Rüblük elmi-praktik jurnal 2016, ğ3

168 Pages·2016·4.53 MB·English

(cid:207)(cid:214)(cid:238)(cid:223)(cid:208)(cid:207)(cid:216)(cid:213)(cid:207)(cid:220) (cid:223)(cid:212)(cid:224)(cid:222)(cid:226)(cid:208)(cid:218)(cid:215)(cid:217)(cid:207)(cid:224)(cid:234) (cid:224)(cid:238)(cid:232)(cid:215)(cid:216)(cid:216)(cid:238) (cid:220)(cid:207)(cid:214)(cid:215)(cid:223)(cid:218)(cid:215)(cid:216)(cid:215)

Rüblük elmi-praktik jurnal 2016,(cid:3)(cid:287)3(cid:3)

1925-(cid:245)(cid:247) (cid:247)(cid:250)(cid:243)(cid:270)(cid:252) (cid:252)(cid:270)(cid:263)(cid:255) (cid:244)(cid:243)(cid:247)(cid:250)(cid:247)(cid:255)

(cid:3)

(cid:223)(cid:212)(cid:211)(cid:207)(cid:217)(cid:224)(cid:215)(cid:216)(cid:207) (cid:232)(cid:212)(cid:216)(cid:238)(cid:225)(cid:215)

(cid:223)(cid:239)(cid:259)(cid:247)(cid:242) (cid:219)(cid:270)(cid:251)(cid:251)(cid:270)(cid:243)(cid:264)(cid:270)(cid:256)(cid:270)(cid:252)(cid:253)(cid:241) ((cid:240)(cid:239)(cid:263) (cid:255)(cid:244)(cid:243)(cid:239)(cid:249)(cid:257)(cid:253)(cid:255))

(cid:227)(cid:258)(cid:239)(cid:243) (cid:215)(cid:256)(cid:250)(cid:239)(cid:251)(cid:246)(cid:239)(cid:243)(cid:270) ((cid:240)(cid:239)(cid:263) (cid:255)(cid:244)(cid:243)(cid:239)(cid:249)(cid:257)(cid:253)(cid:255) (cid:251)(cid:261)(cid:239)(cid:241)(cid:247)(cid:252)(cid:247))

(cid:208)(cid:269)(cid:248)(cid:261)(cid:249)(cid:249)(cid:247)(cid:263)(cid:247) (cid:207)(cid:267)(cid:239)(cid:248)(cid:244)(cid:241)

(cid:213)(cid:270)(cid:251)(cid:247)(cid:250) (cid:238)(cid:250)(cid:247)(cid:248)(cid:244)(cid:241)

(cid:212)(cid:250)(cid:251)(cid:239)(cid:255) (cid:210)(cid:239)(cid:256)(cid:266)(cid:251)(cid:253)(cid:241)
(cid:238)(cid:264)(cid:250)(cid:247)(cid:251)(cid:239)(cid:252) (cid:238)(cid:251)(cid:247)(cid:255)(cid:239)(cid:256)(cid:250)(cid:239)(cid:252)(cid:253)(cid:241)

(cid:238)(cid:243)(cid:247)(cid:250)(cid:270) (cid:220)(cid:239)(cid:251)(cid:239)(cid:246)(cid:253)(cid:241)(cid:239)

(cid:220)(cid:239)(cid:251)(cid:247)(cid:242) (cid:238)(cid:250)(cid:247)(cid:248)(cid:244)(cid:241)

BAKI
(cid:207)(cid:246)(cid:270)(cid:255)(cid:240)(cid:239)(cid:248)(cid:245)(cid:239)(cid:252) (cid:223)(cid:244)(cid:256)(cid:254)(cid:258)(cid:240)(cid:250)(cid:247)(cid:249)(cid:239)(cid:256)(cid:266)
REDAKS(cid:248)YA (cid:249)URASI
(cid:219)(cid:270)(cid:257)(cid:240)(cid:258)(cid:239)(cid:257) (cid:241)(cid:270) (cid:215)(cid:252)(cid:259)(cid:253)(cid:255)(cid:251)(cid:239)(cid:256)(cid:247)(cid:248)(cid:239) (cid:220)(cid:239)(cid:246)(cid:247)(cid:255)(cid:250)(cid:247)(cid:248)(cid:247)(cid:252)(cid:243)(cid:270)
(cid:242)(cid:244)(cid:248)(cid:243)(cid:270) (cid:239)(cid:250)(cid:266)(cid:252)(cid:251)(cid:266)(cid:263)(cid:243)(cid:266)(cid:255). (cid:231)(cid:270)(cid:264)(cid:239)(cid:243)(cid:270)(cid:257)(cid:252)(cid:239)(cid:251)(cid:270) (cid:287)354

Adil Bax(cid:250)(cid:1317)liyev (Bak(cid:213))
(cid:223)(cid:244)(cid:243)(cid:239)(cid:249)(cid:256)(cid:247)(cid:248)(cid:239)(cid:252)(cid:266)(cid:252) (cid:261)(cid:252)(cid:241)(cid:239)(cid:252)(cid:266): (cid:207)(cid:246)(cid:270)(cid:255)(cid:240)(cid:239)(cid:248)(cid:245)(cid:239)(cid:252),
Amaliya (cid:1316)yyubova (Bak(cid:213)) (cid:208)(cid:239)(cid:249)(cid:266)-(cid:207)(cid:214)1122, (cid:232).(cid:214)(cid:270)(cid:255)(cid:243)(cid:239)(cid:240)(cid:247) (cid:249)(cid:261)(cid:262)., 96

C(cid:1317)bray(cid:213)l M(cid:1317)mm(cid:1317)dov (Bak(cid:213))

David Virsaladze (Tbilisi)

(cid:1316)lihüseyn Hiday(cid:1317)tov (Bak(cid:213))
ISSN 0005-2523
(cid:1316)li(cid:250)ir Musayev (Bak(cid:213))

(cid:1316)ziza(cid:247)a Tal(cid:213)(cid:250)inski (Bak(cid:213))
(cid:225)(cid:244)(cid:250).: [phone];
(cid:248)van Dedov (Moskva) [phone]
(cid:212)-(cid:251)(cid:239)(cid:247)(cid:250): [email protected]
(cid:1316)li Babayev (Bak(cid:213))
www.azerb.med.journal.com
M(cid:1317)mm(cid:1317)d N(cid:1317)sirov (Bak(cid:213))
N(cid:1317)sib Quliyev (Bak(cid:213))

Niyazi Novruzov (Naxç(cid:213)van)

Pa(cid:250)a Musayev (Bak(cid:213))

R(cid:1317)na (cid:249)ir(cid:1317)liyeva (Bak(cid:213))

Sabir (cid:1316)liyev (Bak(cid:213))

K(cid:1317)r(cid:1317)m K(cid:1317)rimov (Bak(cid:213))

Mansur Bünyatov (Bak(cid:213))

Yaqub Qurbanov (Bak(cid:213))

(cid:207)(cid:246)(cid:270)(cid:255)(cid:240)(cid:239)(cid:248)(cid:245)(cid:239)(cid:252) (cid:225)(cid:247)(cid:240)(cid:240) (cid:233)(cid:258)(cid:255)(cid:252)(cid:239)(cid:250)(cid:266)(cid:252)(cid:243)(cid:239)
(cid:243)(cid:270)(cid:255)(cid:245) (cid:253)(cid:250)(cid:258)(cid:252)(cid:239)(cid:252) (cid:251)(cid:270)(cid:242)(cid:239)(cid:250)(cid:270)(cid:250)(cid:270)(cid:255) (cid:264)(cid:239)(cid:242)(cid:242)(cid:266)(cid:252)(cid:243)(cid:239)
EMBASE, Excerpta Medica
(cid:240)(cid:247)(cid:240)(cid:250)(cid:247)(cid:253)(cid:242)(cid:255)(cid:239)(cid:259)(cid:247)(cid:249) (cid:243)(cid:270)(cid:255)(cid:268)(cid:247)(cid:256)(cid:247)(cid:252)(cid:243)(cid:270)
(cid:251)(cid:270)(cid:250)(cid:258)(cid:251)(cid:239)(cid:257) (cid:241)(cid:244)(cid:255)(cid:247)(cid:250)(cid:247)(cid:255)
(cid:248)Ç(cid:248)ND(cid:1316)K(cid:248)L(cid:1316)R C O N T E N T S

KL(cid:248)N(cid:248)K T(cid:1316)DQ(cid:248)QATLAR CLINICAL RESEARCH
C(cid:937)f(cid:937)rova S.M. Anemik sindromu olan revmatoid artritli 5 Jafarova S.M. Characteristics of iron metabolism in
u(cid:250)aqlarda d(cid:1317)mir mübadil(cid:1317)sinin xüsusiyy(cid:1317)tl(cid:1317)ri children with rheumatoid arthritis accompanied by
anemic syndrome
(cid:936)hm(cid:937)dov G.(cid:936). U(cid:250)aqlarda (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetin müxt(cid:1317)lif klinik 9 Ahmadov G.A.Identification of different clinical
formalarinin a(cid:250)kar edilm(cid:1317)si forms diabetes mellitus in children
Hümb(cid:937)tova A.D. (cid:248)kinci tip (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet v(cid:1317) ür(cid:1317)yin 13 Humbatova A.D. Genetic polymorphism of
i(cid:250)emiya x(cid:1317)st(cid:1317)liyi fonunda metilentetrahidrofolatreduktaza methylenetetrahydrofolate reductase against coronary
geninin polimorfizmi heart disease and diabetes mellitus type 2
Hüseynov F.R. Kriptorxizmli v(cid:1317) serebral iflicli u(cid:250)aqlar(cid:213)n 17 Huseynov F.R. Age indices of follicle stimulating
qaninda follikulstimulyasiyaedici hormon konsentrasiya- hormone levels in the blood of children with
s(cid:213)nnn ya(cid:250) xüsusiyy(cid:1317)tl(cid:1317)ri cryptorchism and cerebral palsy
Hüseynov T.A. Burunda apar(cid:213)lan c(cid:1317)rrahi (cid:1317)m(cid:1317)liyyatlar(cid:213)n 22 Huseynov T.A. Evaluation of the effect of nasal
qoxu hissin(cid:1317) t(cid:1317)siri surgery to the olfactory sense
(cid:248)mamverdiyev S.B., Tal(cid:213)bov T.A., Mahmudov (cid:248).F. 28 Imamverdiyev S.B., Talibov T.A., Mahmudov I.F.
Yegan(cid:1317) v(cid:1317) yegan(cid:1317) funksiyal(cid:213) böyr(cid:1317)yin m(cid:1317)rcan(cid:250)(cid:1317)killi v(cid:1317) The results of open surgical treatment of staghorn
çoxlu da(cid:250)lar(cid:213)n(cid:213)n aç(cid:213)q c(cid:1317)rrahi müalic(cid:1317)sinin n(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)ri and multiple nefrolithiasis at patients with single or
single functioning kidney
Quliyeva A.R., M(cid:937)mm(cid:937)dov (cid:587).(cid:588). Xronik böyr(cid:1317)k 35 Guliyeva A.R., Mammadov J.T. Changes in the
çat(cid:213)(cid:250)mazl(cid:213)(cid:247)(cid:213) olan x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) proqraml(cid:213) hemodializ indices of systemic inflammation response in patients
müalic(cid:1317)sind(cid:1317) iltihaba qar(cid:250)(cid:213) sistem cavab reaksiyas(cid:213)n(cid:213)n with chronic renal failure at program dialysis
d(cid:1317)yi(cid:250)iklikl(cid:1317)ri
Quliyev F.(cid:936). Radikal prostatektomiyadan sonra biokim- 39 Guliyev F.A. The prognostic value of a tertiary
y(cid:1317)vi residivin inki(cid:250)afinda üçüncülü Qlison indeksinin Gleason pattern in the development of biochemical
proqnostik (cid:1317)h(cid:1317)miyy(cid:1317)ti recurrence after radical prostatectomy
Qurbanov Y.Z., Abbasova M.R., Rzayeva R.(cid:936)., 45 Gurbanov Y.Z., Abbasova M.R, Rzayeva R.A.,
Novruzova M.S. 2-ci tip (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabeti olan v(cid:1317) olmayan Novruzova M.S. Comparison of common carotid
x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) ümumi yuxu arteriyas(cid:213) hövz(cid:1317)si damarlar(cid:213)n(cid:213)n artery vascular pool condition with ischemic heart
endotel disfunksiyas(cid:213)n(cid:213)n inki(cid:250)af(cid:213)nda homosisteinin rolu v(cid:1317) disease manifestation homocysteine exchange,
bu zaman ür(cid:1317)yin i(cid:250)emik x(cid:1317)st(cid:1317)liyinin inki(cid:250)af riski vasomotor and productive activity of endothelium in
patients with and without diabetes mellitus type 2
M(cid:1317)mm(cid:1317)dh(cid:1317)s(cid:1317)nov R.M., V(cid:1317)liyeva G.(cid:1316). Qaraciy(cid:1317)r 53 Mammadhasanov R.M., Valiyev G.A. Clinical
z(cid:1317)d(cid:1317)l(cid:1317)nm(cid:1317)sinin klinik simptomatikas(cid:213)n(cid:213)n (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetin symptomatology of damage of a liver depending on
tipind(cid:1317)n as(cid:213)l(cid:213)l(cid:213)(cid:247)(cid:213) diabetes type
M(cid:937)mm(cid:937)dov E.(cid:249). Dö(cid:250) q(cid:1317)f(cid:1317)si c(cid:1317)rrahiyy(cid:1317)sind(cid:1317) borulu 59 Mammadov E.Sh. Comparison of efficiency of
torakostomiya metodlar(cid:213)n(cid:213)n effektivliyinin müqayis(cid:1317)si methods of tubular thoracostomy in thoracic surgery
M(cid:937)mm(cid:937)dov F.Y., Erdo(cid:247)an (cid:248).Somatik patologiya fonunda 63 Mammadov F.Y., Erdogan I. Study microbiocenosis
a(cid:247)(cid:213)z suyu v(cid:1317) di(cid:250)(cid:1317)ti mayesinin mikrobiosenozunun t(cid:1317)dqiqi saliva and gingival fluid on the background of
somatic pathology
Mirz(cid:937)yeva R.S., Qaz(cid:213)yev A.Y., Quliyev M.R. 68 Mirzoyeva R.S., Gaziyev (cid:570).U., Guliyev (cid:582).R.
M(cid:1317)d(cid:1317) x(cid:1317)rç(cid:1317)ngi zaman(cid:213) malabsorbsiya sindromunun Laboratory markers and cytokines of malabsorption
laborator-diaqnostik markerl(cid:1317)ri v(cid:1317) sitokin profili syndrome in gastric canser
N(cid:937)c(cid:937)fquliyeva P.H., Abbasov P.A., Sultanova M.C. 72 Najafguliyeva P.H., Abbasov P.A., Sultanova
Piyl(cid:1317)nm(cid:1317)y(cid:1317) gör(cid:1317) icra edil(cid:1317)n laparoskopik m(cid:1317)d(cid:1317)kiçiltm(cid:1317) M.C. The influence of laparoscopic sleeve
(cid:1317)m(cid:1317)liyyat(cid:213)n(cid:213)n m(cid:1317)d(cid:1317)nin passaj funksiyas(cid:213)na t(cid:1317)siri gastrectomy surgery to passage function of stomach
by obesity
V(cid:937)liyeva (cid:249).M. Xronik destruktiv a(cid:247)ciy(cid:1317)r v(cid:1317)r(cid:1317)mi olan 76 Valiyev(cid:602) Sh.M. The effectiveness of selective (cid:533)-
x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) selektiv (cid:533)-blokator – eqilokun effektivliyi blokatora – egilok in patients with chronic
destructive pulmonary tuberculosis

