Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2: A-D

397 Pages·2001·29.07 MB·Polish

by  Ciechanowicz Jan

Jan Ciechanowicz
Rody rycerskie
Wielkiego
Ksiçstwa
Litewskiego
Tornii
(A-D)
Rzeszów 2001
Opiniowal
prof, dr Bronislaw Jaskiewicz
Korekta
Bogdan Strycharz
Projekt okladki
Ryszard Trzeciak
Na okladce herb Borejko
© Copyright by Jan Ciechanowicz
Rzeszów 2001
Wydanie I
ISBN 83-87602-80-9/t. I-V
83-87602-82-5/t. II
Druk i opravva
FOSZE
35-209 Rzeszów, u) Ofiar Kalynia 15
e-mail: [email protected]
www.fosze.com.pl
ABAKANOWICZ (Abakanavičius) herbu Abdank. Od okolo 1565 r.
dziedziczyli majątki ziemskie na Litwie i Žmudzi, szczegolnie w powiecie wil-
komierskim (CPAHL, f. 708, z. 2, nr 5).
ABAKIEWICZ (Abakevičius) herbu Topor. Znani od 1580 roku w Wiel-
kim Księstwie Litewskim.
ABICHT (Abichtas) herbu Jastrzębiec. Mieszkali w Wilnie. Pochodzili
z Niemiec, skąd przybyli na Litwę na przetomie XVIII i XIX w. W trzecim
pokoleniu byli juž polskimi patriotami (CPAHL, f. 391, z. 10, nr 1).
ABIELEWICZ (Abelevičius) herbu Nowina. Mieli rodowe posiadlošci
w powiecie braslawskim (CPAHL, f. 391, z. 6, nr 7).
ABLAMOWICZ (Ablamavičius) herbu Abdank. Od początku XVI w.
dziedziczyli dobra w powiecie lidzkim i nowogrodzkim. Z tej rodziny: Ignacy A.
(1787-1848), absolwent Wszechnicy Wilenskiej, profesor chemii, fizyki i mete-
orologii w Minsku, Wilnie i Krzemiencu; Stanislaw A. (1844-1901), adwokat,
uczestnik powstania styczniowego, wieloletni zeslaniec, wybitny spolecznik
i dzialacz patriotyczny.
ABRAMOWICZ (Abromavičius, Abromaitis). Starožytny i zashizony
polski rod kresowy, užywający w rožnych swych odgalęzieniach herbow: Abdank,
Jastrzębiec, Leliwa odm., Lubicz, Nowina, Strzala odm., Waga i in. W Herbą-
rzu starodawnej szlachty (Paryž 1858) czytamy: „Dla braku dowodow trudno
jest oznaczyč protoplast^ domu tego. Nazwisko Abramowiczow, będąc począt-
kowo patronimicznym, podobne doswiadczenie utrudnia. W Metryce litewskiej
znajdujemy kilku Abramowiczow”.
Dawne žrodla pisane często wzmiankują m.in. o Janie Abramowiczu na
Womianach, wojskim wilenskim, starošcie lidzkim i wenderiskim, prezydencie
derpckim (1592). Mikolaj Abramowicz na Womianach byl poslem rzeczyckim,
w 1632 r. podpisal akt konfederacji generalnej warszawskiej Omnium ordinum
Regni (VL, Petersburg 1860, t. Ill, s. 352). Byl on tež požniej wojewodą troc-
kim, generalem artylerii Wielkiego Ksiqstwa Litewskiego, starostą miadziol-
skim, a w 1648 r., reprezentując wojewodztwo trockie, podpisal elekcję krola
Jana Kazimierza (ibidem, t. IV, s. 102).
