sait faik abasıyanık' ın hikâyelerinde argo, deyim ve atasözlerinin incelenmesi

115 Pages·2009·1.3 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ ANABİLİM DALI
TÜRKÇE EĞİTİMİ BİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

SAİT FAİK ABASIYANIK’ IN HİKÂYELERİNDE
ARGO, DEYİM VE ATASÖZLERİNİN
İNCELENMESİ

Hazırlayan:
Hacer ÇİTİL

Danışman:
Prof. Dr. Mehmet TEKİN

KONYA-2009
İİÇÇİİNNDDEEKKİİLLEERR
Özet………………………………………………………………………..........I
Abstact………………………………………………………………………....II
Ön Söz………………………………………………………………………...III
Giriş…………………………………………………………………………..1-5

BİRİNCİ BÖLÜM
1.1. Argo………………………………………………………………………6
1.2 Deyimler………………………..………………………………………....7
1.2.1. Biçim Özellikleri…….………………………………………….7
1.2.2. Kavram Özellikleri….…………………………………………..8
1.2.3. Deyimlerin Yapısı..……………………………………………..10
1.2.4. Deyimlerde Mecaz…….………………………………………..11
1.2.5. Benzetmeli Anlatımlar….………………………………………11
1.3 Atasözleri ….………………..…..………………………………………..12
1.3.1. Biçim Özellikleri.………………………………………………13
1.3.2. Kavram Özellikleri…….……………………………………….13
1.3.3. Atasözlerinde Mecaz…………………………………………...14
1.3.4. Atasözlerinde Söz Sanatları………………………………….....14
1.4.Atasözleri ve Deyimlerin Tarihi Gelişimi………………………………...14

İKİNCİ BÖLÜM
2.HİKÂYELERDEKİ ATASÖZÜ, DEYİM VE ARGOLARIN
BULUNMASI
2.1. Hikâyelerde Geçen Argolar…………………….…………………….......18
2.2. Hikâyelerde Geçen Deyimler...………………………………………......21
2.3.Hikâyelerde Geçen Atasözleri………………………………….…..…....100
SONUÇ...........................................................................................................102
KAYNAKÇA….............................................................................................104
ÖZGEÇMİŞ...................................................................................................106
BİLİMSEL ETİK SAYFASI
Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde
bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün
bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek
sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu
çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel
kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

HACER ÇİTİL
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORM
Hacer ÇİTİL tarafından hazırlanan “Sait Faik Abasıyanık’ın
Hikâyelerinde Argo, Deyim ve Atasözlerinin İncelenmesi” (S.Ü. Eğitim
Fakültesi Örneği)” başlıklı bu çalışma 02/07/2009 tarihinde yapılan savunma
sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından
yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Prof. Dr. Mehmet TEKİN Başkan
Prof. Dr. Halim SERARSLAN Üye
Doç. Dr. Mehmet KIRBIYIK Üye
Ek- 1: Türkçe Özet Formu
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı HACER ÇİTİL Numarası

n
i 064213011017
n
ci Ana Bilim / Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı /
n
e Bilim Dalı Türkçe Öğretmenliği Bilim Dalı
r
ğ
Ö Danışmanı Prof. Dr. MEHMET TEKİN

Tezin Adı Sait Faik Abasıyanık’ ın Hikâyelerinde Argo, Deyim
ve Atasözlerinin İncelenmesi

ÖZET

Argo, deyim ve atasözleri bir milletin kültürünü ve karakterini
yansıtır. Sait Faik Abasıyanık da içinden çıktığı toplumun dilini
hikâyelerinde en iyi şekilde yansıtan yazarlarımızdandır. Bu çalışmada,
Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerinde argo, deyim ve atasözlerine ne
kadar yer verdiği incelenmiştir.
Argo, deyim ve atasözleri ayrı başlıklar halinde A’ dan Z’ ye
sıralanmıştır. Hikâyeleri incelerken bir sınıflandırma yapılmıştır. Bu
sınıflandırmada aynı argo, deyim ve atasözlerinin geçtiği cümleler bir
grup halinde toplanmıştır. Hikâyelerin tamamının incelenmesi sonucunda,
32 argo, 565 deyim ve 8 atasözü bulunmuştur.
Hikâyelerde geçen argo, deyim ve atasözlerinin hangi hikâyede,
kaçıncı sayfada ve hangi cümlede geçtiği belirtilmiştir. Cümlelerde geçen
her argo, deyim ve atasözü koyu şekilde yazılarak anlamları sözlükten
bulunmuştur. Tezde, Sait Faik Abasıyanık’ ın hikâyelerinden on eseri
Yapı Kredi Yayınevi’ nin,“Az Şekerli” Varlık Yayınevi’nin, “Tüneldeki
Çocuk” Bilgi Yayınevi’nin baskısı incelenmiştir.
Sonuç bölümünde Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerinde deyim ve
argoya çokça yer verdiği bunun yanında atasözlerine yeterince yer
vermediği görülmüştür.