EKSPER(cid:248)MENTAL V(cid:1316) N(cid:1316)Z(cid:1316)R(cid:248) T(cid:1316)BAB(cid:1316)T EXPERIMENTAL AND THEORETICAL
MEDICINE
Hac(cid:213)yev C.N., (cid:249)(cid:213)xlinskaya R.Y., Allahiyeverdiyev V.A., 81 Hajiyev J.N., Shikhlinskaya R.Y., Allahverdiyev
Hac(cid:213)yev N.C. Xora m(cid:1317)n(cid:250)(cid:1317)li k(cid:1317)skin qastroduodenal V.A., Hajiyev N.J. Modern aspects of predicting
qanaxma residivl(cid:1317)rinin proqnozla(cid:250)d(cid:213)r(cid:213)lmas(cid:213)n(cid:213)n müasir recurrence of bleeding in acute gastroduodenal ulcer
aspektl(cid:1317)ri
(cid:248)brahimova A.(cid:936)., Bayramov N.Y., Öm(cid:937)rov T.(cid:248). 89 Ibrahimova A.A., Bayramov N.Y., Omarov T.I.
Piyl(cid:1317)nm(cid:1317) v(cid:1317) piyl(cid:1317)nm(cid:1317)nin orqanizmd(cid:1317) tör(cid:1317)tldiyi Obesity and changes in the organism caused by
d(cid:1317)yi(cid:250)iklikl(cid:1317)r obesity
3
(cid:248)smay(cid:213)lov (cid:248).Y., Osman Yüksel, Emin Ersoy, Tu(cid:247)ba Ta(cid:250)ç(cid:213) 94 Ismayilov I.Y., Osman Yuksel, Emin Ersoy, Tugba
Türkmeno(cid:247)lu. Siçovullarda postoperasion y(cid:213)rt(cid:213)qlar(cid:213)n Tazch(cid:213) Turkmenogli. The results of usage
onlay metodu il(cid:1317) müalic(cid:1317)sind(cid:1317) Disba-01 madd(cid:1317)sinin postoperative hernias in rat onlay method and of
istifad(cid:1317)sinin n(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)ri using Disba-01 to the surgical wounds
Qas(cid:213)mov E.K., N(cid:937)sirov M.Y., (cid:936)l(cid:937)kb(cid:937)rova S.(cid:936)., Tahirova 99 Qasimov E.K., Nasirov M.Y., Alakbarova S.A.,
S.N. Eksperimental mexaniki sar(cid:213)l(cid:213)(cid:247)(cid:213)n ilkin dövründ(cid:1317) Tahirova S.N. The histologic and electron micro-
qaraciy(cid:1317)rd(cid:1317) ba(cid:250) ver(cid:1317)n d(cid:1317)yi(cid:250)iklikl(cid:1317)rin histoloji v(cid:1317) elektron- scopic characteristic (cid:616)f changes in liver during the
mikroskopik xarakteristikas(cid:213) initial period of experimental obstructive jaundice
Mustafayeva N.A. B(cid:1317)tnd(cid:1317)nk(cid:1317)nar inki(cid:250)af(cid:213)n müxt(cid:1317)lif 106 Mustafayeva N.A. Morphometric, topographic-
dövrl(cid:1317)rind(cid:1317) göz yuvas(cid:213)n(cid:213)n, göz yuvas(cid:213)üstü v(cid:1317) anatomical and age features of entrance into the orbit,
gözyuvas(cid:213)alt(cid:213) d(cid:1317)likl(cid:1317)rin morfometrik, topoqrafik v(cid:1317) ya(cid:250) supraorbital and infraorbital foramen in postnatal
xüsusiyy(cid:1317)tl(cid:1317)ri ontogenesis
(cid:249)adlinski V.B., Rüst(cid:937)mova S.M. Az(cid:1317)rbaycan (cid:1317)razisind(cid:1317) 113 Shadlinsky V.B., Rustamova S.M. About
ya(cid:250)ayan xalqlar(cid:213)n antropoloji xüsusiyy(cid:1317)tl(cid:1317)rin(cid:1317) dair antropological peculiarities of peoples living in
Azerbaijan

G(cid:248)G(cid:248)YENA, EP(cid:248)DEM(cid:248)OLOG(cid:248)YA HYGIYENE, EPIDEMIOLOGY
V(cid:1316) S(cid:1316)H(cid:248)YY(cid:1316) T(cid:1316)(cid:249)K(cid:248)L(cid:248) AND HEALTH ORGANIZATION
N(cid:937)biyev T.F. G(cid:1317)nc(cid:1317) (cid:1317)halisi aras(cid:213)nda qlaukoman(cid:213)n 117 Nabiyev T.F. Age-dependent prevalence of glaucoma
yay(cid:213)lmas(cid:213)n(cid:213)n ya(cid:250)dan as(cid:213)l(cid:213)l(cid:213)(cid:247)(cid:213) among the population of Gandja
Ataki(cid:250)izad(cid:937) S.A, .Hac(cid:213)yev Y.V, Qarayev Z.Ö. 122 Atakishizadeh S.A., Haciyev Y.V., Garayev Z.O.
C(cid:1317)rrahi klinikalarda sidik yollar(cid:213)n(cid:213)n x(cid:1317)st(cid:1317)xanadaxili Hospital-acquired urinary tract infection in surgical
infeksiyalar(cid:213) clinics

KL(cid:248)N(cid:248)K PRAKT(cid:248)KADAN INFORMATION
M(cid:1316)LUMAT FROM THE CLINICAL PRACTICE
(cid:936)hm(cid:937)dzad(cid:937) (cid:936).Y., N(cid:937)sirli C.(cid:936)., M(cid:937)simov H.M., 127 Ahmadzadeh A.Y., Nasirly J.A., Masimov H.M.,
Qas(cid:213)mov Q.C. Displastik koksartrozun c(cid:1317)rrahi müalic(cid:1317)si Gasimov G.J. Surgical treatment of dysplastic
coxarthrosis
Rzayev T.M., Rüst(cid:937)m (cid:936).M., X(cid:213)d(cid:213)rova N.M. Qaraciy(cid:1317)rin 132 Rzayev T.M., Rustam A.M., Khidirova N.M.
metastatik tör(cid:1317)m(cid:1317)l(cid:1317)rinin radiofrekans ablasiyas(cid:213)ndan sonra Endoscopic retrograde cholangiopancreatectomy
(cid:1317)m(cid:1317)l(cid:1317) g(cid:1317)lmi(cid:250) bilio-plevral fistulun endoskopik retroqrad management of biliopleural fistula complicated after
xolangiopankreatektomiya üsulu il(cid:1317) müalic(cid:1317)si radiofrequency ablation of metastatic liver lesions

(cid:248)CMALLAR REVIEWS
Abbas(cid:937)liyeva K.T., M(cid:937)mm(cid:937)dov C.T., Ba(cid:247)(cid:213)rzad(cid:937) A.(cid:936)., 136 Abbasaliyeva K.T., Mammadov C.T., Baghirzadeh
Babayeva F.R., Quliyev R.(cid:936). Xronik obstruktiv a(cid:247)ciy(cid:1317)r A.A., Babayeva F.R., Guliyev R.A. Value of
x(cid:1317)st(cid:1317)liyinin k(cid:1317)skinl(cid:1317)(cid:250)m(cid:1317)sinin diaqnostikas(cid:213)nda sistem v(cid:1317) systemic and pulmonary biomarkers in diagnosis of
pulmonar biomarkerl(cid:1317)rin (cid:1317)h(cid:1317)miyy(cid:1317)ti chronic obstructive pulmonary disease exacerbation
Hüseynova G.A. Postnatal ontogenezd(cid:1317) sidik kis(cid:1317)si 143 Huseynova G.A. The involution peculliarities of the
v(cid:1317)zil(cid:1317)rinin involyusiya xüsusiyy(cid:1317)tl(cid:1317)ri urinary bladder glands in postnatal ontogenesis

KL(cid:248)N(cid:248)K MÜHAZ(cid:248)R(cid:1316)L(cid:1316)R CLINICAL LECTURES
A(cid:247)ayeva N.V., H(cid:937)s(cid:937)nov (cid:936).B. Adenomioz probleminin 146 Aghayeva N.V., Hasanov A.B. The current state of
müasir v(cid:1317)ziyy(cid:1317)ti the problem of adenomyosis
Qarayeva K.Q. Alkoqolizmin qad(cid:213)n orqanizmind(cid:1317) 151 Garayeva K.G. Pathological changes in woman body
yaratd(cid:213)(cid:247)(cid:213) patoloji d(cid:1317)yi(cid:250)iklikl(cid:1317)r created by alcoholizm
Qas(cid:213)mova Z.V. (cid:249)aquli di(cid:250)-ç(cid:1317)n(cid:1317) anomaliyalar(cid:213)n(cid:213)n 158 Qas(cid:213)mova Z.V. Optimization of diagnosis, treatment
diaqnostika, müalic(cid:1317) v(cid:1317) profilaktika üsullar(cid:213)n(cid:213)n and prevention methods in vertical dent alveolar
optimalla(cid:250)d(cid:213)r(cid:213)lmas(cid:213) anomalies

YUB(cid:248)LEY JUBILEE
Tamerlan (cid:1316)liyev 167 Tamerlan Aliyev

4
(cid:570)(cid:588)J, 2016, (cid:651)3, 5-8 KL(cid:248)N(cid:248)K T(cid:1316)DQ(cid:248)QATLAR

C(cid:1317)f(cid:1317)rova S.M.