S. Uruski (Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, 1.1, s. 5) pisal: „Abramowicz
vel Abrahamowicz herbu Lubicz i Lubicz odmienny (...). Bohdan Burczak
Abramowicz, bojar i lowczy księcia mscislawskiego, otrzymal w 1525 r. od tegož
księcia Powiatowszczyznę ze službą kužminską etc.” Wspominal tež o Abra-
5
mowiczach herbu Abdank, Leliwa, Strzala, Tępa Podkowa, Waga oraz Jastrzę-
biec. O tych ostatnich (s. 4) donosil: „Gniazdem tej rodziny bylo polnocne Ma-
zowsze, skąd przesiedlili się na Podlasie i do ziemi chehnskiej (...)• Jedna ich
galąž przesiedlila się do Litwy, w ktorej znaczne nabyla majątki, a miqdzy in-
nemi Womiany i pisali się na Womianach; z tej galęzi Jan winien byl stawiac
z swych posiadlošci w 1528 roku 34 zbrojnych ludzi konnych na potrzeby wo-
jenne.”
Wywöd familii urodzonych Abramowiczöw herbu Jastrzębiec zatwierdzony
w heroldii wilenskiej 11 listopada 1800 podaje: „Familia urodzonych Abramo-
wiczow od najdawniejszych czasow w Wielkim Księstwie Litewskim jest za-
szczycona prerogatywami stanu szlacheckiego, jak o tym poswiadczyl przywilej
Wladyslawa IV, krola polskiego, w roku 1647 Augusta 21 na wojewodztwo
trockie Mikolajowi Abramowiczowi konferowany.
Mačko Wanagiel Abramowicz zostawi! po sobie syna Lawryna, a Lawryn -
Abrama, Pawla i Mikolaja. Z tych Abram splodzil pięciu synow, z ktörych Sta­
nislaw i Jakub dali początek decendencjom familii swojej, jako to: Stanislaw
mial szešciu synow, z tych Piotr byl podstolim lidzkim i mial syna Jana, stolni-
ka wilenskiego. Jan zaš, brat Piotrą, mial nadane w nagrodzie zashig starostwo
wendenskie z zamkiem i wszelkiemi do niego przynaležnošciami. Oprocz tego
byl starostą lidzkim wedle swiadectwa zložonego przywileju od Zygmunta III,
krola polskiego, w roku 1584 Oktobra 29 wydanego. Z wyrazow zaš testamentu
jego w roku 1597 miesiąca lipca 20 dnia w Womianach uczynionego (...) wi-
dzieč się dalo, že byl požniej wojewodą smolenskim, będąc poprzednio woje-
wodą mihskim.
Ten pierwszy za nabyciem od Andrzeja i Magdaleny z Bramowskich,
w pierwszym zamęšciu Ostykowej, po tym Czyzowskiej, dworzan Jego Krö-
lewskiej Mošci, oraz za donacyą xiąžąt Sanguszkow byl aktorėm dobr Womian
z attynencyami w wojewodztwie wilenskim i powiecie oszmianskim ležących,
ktory z zoną Wolowiczowną zostawil po sobie syna Mikolaja i onemu po usta-
lym swym žyciu pomienione dobra Womiany i Dubniki testamentem 1597 lipca
20 uczynionym zapisal.
Mikotaj, syn Jana, za odwazne zaslugi pod panowaniem krola Zygmunta III,
jako tež krola Wladyslawa IV, otrzymal starostwo starodubowskie; byl pulkowni-
kiem wojsk polskich, o czym poswiadczyl przywilej od Wladyslawa IV w roku
1636 Junii 27 konferowany (...). Požniej byl kasztelanem i wojewodą mscistaw-
skim oraz trockim, a wszedtszy w' szlubne związki z Elžbietą Homostąjowną, splo­
dzil z nią syna Samuela.
Samuel Mikolajewicz zaš byl starostą starodubowskim, a mając w zamęšciu
Helenę Sližniownę, žadnego z nią nie zostawiwszy potomstwa, wszelkie swe
mchome i nieruchome dobra, szczegölnie Worniany i Dubniki z folwarkami
w wojewodztwie wilenskim položone, pomienionej žonie swej dobrowolnym
zapisem 1654 Junii 15 sporządzonym do dziedziczenia zostawil. Ta więc ob-
jąwszy po swym męžu majątek, požniej ony Samuelowi Michalowi, dwuimien-
nemu, jako najbližszemu krewnemu swego męža, zapisala”.
