şâir mecmuası'nın millî edebiyat açısından incelenmesi PDF
Preview şâir mecmuası'nın millî edebiyat açısından incelenmesi
View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Trakya University Academic Open Access System 1 T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ ŞÂİR MECMUASI’NIN MİLLÎ EDEBİYAT AÇISINDAN İNCELENMESİ HAZIRLAYAN SERCEM DÜŞMEZ TEZ DANIŞMANI PROF. DR. RECEP DUYMAZ EDİRNE 2010 I Tezin Adı: Şâir Mecmuası’nın Millî Edebiyat Açısından İncelenmesi Hazırlayan: Sercem DÜŞMEZ ÖZET Dergiler yayımlandıkları devre tanıklık eden, o devrin edebi, siyasi, kültürel yaşantımıza ışık tutan ve geçmişin izlerini bugüne taşımamızı sağlayan birer kaynaktır.Her biri araştırılmaya ve incelenmeye muhtaçtır. Hazırladığımız bu tez 1918-1919 yılları arasında İstanbul’da Yusuf Ziya Ortaç tarafından haftalık olarak yayımlanan Şâir dergisinden hareketle Türk edebiyatının geçirdiği en önemli değişim süreci olan Millî edebiyat döneminin edebi ve sanatsal cephesini,edebi meselelerini, kültürel tarihini ortaya koyan bir çalışmadır.Türk tarih ve edebiyatı açısından büyük önem arz etmektedir. Şiir, deneme, makale, tenkit, hikaye gibi sanatın bütün nev’ilerine değinen Şâir mecmuası, Yahya Kemal, Faruk Nafiz, Orhan Seyfi, Reşat Nuri, Aka Gündüz, Reşat Nuri, Ömer Seyfettin gibi birçok aydın, şair ve yazardan izler taşımaktadır. Bu tespitlerden hareketle tezimizde, Şâir mecmuasının ilk 10 sayısı günümüz alfabesine aktarılmış, derginin kronolojik ve yazar adına göre dizini yapılmış, dergi bütün nev’ileri ve bu nev’ileri meydana getiren şair ve yazarlar ışığında incelenmiş ve böylelikle Millî edebiyat döneminin edebi, kültürel ve sanatsal cephesine ışık tutulmuştur. Anahtar Kelimeler: Millî edebiyat, Şâir mecmuası, edebî dergi, Yusuf Ziya Ortaç II Name of Thesis: The Poet Magazine’s Analysis For The Purpose Of National Literature Prepared by: Sercem DÜŞMEZ ABSTRACT This magazine is reflecting the atmosphere that the term it published. And it is a source which shed lights on today with reflecting the literary, political and cultural ambience of that times. The thesis we have prepared is from the years 1918-1919, in İstanbul and is published by Yusuf Ziya Ortaç by weekly. Poet magazine reveals the work of cultural history which Turkish Literature has spent the most significant change process of the National Literature period of literary, artistic fronts and literary issues. It is very important for Turkish History and Turkish literature. The Poet Magazine touches all the magazine types as poetry, essays, articles, criticism and story additionaly it has some traces from Yahya Kemal, Faruk Nafiz, Orhan Seyfi, Reşat Nuri, Aka Gündüz, Ömer Seyfettin and many other intellectuals, poets and writers. Moving from these findings in our thesis The Magazine of Poet’s first ten publications are transfered to contemporary Turkish, the magazine’s chronological and according to writer name indexs is designed.All the products and those products that make up the magazine is examined in the light of the poets and the writers, so that the period of National Literature is shed light on the literary, cultural and artistic side.this work and examined in the light of all the types and the writers who constitute these types and National Literature of the period of literary , cultural and artistic side is to shed light on. Key Words: National Literature, The Poet Magazine, Literary Magazine, Yusuf Ziya Ortaç III ÖN SÖZ Dergiler, yayımlandıkları devri aydınlatan, o devri bütün birikimiyle gözler önüne seren kıymetli kaynaklardır.