ANEM(cid:248)K SINDROMU OLAN REVMATO(cid:248)D ARTR(cid:248)TL(cid:248) U(cid:249)AQLARDA D(cid:1316)M(cid:248)R
MÜBAD(cid:248)L(cid:1316)S(cid:248)N(cid:248)N XÜSUS(cid:248)YY(cid:1316)TL(cid:1316)R(cid:248)

Az(cid:937)rbaycan Tibb Universitetinin I U(cid:250)aq x(cid:937)st(cid:937)likl(cid:937)ri kafedras(cid:213), Bak(cid:213)

Xülas(cid:937). T(cid:937)dqiqat i(cid:250)i revmatoid artritli x(cid:937)st(cid:937)l(cid:937)rd(cid:937) anemik sindromun inki(cid:250)af(cid:213)na s(cid:937)b(cid:937)b olan
faktorlar(cid:213) v(cid:937) d(cid:937)mir mübadil(cid:937)sinin xüsusiyy(cid:937)tl(cid:937)rini öyr(cid:937)nm(cid:937)k m(cid:937)qs(cid:937)dil(cid:937) apar(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r. T(cid:937)dqiqata 82
n(cid:937)f(cid:937)r 3-18 ya(cid:250)l(cid:213) revmatoid artritli x(cid:937)st(cid:937) u(cid:250)aq c(cid:937)lb edilmi(cid:250)dir. Bu u(cid:250)aqlarda qan(cid:213)n ümumi analizi,
qanda d(cid:937)mir, ferritin, transferrin, transferrinin doyma s(cid:937)viyy(cid:937)si, fol tur(cid:250)usu, B vitamini,
12
eritropoetin, düz Kumbs reaksiyas(cid:213), ANA, anti-dsDNT, anti-ssDNT, CRZ, RF, ASO t(cid:937)dqiq
edilmi(cid:250)dir. Al(cid:213)nm(cid:213)(cid:250) n(cid:937)tic(cid:937)l(cid:937)r(cid:937) (cid:937)sas(cid:937)n anemik sindromlu x(cid:937)st(cid:937)l(cid:937)rd(cid:937) immun-iltihabi göst(cid:937)ricil(cid:937)r
anemik sindrom a(cid:250)kar olunmayan qruplardan yüks(cid:937)k olmu(cid:250)dur.
Açar sözl(cid:937)r: revmatoid artrit, anemiya
(cid:580)(cid:613)(cid:632)(cid:625)(cid:607)(cid:604)(cid:629)(cid:607) (cid:619)(cid:613)(cid:616)(cid:604)(cid:602): (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:611) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620), (cid:602)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:633)
Key words: rheumatoid arthrit, anemia

Revmatoid artrit (RA) (cid:2163) nam(cid:1317)lum etiolo- n(cid:1317)tic(cid:1317)sind(cid:1317) revmatoid artritli x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) ane-
giyal(cid:213) a(cid:247)(cid:213)r autoimmun x(cid:1317)st(cid:1317)lik olub, xronik miyan(cid:213)n rastg(cid:1317)lm(cid:1317) tezliyi müxt(cid:1317)lif (cid:2163) 16-65%
eroziv artritl(cid:1317) (sinovit) v(cid:1317) daxili orqanlar(cid:213)n [9,10], 20-68% [11], 69-70% [12], 23,9-
sistem z(cid:1317)d(cid:1317)l(cid:1317)nm(cid:1317)si il(cid:1317) xarakteriz(cid:1317) edilir. 70,1% [13] olmu(cid:250)dur. Xronik x(cid:1317)st(cid:1317)likl(cid:1317)rl(cid:1317)
X(cid:1317)st(cid:1317)lik (cid:1317)m(cid:1317)k qabiliyy(cid:1317)tinin itirilm(cid:1317)sin(cid:1317) v(cid:1317) (cid:1317)laq(cid:1317)dar anemiya (XXA) bu x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rin (cid:2163) 25-
erk(cid:1317)n (cid:1317)lilliy(cid:1317) s(cid:1317)b(cid:1317)b olur [1]. Pediatriya v(cid:1317) 64%-d(cid:1317) [14,15], d(cid:1317)mir defisitli anemiya
revmatologiyanin inki(cid:250)af(cid:213)n(cid:213)n haz(cid:213)rk(cid:213) m(cid:1317)r- (DDA) (cid:2163) 36-48,4 %-d(cid:1317), [15,16]vitamin B
12
h(cid:1317)l(cid:1317)l(cid:1317)rind(cid:1317) yuvenil revmatoid artritin (YRA) defisitli anemiya is(cid:1317) 24-29%-d(cid:1317) [17,18] a(cid:250)kar
öyr(cid:1317)nilm(cid:1317)si qar(cid:250)(cid:213)da duran (cid:1317)sas v(cid:1317)zif(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317)ndir edilmi(cid:250)dir. Az hallarda aplastik v(cid:1317) hemolitik
[2,3]. R(cid:1317)smi statistik m(cid:1317)lumatlara (cid:1317)sas(cid:1317)n, h(cid:1317)r [19,20] anemiya mü(cid:250)ahid(cid:1317) edilm(cid:213)(cid:250)dir. R(cid:1317)ng
il dunyada 17 ya(cid:250)a q(cid:1317)d(cid:1317)r olan 17 min u(cid:250)a(cid:247)a göst(cid:1317)ricisi fakt(cid:213)na gör(cid:1317) anemiya (cid:1317)ks(cid:1317)r hal-
YRA diaqnozu qoyulur [4]. 16 ya(cid:250)a q(cid:1317)d(cid:1317)r larda hipoxrom [9], b(cid:1317)zi hallarda normoxrom,
u(cid:250)aqlar aras(cid:213)nda x(cid:1317)st(cid:1317)liyin rastg(cid:1317)lm(cid:1317) tezliyi nadir hallarda is(cid:1317) hiperxrom [21] xarakterd(cid:1317)
h(cid:1317)r 100 000 u(cid:250)a(cid:247)a gör(cid:1317) 2-16 n(cid:1317)f(cid:1317)r t(cid:1317)(cid:250)kil edir. olmu(cid:250)dur.
Muxt(cid:1317)lif ölk(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) x(cid:1317)st(cid:1317)liyin rastg(cid:1317)lm(cid:1317) tez- T(cid:1317)dqiqat i(cid:250)i revmatoid artritli x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317)
liyi 0,05-0,6% t(cid:1317)(cid:250)kil edir. O(cid:247)lanlarla nisb(cid:1317)td(cid:1317) anemik sindromun inki(cid:250)af(cid:213)na s(cid:1317)b(cid:1317)b olan fak-
q(cid:213)zlar daha çox x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)nir. Ölüm hallari 0,5-1 torlar(cid:213) v(cid:1317) d(cid:1317)mir mübadil(cid:1317)sinin xüsusiyy(cid:1317)t-
% hallarda ba(cid:250) verir [5]. l(cid:1317)rini öyr(cid:1317)nm(cid:1317)k m(cid:1317)qs(cid:1317)di il(cid:1317) apar(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r.
Anemiya – iltihabi revmatik x(cid:1317)st(cid:1317)likl(cid:1317)r T(cid:1317)dqiqat(cid:213)n material v(cid:1317) metodlar(cid:213). T(cid:1317)dqiqata 82
zaman(cid:213) (cid:1317)n çox rast g(cid:1317)lin(cid:1317)n (cid:1317)lam(cid:1317)tdir. A(cid:247)(cid:213)rl(cid:213)- n(cid:1317)f(cid:1317)r 3-18 ya(cid:250)l(cid:213) revmatoid artritli x(cid:1317)st(cid:1317) u(cid:250)aq c(cid:1317)lb
edilmi(cid:250)dir. Bu u(cid:250)aqlardan 45 n(cid:1317)f(cid:1317)ri o(cid:247)lan (54,8%), 37
(cid:247)(cid:213)ndan as(cid:213)l(cid:213) olaraq anemiyalar x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rin ür(cid:1317)k-
n(cid:1317)f(cid:1317)ri q(cid:213)z (45,2%) u(cid:250)aqlar(cid:213) olmu(cid:250)dur. X(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r ATU-
damar sistemin(cid:1317), fiziki aktivliyin(cid:1317) v(cid:1317) h(cid:1317)yat
nun T(cid:1317)dris Terapevtik Klinikas(cid:213)n(cid:213)n III Pediatriya (cid:250)öb(cid:1317)-
keyfiyy(cid:1317)tin(cid:1317) m(cid:1317)nfi t(cid:1317)sir göst(cid:1317)rir. H(cid:1317)mçinin sind(cid:1317) müalic(cid:1317) alan u(cid:250)aqlar aras(cid:213)ndan seçilmi(cid:250)dir. Bu
anemiyalar (cid:1317)sas x(cid:1317)st(cid:1317)liyin (cid:1317)lam(cid:1317)ti hesab u(cid:250)aqlarda qan(cid:213)n ümumi analizi, qanda d(cid:1317)mir, ferritin,
olunaraq konkret diaqnoz v(cid:1317) müalic(cid:1317) t(cid:1317)l(cid:1317)b transferrin, transferrinin doyma s(cid:1317)viyy(cid:1317)si, fol tur(cid:250)usu,
B vitamini, eritropoetin, Düz Kumbs reaksiyas(cid:213), anti-
edir [6]. 12
nuklear anticisiml(cid:1317)r (ANA), anti-dsDNT, anti-ssDNT
(cid:1316)d(cid:1317)biyyatda revmatik x(cid:1317)st(cid:1317)likl(cid:1317)r zaman(cid:213)
yoxlan(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r. Qanda d(cid:1317)mir, transferrin, transferrinin
anemiyalar(cid:213)n yaranmas(cid:213)n(cid:213)n (cid:1317)sas s(cid:1317)b(cid:1317)bl(cid:1317)rind(cid:1317)n doyma s(cid:1317)viyy(cid:1317)si, ferritinin S(cid:248)EMENS firmas(cid:213)n(cid:213)n Di-
d(cid:1317)mir defisiti v(cid:1317) xronik iltihabi x(cid:1317)st(cid:1317)lik ol- mension X pand Plus aparat(cid:213) il(cid:1317), S(cid:248)EMENS Flex
du(cid:247)u göst(cid:1317)rilmi(cid:250)dir [7,8]. Bu sah(cid:1317)d(cid:1317) t(cid:1317)dqiqat reaktiv d(cid:1317)sti il(cid:1317), ANA, anti-ds DNT, anti-ss DNT-
Euroimmun firmas(cid:213)n(cid:213)n yar(cid:213)mavtomat STAR FAX
aparm(cid:213)(cid:250) müxt(cid:1317)lif aliml(cid:1317)rin ara(cid:250)d(cid:213)rmalar(cid:213)
aparat(cid:213) vasit(cid:1317)sil(cid:1317) EL(cid:248)SA metodu il(cid:1317), B vitamini v(cid:1317)
12
5(cid:3)
fol tur(cid:250)usunun qat(cid:213)l(cid:213)(cid:247)(cid:213) Roche firmas(cid:213)n(cid:213)n Roche reaktiv iltihabi prosesin rolunu inkar etmir.
d(cid:1317)sti il(cid:1317) t(cid:1317)yin edilmi(cid:250)dir. Kumbs reaksiyas(cid:213) (cid:1317)(cid:250)ya (cid:250)ü(cid:250)(cid:1317)si N(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317)n göründüyü kimi, anemik
üz(cid:1317)rind(cid:1317) aqqlütinasiya metodu il(cid:1317) v(cid:1317) eritropoetin im-
sindrom mü(cid:250)ahid(cid:1317) edilmi(cid:250) qruplarda iltihab(cid:213)n
munoxemilüminessent metodla t(cid:1317)yin edilmi(cid:250)dir. Apa-
k(cid:1317)skin faza göst(cid:1317)ricil(cid:1317)rind(cid:1317)n olan C-reaktiv
r(cid:213)lm(cid:213)(cid:250) bütün müayin(cid:1317)l(cid:1317)r istehsalç(cid:213) (cid:250)irk(cid:1317)tin tövsiy(cid:1317)l(cid:1317)rin(cid:1317)
(cid:1317)sas(cid:1317)n yerin(cid:1317) yetirilmi(cid:250)dir. zülal (CRZ) 6,1 d(cid:1317)f(cid:1317) (514,6%) yüks(cid:1317)k olmu(cid:250)-
Müayin(cid:1317)y(cid:1317) c(cid:1317)lb edilmi(cid:250) x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r 2 qrupa ayr(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)- dur (c(cid:1317)dv(cid:1317)l 2). II qrupa daxil olan x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317)n
d(cid:213)r. Birinci qrupa (cid:2163) anemik sindromu olmayan revma- 3 n(cid:1317)f(cid:1317)rind(cid:1317) CRZ normal h(cid:1317)dl(cid:1317)rd(cid:1317), 46 n(cid:1317)f(cid:1317)-
toid atritli x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r, ikinci qrupa (cid:2163) anemik sindromu
rind(cid:1317) is(cid:1317) normadan yüks(cid:1317)k olmu(cid:250)dur
olan revmatoid artritli x(cid:1317)st(cid:1317) u(cid:250)aqlar c(cid:1317)lb edilmi(cid:250)dir.
((cid:548)2= 24,04; p<0,001) ki, bu da iltihabi prosesin
Al(cid:213)nm(cid:213)(cid:250) n(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)r variasion-statistik metodla i(cid:250)l(cid:1317)nil-
mi(cid:250)dir. Bundan ötrü Microsoft Office Excel-2010 ve anemik sindromun inki(cid:250)af(cid:213)nda m(cid:1317)nfi t(cid:1317)sirinin
SPSS-20 statistika proqramlar(cid:213)ndan istifad(cid:1317) edilmi(cid:250)dir. göst(cid:1317)ricisidir.
T(cid:1317)dqiqat(cid:213)n n(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)ri. Apar(cid:213)lm(cid:213)(cid:250) t(cid:1317)dqiqat
n(cid:1317)tic(cid:1317)sind(cid:1317) müayin(cid:1317)y(cid:1317) c(cid:1317)lb edilmi(cid:250) 82 u(cid:250)aq- C(cid:1317)dv(cid:1317)l 2. Revmatoid artritli u(cid:250)aqlarda
dan 49 n(cid:1317)f(cid:1317)rind(cid:1317) (II qrup) anemik sindrom iltihab(cid:213)n k(cid:1317)skin faza göst(cid:1317)ricil(cid:1317)ri
a(cid:250)karlanm(cid:213)(cid:250)dir ki, bu u(cid:250)aqlar(cid:213)n 26 n(cid:1317)f(cid:1317)ri
o(cid:247)lan (53,1%), 23 n(cid:1317)f(cid:1317)ri q(cid:213)z (46,9%) olmu(cid:250)- (cid:248)ltihab(cid:213)n I qrup II qrup p
k(cid:1317)skin faza (n=33) (n=49)
dur. 11 n(cid:1317)f(cid:1317)r 4-6 ya(cid:250)l(cid:213) (22,4 %), 27 n(cid:1317)f(cid:1317)r 7-
göst(cid:1317)ricil(cid:1317)ri M±m M±m
14 ya(cid:250)l(cid:213) (55,1%), 11 n(cid:1317)f(cid:1317)r 14-18 ya(cid:250)l(cid:213)
CRZ-mg/L 8,5±1,5 52±7,8 p<0,001
(22,4%) u(cid:250)aqlar olmu(cid:250)dur. Birinci qrupa is(cid:1317)
RF-(cid:248)U/mL 23,7±4 16,9±0,6 p<0,05
anemik sindrom a(cid:250)kar edilm(cid:1317)y(cid:1317)n 33 n(cid:1317)f(cid:1317)r ASO-mg/dL 248,6±53,9 204,6±18,2 p>0,05
revmatoid artritli x(cid:1317)st(cid:1317) u(cid:250)aq c(cid:1317)lb edilmi(cid:250)dir.
T(cid:1317)dqiqata c(cid:1317)lb edilmi(cid:250) x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) qan(cid:213)n
ümumi analizinin n(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)ri a(cid:250)a(cid:247)(cid:213)dak(cid:213) c(cid:1317)d- ANA göst(cid:1317)ricil(cid:1317)ri anemik sindrom a(cid:250)kar
v(cid:1317)ld(cid:1317) verilmi(cid:250)dir (c(cid:1317)dv(cid:1317)l 1). edilmi(cid:250) revmatoid artritli u(cid:250)aqlarda 394,6%
yüks(cid:1317)k olmu(cid:250)dur (c(cid:1317)dv(cid:1317)l 3). T(cid:1317)dqiq edilmi(cid:250)
C(cid:1317)dv(cid:1317)l 1. Revmatoid artritli u(cid:250)aqlarda qan(cid:213)n
dig(cid:1317)r göst(cid:1317)ricil(cid:1317)rd(cid:1317) is(cid:1317) art(cid:213)ma meyl mü(cid:250)ahid(cid:1317)
ümumi analizinin göst(cid:1317)ricil(cid:1317)ri
edils(cid:1317) d(cid:1317), h(cid:1317)min d(cid:1317)yi(cid:250)iklikl(cid:1317)r statistik bax(cid:213)m-
I qrup II qrup p
dan etibarl(cid:213) olmam(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r.
Göst(cid:1317)ricil(cid:1317)r (n=33) (n=49)
M±m M±m
Hb -q/l 12,7±0,2 9,7±0,1 p<0,001 C(cid:1317)dv(cid:1317)l 3. Revmatoid artritli u(cid:250)aqlarda
Eritrosit-1012/l 4,75±0,08 4,08±0,08 p<0,001 immun marker göst(cid:1317)ricil(cid:1317)ri
Leykosit-109/l 9±0,5 14,5±1,3 p<0,001
Trombosit-109/l 339,3±16,9 529,4±30,9 p<0,001 I qrup II qrup
MCV-fl 78,8±0,9 73,3±1,2 p<0,01 Autoanticisiml(cid:1317)r (n=33) (n=49) p
MCH-pg/hüceyr(cid:1317) 26,5±0,3 24,2±0,5 p<0,01 M±m M±m
MCHCg/dl 33,6±0,2 32,1±0,7 p<0,01
Anti-ss DNT 9,3±1,0 10,2±1,5 p>0,05
EÇS-mm/saat 18,6±2,4 55±3,8 p<0,001
(Eu/ml)