Ten zaš zostawil mąjętnošč synowcowi, takže Samuelowi, Abramowiczo­
wi. Öw z Teresą Šližniowną mial czterech synow: Jerzego, starostę starodubow-
6
skiego, Andrzeja, kasztelana brzeskiego, Antoniego, podstarošciego starodu-
bowskiego, i Adama, w zakonie ojcow jezuitow - między ktorych tež podzielil
Woraiany i caly majątek. W tym czasie naležaty do Abramowiczow rowniez
pobliskie wsie: Ostrowiec, Male, Czemiszki. Dodač warto, že przez malzenstwa
byli Abramovviczowie spokrewnieni takže z Sierakowskimi.
W 1800 roku heroldia wilenska uznala Andrzeja, Mikolaja i lgnacego
Abramowiczow za „rodowitą i starožytną szlachtę polską”, wpisując ich imiona
do pierwszej częšci ksiąg szlachty guberni litewskiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr
876, s. 17-20). Szlaehectwo innych gatęzi tego rodu, osiadlych w powiatach
oszmianskim, rosienskim, lidzkim, potwierdzane bylo w latach 1800, 1804,
1819, 1820. W tym czasie heroldia wilenska potwierdzala kilkakrotnie rodową
przynaležnošč Abramowiczow herbu Waga, Tępa Podkowa, Lubicz (CPAHL,
f. 391, z. 1, nr 876, s. 3-4, 14-16, 90-91, 92- 95, 120-123, 128-129, 130-132).
Herbownik orszanski z 1775 roku donosi o dalėj na wschod zakorzenionym
odgalęzieniu tego rodu: „Abramowiczowie. Roku 1774 msca maja W.J.PP.
Hrehory z dwoma synami Mikolajem y Stanislawem, Mikolay, Jan y Stanislaw
Abramowiczowie, herbem ponižey odrysowanym pieczętujący się, wywod
swoy w ziemstwie prowincyi orszahskiey uczynili.
Herb Nowina. Ma bye ucho od kotla biale w polu blękitnym, obiema kori-
cami do gory obrocone, we šrodku niego miecz othiczony, rękojęšcią prosto do
gory, koncem na dot; wr helmie nad koroną noga zbroyna, z ostrogą, kolanem
niby klęcząca w koronie, piętą w lewo tarezy skierowana.
Dowodzili szlachectwa swego: 1690 Juliy 31 dnia abjuratą na dym jeden
z majętnošci Koupity w trakeie radomskim, w wojewodztwie smolehskim ležą-
cey, ktora majętnošč byla nadana od xiąžąt udzielnych mscislawskich za službę
wojenną Fiedorowi Siemihubowi Abramowiczowi. 1706. Prawem zastawnym
na polowę gruntow od Koupity od J. panow Klimą, Stefana, Daniela y Bazylego
Siemihubow Abramowiczow, J. PP. Kozakiewiczom danym. 1745 Apryla 10
dnia. Kwitacyą od Symona Kozapolskiego J.P. Danielowi Abramowiczowi
dana”.
Z tej rodziny pochodzili: Adam Abramowicz (1710-?), jėzuitą, dzialacz
oswiatowy, aulor Kazan niedzielnych; Andrzej A. (zm. 1766), kasztelan brzeski,
wpiywowy poiityk swoich czasow; Bronislaw A. (1837-1912), znakomity kla-
sycyzujący aitysta inalarz; Ignacy A. (1793-1867), general-major žandarmerii
rosyjskiej, oberpolicmajster Warszawy, zmarl w Warszawie, poch.owany
w Wilnie; Marian A. (1871-1925), dzialacz wolnosciowy. zeslaniec, slynny
w Rosji uezony meteorolog.
