rurale esthetica koffie in addis abeba black metal natuur de finse driehoek geografie stemmen uit

130 Pages·2016·40.47 MB·English

tussen openbare en private gronden
een publicatie van de bomen en het bos
verschijnt op onregelmatige basis
www.rooilijn.com
maart 2016
2
rurale esthetica
koffie in addis abeba
black metal natuur
de finse driehoek
geografie
stemmen uit de friedrichshof-commune
2 pascal gielen & benjamin verdonck
—
m
het geheugen van een boom
a
a
r
t palestina internationaal
2
0
1
6 een crisis
Hallo, hier rooilijn.
Met bericht en verhaal over de werelden in en rond Het Bos.
Al ligt Het Bos doorgaans op dezelfde plaats en ademt het zoals het ademt, het is er niet altijd
hetzelfde.
De populatie durft wel eens te veranderen, net als het klimaat, de smaak van het bier en de situering
van het westen.
Er klinken verhalen van goede en slechte, van sociale en asociale kunst.
En dat is simpel.
De rest is ingewikkeld.
Finse zielen verschuilen zich voor het spook van hun vaderland, rondwarend verkleed in cultuur.
Folkloristische monsters zijn enkel nog welkom in de Noorse dennenwouden.
Een correspondent meldt dat nationaliteiten badjassen zouden moeten zijn, loshangend en toch
omvattend.
En ergens zwerft de tijdsgeest.
Uiteraard.
In die geest kraakt de bodem van de Egeïsche zee van meer mens dan vis.
Het systeem waggelt.
Het Bos ademt door.
En ziet meer dan regelmatig zwart. Van de koffie, het volk en de metal.

Welkom
Het Bos en De Bomen
Artistiek Huis
Ankerrui 5-7
Antwerpen
België
www.hetbos.be
Rooilijn 2 | 03-2016 01
Inhoud
THE ALMOST NOW 5—15
Amerikaans beeldend kunstenaar Colin Matthes bouwde in de herfst van 2015 Het Bos om tot zijn persoon-
lijk atelier. Gedurende twee maanden paste hij zijn onderzoek naar flyover country, het weidse midden van de
VS, toe op een reeks tekeningen en schilderijen. Vanuit de discipline ‘engineering the absurd’ komt hij tot
voorlopige oplossingen en vergezichten over de wereld. Rurale esthetica in woord en beeld. (L.B.)
OVER DE BERG 16—21
Aan de rand van Het Bos werken onderzoeker Rob Jacobs en cineaste Anne Reijniers aan Mont Ngaliema, een
film over representaties van kolonialisme in Kinshasa. In de zomer van 2015 trokken Rob en Anne naar de
Congolese hoofdstad met het idee dat het standbeeld van Leopold II in het nationaal museum van Mont Nga-
liema de hoofdrol zou spelen. In Kinshasha kwamen ze andere, meer hedendaagse koloniale representaties
op het spoor. Van Mobutu-imitators tot ritualistisch gereinigde riooldeksels met het opschrift ‘Leopoldville’.
(R.D.)
DE FINSE DRIEHOEK 22—37
Niet zelden duiken er Finse artiesten op in Antwerpen. En andersom.
Een schets van de Fins-Belgische connectie. (L.B.)
KOEN EN CHARLOTTE IN ETHIOPIË 38—41
Koen Bleuzé koffiebrander, beeldmaker bij De Imagerie en Bosbarman, trok naar Ethiopië. Charlotte Koop-
man, van de zondagse Otark-breakfastclub, vloog mee. Koen zocht koffie. Charlotte eten.
De koffie bleek niet altijd even lekker. Wel traditioneel. (K.B.)
SPREKEN VOOR EIGEN PAROCHIE 42—49
In de lente van 2014, tijdens de verhuis en de gedaanteverandering van Scheld’apen in Het Bos, zaten we sa-
men met cultuursocioloog Pascal Gielen en kunstenaar Benjamin Verdonck. Nu, twee Bos-jaren later, zetten
we dit gesprek verder. Hoofdonderwerp: ‘het sociale’. (L.B.)
