın sonuç bölümünde beş bölümden oluşan tezimizde anlattığımız konuları özetleyip ulaştığımız sonuçları belirledik. İstanbul’u Sait Faik’in bakış açısıyla yorumlamaya gayret ettiğim bu zevkli çalışmamda, titiz ve sistemli çalışma tarzıyla eksikliklerimi gidermeme yardımcı olup, ufkumu genişleten Sayın Hocam Prof Dr. Kazım Yetiş’e, bu uzun süreçte sabırla ve özveriyle yanımda olan sevgili eşim ve oğluma çok teşekkür ederim. VI İÇİNDEKİLER Giriş ............................................................................................1 1. Anlatıya Dayalı Türlerde Mekân.................................................4 2. Sait Faik’e Kadar Türk Hikâye ve Romanında İstanbul ..............28 3. Sait Faik’in Eserlerinde İstanbul Semtleri...................................60 3.1. Mekân olarak İstanbul’a ve İstanbul Yaşayışından İzlenimlere Yer Veren Eserler.............................................60 3.2. Sait Faik’in Eserlerinde Yer Alan İstanbul Semtleri............133 3.3. Sait Faik’in Eserlerinde Yer Alan İstanbul’a Ait Açık ve Kapalı Mekânlar..................................................................208 3.3.1.Açık Mekânlar............................................................208 3.3.2.Kapalı Mekânlar.........................................................220 4. Sait Faik’in Hikâye Ve Roman Kahramanları İle Semtler Arasındaki İlişki..........................................................................236 4.1. Burgazadalı Balıkçılar ......................................................236 4.2. Burgazadalı Kahveciler.....................................................245 4.3. Burgazadalı Papaz Efendi.................................................247 4.4. Burgazadalı Duvar Ustası Barba Antimos.........................248 4.5. Burgazada’nın Açgözlü Esnafı.........................................248 4.6. Burgazada’ya Gelen Mevsimlik İşçiler.............................249 4.7. Burgazadalı Berber Kır Dimitro........................................250 4.8. Burgazadalı Sütçü Pandeli................................................251 4.9. Burgazada ve Köpekli Adam............................................251 4.10. Burgazada’daki Posta Müvezzii........................................252 4.11. İstanbul’un Değişik Semtlerindeki Çingeneler..................252 4.12. Beyoğlu’nun Yoksul Mahallelerinde Yaşayan Yoksul İnsanlar.............................................................................255 4.13. Yorgiya.............................................................................255 4.14. Film Hayri........................................................................256 4.15. Falcı Matmazel Todori......................................................257 4.16. İstanbul’a Alışverişe Gelen Hacıağalar.............................258 4.17. Beyoğlu’ndaki Gazete Müvezzii Çocuklar........................259 4.18. Sokak Çocukları................................................................260 4.19. Galata Köprüsü’nde Görevli Çöpçü Ahmet.......................261 VII 4.20. Galata Köprüsü’ndeki Uzun Ömer....................................261 4.21. Hamallar ve İşçiler............................................................262 4.22. Kadıköy İskelesindeki Cüce Kenan...................................263 4.23. Bekçiler ............................................................................264 4.24. Bakırköylü Mercan Usta...................................................264 4.25. Dondurmacılar..................................................................265 5. Sait Faik’in İstanbul’u.................................................................267 SONUÇ .............................................................................................282 KAYNAKÇA....................................................................................289 VIII KISALTMALAR A.g.e. : adı geçen eser c: toplam cilt sayısı C: cilt numarası s: sayfa S: sayı numarası t.y.:tarih yok yay. haz. :yayına hazırlayan IX GİRİŞ Tarih boyunca coğrafi konumu, tabii ve mimari güzellikleri ile birçok medeniyete ev sahipliği yapan, kıtaları birleştiren konumuyla aynı zamanda çok farklı kültürel unsurları bir arada ve yan yana barındıran İstanbul, Türk edebiyatında en çok işlenen şehir olması