Walerian Nekanda Trepka {Liber generatumis pleheanorum, Warszawa
1995, s. 61) podaje wiadomosci o trzech Abrarnowiczach nie będących szlachtą,
chociaz tylko w jednym przypadku (2) sprawa jest udowodniona: ,,1. Abramo­
wicz nazwat się miejski synek z Biecza. Ten u p. Stogierza byl za wožnicę, gdy
w Bieczu mieszkat circa 1608, zaš potem by! w Krzelczycach (...); pan Stogierz
zwal go Skorą (...). 2. Abramowicz, z Wilna miejski synek. Ten byl inspekto­
rėm u panow Chodkiewiczow w Litwic circa 1590, potem pojąl byl mieszczkę
w Lublinie circa 1600, Jadwigę Ceranowską rzeczoną; mial z nią potomstwo.
Trzymal potem u Lublina i Krašnika anno 1631 Strzeszkowice i insze wsi w 18
7
tysięcy w zastawie. Mial na 30 tysięcy substancyjej. 3. Abramowicz, miejski
synek, shižyl w sieradzkiej ziemi za chlopca up. Walowskiego Rošcislawa (...)
circa 1630, potem indziej”.
ABRAMOWSKI (Abramauskas) herbu Abramowski, jak tež: Jastrzębiec
na Litwie i Mazowszu oraz Waga na Bialej Rusi. W polowie XIX wieku herol-
dia wilenska potwierdzila przynaležnošč do rodu szlacheckiego Wincentego
i Aleksandra Abramowskich, dziedziczących SzczQŠcilowszczyznę w powiecie
dzisnenskim. Mieszkali tež w powiatach oszmianskim, trockini i pinskim
(CPAHL, f. 391, z. 6, nr 110, f. 391, z. 8, nr 98, s. 5).
ABRATOWICZ (Abratovičius) herbu Odrowąž. Znani na Litwie i Žmudzi.
ABRAW de (Abravas), herbu Tęcza. Mieszkali w wojewodztwie wilen-
skim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 993).
ABULEWICZ (Abulevičius) herbu Nowina. Znani na Grodzieriszczyžnie,
Kowienszczyžnie, Wilenszczyznie od okolo 1600 roku.
ABUNIEWICZ (Abunevičius) herbu Nieczuja. Mieszkali na Wilensz-
czyžnie. Notowani w žrodlach od początku XVI stulecia (CPAHL, f. 391, z. 1,
nr 1062).
ACHMATOWICZ (Achmatavičius) herbu Achmat. Godlo to jest opisy-
wane w sposob następujący: „W polu niebieskim strzala zlotą z rozdartem
skrzydelkiem, želežcem na dol, nad skalą o trzech wierzcholkach. W szczycie
helmu zloty księžyc rogami w gorę. Užywają go: Achmatowiczowie, jedna
z rodzin Tatarskich w dawnem Wielkiem Księstwie Litewskiem osiadlych, i na
mocy szczegolnych przywilejow do rownosci z szlachtą przypuszczonych. Po-
chodzą od Mustafy Achmatowicza, rotmistrza w wojsku Jego Krolewskiej Mo-
šci, ktory w roku 1751 posiadal dobra Waka, inaczej Wojdagi zwane, w bylem
wojewodztwie wilenskim položone” {Herbarz rodzin szlacheckich Krolestwa
Polskiego, Warszawa 1853, cz. 1, s. 36). Uzywali tež herbu Kotwica i Nieczuja.
Achmatowiczowie w częšci przyjqli katolicyzm, w częšci pozostali przy
islamie. Wszyscy jednak byli po kądzieli Polakami i manifestowali gorący pa-
triotyzm polski, wielką ofiamošč i męstwo w službie Rzeczypospolitej. Zasly-
nęli szczegolnie w powstaniu listopadowym 1830-31 roku.
Jan Achmatowicz w 1794 roku shižyl w oddzialach T. Košciuszki (pulk Mi-
chala Kirkorą) jako rotmistrz (S. Kirkor, Poczet Kirkorow, Londyn 1969, s. 45).
Wywod familii urodzonych Achmatowiczdw herbu Kotwica z 5 marca 1804
roku, zatwierdzony w heroldii wilenskiej, podaje, že: „Starožytna familia uro­
dzonych Achmatowiczow z przodkow krwią szlachecką zaszczyconych pocho-
dzi, zawsze prerogatyw swemu stanowi wlasciwych užywając, posiadala ziemskie
possessye y w osobach swych niektorych w posludze obywatelstwu y krajowi
spelniala chwalebne czyny urządow, zostawując widoczny šlad tego do dziš
dnia w osobach wywodzących się.”