Anti-ds Dnt 12,9±1,3 18,7±2,0 p>0,05
((cid:248)u/ml)
Hemoqlobin (Hb) s(cid:1317)viyy(cid:1317)sinin anemiyali ANA((cid:250).v.) 0,5±0,1 2,4±0,7 p<0,05
u(cid:250)aqlarda I qrupa gör(cid:1317) statistik (cid:1317)h(cid:1317)miyy(cid:1317)tli
24% a(cid:250)a(cid:247)(cid:213) oldu(cid:247)u mü(cid:1317)yy(cid:1317)n edilmi(cid:250)dir. Ane-
miyalar(cid:213)n diferensial diaqnostikas(cid:213)n(cid:213)n labo- T(cid:1317)dqiqata c(cid:1317)lb edilmi(cid:250) x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) qanda
rator markerl(cid:1317)ri olan eritrositar indeks MCV d(cid:1317)mirin s(cid:1317)viyy(cid:1317)si I qrupla müqayis(cid:1317)d(cid:1317) 2,6
(eritrositl(cid:1317)rin orta h(cid:1317)cmi) I qrupla müqayis(cid:1317)d(cid:1317) d(cid:1317)f(cid:1317) a(cid:250)a(cid:247)(cid:213) olmu(cid:250)dur (p<0,001). D(cid:1317)mir müba-
7 %, MCH (Eritrositl(cid:1317)rd(cid:1317) hemoqlobinin orta dil(cid:1317)sinin (cid:1317)sas gost(cid:1317)ricil(cid:1317)rind(cid:1317)n olan ferritinin
h(cid:1317)cmi) 8,6 %, HCT (hematokrit) 17,8 %, s(cid:1317)viyy(cid:1317)si 3,7 d(cid:1317)f(cid:1317) yüks(cid:1317)k (p<0,01), transfer-
MCHC (eritrositl(cid:1317)rd(cid:1317) hemoqlobinin orta kon- rin(cid:213)n doyma s(cid:1317)viyy(cid:1317)si 2,9 d(cid:1317)f(cid:1317) a(cid:250)a(cid:247)(cid:213)
sentrasiyas(cid:213)) 4,7 % a(cid:250)a(cid:247)(cid:213) oldu(cid:247)u mü(cid:1317)yy(cid:1317)n (p<0,001) olmu(cid:250)dur. Ferritinin s(cid:1317)viyy(cid:1317)sinin
edilmi(cid:250)dir. 1-ci c(cid:1317)dv(cid:1317)ld(cid:1317)n göründüyü kimi, bu bel(cid:1317) yüks(cid:1317)k h(cid:1317)dl(cid:1317)rd(cid:1317) olmas(cid:213) revmatoid artrit
göst(cid:1317)ricil(cid:1317)r aras(cid:213)nda II qrupda EÇS-nin n(cid:1317)z(cid:1317)r(cid:1317) zaman(cid:213) anemiyan(cid:213)n yaranmas(cid:213)na xronik ilti-
çarpan (196%) yüks(cid:1317)k göst(cid:1317)ricil(cid:1317)ri qeyd edilir habi x(cid:1317)st(cid:1317)liyin s(cid:1317)b(cid:1317)b oldu(cid:247)u mü(cid:1317)yy(cid:1317)n edil-
ki, bu da anemik sindromun inki(cid:250)af(cid:213)nda mi(cid:250)dir ((cid:548)2 =14,92; p<0,01).

6(cid:3)
C(cid:1317)dv(cid:1317)l 4. D(cid:1317)mir mübadil(cid:1317)sinin göst(cid:1317)ricil(cid:1317)ri
I qrup (n=49) II qrup (n=33)
Göst(cid:1317)ricil(cid:1317)r P
M±m M±m
D(cid:1317)mir- μg/dl 12,7±0,2 28,1±1,7 p<0,001
Ferritin- ng/ml 65,1±7,3 240,8±44,1 p<0,01
Transferin- mkmol/l 2,9±0,1 11,8±5,3 p<0,05
Transferrin doymu(cid:250)luq %-i 31,9±2,4 11±0,5 p<0,001
Eritropoetin-mU/ml 10,7±1,2 22,4±2,4 p<0,001
Fol tur(cid:250)usu-ng/ml 10,6±1,1 41,7±32,3 p>0,05
Vit.B12-pg/ml 406,9±37,1 414,9±79,1 p>0,05

Bel(cid:1317)likl(cid:1317), apar(cid:213)lm(cid:213)(cid:250) t(cid:1317)dqiqat i(cid:250)inin n(cid:1317)tic(cid:1317)- mun yaranmas(cid:213)na s(cid:1317)b(cid:1317)b olur v(cid:1317) anemiyan(cid:213)n
sin(cid:1317) (cid:1317)sas(cid:1317)n mü(cid:1317)yy(cid:1317)n edilmi(cid:250)dir ki, revmatoid gedi(cid:250)in(cid:1317) m(cid:1317)nfi t(cid:1317)sir edir. Bu x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) ane-
artritli x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) immun markerl(cid:1317)rin v(cid:1317) ilti- mik sindromun aradan qald(cid:213)r(cid:213)lmas(cid:213) apar(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)
hab(cid:213)n k(cid:1317)skin faza göst(cid:1317)ricil(cid:1317)rinin x(cid:1317)st(cid:1317)liyin iltihab(cid:1317)leyhin(cid:1317) bazis terapiyan(cid:213)n effektivliyin-
aktiv fazalar(cid:213)nda yüks(cid:1317)lm(cid:1317)si anemik sindro- d(cid:1317)n as(cid:213)l(cid:213)l(cid:213)(cid:247)(cid:213) mü(cid:1317)yy(cid:1317)n edilmi(cid:250)dir.