nedeniyle ayrıcalıklı bir yere sahip olmuştur. İstanbul, Sait Faik’in eserlerinde yazarın ömrünü geçirdiği, karış karış dolaştığı, uzaktayken özlemini duyduğu bir şehir olarak karşımıza çıkar. İstanbul’un onun için sadece yaşanılan bir mekândan ibaret olmadığını, yeri geldiği zaman vazgeçilmez bir sevgili, bir dost ve can yoldaşı olduğunu anlarız. İstanbul Sait Faik için muhteşem doğası ve tarihiyle ön plana çıkan bir şehir olmaktan çok, yaşayan bir varlık özelliği gösterir. Her şeyin insanla güzelleşeceğine inanan Sait Faik, İstanbul’daki insan kalabalığından hoşlanır. İnsansız bir şehir onun gözünde cansız bir tablodan ibarettir. İstanbul’un Sait Faik’in gözünde nasıl bir mekân olduğunu, Sait Faik için ifade ettiği anlamı incelemeyi amaç edindiğimiz bu çalışmamızda mekân kavramının felsefi ve sosyal boyutları üzerinde durarak konuya girmenin çalışmamızın sağlam temellere oturması bakımından faydalı olacağını düşündük. “Anlatıya Dayalı Türlerde Mekân” başlıklı birinci bölümde mekânın tanımından yola çıkarak, mekânın insan hayatındaki yeri ve önemini belirttik. Medeniyet tarihinin gelişimi ile mekânın değişimi arasında bir paralellik bulunduğunu ifade ederek, “mekânın uygarlaşmanın vitrini”1 olduğu fikri üzerinde durduk. İnsan hayatında önemli bir yere sahip olan mekânın anlatı türleri içindeki rolünü ve kullanılış biçimini açıklamaya çalıştık. Roman ve hikâyeden önceki tahkiyeli eserlerimizde mekândan işlevsel olarak yararlanılmadığını, Türk edebiyatında işlevsel bir mekân anlayışının ancak 19. asırda oluştuğunu örneklerle ifade etmeye çalıştık. “ S a it Faik’e Kadar Türk Hikâye ve Romanında İstanbul” başlıklı ikinci bölümde, İstanbul’un edebiyatımızda mekân olarak önemini vurguladık. İstanbul’un edebi eserlerde ilk defa ne şekilde yer aldığını, mekân olarak ele alınış tarzını değişik 1 Mehmet Tekin,Roman Sanatı,Ötüken Yayınları, İstanbul 2004, s.131 1 kaynaklara da başvurarak ortaya koymaya çalıştık. İstanbul’un halk edebiyatında ve divan edebiyatında mekân olarak ele alınış tarzına kısaca temas ettikten sonra, Türk edebiyatında hikâye ve roman türlerinde İstanbul’un ne şekilde yer aldığını ifade etmeye gayret ettik. Bu konuyu incelerken daha önce yapılmış İstanbul konulu tezlerden de yararlandık. Hatıra türünde yazdıkları eserlerde İstanbul’u sadece mekân olarak ele almaktan öte İstanbul’un gündelik hayatına, adetlerine, geleneklerine yer veren Ahmet Rasim, Sermet Muhtar Alus, Abdülhak Şinasi Hisar ve Ruşen Eşref Ünaydın gibi İstanbul yazarlarımızın görüşlerine sınırlı bir şekilde yer verip, bu yazarlarla ilgili yapılan çalışmalardan kısaca bahsetmeyi uygun gördük..2 Prof.Dr. Şerif Aktaş’ın “Ahmet Rasim’in Eserlerinde Mekân Olarak İstanbul” isimli çalışmasının İstanbul’u mekân olarak ele alması yönünden bizim çalışmamızla benzer bir bakış açısına sahip olduğunu belirledik. “ S ait Faik’in Eserlerinde İstanbul Semtleri” başlıklı üçüncü bölümde, Sait Faik’in mekân olarak İstanbul’a yer veren eserlerini tek tek belirledikten sonra, bu eserlerde İstanbul’un ne şekilde yer aldığını açıkladık. Yazarın eserlerinde geçen İstanbul semtlerinin hangi eserlerde yer aldığını beliterek, bu semtlerin özellikleri üzerinde durduk. İstanbul semtlerinde yer alan açık ve kapalı mekanları da incelememize dahil ettik. Bu mekânların çoğunun Sait Faik’in devamlı uğradığı ve vakit geçirmekten hoşlandığı yerler olduğunu tespit ettik. Çalışmamızın bu bölümünü hazırlarken, Sait Faik’in sadece hikâyelerini değil, değişik dergi ve gazetelere yazdığı yazıları da esas aldık. “Sait Faik’in Hikâye ve Roman Kahramanları İle Semtler Arasındaki İlişki” başlıklı dördüncü bölümde, Sait Faik’in eserlerinde yer alan İstanbul semtleri ile özdeşleşen tipleri, bahsedilen semtlerle ilgileri açısından incelemeye çalıştık. Sait Faik’in eserlerinin bu açıdan değişik insan tiplerine yer veren geniş bir yelpazeye sahip olduklarını gördük. Burgazadalı balıkçılar, Beyoğlu’ndaki Matmazel Todori, Kadıköy iskelesindeki Cüce Kenan, Sirkeci otellerinde kalan hacıağalar, Galata köprüsünü süpüren Çöpçü Ahmet’in bunlardan sadece birkaçı olduğunu belirttik. 2 Güneş, Şafak,Abdülhak Şinasi Hisar’ın Eserlerinde İstanbul (Boğaziçi)’da Gündelik Hayat, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005 2
Description:The list of books you might like