8
Wsród czlonków tej galęzi byl rotmistrz powiatu rzeczyckiego, kawaler-
gard wojsk imperatora Rosji w roku 1797, chorąžy Dominik Achmatowicz.
Deputacja Wywodowa Wileñska pod wspomnianą wyzej datą postanowila
więc: „Familią urodzonych Achmatowiczów do wyvvodu podaną, jako to: mia-
nowicie wywodzacych się urodzonych Dominika, chorąžego woysk rosyjskich
Jego Imperatorskiey Mošci, Bonifacego, Jakuba, Ignacego y Tadeusza, rodzo-
nych, oraz przyrodnich Jozefą y Antoniego, braci Achmatowiczów za rodowitą
y starožytną szlachtę polską uznajemy, oglaszamy y onych do księgi szlachty
gu’oemi litewsko-wileñskiey klasy pierwszey zapisujemy” (CPAHL, f. 391, z. 1,
nr 876, s. 36-37).
W 1832 roku heroldia wileñska potwierdzila polskie szlachectwo Ignacego,
Jana Jerzego, Tadeusza, Dominika, Jozefą Antoniego Achmatowiczów, dobrych
katolików, zamieszkalych w powiatach trockim i wilkomierskim (CPAHL, f.
391, z. 4, nr 4; f. 391, z. 8, nr 85, s. 2). Major rezerwy wojsk rosyjskich Maciej
Achmatowicz w 1876 roku uzyskal potwierdzenie szlachectwa z heroldii wileñ-
skiej (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 183, s. 23-24). Achmatowiczowie w XIX-XX
wieku posiadali m.in. majętnošč Bargaliszki w powiecie oszmiañskim, a spo-
krewnieni byli z Zablockimi (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1015, s. 1; f. 391, z. 8, nr
86, s. 4). Z tego rodu pochodzil Maciej Achmatowicz (1820-1911), poeta. W
1933 roku w Wilnie wydano tomik jego utworów pod tytulem Wiersze.
Zachowal się w zbiorach archiwalnych spisany w pięknym języku polskim,
a wpisany 3 lutego 1663 roku do ksiąg sądowych Księstwa Birzañskiego testa-
ment Jarosza Achmatowicza: „W imię Pana Boga Wszechmogącego, stworzy-
ciela nieba i ziemi, i wszystkich rzeczy widomych i niewidomych, stañ się ku
wiecznej pamięci, amen. Poniewaz Najwyzszy Pan, nieba i ziemi twórca, pu-
sciwszy na swiat czlowieka ku chwale swojej swiętej, koniec žycia przejrzec
raczyl, smierč, i rozkazal w slowie swoim šwiętym, aby tež žyjący czlowiek
rozporządzil dom swój za žycia na tym swiecie, gotując się do domu wiecznej
chwaly niebieskiej.
Gdzie ja, Jarosz Achmatowicz, Tatarzyn i ziemianin Jašnie Oswieconego
Księcia Jegomošci pana Boguslawa Radziwilla, pana mego milosciwego,
w Księstwic Biržanskim mieszkający, za nadaniem za wierne zaslugi przodków
naszych od swiętej pamięci ksiąžąt ichmosciów prawami, przywilejami na grunt
w Poniernoniu, nawiedzony będąc chorobą od Najwyzszego Pana, ja, Achma-
lowicz, ale mając dobry rozum i pamięč zupelną, za zywota swego tą ostatnią
wolą moją rozporządzam.