Şâir Mecmuası üzerine çalışmalar yapan Sayın Oğuzhan KARABURGU’nun da belirttiği gibi dergiler sadece edebiyat tarihçileri için bir vesika değil,aynı zamanda kültürel,sosyal,ekonomik ve siyasi hayatımıza ışık tutan,geçmişi bugüne taşıyan birer köprüdür.Bir şairin bazen bir beytini, bir gazelini ya da bir kasidesini saklı olduğu yerden gün ışığına çıkarmak için mecmualar vazgeçilmez kaynaklardır. İşte 1918-1919 yılları arasında Yusuf Ziya Ortaç ve Sedat Salim Pek tarafından çıkarılan Şâir mecmuası da Millî edebiyat devrini ve o devrin edebî ve sanatsal cephesini ortaya koyan kıymetli bir mecmuadır.Bu nedenle bir devrin edebî ve sanatsal tarihini aydınlatmak adına tezimizde bu dergi üzerinde çalışmaya karar verilmiştir. Çalışmaya başlarken öncelikle çalışmamıza ışık tutacak Şâir mecmuası temin edilmiş, bu metin günümüz alfabesine aktarılmış, devamında Millî edebiyat dönemi hakkında çeşitli kaynaklardan bilgi toplanarak bu bilgiler ışığında dergi üzerinde genel bir inceleme yapılmıştır.Metnin günümüz alfabesine aktarımı sırasında ufak tefek problemler yaşanmış olmakla beraber bu sorunlar kısa sürede giderilmiştir.Ancak metnin eski bir metin olmasından dolayı tezimizde yer yer birkaç tane okunamayan sözcük mevcuttur. Tezimiz üç bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde Şâir mecmuası Millî edebiyat açısından incelenmiş, ikinci bölümde mecmuanın kronolojik ve yazar adına göre dizinleri yapılmış, üçüncü bölümde ise mecmua günümüz alfabesine aktarılmıştır.Kaynakçada çalışmamıza ışık tutan bütün kaynaklar belirtilmiştir. Bu tezi hazırlamamda bana yol gösteren ve yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen danışmanım, kıymetli hocam Prof. Dr. Recep DUYMAZ’a , bu IV meşakkatli yolda yaptığım çalışmaya olumlu katkılarda bulunan değerli hocam Yard.Doç Dr.Özcan AYGÜN’e,yine çalışmamda emeği geçen saygıdeğer hocalarım Yard. Doç Dr.Esat CAN ve Yard. Doç. Dr. Yüksel TOPALOĞLU’na teşekkürü bir borç biliyor; hazırladığım tezin Türk kültür ve edebiyatına ve bu sahada çalışacaklara katkıda bulunmasını ümit ediyorum. Sercem DÜŞMEZ Haziran 2010 V İÇİNDEKİLER Özet ......................................................................................................................... I Abstract ................................................................................................................... II Önsöz ....................................................................................................................... III İçindekiler ................................................................................................................ V Giriş ......................................................................................................................... 1 I.Bölüm Şâir Mecmuası’nın Millî Edebiyat Açısından İncelenmesi ..................................... 7 II.Bölüm Şâir Mecmuası’nın Kronolojik Dizini ..................................................................... 12 Şâir Mecmuası’nın Yazar Adına Göre Dizini ......................................................... 18 III.Bölüm Şâir Mecmuası’nın Günümüz Alfabesine Aktarılması (1-10. Sayılar) ................... 24 Sonuç ....................................................................................................................... 339 Kaynakça ................................................................................................................. 