(cid:1316)d(cid:1317)biyyat

1. (cid:583)(cid:616)(cid:604)(cid:610)(cid:612)(cid:616)(cid:604) (cid:570).(cid:570)., (cid:570)(cid:613)(cid:607)(cid:612)(cid:619)(cid:602)(cid:615)(cid:606)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:602) (cid:575).(cid:583)., (cid:580)(cid:602)(cid:618)(cid:602)(cid:620)(cid:607)(cid:607)(cid:604) (cid:574).(cid:575)., (cid:581)(cid:621)(cid:625)(cid:610)(cid:623)(cid:610)(cid:615)(cid:602) (cid:575).(cid:581)., (cid:574)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:606)(cid:616)(cid:604) (cid:583).(cid:572)., (cid:593)(cid:607)(cid:618)(cid:612)(cid:602)(cid:619)(cid:616)(cid:604)(cid:602) (cid:582).(cid:572)., (cid:574)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:619)(cid:616)(cid:604)
(cid:581).(cid:583)., (cid:583)(cid:602)(cid:619)(cid:616)(cid:615)(cid:616)(cid:604) (cid:575).(cid:581). (cid:574)(cid:610)(cid:602)(cid:605)(cid:615)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:616)(cid:607) (cid:609)(cid:615)(cid:602)(cid:625)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:607) (cid:602)(cid:615)(cid:620)(cid:610)(cid:620)(cid:607)(cid:613) (cid:612) (cid:614)(cid:616)(cid:606)(cid:610)(cid:622)(cid:610)(cid:624)(cid:610)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:615)(cid:615)(cid:616)(cid:614)(cid:621) (cid:624)(cid:610)(cid:620)(cid:618)(cid:621)(cid:613)(cid:613)(cid:610)(cid:615)(cid:610)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:615)(cid:615)(cid:616)(cid:614)(cid:621)
(cid:604)(cid:610)(cid:614)(cid:607)(cid:615)(cid:620)(cid:610)(cid:615)(cid:621) (cid:617)(cid:618)(cid:610) (cid:618)(cid:602)(cid:615)(cid:615)(cid:607)(cid:614) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:616)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:607) // (cid:580)(cid:613)(cid:610)(cid:615)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:602)(cid:633) (cid:613)(cid:602)(cid:603)(cid:616)(cid:618)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:618)(cid:615)(cid:602)(cid:633) (cid:606)(cid:610)(cid:602)(cid:605)(cid:615)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:610)(cid:612)(cid:602), 2008, 8.(cid:619)27-29
2. (cid:580)(cid:602)(cid:613)(cid:602)(cid:606)(cid:609)(cid:607) (cid:583).(cid:583)., (cid:587)(cid:612)(cid:616)(cid:618)(cid:616)(cid:614)(cid:615)(cid:602)(cid:633) (cid:583).(cid:583).,(cid:587)(cid:616)(cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:607)(cid:604)(cid:602) (cid:575).(cid:582). (cid:587)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:616)(cid:633)(cid:615)(cid:610)(cid:607) (cid:605)(cid:616)(cid:618)(cid:614)(cid:616)(cid:615)(cid:602)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:616)(cid:611) (cid:618)(cid:607)(cid:605)(cid:621)(cid:613)(cid:633)(cid:624)(cid:610)(cid:610) (cid:621) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:623) (cid:632)(cid:604)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:614)
(cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:616)(cid:614)//(cid:577)(cid:606)(cid:616)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:630)(cid:607) (cid:618)(cid:607)(cid:603)(cid:607)(cid:615)(cid:612)(cid:602), 2010, (cid:651)3, (cid:619).31-57
3. (cid:580)(cid:602)(cid:613)(cid:602)(cid:606)(cid:609)(cid:607) (cid:583).(cid:583)., (cid:580)(cid:602)(cid:603)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:604)(cid:602) (cid:578).(cid:583). (cid:585)(cid:619)(cid:610)(cid:623)(cid:616)(cid:613)(cid:616)(cid:605)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:616)(cid:607) (cid:619)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:616)(cid:633)(cid:615)(cid:610)(cid:607) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:623) (cid:632)(cid:604)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:616)(cid:614) (cid:604)
(cid:602)(cid:619)(cid:617)(cid:607)(cid:612)(cid:620)(cid:607) (cid:615)(cid:607)(cid:616)(cid:603)(cid:623)(cid:616)(cid:606)(cid:610)(cid:614)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:610) (cid:612)(cid:616)(cid:614)(cid:617)(cid:613)(cid:607)(cid:612)(cid:619)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:614)(cid:607)(cid:606)(cid:610)(cid:612)(cid:616)-(cid:617)(cid:619)(cid:610)(cid:623)(cid:616)(cid:613)(cid:616)(cid:605)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:619)(cid:616)(cid:617)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:616)(cid:608)(cid:606)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:633) (cid:619) (cid:610)(cid:619)(cid:617)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:609)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:615)(cid:610)(cid:607)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)-
(cid:620)(cid:607)(cid:618)(cid:602)(cid:617)(cid:610)(cid:610) // (cid:588)(cid:602)(cid:604)(cid:618)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:610)(cid:611) (cid:614)(cid:607)(cid:606)(cid:610)(cid:612)(cid:616)-(cid:603)(cid:610)(cid:616)(cid:613)(cid:616)(cid:605)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:610)(cid:611) (cid:604)(cid:607)(cid:619)(cid:620)(cid:615)(cid:610)(cid:612). 2013.(cid:588) (cid:616)(cid:614) 16, (cid:651)13, (cid:619).44-47
4. (cid:571)(cid:616)(cid:611)(cid:612)(cid:616), (cid:601). (cid:559). (cid:587)(cid:621)(cid:625)(cid:602)(cid:619)(cid:615)(cid:607)(cid:613)(cid:639)(cid:612)(cid:621)(cid:604)(cid:602)(cid:615)(cid:615)(cid:633) (cid:632)(cid:604)(cid:607)(cid:615)(cid:639)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:640)(cid:606)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:621): (cid:607)(cid:618)(cid:602) (cid:603)(cid:639)(cid:616)(cid:613)(cid:616)(cid:605)(cid:639)(cid:625)(cid:615)(cid:616)(cid:640)(cid:620)(cid:607)(cid:618)(cid:602)(cid:617)(cid:639)(cid:640) // (cid:574)(cid:610)(cid:620)(cid:633)(cid:625)(cid:610)(cid:611)
(cid:613)(cid:639)(cid:612)(cid:602)(cid:618), 2012, 1-2 (14-15): 14-24.
5. (cid:570)(cid:613)(cid:607)(cid:612)(cid:619)(cid:607)(cid:607)(cid:604)(cid:602) (cid:575). (cid:578)., (cid:571)a(cid:609)(cid:602)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:602) (cid:588).(cid:582).. (cid:600)(cid:604)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:611) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620): (cid:604)(cid:616)(cid:609)(cid:614)(cid:616)(cid:608)(cid:615)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:610) (cid:614)(cid:607)(cid:606)(cid:610)(cid:612)(cid:602)(cid:614)(cid:607)(cid:615)(cid:620)(cid:616)(cid:609)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:610) (cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:607)(cid:606)(cid:610)(cid:612)(cid:602)(cid:614)(cid:607)(cid:615)(cid:620)(cid:616)(cid:609)-
(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:613)(cid:607)(cid:625)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:633) (cid:615)(cid:602) (cid:619)(cid:616)(cid:604)(cid:618)(cid:607)(cid:614)(cid:607)(cid:615)(cid:615)(cid:616)(cid:614) (cid:631)(cid:620)(cid:602)(cid:617)(cid:607) // (cid:581)(cid:607)(cid:625)(cid:602)(cid:627)(cid:610)(cid:611) (cid:604)(cid:618)(cid:602)(cid:625), 2011, (cid:651) 8: 84-89.
6. Weiss G., Schett G. (cid:3)Anaemia in inflammatory rheumatic diseases(cid:3)//(cid:3)Nat.Rev. Revmatol.2013 May; 9(4):20-5
7. Andrews N.C. Forging a field the golden age of iron biology // Blood-2008 V112 (cid:651)2-P.219-230
8. Singh J.P., Aggarwal A., Misra R., et.al. Low dose methotrexate induced pancytopenia//Clin. Rheumatol.2007 -
V.26 (cid:651) 1-p.84-87
9. (cid:582)(cid:621)(cid:618)(cid:602)(cid:604)(cid:607)(cid:604) (cid:600).(cid:572)., (cid:573)(cid:602)(cid:613)(cid:621)(cid:626)(cid:612)(cid:616) (cid:575).(cid:570). (cid:580)(cid:602)(cid:612) (cid:618)(cid:602)(cid:619)(cid:624)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:604)(cid:602)(cid:620)(cid:630) (cid:602)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:632) (cid:617)(cid:618)(cid:610) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:616)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:607) // (cid:580)(cid:613)(cid:610)(cid:615). (cid:582)(cid:607)(cid:606).2001; (cid:651)3 ,
(cid:619).72-73
10. Singh J.P., Aggarwal A., Misra R., et.al. Low dose methotrexate induced pancytopenia//Clin. Rheumatol.2007 -
V.26 (cid:651) 1-p.84-87
11. (cid:582)(cid:610)(cid:620)(cid:607)(cid:618)(cid:607)(cid:604) (cid:600).(cid:573)., (cid:574)(cid:621)(cid:603)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:610)(cid:615)(cid:602) (cid:583).(cid:570)., (cid:572)(cid:616)(cid:618)(cid:616)(cid:615)(cid:610)(cid:615)(cid:602) (cid:581).(cid:583)., (cid:577)(cid:602)(cid:614)(cid:625)(cid:610)(cid:611) (cid:570).(cid:570). (cid:570)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:633) (cid:617)(cid:618)(cid:610) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:616)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:607)
//(cid:3)(cid:586)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:613)(cid:616)(cid:605)(cid:610)(cid:633) 1985; (cid:651)3.(cid:619).12-13
12. (cid:588)(cid:602)(cid:613)(cid:629)(cid:603)(cid:616)(cid:604) (cid:590).(cid:600). (cid:570)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:633) (cid:621) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:623) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:616)(cid:614). (cid:570)(cid:604)(cid:620)(cid:616)(cid:618)(cid:607)(cid:622)(cid:607)(cid:618)(cid:602)(cid:620) (cid:606)(cid:610)(cid:619)(cid:619). … (cid:606). (cid:614)(cid:607)(cid:606). (cid:615)(cid:602)(cid:621)(cid:612). (cid:582)(cid:616)(cid:619)(cid:612)(cid:604)(cid:602),
1993, (cid:619).52
13. (cid:580)(cid:616)(cid:618)(cid:633)(cid:612)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:583).(cid:572).-(cid:570)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:610) (cid:618)(cid:602)(cid:609)(cid:613)(cid:610)(cid:625)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:605)(cid:607)(cid:615)(cid:607)(cid:609)(cid:602) (cid:621) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:623) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:616)(cid:614). (cid:570)(cid:604)(cid:620)(cid:616)(cid:618)(cid:607)(cid:622)(cid:607)(cid:618)(cid:602)(cid:620) (cid:606)(cid:610)(cid:619)(cid:619). (cid:612)(cid:602)(cid:615)(cid:606). (cid:614)(cid:607)(cid:606).
(cid:615)(cid:602)(cid:621)(cid:612). (cid:582)(cid:616)(cid:619)(cid:612)(cid:604)(cid:602), 2010, (cid:619).8-9
14. Doyle (cid:582).(cid:580)., Rahman M.U., Han C. Anemia in early rheumatoid arthritis is associated with interleukin 6-mediated
bone marrow suppression, but has no effect on disease course or mortality // J. Rheumatol. – 2008. – (cid:651) 3. – (cid:586).380–
386.
15. Nikolaisen C., Figenschau Y., Nossent J.C. The differentiation of anaemia in rheumatoid arthritis: parameters of
iron-deficiency in an Indian rheumatoid arthritis population // Rheumatol Int. – 2008. – (cid:651) 6. – (cid:586).507–511.
16. Ravindran V., Jain S., Mathur D.S. Rheumatol Int. Anemia in rheumatoid arthritis: high prevalence of iron-
deficiency anemia in Indian patients // Rheumatol Int. – 2006. – (cid:651) 12. – (cid:586).1091–1095.
17. Agrawal S., R. Misra, A. Aggrawal. Anaemia in rheumatoid arthritis: the role of iron, vitamin B12, and folic acid
deficiency, and erythropoietin responsiveness // Ann Rheum Dis. – 1990. – (cid:651) 2. – (cid:586). 93–98.
18. Vreugdenhil G., Wognum A.W., H.G. van Eijk, Swaak A.J. Anaemia in rheumatoid arthritis: the role of iron,
vitamin B , and folic acid deficiency, and erythropoietin responsiveness // Ann Rheum Dis. – 1990. – (cid:651) 2. – (cid:586).
12
7(cid:3)
93–98.
19. Kuruvilla J. , Leitch H.A, Vickars L.M. Aplastic anemia following administration of a tumor necrosis factor-alpha
inhibitor // Eur J Haematol. – 2003. – (cid:651) 5. – (cid:586). 396–398.
20. Vuceli(cid:252) V., Stanci(cid:252) V., Ledinsky M. Combined megaloblastic and immunohemolytic anemia associated--a case
report // ActaClin Croat. – 2008. – (cid:651) 4. – (cid:586).239–243.
21. Wang.P.L., Lion.L.B., Dunu P.-Development of rheumatoid arthritis in a patient with perniciens anemia : case
report // Chang Gung Medical Journal, 2001, 24(2):125-129