Naprzód, Panų Bogu duszę moję, cíalo zierni oddaję, które ma byč schowa-
ne przy meczecie moim wlasnym w folwarku będącym Poniernoniu. Które to
cíalo ma malžonka moja milą schowac, pañi Raina Tohoszówna, wedhig mož-
nosci swojej i zakonu naszego íatarskiego, z uczciwoscia. Jako na pogrzebie,
tak wedfug zwyczaju i w rok, i czasów swoich, aby prošb czynic nie zapomniata
do Pana Boga z duchowieñstwem. Któremu duchowieñstwu leguję i zapisuję,
aby oddawala na kurany wedlug potrzeby czasów zlotych 100. A poniewaž
sumy gotowej zostawic nie mam, zostawuję i leguję szablę oprawną w srebro,
rządzik srebmy, aby te dwie rzeczy przedawszy rozdala. Folwark nasz w Po-
niemoniu na gruncie nadanym od ksiąžąt ichmosciów, na którym ja, Jarosz
9
Achmatowicz, z malžonką moją, pomienioną wyžej, budynek kosztem, pracą,
naktadem naszym spölnym zbudowalismy, ktörego to folwarku i budynku ma
zazywac i spokojnie mieszkač až do konca zywota swego malžonka moja.
A ješliby Pan Bog na nią co dopušcil, albo jakimkolwiek sposobem ten grunt od
niej, malžonki mej, mial odchodzič, tedy budowanie nasze wlasne przez nas
pobudowane wolno malžonce mej komu chcieč dač, darowac, przedač, wedhig
upodobania swego uczynič.
Ješliby tež Jašnie Ošwiecony Ksiąžę Jegomošč, pan nasz milosciwy,
grunt od niej oddalal, tedy ufam milosierdziu Jego Ksiąžęcej Mošci, ii
krzywdzic nie będzie, pamiętąjąc jako na przodkow moich i na moje wierne
zashigi, ktöre zacząwszy od mlodych lat ai dotychczas oddawalem do zgonu
žycia mojego.
Waruję tež tym testamentem ostatniej wolej mojej i proszę, aby malžonka
moja, ktöra w ubostwie ze mną za mlodszych lat naszych w szczęšciu i nie-
szczęšciu nie odstępując, wiemie we wszystkim harowala i czymkolwiek nas
Najwyzszy Pan obdarzyč raczyl za prace nasze, chlebem i ruchomošcią, tedy to
spölnie nabylišmy. A poniewaz to spölne dobra nasze, tedy ja, Achmatowicz,
moje wszystkie ruchome rzeczy malžonce mej zapisuję wiecznemi czasy. Aby
nikt žadnego przystępu do žadnej najmniejszej rzeczy nie miat z krewnych bli-
skich moich, waruję, gdyž za žywota mėgo czynitem dobrze wedlug upodoba­
nia mėgo, oprocz co komu w tym testamencie moim wyražę.
Zapisuję malžonce mej mitej zloto, srebro, suknie, cynę, miedž, konie, by-
dlo rogate i nierogate, zboža w polu zasiane, w swimach i zasiekach zsypane,
owo zgola in genere wszelaką ruchomošč, co się kolwiek može ruchomą rzeczą
nazwac”.
Jako pieczętarze podpisali testament szlachcice Jan Bortkiewicz, Stanislaw
Waszkowski, Samuel Žaba, Jakub Mickiewicz i kilku innych {Biržų dwaro te­
ismo knygos, Vilnius 1982, s. 321-324).
Niewykluczone, že polscy Achmatowiczowie są spokrewnieni z rosyjskimi
Achmatowymi. Spiridow w pierwszym tomie swego dziela Rodoslownoj rossij-
skoj slowar (s. 221) znajduje röd Achmatowow w Moskwie juž w roku 1544,
lecz zaznacza, že kogda i ot kogo naczalsia, nieizwiestno. Jedna z hipotez po-
daje, že przybyli do Rosji z Polski, inna, že z Krymu. W międzywojennym
dwudziestoleciu w wilenskiej spolecznošci tatarskiej bylo wielu Achmatowi-
czöw, zajmujących eksponowane stanowiska w polskiej hierarchii cywilnej
i wojskowej. Prawdopodobnie jednym z przodkow po kądzieli wybitnej poetki
Anny Achmatowej (Gorenko) byl Achmatowicz. Ona zaš sama nieraz dawala
wyraz swej sympatii i przywiązaniu do Polski ijej kultury, przez cale žyde
žywo interesowala się percepcją swej twörczosci w Polsce.