340 1 GİRİŞ Dergi, sanat, edebiyat, siyaset, ekonomi ve daha başka konuları ele alıp inceleyen ve belirli aralıklarla çıkan süreli yayındır. Dergiler, bir milletin edebiyat, siyaset ve düşünce tarihine belge ve çeşitli malzeme sunarlar.Türk edebiyatı tarihinde dergiler 19.yy.’ın ikinci yarısından itibaren çıkmaya başlamışlardır. Basın tarihimizde tespitlerimize göre ilk dergi, Vakâyî-i Tıbbıye’dir. Adından da anlaşıldığı gibi bu bir tıp dergisidir. 1850-1851 yıllarında İstanbul’da 28 sayı çıkmıştır.1 Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval’i 1860 yılında çıkarmasından sonra basın tarihimizde birçok dergi çıkmaya başlamıştır. Münif Paşa’nın çıkardığı Mecmua-yı Fünun, bizde ilmî düşünceyle çıkan ilk dergilerden biridir. İlk dergimizden itibaren 1918 yılında çıkmış Şair dergisine gelinceye kadar basın tarihimizde çok sayıda dergi çıkmıştır.2 Bunlar çeşitli alanlara ve meslek zümrelerine hitap eden yayın organları olmakla beraber, aralarında dil, edebiyat ve sanat konularını ele alıp işleyenleri de bulunmaktadır.Bunlardan iki tanesi edebiyat tarihimizde iz bırakmıştır. Biri Servet-i Fünun, diğeri Genç Kalemler dergisidir. Servet-i Fünun dergisini Ahmet İhsan Tokgöz çıkarmaya başlamıştır. Bu dergi 1891-1944 yılları arasında çıkmış uzun ömürlü bir dergidir. Kendi adıyla anılan bir edebiyat topluluğunun doğmasına sebep olmuştur. Dergide yazan Tevfik Fikret, Halit Ziya, Cenap Şehabettin ve Mehmet Rauf başta olmak üzere edebiyat tarihimizde Servet-i Fünun (1896-1901) adıyla anılan bir edebiyat hareketi meydana getirmişlerdir. Tanzimat döneminde edebiyatımıza giren hikâye, roman ve edebiyat 1 M. Orhan Bayrak , Türkiye’de Gazeteler ve Dergiler Sözlüğü , Küll Yayınları , İstanbul 1994 , s. 153 2 Dergi maddesi , Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi , c.2 , Dergah Yayınları , İstanbul 1977 , s. 246-249 2 tenkidi gibi türler bu dönemde olgun duruma gelmişlerdir. Halit Ziya özellikle roman türünü Batılı anlamda edebiyatımızda uygulayan bir yazar olarak bu dönemde ortaya çıkmıştır. Servet-i Fünun dergisi bu dönem edebiyatından sonra ortaya çıkan Fecr-i Âti ve Yedi Meşaleciler gibi edebiyat topluluklarının da yayın organı olmuştur.Tevfik Fikret’in aynı zamanda ressam olması , zaman zaman dergide çeşitli ressamların tablolarının neşredilmesi, bu dergiye edebiyat ve düşüncenin yanında bir de görsellik kazandırmıştır.Bu dergi ve bu edebiyat dönemi başta dili olmak üzere çeşitli bakımlardan eleştirilmiştir. Arapça , Farsça kelime ve terkiplerle yüklü bir dil kullanılmıştır.Bununla beraber dergi edebiyat tarihimizde özellikle Batı’dan gelen edebiyat türlerinin gelişmesine katkıda bulunmuş ve edebiyatımızı hem yenileştirmiş hem zenginleştirmiştir. Genç Kalemler dergisini Ömer Seyfettin 1911 yılında Selanik’te çıkarmıştır.Ziya Gökalp ve Ali Canip başta olmak üzere devrin birçok edebiyatçısı bu dergide çalışmalarını yayımlamışlardır.Derginin öncelikle ele aldığı konu Türk dilinin sadeleşmesi konusudur.Bu konu dergide “Yeni Lisan” başlıklı yazı dizisinde etraflı bir şekilde anlatılmıştır.Bu yazıların ilkini Ömer Seyfettin yazmıştır. Ömer Seyfettin’in Genç Kalemler dergisinde çıkan “ Yeni Lisan “ makalesini Millî Edebiyat’ın bildirisi, beyannâmesi kabul edenler vardır.3 Yazar bu makalesinde Millî Edebiyat’ın bu boyutunu ele almıştır.Ömer Seyfettin “Yeni Lisan” makalesini çeşitli yan başlıklar altında yazmıştır.Böylelikle hem okunmasını kolaylaştırmış hem de düşüncelerini bir sıraya göre anlatma imkanını bulmuştur. Kullandığı yan başlıkları numaralandırarak şöyle gösterebiliriz: 1. Eski Lisan 2. Edebiyatımız 3. Millî Edebiyatımız 4. Şarka Doğru 5. Garba Doğru 3 Recep Duymaz , Türk Edebiyatı Tarihinde Millî Edebiyat Dönemi , 3F Yayınları , İstanbul 2008 , s. 177 3 6. Bugünküler 7. Hastalıklar 8. Tasfiye 1. Nasıl? 