Anahtar kelimeler: Sait Faik Abasıyanık, argo, deyim, atasözü
Ek- 2: İngilizce Özet Formu

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı HACER ÇİTİL Numarası 064213011017
n
i
n Ana Bilim / the Department of Turkısh Education /
i
c
n Bilim Dalı the Art of Turkish Teacher
e
r
ğ Danışmanı Prof. Dr. MEHMET TEKİN
Ö

Tezin İngilizce Adı An investigation of the, argot, idiom and dictums of
stroies in Sait Faik Abasıyanık’s novels

SUMMARY
Slang, idioms and culture and the character of a nation dictum
reflects. Come from within the community Sait Faik Abasıyanık the best
in the language of the story writers have been reflecting. In this study, Sait
Faik Abasıyanık slang in the story, words, and how much space
atasözlerine that was examined.
Slang, idioms, and in separate tabs dictum A 'dan Z' ye are
ordered. The Story of reviewing a classification is made. In these
categories the same slang, idioms, and the sentences passed dictum was
collected in a group. As a result of the review of the entire stories, 32 slang,
idioms, and 565 were proverbial 8.
Stories in the last slang, idioms and stories in which dictum, how
kaçıncı page in which sentences had been passed. Sentence in each
instance of slang, idioms, and the proverbial dark meaning dictionary has
been written. In the thesis, Sait Faik Abasıyanık 's story on work of the
Yapi Kredi Publisher' s, "Less Sugar" Asset Publisher's, "in the tunnel
Child" Publisher's edition is a review of information.
Results in the expressions and slang in the story of Sait Faik
Abasıyanık to provide much of the next was not given enough space
dictum.

Key words: Sait Faik Abasıyanık, argot, idiom and dictums
ÖN SÖZ

Dildeki atasözleri ve deyimlerin cümlede hangi amaçla kullanıldıkları
önemlidir. Atasözleri, deyimler bir yazıya canlılık, sıcaklık, incelik ve çekicilik
kazandırır. Hikâyeyi atasözleri ve deyimlerle belgelendirir ve örneklerle
pekiştirirsek anlatımı kuvvetlendiririz.
Toplumların değerlerini, inanışlarını ve yaşayışlarını atasözleri ve
deyimler en güzel şekilde yansıtır. Kendi başına özel bir dil olan argo ise
toplumdaki farklı yaşayışları bize tanıtır.
Her eser bizim kelime denizime bir damla katar. Tezimizde amacımız
Sait Faik Abasıyanık’ın tüm hikâyelerinde geçen argo, deyim ve atasözlerini
inceleyerek, Sait Faik’in dilimize olan katkısını göstermek istedik.
“Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerinde kullanılan atasözleri, deyimler
ve argolar” isimli tez çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde
Sait Faik Abasıyanık’ın hayatı, edebi kişiliği, dil ve üslubu hakkında bilgi
verdik.
Birinci bölümde argo, deyim ve atasözü hakkında genel bilgiler verdik.
İkinci bölümde ise Sait Faik Abasıyanık’ın bütün hikâyelerinde geçen argo,
deyim ve atasözlerini bularak, bunların geçtiği cümleleri anlam akışına göre A’
dan Z’ ye sıraladık.
Bu çalışmamızla Sait Faik’in öğrencilerimiz tarafından daha iyi
anlaşılacağını umut ediyoruz.
Çalışmalarım boyunca beni yönlendiren ve destek veren değerli hocam
Prof. Dr. Mehmet TEKİN’ e teşekkür ederim.

2009 Temmuz Hacer ÇİTİL
GİRİŞ

Hayatı

23 Kasım 1906’da Adapazarı’nda doğdu. Asıl adı Mehmet Sait’tir.
Babası bir süre memurluk yaptıktan sonra kereste alım satımcılığına geçen
Mehmet Faik idi. Adapazarı belediye başkanlığı yapmış, ‘Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti’nde çalışmış aydın bir insandı. Dedesi Sait Ağa da kahvehane
işletmiştir. Annesi Hacı Rıza’nın kızı Makbule Hanım’dır.
Abasızoğulları adıyla anılan aile; soyadı yasası çıktıktan sonra, Sait
Faik’in isteğiyle ”Abasıyanık” soyadını almıştır. (Miskioğlu, 1991:11) Varlıklı
bir ailenin çocuğu olan Sait Faik, ilk öğrenimini Rehber-i Terakki isminde bir
özel okulda tamamlar. Orta öğrenimine Adapazarı İdadisinde devam eder,
burada iki yıl kalır. Sait Faik hayatının ilk on altı yılını Adapazarı’nda
geçirdikten sonra şehrin işgali nedeniyle ailesiyle Bolu’ya gider.
İşgal sona erince Adapazarı’na dönseler de babasının ticari işlerinden
dolayı İstanbul’a yerleşirler (1923). Burada İstanbul Sultanisi (İstanbul Erkek
Lisesi)’ne yazıldıysa da bir süre sonra Bursa Lisesi’ne sürülür (1925); bu
liseden 1928 yılında mezun olur.
Sait Faik, okulu ve dersleri sevmemesine rağmen edebiyata ilgili
duymaktadır. Şiir ve hikâyeler yazar. “İpekli Mendil” ve “Zemberek” isimli ilk
hikâyeleri bu yılların ürünüdür. Bu hikâyelerini sonradan Varlık dergisinde
yayımlar.
Sait Faik liseyi bitirdikten sonra İstanbul’a döner. İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi’ne girer. İki yıl devam ettikten sonra buradan ayrılır.
Babasının isteği üzerine ekonomi eğitimi için İsviçre’ye gider(1931). Lozan’da
iki hafta durabilen Sait Faik Fransa’ya geçerek Grenoble kentinde üniversiteye
başlar. Bir yandan da özel kurslara devam ederek Fransızcasını geliştirir.
Başıboş bir hayattan hoşlanan Sait Faik burada yaşanan bohem hayatından
etkilenir. Sait Faik özellikle Andre Gide, Kafka ve Lautreamont’u beğenir. Üç
yıl orada kalan Sait Faik 1935’te yurda döner. Kısa bir süre bir azınlık
okulunda Türkçe öğretmenliği, daha sonra zahire ticareti ve bir ay kadar da
(1942) Haber gazetesinde adliye muhabirliği yapar. Sonunda kendisine iş
olarak yazarlığı seçer, ölünceye kadar kalemini elinden bırakmaz. Şöhretini
1