ACHRAMOWICZ (Akramavičius) herbu Nieczuja. Znani w powiecie
wolkowyskim i rosienskim (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 6; f. 391, z. 8, nr 2443).
ACHREMOWICZ (Akrimacičius) herbu Dąb. Mieszkali na Wilensz-
czyžnie.
10
V
ACZKIEWICZ (Ačkevičius) herbu Pogon. Znani w Wielkim Księstwie
Litewskim od okolo 1580 roku.
ADAMKIEWICZ (Adamkevičius) herbu Wadwicz. Znani w powiecie
wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 2).
ADAMKOWICZ (Adamkevičius) herbu Wadwicz. Mieszkali w powiecie
upickim i in. (CPAHL, f. 391, z. 4, nr 7).
ADAMOWICZ (Adamavičius, Adomaitis). Pradawny rod w rožnych od-
galęzieniach užywający herbow: Leliwa, Waga oraz innych; rozgalęziony po
wojewodztwach: podlaskim, grodzienskim, minskim, wilehskim, witebskim,
smolenskim i w innych prowincjach Rzeczypospolitej. Lista szlachetnej rodo-
witosci wielmoinych pcinow Adamowiczow z kohca XVIII wieku podaje:
„Monwid, syn Giedymina, brat Olgierda, wielkiego xiącia litewskiego, przy-
jąwszy na seymie horodelskim za zaszczyt potomkom swoim herb Leliwa, gdy
po tym walecznego męža, ktoremu imią byto Adam, w wdelu okazyach rycer-
skiey cnoty došwiadczyl, do tegož kleynotu yjego dzieci przypuscil. Co krol
Jagiello swoim przywilejem utwierdzil, kądy miądzy zaslugami jego liczy nay-
przod odwagq z Witoldem na Tatarow, poselstwo dwa razy do tychže z dobrem
Oyczyzny odprawione, wiemosc nienadwerqžoną ku sobie (...). Od tego tedy
Adama Adamowiczami sukcessorowie zwac się poczęli, zwyczajem natenczas
tamtych krajow. Atoli, gdy šią po tym rozrodzili, jedni šią z nich od dobr
у possesyj nazwali, jako to: Pokrzywnicki, Starowolski; druidzy od jakiego
przypadku, jako to: Mutykalski, Radowicki; trzeci przy dawnym Adamowiczow
imieniu zostali” (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690, s. 230).
Polska encvklopedia szlachecka (Warszawa 1936, t. IV, s. 81) informuje
о Adamawiczach herbu Leliwa (1420, w'oj. wilenskie), Lubicz (1800, kowieri-
skie), Trąby odm. (1550, powiat wilejski), Waga (1600, p. wolkowyski) i herbu
wlasnego (1600, p. wolkowyski). Wypada do tej informacji dodač. ¿e kresowi
Adamowiezowie z powiatu telszewskiego uzywvali herbu Przyjaciel (CPAHL,
f. 391, z. 6. nr 11).
Wywod familii urodzonych Adamowiczow herbu Leliwa z 1844 roku
stwierdza, ze: „ten dom w odleglej starožytnošci prerogaiywami szlacheckimi
zaszczycony od 300 blisko lat dziedziczne ziemie, majątki posiadal”. Szlachec-
košč Adamow'iczow' byla wielokrotnie potwierdzana przez heroldią w Wilnie
(CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1061; f. 391, z. 1, nr 1013; f. 391.. z. 1, nr 876).
