risk ve hasar değerlendirme bülteni

19 Pages·2017·1.76 MB·Turkish

by  Gonca Koç

2018

RİSK VE HASAR

DEĞERLENDİRME
BÜLTENİ

“Hasar servisi ve underwriterlar için mühendislik branşı
risk ve hasar değerlendirmeleri”

İnşaat / Montaj Poliçelerinde Hırsızlık
Risk - Hasar Değerlendirmesi

Sayı: 2018/2

Ekol Sigorta Ekspertiz Hizmetleri Limited Şirketi
Haziran 2017 Risk Grubu Bülteni
Giriş;

Barınma ihtiyacı; beslenme ve giyinme ile beraber insanın temel ihtiyaçlarından biridir. İnsan
doğası gereği kendini güvende hissetmek ve korunmak için var olduğu tarihten bu güne değin
barınacak bir yere ihtiyaç duymuştur. Sonrasında ise ihtiyaçlarını karşılayacak ve hayatını
kolaylaştıracak binalar, baraj, set, köprü, viyadük gibi yapılar inşa etmiştir. Zaman içerisinde
barınma ihtiyacının giderilmesi ile başlayan süreç, kompleks yapıların tasarlanmasıyla beraber
milyonlarca kişiye istihdam sağlayan bir sektörün yani inşaat sektörünün doğuşuna zemin
hazırlamıştır.

Her ülkede gelişimin ana eksenini inşaat sektörü oluşturmaktadır. Barajlar, enerji üretim
tesisleri, havaalanları, hastaneler, fabrikalar, eğitim binaları, diğer kentsel mekanlar ve tüm bu
mekanların kullanılabilirliğini sağlayan altyapı sistemleri hatta bu mekanlara ulaşımı sağlayan
yollar ilk olarak inşaatla başlamakta ve her birinin bir tasarım ömrü olduğundan yenilerine
ihtiyaç duyulmasa dahi belirli bir döngü ile inşaatla devam etmektedir. Bu nedenledir ki insan
var olduğu sürece inşaat sektörü de var olacaktır.

İnşaat sektörü, proje aşamasından itibaren kendisine bağlı 200’den fazla alt sektörü
beslemektedir. Dünya üzerinde hiçbir ticari faaliyet ve başka bir sektör bu kadar farklı alt
sektörlere nüfuz etme imkanına sahip değildir.

Bağlı sektörlere dolaylı etkileri düşünüldüğünde GSYH içindeki payı %30' lara ulaşan inşaat
sektörü, 1999-2013 döneminde GSYH büyüme eğrisi ile önemli ölçüde paralel, dalgalı bir seyir
izlemiştir. 2014- 2015 yıllarında bu seyir değişiklik göstermiş, sektör bu dönemde reel GSYH
artışının altında seyretmiştir. 2016 yılında inşaat sektörü yeniden hızlı büyüme eğilimini
yakalamıştır. TÜİK'in büyüme verilerinde yaptığı revizyon doğrultusunda, 2016 yılı bütününde
GSYH %3.2 oranında büyüme gösterirken inşaat sektöründe büyüme %5.4 olarak
ölçülmüştür. 2017 yılı üçüncü çeyrek itibariyle ise genel ekonomi %7.4, inşaat sektörü %10.2
büyüme sergilemiştir.

1
TÜİK tarafından yeni hesaplama yöntemi ile açıklanan büyüme verileri içinde kamu ve özel
sektör inşaat yatırımları ayrımı kaldırılmış olduğundan, dönemsel bazda detaylı bir
karşılaştırma yapmak olası değildir.

Ancak yılın ikinci çeyreğinden itibaren büyümede kamu harcamalarının yerini yatırımların
aldığı gözlenmektedir. Son açıklanan verilere göre inşaat yatırımları 2017 yılının ilk çeyreğinde
%13.3, ikinci çeyreğinde %22.5, üçüncü çeyrekte %12.0 artış göstermiştir.

Sektörün son dönemde kaydettiği büyümede özel sektör yatırımlarının yanı sıra büyük ölçekli
altyapı projelerinin de etkili olduğu izlenmiştir. 2016 yılında açılışı yapılan Osmangazi Köprüsü,
Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve bağlantı yolları, Avrasya Tüneli, önümüzdeki dönemde
açılması planlanan 3.Havalimanı, Çanakkale Köprüsü gibi önemli projelerin tümü; ayrıca
birçok ilde açılışı yapılmaya başlanan entegre sağlık yerleşkeleri ve hastane projeleri, kamu-
özel ortaklığı modeli ile yatırımcıları heyecanlandırdığı gibi sigorta sektörünün ihtiyacı olan risk
yönetimi ve hasar süreçlerini karmaşık hale getirmektedir.