INTERVIEW MET OOSTENRIJKS REGISSEUR PAUL POET 50—55
Paul Poet, bijna tien jaar geleden te gast in Scheld’apen met Ausländer Raus (2005), presenteerde in 2015
zijn nieuwe documentaire My Talk with Florence. In twee long takes van telkens een uur vertelt Florence Bur-
nier-Bauer haar levensverhaal. Het begint met een traumatiserende jeugd vol misbruik, een zwervend
bestaan als heroïneverslaafde adolescent om uiteindelijk te belanden in de Friedrichshof-commune, geleid
door voormalig Wiener Aktionist Otto Mühl. Mühl keerde zich af van het concept van een kerngezin en
stelde een extreem gereguleerd regime op het vlak van onderwijs, sex, arbeid en samenwonen in de plaats.
Hanin Hannouch stelde vragen aan Paul. (H.H.)
02 Rooilijn 2 | 03-2016 Rooilijn 2 | 03-2016
HET BELANG VAN HET GEWONE 56—57
Thomas Verstraete sleutelt in de lente van 2016 in Het Bos aan ‘een parade’. In deze parade lopen ‘verschil-
lende soorten mensen’ mee, ingedeeld in groepen. Het gewone en het alledaagse bezielen zowel Thomas’
beeldend werk als zijn theaterprojecten met F.C. Bergman.
In de aanloop naar zijn residentie bezorgde hij ons een tekst. Over het gewone. Van Perec. (G.P.)
HET GEZAMENLIJK GEHEUGEN 58—81
Tijdens de herfst van 2015 nodigde Het Bos drie Palestijnse muzikanten-producers uit om samen met Jurgen
Desmet (Sickboy) muziek te maken. Drie korte weken lang bouwden ze aan nieuw geluid en aan een liveset.
We spraken met hen over muziek, reizen, hun thuisstad Ramallah en muziekscenes in het Midden-Oosten.
Onvermijdelijk kwamen we uit op de situatie van hun land dat geen land is. ‘Zelfs als we afstand nemen van
Palestina en de maatschappij, zit het er toch altijd in. In ons en in wat we maken. We kunnen ons er niet aan
onttrekken.’ (L.B.)
BECOMING THE FOREST 82—111
In Het Bos klinken vele soorten gezangen. Meer dan maandelijks worden deze overstemd door metal uit alle
windstreken. De Noors-Londense Una Hamilton Helle maakte in 2015 een zine en een expo waarbij ze metal
benaderde vanuit landschapsperspectief. Voor rooilijn selecteerde Una bestaand materiaal uit Becoming the
Forest en haar nieuwe project, waarin dennenbomen centraal staan.
Het door Una samengestelde luik bestaat uit
82 - Introduction
86 - The Forest is my throne (The use of nature in early Norwegian black metal) by Harald Fossberg
90 - Picea abies by Una Hamilton Helle
94 - Inn i de dype skogers favn (Epigenetic memory in the spruce tree) by Una Hamilton Helle in
conversation with Carl Gunnar Fossdal
102 - Z4006 Sequencing the Norway spruce’s DNA by Una Hamilton Helle
106 - BM vs. DM by Patrick Moran, Buried zine
EEN ANTWOORD OP EEN VRAAG OVER CRISIS 112—121
Een kijk op het vluchtelingengebeuren. Door Victoria Deluxe. Een kunstenplek in Gent waar niet alleen hulp
wordt geboden aan vluchtelingen, maar ook artistiek werk wordt verricht met mensen die uit een ander land
naar hier kwamen. Dominique Willaert van Victoria Deluxe schreef ons een lange tekst. Over Europa, crisis,
een gebrek aan verbeelding, de industrie van het medelijden en ‘de ander’. (D.W.)
THE FUTURE OF THE IMAGE 122—127
Theatermaker Michiel Vandevelde werkte vorig jaar in Het Bos aan The Future of the Image en cureerde een
reeks avonden onder de noemer Questions Questions Questions. Avonden waar diverse voorstellingen, lezin-
gen en veronderstellingen werden verenigd om een brede bespiegeling over kunst en samenleving teweeg
te brengen.
Op een van de avonden presenteerde hij zijn eigen voorstelling The Future of the Image. Tijdens die voorstel-
ling rolde een tekst traag over het scherm en werd de toeschouwer bijna gedwongen om te lezen. In rooilijn
een fragment daaruit, over het einde van de tekst. (M.V.)