(cid:574)(cid:608)(cid:602)(cid:622)(cid:602)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:602) (cid:587).(cid:582).

(cid:584)(cid:619)(cid:616)(cid:603)(cid:607)(cid:615)(cid:615)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:610) (cid:614)(cid:607)(cid:620)(cid:602)(cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:610)(cid:609)(cid:614)(cid:602) (cid:608)(cid:607)(cid:613)(cid:607)(cid:609)(cid:602) (cid:621) (cid:606)(cid:607)(cid:620)(cid:607)(cid:611) (cid:619) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:616)(cid:614) (cid:617)(cid:618)(cid:610)
(cid:619)(cid:616)(cid:617)(cid:621)(cid:620)(cid:619)(cid:620)(cid:604)(cid:621)(cid:632)(cid:627)(cid:607)(cid:614) (cid:602)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:625)(cid:615)(cid:616)(cid:614) (cid:619)(cid:610)(cid:615)(cid:606)(cid:618)(cid:616)(cid:614)(cid:607)

(cid:580)(cid:602)(cid:622)(cid:607)(cid:606)(cid:618)(cid:602) I (cid:606)(cid:607)(cid:620)(cid:619)(cid:612)(cid:610)(cid:623) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:607)(cid:609)(cid:615)(cid:607)(cid:611) (cid:570)(cid:609)(cid:607)(cid:618)(cid:603)(cid:602)(cid:611)(cid:606)(cid:608)(cid:602)(cid:615)(cid:619)(cid:612)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:582)(cid:607)(cid:606)(cid:610)(cid:624)(cid:610)(cid:615)(cid:619)(cid:612)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:589)(cid:615)(cid:610)(cid:604)(cid:607)(cid:618)(cid:619)(cid:610)(cid:620)(cid:607)(cid:620)(cid:602), (cid:571)(cid:602)(cid:612)(cid:621)

(cid:586)(cid:607)(cid:609)(cid:632)(cid:614)(cid:607). (cid:503)(cid:536)(cid:525)(cid:524)(cid:537)(cid:538)(cid:520)(cid:522)(cid:531)(cid:525)(cid:533)(cid:547) (cid:536)(cid:525)(cid:527)(cid:539)(cid:531)(cid:548)(cid:538)(cid:520)(cid:538)(cid:547) (cid:528)(cid:619)(cid:619)(cid:613)(cid:607)(cid:606)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:615)(cid:610)(cid:633), (cid:617)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:607)(cid:606)(cid:607)(cid:615)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:619) (cid:624)(cid:607)(cid:613)(cid:632) (cid:610)(cid:609)(cid:621)(cid:625)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:633) (cid:616)(cid:619)(cid:616)(cid:603)(cid:607)(cid:615)(cid:615)(cid:616)(cid:619)(cid:620)(cid:607)(cid:611)
(cid:614)(cid:607)(cid:620)(cid:602)(cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:610)(cid:609)(cid:614)(cid:602) (cid:608)(cid:607)(cid:613)(cid:607)(cid:609)(cid:602) (cid:610) (cid:622)(cid:602)(cid:612)(cid:620)(cid:616)(cid:618)(cid:616)(cid:604) (cid:617)(cid:618)(cid:610)(cid:604)(cid:616)(cid:606)(cid:633)(cid:627)(cid:610)(cid:623) (cid:612) (cid:618)(cid:602)(cid:609)(cid:604)(cid:610)(cid:620)(cid:610)(cid:632) (cid:602)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:619)(cid:610)(cid:615)(cid:606)(cid:618)(cid:616)(cid:614)(cid:602) (cid:621) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:623) (cid:619)
(cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:616)(cid:614). (cid:572) (cid:610)(cid:619)(cid:619)(cid:613)(cid:607)(cid:606)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:615)(cid:610)(cid:607) (cid:603)(cid:629)(cid:613)(cid:610) (cid:604)(cid:616)(cid:604)(cid:613)(cid:607)(cid:625)(cid:607)(cid:615)(cid:629) 82 (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:623) (cid:606)(cid:607)(cid:620)(cid:607)(cid:611) (cid:618)(cid:607)(cid:604)(cid:614)(cid:602)(cid:620)(cid:616)(cid:610)(cid:606)(cid:615)(cid:629)(cid:614) (cid:602)(cid:618)(cid:620)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:616)(cid:614)
(cid:604) (cid:604)(cid:616)(cid:609)(cid:618)(cid:602)(cid:619)(cid:620)(cid:607) (cid:616)(cid:620) 3 (cid:606)(cid:616)18 (cid:613)(cid:607)(cid:620). (cid:589) (cid:604)(cid:619)(cid:607)(cid:623) (cid:617)(cid:602)(cid:624)(cid:610)(cid:607)(cid:615)(cid:620)(cid:616)(cid:604) (cid:610)(cid:609)(cid:621)(cid:625)(cid:602)(cid:613)(cid:610)(cid:619)(cid:630) (cid:617)(cid:616)(cid:612)(cid:602)(cid:609)(cid:602)(cid:620)(cid:607)(cid:613)(cid:610) (cid:616)(cid:603)(cid:627)(cid:607)(cid:605)(cid:616) (cid:602)(cid:615)(cid:602)(cid:613)(cid:610)(cid:609)(cid:602) (cid:612)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:610),
(cid:616)(cid:617)(cid:618)(cid:607)(cid:606)(cid:607)(cid:613)(cid:633)(cid:613)(cid:616)(cid:619)(cid:630) (cid:619)(cid:616)(cid:606)(cid:607)(cid:618)(cid:608)(cid:602)(cid:615)(cid:610)(cid:607) (cid:619)(cid:629)(cid:604)(cid:616)(cid:618)(cid:616)(cid:620)(cid:616)(cid:625)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:608)(cid:607)(cid:613)(cid:607)(cid:609)(cid:602), (cid:622)(cid:607)(cid:618)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:610)(cid:615)(cid:602), (cid:620)(cid:618)(cid:602)(cid:615)(cid:619)(cid:622)(cid:607)(cid:618)(cid:618)(cid:610)(cid:615)(cid:602), (cid:617)(cid:618)(cid:616)(cid:624)(cid:607)(cid:615)(cid:620) (cid:615)(cid:602)(cid:619)(cid:629)(cid:627)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:633)
(cid:620)(cid:618)(cid:602)(cid:615)(cid:619)(cid:622)(cid:607)(cid:618)(cid:618)(cid:610)(cid:615)(cid:602), (cid:621)(cid:618)(cid:616)(cid:604)(cid:615)(cid:610) (cid:622)(cid:616)(cid:613)(cid:610)(cid:607)(cid:604)(cid:616)(cid:611) (cid:612)(cid:610)(cid:619)(cid:613)(cid:616)(cid:620)(cid:629), (cid:604)(cid:610)(cid:620)(cid:602)(cid:614)(cid:610)(cid:615)(cid:602) (cid:572) , (cid:631)(cid:618)(cid:610)(cid:620)(cid:618)(cid:616)(cid:617)(cid:616)(cid:631)(cid:620)(cid:610)(cid:615)(cid:602), (cid:617)(cid:618)(cid:633)(cid:614)(cid:616)(cid:611) (cid:618)(cid:607)(cid:602)(cid:612)(cid:624)(cid:610)(cid:610) (cid:580)(cid:621)(cid:614)(cid:603)(cid:619)(cid:602),
12
A(cid:583)(cid:570), (cid:602)(cid:615)(cid:620)(cid:610)-(cid:606)(cid:619) (cid:574)(cid:583)(cid:580), (cid:602)(cid:615)(cid:620)(cid:610)-(cid:619)(cid:619) (cid:574)(cid:583)(cid:580), (cid:587)(cid:586)(cid:571), (cid:586)(cid:590), A(cid:587)(cid:584). (cid:585)(cid:616)(cid:613)(cid:621)(cid:625)(cid:607)(cid:615)(cid:615)(cid:629)(cid:607) (cid:618)(cid:607)(cid:609)(cid:621)(cid:613)(cid:630)(cid:620)(cid:602)(cid:620)(cid:629) (cid:619)(cid:604)(cid:610)(cid:606)(cid:607)(cid:620)(cid:607)(cid:613)(cid:630)(cid:619)(cid:620)(cid:604)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:613)(cid:610) (cid:616) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:607)(cid:607)
(cid:604)(cid:629)(cid:619)(cid:616)(cid:612)(cid:610)(cid:623) (cid:617)(cid:616)(cid:612)(cid:602)(cid:609)(cid:602)(cid:620)(cid:607)(cid:613)(cid:633)(cid:623) (cid:610)(cid:614)(cid:614)(cid:621)(cid:615)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:604)(cid:616)(cid:619)(cid:617)(cid:602)(cid:613)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:633) (cid:621) (cid:603)(cid:616)(cid:613)(cid:630)(cid:615)(cid:629)(cid:623) (cid:619) (cid:602)(cid:615)(cid:607)(cid:614)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:610)(cid:614) (cid:619)(cid:610)(cid:615)(cid:606)(cid:618)(cid:616)(cid:614)(cid:616)(cid:614) (cid:617)(cid:616) (cid:619)(cid:618)(cid:602)(cid:604)(cid:615)(cid:607)(cid:615)(cid:610)(cid:632) (cid:619)
(cid:606)(cid:607)(cid:620)(cid:630)(cid:614)(cid:610), (cid:621) (cid:612)(cid:616)(cid:620)(cid:616)(cid:618)(cid:629)(cid:623) (cid:606)(cid:602)(cid:615)(cid:615)(cid:629)(cid:611) (cid:619)(cid:610)(cid:615)(cid:606)(cid:618)(cid:616)(cid:614) (cid:616)(cid:620)(cid:619)(cid:621)(cid:620)(cid:619)(cid:620)(cid:604)(cid:616)(cid:604)(cid:602)(cid:613).

Jafarova S.M.

Characteristics of iron metabolism in children with rheumatoid arthritis accompanied
by anemic syndrome

Department of Children diseases-1, Azerbaijan Medical University, Baku

Summary. This study was carried out with the purpose of studying the characteristics of iron metabolism
and factors causing the development of the anemic syndrome in patients with rheumatoid arthritis. In study
there were involved 82 patients with rheumatoid arthritis aged from 3 to 18 years. In the children there were
explored complete blood count, serum iron, ferritin, transferrin, transferrin saturation, folic acid, Vit.B ,
12
erythropoietin, direct Coombs' reaction, ANA, anti-ds DNA, anti-ss DNA, CRP, RF, ASO. Received results
showed that the parameters of the immune inflammation were higher in patients with anemia syndrome in
comparison with patients without it.