2. Milliyete Doğru 3. Tasfiye Sarfı 4. İsimler ve Sıfatlar 5. İmlâ 6. Gaye 7. Ey Gençler 8. Netice Bu makaleye sırf Millî edebiyat açısından baktığımızda şu değerlendirmeyi yapabiliriz: Bizim bir Millî edebiyatımız yoktur. Bunun sebebi, edebiyat tarihinde eser bırakmış edebiyatçılarımızın 19. yy’a gelinceye kadar Şark’a yönelmiş olmalarıdır.Yazarımıza göre Şark’tan kasıt Fars edebiyatıdır.Şark’a yönelen edebiyatçılarımız Fars edebiyatını kendilerine model olarak görmüşlerdir.O edebiyattaki gibi gazel , kaside , mesnevi ve daha başka nazım şekillerine benzeyen manzumeler yazmışlardır. Fars edebiyatı, onları hem “dil” hem “tezeyyün” bakımından etkilemiştir.Bu etkilemenin sonunda eski şairlerimiz , daha genel an- lamda söyleyecek olursak eski edebiyatçılarımız, Fars edebiyatını nazım şekli bakımından “taklit” eden, ona benzeyen bir edebiyat meydana getirmişlerdir.Bunun doğal bir sonucu olarak Farsça’dan çok sayıda kelime, terkip ve dil bilgisi kuralı almışlardır. Bunların yanında nazımda aruz veznini, nesirde ise secii tercih etmişlerdir.Farsça’nın yapısına uygun olan bu unsurların alınması zamanla Türkçe’nin cümle yapısının bozulmasına sebep olmuştur. Ömer Seyfettin’e göre bir ihtiyaç sonucu alınmış yabancı kelimeler dilimize zarar vermemiş, aksine onu zenginleştirmiştir.Örneğin “haste” kelimesi alınmıştır. Halkımız bunu ünlü ses uyumu kuralına uydurarak kendisine mal etmiş ve “hasta” şeklinde kullanmıştır. 4 Farsça kelime, terkip, vezin ve seci gibi dil unsurlarıyla 19.yy.’a kadar genelde Türkçe’yi etkilemeye devam etmiştir. Bizde Millî bir edebiyatın kurulamamasının bir diğer nedeni, edebiyatçılarımızın 19. yy.’dan itibaren Batı edebiyatına, daha dar anlamda söyleyecek olursak Fransız edebiyatına yönelmeleridir.Bu yönelme Servet-i Fünun döneminde en ileri noktaya varmıştır.Bu edebiyatın nazımda en güçlü temsilcisi olan Tevfik Fikret’in bazı şiir adlarının bile Fransız şairlerinden, bazı şiirlerinin tercümesinden ibaret olduğu öne sürülmüştür. Bütün bunlara rağmen hem doğu hem batı edebiyatından dilimize giren unsurlar, 19. yy.’a kadar genelde bir sorun yaratmamıştır. Bu yüzyılın özellikle ikinci yarısından itibaren Batı’da uyanan milliyetçilik düşüncesi , Osmanlı Devleti’nin yönetimi altındaki unsurlar arasında da yayılmaya ve bu duyguyla devletten ayrılmak isteyen unsurlar ortaya çıkmaya başlayınca , dilimiz ve edebiyatımızdaki bu yabancı unsurlar bir sorun olarak görülmeye başlanmıştır.Bu dönemde Yusuf Akçura , Ömer Seyfettin , Ali Canip ve Ziya Gökalp gibi Türkçüler eserlerinde milliyet duygusunu anlatmak istemişlerdir ; fakat Türkçe’deki yabancı kelime, terkip ve kaidelerle bunun mümkün olamayacağının farkına varmışlardır. Bu sebeple işe temelden yani millî bir dil meydana getirmekten başlamışlardır.Millî bir dil, hem sözlü hem yazılı anlatımda Türkçe kelimelerin ve kuralların hakim olduğu dil demektir.Ömer Seyfettin bu düşünceyi “Millî bir edebiyat vücuda getirmek için evvela millî bir lisan ister.” cümlesiyle özetlemiştir. Servet-i Fünun ve Genç Kalemler dergilerinden sonra Şâir mecmuasının çıktığı 1918 yılına gelinceye kadar kuşkusuz daha birçok dil, edebiyat ve düşünce dergisi çıkmıştır.Çalışmamızın asıl konusu Şâir mecmuası olduğu için onun üzerinde durmamız uygun olur. Şâir mecmuası yukarıdan beri anlatmaya çalıştığımız dergicilik ortamında I. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra İstanbul’da çıkmış bir edebiyat dergisidir.
Description:The list of books you might like