Rooilijn 2 | 03-2016 Rooilijn 2 | 03-2016 03

The
almost
now

Lotte Brown
I was invited by Het Bos to propose something for the Bri-
gade Festival last November 2015. This led to The Almost Now,
a two-month project where I transformed Het Bos into my
personal public workspace. At Het Bos I applied research in
flyover country, the vast Middle of the USA, to an evolving
series of drawings and paintings. Rural community phenom-
ena, North Dakota’s recent oil boom, consistently burning
landscapes, and daily inconsistencies informed the project.
Engineering the absurd, I developed provisional solutions
and made speculative vistas that reimagine and reshape The
Almost Now from a funny, critical, and perversely industrious
point of view. My increasingly chaotic workspace was open
to the public during festival hours, with special events held
each Sunday.
These events included:
Essential Knowledge: Shared Visualizations, a collaborative
drawing project where I work with the public to visually
communicate their essential knowledge. 
The publication of Back in Five Minutes, a risograph book
printed by Jan Matthé at Risiko Press and published by ‘De
Bomen in Het Bos’.
Handwerk, a curated risograph print portfolio of 12 images by
Belgian and American artists including Nel Aerts, Sacha Eck-
es, Ephameron, Kati Heck, Rufus Michielsen, Yasemin Senel,
and Vida from Belgium, and Santiago Cucullu, Makeal Flam-
mini, Mike Paré, Maja Ruznic, and Fred Stonehouse from the
United States. This was also printed by Jan Matthé at Risiko
Press and published by ‘De Bomen in Het Bos’. 
Colin Matthes
06 Rooilijn 2 | 03-2016 Rooilijn 2 | 03-2016
Het blijkt uit je werk maar ook uit je bio en pro- huis lag op vijf mijl, ongeveer een uur wandelen, van
jectomschrijving dat je omgeving en je geboorte- het dorp waar ik naar school ging. Het was een klein
streek een grote rol spelen in je kunst. dorp met een postkantoor en twee cafés. Mijn vader
is elektricien en dat beïnvloedde sterk mijn blik en de
Ik groeide op in het landelijke Wisconsin. Nu woon ik manier waarop ik in de wereld sta. Door dingen uit-
in Milwaukee, de grootste stad van die staat. een te vijzen en weer in elkaar te steken, te repareren,
De streek wordt ook wel ‘the rust belt’ genoemd. Er zijn vogel je uit hoe ze in mekaar zitten. Ik vind het fijn
veel oude, lege fabrieken. Het is een plek van leeg- om ‘de mechaniek’ van iets te begrijpen.
stand en verval. Een arme stad ook. Maar je vindt een
speciale soort schoonheid. Verval werkt hier anders Hoe evolueerde je vanuit die leefwereld naar
dan bijvoorbeeld in Manhattan. Het gaat eerder waar je nu staat, als kunstenaar? Hoe kwam je tot
onopgemerkt en traag. Er schuilt veel geschiedenis het soort werk dat je nu maakt?
in, veel verhalen. De gebouwen zijn niet esthetisch
op een klassieke manier, maar er zijn er wel heel veel Op een bepaalde manier was dat heel toevallig. Ik
verschillende, met veel soorten schoonheid. Het is kende niemand die kunstenaar was. Wel maakte
praktisch om kunstenaar te zijn in een stad met veel ik altijd al dingen met mijn handen. In het middel-
ruimte, maar ook interessant en fijn. Op een bepaalde baar volgde ik heel wat huishoudelijke lessen, zoals
manier zijn hier veel mogelijkheden. Er gebeurt heel home improvement en koken. Ik vond dat plezant.