[email protected]

R(cid:937)yçi: t.e.d., dosent (cid:1316).Q.H(cid:1317)s(cid:1317)nov
8(cid:3)
(cid:3)
(cid:570)(cid:588)J, 2016, (cid:651)3, 9-12 (cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)(cid:3)

(cid:1316)hm(cid:1317)dov G.(cid:1316).

U(cid:249)AQLARDA (cid:249)(cid:1316)K(cid:1316)RL(cid:248) D(cid:248)ABET(cid:248)N MÜXT(cid:1316)L(cid:248)F KL(cid:248)N(cid:248)K FORMALARININ
A(cid:249)KAR ED(cid:248)LM(cid:1316)S(cid:248)

Az(cid:937)rbaycan Tibb Universitetinin II U(cid:250)aq x(cid:937)st(cid:937)likl(cid:937)ri kafedras(cid:213), Bak(cid:213)

Xülas(cid:937). T(cid:937)qdim olunan maq(cid:937)l(cid:937) u(cid:250)aqlarda (cid:250)(cid:937)k(cid:937)rli diabetin müxt(cid:937)lif klinik formalar(cid:213)n(cid:213)n a(cid:250)karlanmas(cid:213)na
h(cid:937)sr olunmu(cid:250)dur. Müayin(cid:937) zaman(cid:213) (cid:250)(cid:937)k(cid:937)rli diabetl(cid:937) yana(cid:250)(cid:213) ged(cid:937)n bir nec(cid:937) genetik sindromlar da a(cid:250)kar
olunmu(cid:250)dur. X(cid:937)st(cid:937)l(cid:937)rd(cid:937) acqar(cid:213)na qlükoza, qlikohemoqlobin, (cid:248)A-2 v(cid:937) GAD 65 autoanticisiml(cid:937)ri v(cid:937) insan
leykositar anticismin DRB1_1 v(cid:937) DRB1_2 genotipl(cid:937)ri öyr(cid:937)nilmi(cid:250)dir. M(cid:937)qal(cid:937)d(cid:937) az(cid:937)rbaycanl(cid:213) populyasiyas(cid:213)
ücün s(cid:937)ciyy(cid:937)vi olan diabetogen risk allell(cid:937)ri verilmi(cid:250)dir. Al(cid:213)nan n(cid:937)tic(cid:937)l(cid:937)rd(cid:937)n bel(cid:937) m(cid:937)lum olmu(cid:250)dur ki,
u(cid:250)aqlar aras(cid:213)nda insulind(cid:937)nas(cid:213)l(cid:213) (cid:250)(cid:937)k(cid:937)rli diabetin autoimmun formas(cid:213) daha çox yay(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r.
Acar sözl(cid:937)r: (cid:250)(cid:937)k(cid:937)rli diabet, diabetin klinik formalar(cid:213), insan leykositar anticisml(cid:937)ri
(cid:580)(cid:613)(cid:632)(cid:625)(cid:607)(cid:604)(cid:629)(cid:607) (cid:619)(cid:613)(cid:616)(cid:604)(cid:602): (cid:619)(cid:602)(cid:623)(cid:602)(cid:618)(cid:615)(cid:629)(cid:611) (cid:606)(cid:610)(cid:602)(cid:603)(cid:607)(cid:620), (cid:612)(cid:613)(cid:610)(cid:615)(cid:610)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:610)(cid:607) (cid:622)(cid:616)(cid:618)(cid:614)(cid:629) (cid:619)(cid:602)(cid:623)(cid:602)(cid:618)(cid:615)(cid:616)(cid:605)(cid:616) (cid:606)(cid:610)(cid:602)(cid:603)(cid:607)(cid:620)(cid:602), (cid:625)(cid:607)(cid:613)(cid:616)(cid:604)(cid:607)(cid:625)(cid:607)(cid:619)(cid:612)(cid:610)(cid:611)
(cid:613)(cid:607)(cid:611)(cid:612)(cid:616)(cid:624)(cid:610)(cid:620)(cid:602)(cid:618)(cid:615)(cid:629)(cid:611) (cid:602)(cid:615)(cid:620)(cid:610)(cid:605)(cid:607)(cid:615)
Key words: diabetes mellitus, clinical forms of diabetes, human leukocyte antigens(cid:3)