Zrodla archiwalne wzmiankują w 1561 roku о ziemianmie hospodarskim
powdatu W'ilenskiego Janie Adamowiczu. W 1644 roku w zapiskaeh archiw'al-
nych figuruje Stefan Adamowicz, dozorca majatkow wojewody i starosty rnsci-
slawskiego Mikolaja Waleriana z Ciechanowca Ciechanowieckiego, Krzysztof
Adamowicz byl jednym z dow?6dcow obrony Smolenską w 1654 roku przeciw-
ko napašci moskiewskiej. Albertus Adamowdcz wspomniany jest w dekrecie
krola Jana Kazimierza z 22 stycznia 1661 roku. Michal Adamowicz, miecznik
wolkowyski, podpisal od wojewodztwa brzeskiego w 1697 roku sufragią krola
Augusta II (VL, t. V, s. 456). Adamowiezowie Wyrzykowscy posiadali wies
11
Pawlowicze, folwarki Jasudance i Milkuny w powiecie trockini. Spokrewnieni
byli m.in. z Talatowiczami (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876, s. 56-58).
Adamowiczowie Mieszkowiczowie mieszkali na Miszkowszczyžnie-
Adamowszczyžnie w powiecie oszmianskim oraz Sienkowszczyžnie w wilen-
skim od początku XVI wieku. Jedno z odgalęzien dziedziczylo posiadlošci na
Bobiatyszkach i Romantyszkach na Žmudzi (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 876,
s. 106-107).
Herbovvnik orszanski z 1775 r. podaje: „Adamowiczowie. Roku 1775 mie-
siąca marca 7 dni J. PP. Hrehory z synem Lukaszem Adamowiczowie, herbem
ponižey odrysowanym pieczętuiący się, wywod swoy w ziemstwie orszanskim
uczynili. Herb Leliwa. Ma byč xięžyc jak na nowiu, niepelny, do gory rogami
obrocony, we šrzodku jego gwiazda o szešciu rogach; w polu blękitnym xięžyc
povvinien byč zloty; na helmie pawi ogon, na nim takiž xięžyc.
Dowodzili szlachectwa swego: 1774 Julij 23 dnia skryptem testimonial-
nym od urzędnik6w y szlachty powiatu lidzkiego o familiy J. PPow Adamo-
wiczow wydanym. 1733 Processem, imieniem Stanislawa y Praxedy Adamo-
wiczow na J. PP. Lowienieckich zaniesiony. 1730 prawem zastawnym na
częšč majątnošci Šwiatyczowki od J. PP. Lowienieckich Stanislawowi
y Praxedzie Adamowiczom služącym”.
Z tej rodziny pochodzil Adam Ferdynand Adamowicz (1802-1881), doktor
medycyny, absolwent Wszechnicy Wilenskiej, profesor epizootiologii i anato-
mii porownawczej w tutejszej Akademii Medyko-Chirurgicznej, od 1841 prezes
wilenskiego Towarzystwa Lekarskiego, autor licznych prac z epidemiologii,
balneologii, medycyny sądowej i praktycznej, paleontologii, weterynarii.
Jedna z galęzi rodu Adamowiczow zakorzenila się w Rosji, zaznaczając
swą obecnošč w žyciu kulturalnym i wojskowošci tego kraju. Niewykluczo-
ne, že z tej rodziny pochodzi i Aleksander Adamowicz (ur. 1927 r. na Sluc-
czyžnie), znany rosyjski i bialoruski pisarz i teoretyk literatury, jak tež
dzialacz polityczny (powiešci Wojna pod dachami, Partyzanci, Synovvie idą
do boju i in.).
ADASOWSKI (Adasauskas). Slynny rod polsko-ukrainski. Na Kresach
pochodzili od Adama Adasovvskiego, szlachcica polskiego, ktory się przesiedli!
na Podole z Mazowsza. Przez žony spokrewnieni z Chrapowickimi, Korsakami,
Engelgardtami, Budlanskimi, Czorbami.
ADASZEWICZ (Adasevičius). Mieszkali na Wilenszczyžnie (CPAHL,
f. 391, z. 8, nr 83).
ADUROWICZ (Aduraitis) herbu Košciesza. Znani na Litwie.
AFFANASOWICZ (Apanasavičius) herbu Božavvola. Dziedziczyli dobra
na Wilenszczyžnie (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 256).
AJBREJDER (Ajbreideris) herbu Kara lub Obrona. Osiedleni w powiecie
wilkomierskim (CPAHL, f. 391, z. 1, nr 1690).
12