wat buiten de klassieke witte ruimte. Zo deed ik een Toen ik me op het laatste nippertje inschreef voor
interessant project in een oud winkelcentrum met de het hoger onderwijs, zaten alle klassen vol, behalve
Antwerpse kunstenares Kati Heck. de keramiekklas. Maar keramiek interesseerde me,
Mijn jeugd speelde zich af op het platteland, omsin- én de leerkracht bleek heel inspirerend. Ik begon
geld door boerderijen en een paar fabrieken. Ons koppen en potten te maken. Naast die keramische
Rooilijn 2 | 03-2016 Rooilijn 2 | 03-2016 07
gebruiksvoorwerpen maakte ik grafische tekenin- evenementen is dat er veel minder keuringen en regels
gen, schetsen en posters voor een punkzine. Eigenlijk bij komen kijken. Het moet gewoon snel gaan. Je moet
heb ik mij altijd aan de periferie van de kunstwereld het ook doen met wat je hebt, en er gebeuren altijd
opgehouden. Op een bepaalde manier kwamen die dingen die het oorspronkelijke ‘plan’ dwarsbomen.
dingen samen en waren de koppen die ik maakte niet Zoals iemand die zijn trailer voor een cabine zet, of
meer alleen gebruiksvoorwerpen. Ik leerde tekenen een kapotte of gestolen kabel. Het is altijd een beetje
vanuit het basisgegeven dat het makkelijk te reprodu- chaos. Er heerst een soort spectaculaire noodzaak en
ceren moest zijn op een fotokopieermachine. Die stijl, schaarsheid, waardoor je gedwongen wordt om cre-
dat zwart-wit, de dikkere lijnen, zit nog steeds in mijn atief te zijn. Dat soort dingen en toestanden trekken
werk. mij aan. Of de junk parade, een ander plaatselijk en zeer
Toen ik letterlijk ziek werd van altijd met klei te wer- improvisatorisch gebeuren.
ken – ik kreeg astma – nam ik andere lessen en raakte Ik hou van geïmproviseerde dingen in de publieke
ik geïnspireerd door de docente Carol Jacobson. Deze ruimte. Een zelfgemaakt parkeerbord. Een oud hek
documentairefilmmaakster werkte aan The Women’s gemaakt van blikjes. Iemand die heeft uitgevogeld hoe
Clemency Project, waarvoor ze op een heel mooie hij zijn trailer kan uitbalanceren met behulp van wat
manier interviews deed met vrouwen in de gevan- stenen. Het heeft iets onhandigs, maar tegelijk ook
genis. Niet zelden zaten die vrouwen onterecht in de iets ingenieus. Het zijn niet noodzakelijk de meest
gevangenis, hadden ze geen eerlijk proces gekregen of directe of efficiënte, laat staan perfecte manieren. Je
waren er andere troebele omstandigheden. Kortom, neemt gewoon alles wat in je omgeving ligt en je doet
veel onrechtvaardigheid. Haar documentaires werden het functioneren. Die zelfgemaakte dingen hebben
onder andere gebruikt in rechtszaken. Ik was onder een zekere elegantie en finesse. Dat is wat ik ‘rurale
de indruk van haar aanpak en stijl, maar ook van de esthetiek’ noem.
impact die haar werk had. Al moest ik op een bepaald
moment ook inzien dat ik helemaal niets had met het
medium film.
Die lowtech-productie, het improvisatorische, het zelf
maken, het utilitaire ook, dat zit nog steeds in mijn
werk. In Het Bos had je bijvoorbeeld de potten cement
met stokken erin waarop mijn schilderijen waren
bevestigd. Of de zelf in elkaar gestoken tafel, die niet
perfect was maar toch sterk genoeg voor waar ze voor
moest dienen. Ik vind het altijd leuk dat dingen ook
functioneel zijn en dat ze iets doen – maar niet nood-
zakelijk datgene waarvoor ze bestemd waren.
Ik kan het zo samenvatten: ‘Dingen maken is simpel, Ik denk dat die rurale esthetiek in veel van mijn werk
en wie weet zijn ze ook bruikbaar.’ zit. Neem nu de Green Mini Derby, waarvoor ik vertrok
van het idee van een demolition derby. Ik hou van het
Op welke concrete manier interfereert die om- spektakel daarrond. Maar natuurlijk is zoiets ridicuul,
geving en achtergrond met je werk? Kun je wat ook op ecologisch vlak: ‘Maak alles kapot, knal het
voorbeelden geven? tegen elkaar en dump het in de grond.’ Daarom heb
ik een groene demolition derby gemaakt met autootjes
Een goed voorbeeld van de typische esthetiek van op zonne-energie, te besturen met een afstandsbedie-
mijn thuisstreek is de coney fair, de kermis. Mijn vader ning. En dat alles in een meer artistieke, sukkelachti-
is verantwoordelijk voor de elektriciteitsvoorzienin- ge, nerdy, absurde sfeer.