M(cid:1317)lumdur ki, (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetin ratg(cid:1317)lm(cid:1317) viruslarla anticisml(cid:1317)r aras(cid:213)nda korrelyasiya
tezliyi ild(cid:1317)n-il(cid:1317) artmaqdad(cid:213)r. Bunun s(cid:1317)b(cid:1317)bini (cid:1317)laq(cid:1317)si olmam(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r. X(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) (cid:1317)sas(cid:1317)n insan
ara(cid:250)d(cid:213)rmaq m(cid:1317)qs(cid:1317)dil(cid:1317) b(cid:213)r qrup alim t(cid:1317)r(cid:1317)find(cid:1317)n viruslar(cid:213)ndan parechovirus, bocavirus, anello-
ad(cid:213) c(cid:1317)kil(cid:1317)n x(cid:1317)st(cid:1317)liyin genetik amill(cid:1317)rl(cid:1317) (cid:1317)laq(cid:1317)si virus, enterovirus, sapovirus a(cid:250)kar edilmi(cid:250)dir.
öyr(cid:1317)nilmi(cid:250)dir. M(cid:1317)lum olmu(cid:250)dur ki, Finlandi- Bu viruslar v(cid:1317) ba(cid:250)qa bakteriyalar CD 8(+) T
yada genetik (cid:1317)lam(cid:1317)tl(cid:1317)rin n(cid:1317)sild(cid:1317)n-n(cid:1317)sil(cid:1317) ötü- limfositl(cid:1317)rin beta-hüceyr(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) infiltrasiyas(cid:213)na
rülm(cid:1317)si (cid:1317)msal(cid:213) 0,998 t(cid:1317)(cid:250)kil edir. Bu ötürülm(cid:1317) v(cid:1317) g(cid:1317)l(cid:1317)c(cid:1317)kd(cid:1317) autoimmun (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetin
(cid:1317)msal(cid:213) t(cid:1317)bii ki, diabetin art(cid:213)m(cid:213)na cox cüzü yaranmas(cid:213)na g(cid:1317)tirib c(cid:213)xar(cid:213)r (cid:62)3(cid:64).
t(cid:1317)sir edir. Burada y(cid:1317)qin ki, ba(cid:250)qa (cid:1317)traf mühit Son ill(cid:1317)r u(cid:250)aqlar aras(cid:213)nda h(cid:1317)m insulind(cid:1317)n
faktorlar(cid:213) daha cox (cid:1317)h(cid:1317)miyy(cid:1317)t k(cid:1317)sb edir (cid:62)1(cid:64). as(cid:213)l(cid:213) ((cid:248)A(cid:249)D), h(cid:1317)m d(cid:1317) insulind(cid:1317)n as(cid:213)l(cid:213) olmayan
(cid:249)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetin yaranmas(cid:213)nda viruslar(cid:213)n (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet ((cid:248)AO(cid:249)D) artmaq üzr(cid:1317)dir.
(cid:1317)h(cid:1317)miyy(cid:1317)ti (cid:250)(cid:1317)ksizdir. H(cid:1317)l(cid:1317) Gundersonun n(cid:1317)- B(cid:1317)z(cid:1317)n is(cid:1317) el(cid:1317) x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r olur ki, onlar aras(cid:213)nda
z(cid:1317)riyy(cid:1317)sin(cid:1317) (cid:1317)sas(cid:1317)n, diabetin yaranmas(cid:213)n(cid:213)n diabetin h(cid:1317)r iki tipinin (cid:1317)lam(cid:1317)tl(cid:1317)ri olur v(cid:1317) onu
s(cid:1317)b(cid:1317)i virus proteinl(cid:1317)rinin m(cid:1317)d(cid:1317)alt(cid:213) v(cid:1317)zi pro- qar(cid:213)(cid:250)(cid:213)q tip v(cid:1317) ya atipik diabet d(cid:1317) adland(cid:213)r(cid:213)rlar.
teinl(cid:1317)rin(cid:1317) uyunluq t(cid:1317)(cid:250)kil etm(cid:1317)sidir. Bel(cid:1317) ki, Bu x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) (cid:248)LA (insan leykositar antigeni),
1900-1921-ci ill(cid:1317)r (cid:1317)rzind(cid:1317) diabetin artmas(cid:213)n(cid:213)n anticisml(cid:1317)r v(cid:1317) klinik (cid:1317)lam(cid:1317)tl(cid:1317)r ara(cid:250)d(cid:213)r(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r.
s(cid:1317)b(cid:1317)bi bu ill(cid:1317)rd(cid:1317) parotit infeksiyas(cid:213)n(cid:213)n art(cid:213)m(cid:213) Qar(cid:213)(cid:250)(cid:213)q (cid:1317)lam(cid:1317)tl(cid:1317)ri olanlarda (bunu (cid:1317)d(cid:1317)biyyat-
il(cid:1317) izah edil(cid:1317) bil(cid:1317)r. Son ill(cid:1317)r müxt(cid:1317)lif ölk(cid:1317)- da qar(cid:213)(cid:250)(cid:213)q forma da adland(cid:213)r(cid:213)rlar) (cid:248)LA-ya gör(cid:1317)
l(cid:1317)rd(cid:1317) diabetin sur(cid:1317)tli art(cid:213)m(cid:213), miqrantlar riskli haplotip v(cid:1317) diabet(cid:1317) gör(cid:1317) anicisiml(cid:1317)r
aras(cid:213)nda da tez-tez rast g(cid:1317)lm(cid:1317)si, monoziqot a(cid:250)kar edilmi(cid:250)dir. (cid:248)nsulind(cid:1317)nas(cid:213)l(cid:213) (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli dia-
(cid:1317)kizl(cid:1317)r aras(cid:213)nda 40% halda rast g(cid:1317)lm(cid:1317)si beti olmayan forma kimi q(cid:1317)bul edil(cid:1317)n x(cid:1317)st(cid:1317)-
genetik faktorlar(cid:213) arxa plana c(cid:1317)kir (cid:62)2(cid:64). l(cid:1317)rd(cid:1317) is(cid:1317) diabetl(cid:1317) (cid:1317)laq(cid:1317)si olan anticisiml(cid:1317)r d(cid:1317)
Ümumiyy(cid:1317)tl(cid:1317), (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet multifaktorial a(cid:250)kar edilmi(cid:250)dir. Diaqnoz qoyuldu(cid:247)u dövrd(cid:1317)
bir x(cid:1317)st(cid:1317)likdir. Burada genetik v(cid:1317) xarici mühit onlar diabet (cid:1317)leyhin(cid:1317) oral preparatlarla
faktorlar(cid:213) kombinasiyal(cid:213) (cid:250)(cid:1317)kild(cid:1317) f(cid:1317)aliyy(cid:1317)t müalic(cid:1317) alm(cid:213)(cid:250)lar. Bu x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rin 21%-i sonra-
göst(cid:1317)rir. U(cid:250)aqlarda (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetin yaran- dan insulinl(cid:1317) müalic(cid:1317) q(cid:1317)bul etmi(cid:250)l(cid:1317)r. Antici-
mas(cid:213)nda viruslar(cid:213)n rolu, (cid:1317)lb(cid:1317)ttd(cid:1317) ki, böyükdür. siml(cid:1317)ri v(cid:1317) (cid:248)LA-ya gör(cid:1317) riski olan lakin feno-
Apar(cid:213)lan t(cid:1317)dqiqatlar(cid:213)n birind(cid:1317) (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetli tipik olaraq insulind(cid:1317)nas(cid:213)l(cid:213) forma kimi gedi(cid:250)(cid:1317)
x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) 10% viruslar, 54% is(cid:1317) bakterio- malik olan x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) x(cid:1317)st(cid:1317)lik aqressiv (cid:250)(cid:1317)kild(cid:1317)
faqlar a(cid:250)kar edilmi(cid:250)dir. M(cid:1317)lum olmu(cid:250)dur ki, gedir v(cid:1317) bu forma böyükl(cid:1317)rd(cid:1317) rast g(cid:1317)l(cid:1317)n
9
(cid:248)AO(cid:249)D-d(cid:1317)n f(cid:1317)rql(cid:1317)nir (cid:62)4(cid:64). Klinikas(cid:213)n(cid:213)n 2-ci pediatriya (cid:250)öb(cid:1317)sin(cid:1317) v(cid:1317) 6 sayl(cid:213) u(cid:250)aq
klinik x(cid:1317)st(cid:1317)xanas(cid:213)na bir il (cid:1317)rzind(cid:1317) daxil olan x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r
Autoimmun (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet müxt(cid:1317)lif ya(cid:250)-
müayin(cid:1317)d(cid:1317)n kecirilmi(cid:250)dir. X(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet
larda müxt(cid:1317)lif cür gedi(cid:250)(cid:1317) malik olur. Bel(cid:1317)-
diaqnozu “U(cid:250)aqlarda v(cid:1317) yeniyetm(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet
likl(cid:1317), diabetin müxt(cid:1317)lif yar(cid:213)mqruplar(cid:213)nda gen-
üzr(cid:1317) beyn(cid:1317)lxalq c(cid:1317)miyy(cid:1317)tin” ((cid:248)SPAD) tövsiy(cid:1317)l(cid:1317)rin(cid:1317),
l(cid:1317)rin müxt(cid:1317)lif kombinasiyas(cid:213) olur (cid:62)5(cid:64). klinik v(cid:1317) laborator müayin(cid:1317)l(cid:1317)rin n(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)rin(cid:1317) (cid:1317)sas(cid:1317)n
(cid:249)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetin ild(cid:213)r(cid:213)msür(cid:1317)tli bir formas(cid:213) qoyulmu(cid:250)dur.
Anticisiml(cid:1317)rd(cid:1317)n GAD 65 v(cid:1317) (cid:248)A-2 t(cid:1317)yin edilmi(cid:250)dir.
da vard(cid:213)r. Bu forma Yaponiyada 5000-7000
C-peptid v(cid:1317) qlütamatdehidrogenazaya qar(cid:250)(cid:213) GAD 65,
n(cid:1317)f(cid:1317)rd(cid:1317) a(cid:250)kar edilmi(cid:250)dir. Diabetin bu formas(cid:213)
tirozinfosfatazaya qar(cid:250)(cid:213) (cid:248)A-2 anticisiml(cid:1317)ri StatFax 2100
ücün klinik gedi(cid:250)at(cid:213)n cox tez v(cid:1317) sur(cid:1317)tl(cid:1317) ba(cid:250)la- immunoferment plan(cid:250)et analizatorunda (Awareness
mas(cid:213) v(cid:1317) n(cid:1317)tic(cid:1317)d(cid:1317) ketoasidoza s(cid:1317)b(cid:1317)b olmas(cid:213) Technology, Inc, AB(cid:249)) v(cid:1317) ChemWell 2910 analiza-
s(cid:1317)ciyy(cid:1317)vidir. Qanda qlükozan(cid:213)n s(cid:1317)viyy(cid:1317)si v(cid:1317) torunda (Awareness Technology, Inc, AB(cid:249)) immuno-
ferment üsulla t(cid:1317)yin edilmi(cid:250)dir.(cid:3)(cid:3)
m(cid:1317)d(cid:1317)alt(cid:213) v(cid:1317)zinin ekzokrin fermentl(cid:1317)rin s(cid:1317)viy-
Statistik hesablamalar Statistika 13.0 (Dell
y(cid:1317)si cox yüks(cid:1317)k olur, qlikohemoqlobin 6,5%-
Software, 2016) statistik proqram(cid:213)ndan istifad(cid:1317) etm(cid:1317)kl(cid:1317)
d(cid:1317)n a(cid:250)a(cid:247)(cid:213) olur, qanda m(cid:1317)d(cid:1317)alt(cid:213) v(cid:1317)ziy(cid:1317) qar(cid:250)(cid:213) apar(cid:213)lm(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r. Göst(cid:1317)ricil(cid:1317)r aras(cid:213)ndak(cid:213) f(cid:1317)rqin statistik
anticisiml(cid:1317)r a(cid:250)kar edilmir. (cid:248)LA DR (DR-D etibarl(cid:213)l(cid:213)(cid:247)(cid:213)n(cid:213)n hesablanmas(cid:213) ücün Fi(cid:250)er v(cid:1317) Pirsonun (cid:70)2
antigen il(cid:1317) birl(cid:1317)(cid:250)(cid:1317)n genin ad(cid:213)), DQ (DQ-D statistik üsullar(cid:213)ndan istifad(cid:1317) olunub.
(cid:248)LA DRB1_1 v(cid:1317) (cid:248)LA DRB1_2 genetik müayin(cid:1317)l(cid:1317)r
antigeni il(cid:1317) birl(cid:1317)(cid:250)(cid:1317)n genin ad(cid:213)), CTLA-4
Amerika Birl(cid:1317)(cid:250)mi(cid:250) (cid:249)tatlar(cid:213)n(cid:213)n Kaliforniya (cid:250)tat(cid:213)nda
(sitotoksik T-limfosit assosasiya ounmu(cid:250)
yerl(cid:1317)(cid:250)(cid:1317)n Oakland Elmi-T(cid:1317)dqiqat (cid:248)nstitunda yoxlan(cid:213)l-
zülal- 4) v(cid:1317) (cid:248)LA B genl(cid:1317)rinin diabet(cid:1317) h(cid:1317)ssas
m(cid:213)(cid:250)d(cid:213)r.
allel(cid:1317)ri a(cid:250)kar edilir. Diabetin bu tipinin T(cid:1317)dqiqat(cid:213)n n(cid:1317)tic(cid:1317)l(cid:1317)ri v(cid:1317) onlar(cid:213)n müza-
diaqnostik meyarlar(cid:213) Yaponiya Diabet C(cid:1317)miy- kir(cid:1317)si. Bir il (cid:1317)rzind(cid:1317) 128 n(cid:1317)f(cid:1317)r ilkin a(cid:250)kar-
y(cid:1317)ti t(cid:1317)r(cid:1317)find(cid:1317)n verilmi(cid:250)dir (cid:62)6(cid:64). lanan diabetli u(cid:250)aq müayin(cid:1317)d(cid:1317)n kecirilmi(cid:250)dir.
(cid:248)A(cid:249)D-(cid:213)n l(cid:1317)ng klinik gedi(cid:250)ata malik olan X(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317) qlükozan(cid:213)n orta göst(cid:1317)ricisi
formas(cid:213)na latent autoimmun diabet (LADA) 405±13,55 mq/dl, qlikohemoqlobinin orta
d(cid:1317) deyilir. Diabetin bu tipi (cid:248)AO(cid:249)D-(cid:213)n klini- göst(cid:1317)ricisi is(cid:1317) 12,1±0,15% olmu(cid:250)dur. X(cid:1317)st(cid:1317)-
kas(cid:213)na uy(cid:247)un g(cid:1317)lir. Apar(cid:213)lan t(cid:1317)dqiqatlar(cid:213)n l(cid:1317)rin 46,8 %-ni o(cid:247)lanlar (n=60), 53,2 %-ni
birind(cid:1317) diabetin bu formas(cid:213)nda (cid:248)LA II sinfinin is(cid:1317) q(cid:213)zlar (n=68) t(cid:1317)(cid:250)kil etmi(cid:250)dir. U(cid:250)aqlar(cid:213)n
polimorfizmi öyr(cid:1317)nilib. M(cid:1317)lum olmu(cid:250)dur ki, orta ya(cid:250) dövrü 8,7±0,40 ya(cid:250) olmu(cid:250)dur.
LADA-da (ya(cid:250)l(cid:213)larda latent autoimmun X(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)rd(cid:1317)n 55,4 %-d(cid:1317) (n=71) GAD 65
diabet) (cid:248)LA-DQB1 *0201/*0302 genotipi anticismi normadan yüks(cid:1317)k, 44,5 %-d(cid:1317) (n=57)
daha tez-tez a(cid:250)kar edilmi(cid:250)dir. Bu allel(cid:1317)r is(cid:1317) norma s(cid:1317)viyy(cid:1317)sind(cid:1317), (cid:248)A-2 anticismi is(cid:1317)
identik olaraq (cid:248)A(cid:249)D-d(cid:1317) d(cid:1317) a(cid:250)karlan(cid:213)r. (cid:248)LA- 39,8% (n=51) u(cid:250)aqda normadan yüks(cid:1317)k,
DQB1 *0602(3)/X genotipi is(cid:1317) protektiv 60,2 % (n=77) u(cid:250)aqda is(cid:1317) norma s(cid:1317)viyy(cid:1317)sin-
xüsusiyy(cid:1317)t(cid:1317) malikdir (cid:62)7(cid:64). d(cid:1317) olmu(cid:250)dur (p<0,05). 15,3% (n=19) u(cid:250)aqda
Apar(cid:213)lan t(cid:1317)dqiqat(cid:213)n m(cid:1317)qs(cid:1317)di bir il (cid:1317)rzind(cid:1317) is(cid:1317) hec bir anticisim a(cid:250)kar edilm(cid:1317)mi(cid:250)dir.
ilkin a(cid:250)karlanan u(cid:250)aqlar ars(cid:213)nda (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli 32,8 % (n=42) u(cid:250)aqda is(cid:1317) h(cid:1317)r iki anti-
diabetin müxt(cid:1317)lif tipl(cid:1317)rini v(cid:1317) x(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r aras(cid:213)nda cismin s(cid:1317)viyy(cid:1317)si normadan a(cid:250)a(cid:247)(cid:213) olmu(cid:250)dur.
(cid:248)LA DRB1_1 v(cid:1317) (cid:248)LA DRB1_2 genotipl(cid:1317)rinin Bir il (cid:1317)rzind(cid:1317) apar(cid:213)lan mü(cid:250)ahid(cid:1317)l(cid:1317)r gös-
diabetogen allell(cid:1317)rinin rast g(cid:1317)lm(cid:1317)sini öyr(cid:1317)n- t(cid:1317)rmi(cid:250)dir ki, u(cid:250)aqlar(cid:213)n 96,8 %-d(cid:1317) (n=124)
m(cid:1317)kd(cid:1317)n ibar(cid:1317)t olmu(cid:250)dur. insulind(cid:1317)nas(cid:213)l(cid:213) (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet, 0,78 %-d(cid:1317) (n=1)
T(cid:1317)dqiqat(cid:213)n material v(cid:1317) metodlar(cid:213). (cid:249)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabeti insulind(cid:1317)nas(cid:213)l(cid:213) olmayan (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabet
ilk d(cid:1317)f(cid:1317) a(cid:250)kar olunan 128 u(cid:250)aq (cid:1317)trafl(cid:213) müayin(cid:1317)d(cid:1317)n ke- (p<0,0001), 2,3%-d(cid:1317) is(cid:1317) (n=3) (p<0,0001)
çirilmi(cid:250)dir. Kontrol qrupunu 209 u(cid:250)aq t(cid:1317)(cid:250)kil etmi(cid:250)dir.
diabetin ba(cid:250)qa formalar(cid:213) a(cid:250)kar olunmu(cid:250)dur.
Az(cid:1317)rbaycan Tibb Universiteti T(cid:1317)dris-Terapevtik

C(cid:1317)dv(cid:1317)l 1. (cid:248)LA DRB1 geninin (cid:250)(cid:1317)k(cid:1317)rli diabetli u(cid:250)aqlarda diabetogen allell(cid:1317)ri

DRB1_1 Kontrol X(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r Ümumi (cid:249)anslar
Kontrol X(cid:1317)st(cid:1317)l(cid:1317)r Chi2 p
allell(cid:1317)ri n n n (cid:1317)msal(cid:213)
03:01 31 60 91 7,4% 28,3% 42,48 p<0,001 4,93
04:02 29 53 82 6,9% 25,0% 35,26 p<0,001 4,47
04:05 9 16 25 2,2% 7,5% 10,31 p<0,001 3,71
04:08 1 7 8 0,2% 3,3% 10,39 p<0,001 14,24
09:01 1 4 5 0,2% 1,9% 4,81 p<0,001 8,02
10(cid:3)