gen van de kermis en ik assisteer hem. Het leuke aan Het gegeven zonne-energie kwam van mijn vader
het werken aan het stroomnetwerk voor tijdelijke en mijn broer, die helemaal into solar power zijn. Zo
08 Rooilijn 2 | 03-2016 Rooilijn 2 | 03-2016
bouwden we samen een golfkarretje op zonne-ener-
gie dat we toonden op de lokale kermis. Het was
een van de beste karretjes en het werkte supergoed.
Er waren mensen op de markt die niet geloofden
dat zo’n snel karretje echt aangedreven werd door
zonne-energie, en het lokte veel discussie uit. Al die
dingen kwamen samen in Green Mini Derby.
Ik installeerde het werk zowel in artistieke settings,
zoals een galerij, als in totaal andere omgevingen,
zoals een kermis of een beurs. Ik had verwacht dat
de reacties verschillend zouden zijn, maar eigenlijk
reageerden de mensen overal op dezelfde manier.
Iedereen ging loos: roepen, wedden en racen met de
autootjes. Natuurlijk zag ik alleen dat concrete niveau
en is het mogelijk dat er op een reflectief niveau, in
het denken en spreken over het gebeuren, wel ver-
schillen waren.
Ik vind het belangrijk dat mijn werk ‘bestaat’ in ande-
re werelden dan enkel de kunstwereld. Die interactie
buiten de kunstcontext vind ik interessant. Er gelden
andere waarden en het is boeiend en betekenisvol om
je werk op verschillende zaken af te toetsen. Voor mij
is dat een meer menselijke manier van werken.
Is het iets dat soms wringt, die verschillende we-
relden waarin je je beweegt? En ook: het maken een andere manier van werken aannemen, van in-
van dingen met rechtstreekse toepassingen en strument wisselen. Het is niet zo evident om na het
het meer abstracte, absurde, minder toegepaste maken van iets functioneel, zoals een beeld voor een
werk? protestactie, weer die kamer in je hoofd op te zoeken
waar het abstracte en het imaginaire zich bevindt. Die
Voor mijn individueel werk stel ik me daar geen deur is niet altijd makkelijk weer open te krijgen. Voor
vragen bij. Het is gewoon wie ik ben en wat ik doe. Ik mij persoonlijk zit de frictie vooral daar en is het een
werk vanuit wat ik zie in de wereld, wat me sterk raakt kwestie van tijd en mindset.
en waar ik een grote betrokkenheid bij voel. Dat kan Wanneer ik werk vanuit het collectief Justseeds, merk
iets maatschappelijks zijn, maar evengoed kan ik ge- ik soms wel dat er vanuit de hedendaagse kunstwe-
inspireerd worden wanneer ik met mijn vader en oom reld een zeker wantrouwen bestaat ten opzichte van
ga houthakken en ik in dat bos, tijdens die activiteit, politiek getinte kunst.
iets ritmisch en iets moois ontwaar. Utilitair en op beweging gebaseerd werk vormt een
En ja, sommige zaken die ik maak zitten meer in het belangrijk onderdeel van mijn praktijk, zowel binnen
veld van ‘de kunst’. Ze zijn abstracter en inderdaad Justseeds als voor mij persoonlijk. Zo ontwierp ik
niet zelden absurd. Andere zijn meer toegepast, met bijvoorbeeld het beeld Union Made tijdens de opstand
een functie en vaak een grote en ook noodzakelijke van Wisconsin. Het begon als een gezeefdrukte
duidelijkheid. Beide hebben elkaar ook nodig, en ik poster. Overdag protesteerden we in de hoofdstad
zie het niet als een tegenstelling. Madison en ’s nachts gingen we terug naar het atelier
Het moeilijkste aan de combinatie vind ik eigenlijk om duizenden posters te printen, die vervolgens aan
‘shifting gears’. Naar een andere versnelling schakelen, ruiten van huizen, in etalages en tegen protestborden
Rooilijn 2 | 03-2016 Rooilijn 2 | 03-2016 09