2
Devlet tarafından yönetilen ihalelerin tamamına sigorta poliçesi yani All Risk teminatı taşıyan
poliçelerin yapılma zorunluluğu getirilmiştir. Bu durum inşaat sektöründe genel bir uygulama
yöntemi olarak bütün yatay paydaşlar arasında All Risk poliçesi kültürünü kısa sürede
yaygınlaştırmıştır. Taraflar arasında gereklilik arz eden dolayısıyla bir kültür haline gelen All
Risk poliçeleri, bütün inşaat / montaj işlerindeki tüm tarafların menfaatlerini gözetmektedir.

2018 Ocak ayı itibari ile arşiv kayıtlarımıza göre inşaat / montaj poliçe türlerinde All Risk olarak
adlandırılran riskler bütününden en fazla öne çıkan ve hasar dosyasına konu edilen risk
türünün %68 lik bir oranla hırsızlık riski olduğu tespit edilmiştir.

Bu bültende All Risk poliçelerinde en çok meydana gelen hadise türü olan hırsızlık için risk ve
gerçekleşen risk sonucunda oluşan hasarın değerlendirmesine yönelik bilgilerin paylaşılması
amaçlanmıştır.

Risk ve Hasar Değerlendirmeleri:
Poliçelendirme aşamasındaki riskler ve teminat süresi boyunca meydana gelen hırsızlık
hadiseleri risk ve hasar olarak iki ayrı başlık altında incelenmiştir.

Risk; inşaat / montaj projelerindeki hırsızlık riski; projenin türü, uygulama alanı / kontrol
edilebilirlik ve imalat süreci göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir.

Proje Türüne Göre Risk Sınıflandırması;

Proje türü, içerdiği hırsızlığa konu olan kıymetin miktarı ve pahasına göre sınıflandırılmalıdır.
Örneğin; kablo hırsızlıkları için en riskli proje grubu enerji santralleri iken, mekanik tesisat
elemanları söz konusu olduğunda toplu konut inşaatları ve binalar taşıdığı yüksek riskle ön
plana çıkmaktadır.

Enerji santralleri projelerinde trafolar ve santral arası elemanlarda enerji transferini sağlayan
enerji kabloları elektrik işleri maliyetinin neredeyse %50’ sini oluşturmasına rağmen konut
projelerinde bu oran %5’ e kadar düşmektedir. Bu nedenle proje türü en önemli risk unsurudur.

3
Solda; enerji santralinde kullanılan OG kabloları, sağda ise; toplu konutlarda kullanılan
3x1,5 ve 3x2,5 mm² kablolar

Uygulama Alanı / Kontrol Edilebilirliğe Göre Risk Sınıflandırması;

Proje sahasının büyüklüğü sahanın kontrol edilebilirliğini doğrudan etkilemektedir. Saha
büyüdükçe kontrol edilebilirliğin sağlanması için personel ve önlemler anlamında daha fazla
maliyet oluşmaktadır. Artan maliyetlere katlanmak istemeyen işveren ve yükleniciler sahada
güvenlik zafiyetine neden olmakta ve hırsızlık riskini arttırmaktadır. 1 MW kapasiteli bir GES
yaklaşık 10000m² alana kurulurken 5 MW kapasiteli GES ise 50000m² alana kurulmaktadır.
Yeteri kadar personel ve şantiye alanının kontrolü adına konuşlandırılacak saha çevreleme,
saha aydınlatma, görüntüleme ve kayıt cihazları, giriş kontrol ekipmanları mevcut değil ise
alan büyüklüğü dikkate alınarak önlem ve müdahale süresi farklı olmaktadır.

4
Yukarıdaki güneş enerjisi santrali Manisa ilinde yer almaktadır. 8 MW kurulu güce sahip
olup toplamda 10 dönüm arazi üzerine kuruludur. Arazinin büyüklüğü ve engebesi göz
önünde bulundurularak gerekli güvenlik önlemlerinin alınmaması durumunda hırsızlık
riski oldukça yüksektir.

İmalat Sürecine Göre Risk Sınıflandırması;

Hırsızlık hadiselerinde risk miktarını, kıymetin kısa sürede ve kolay bir şekilde çalınabilmesi ile
alandan uzaklaştırılabilme kabiliyeti belirler. Bu nedenle imalatı tamamlanmış kablonun henüz
makara üzerinde muhafaza edilen kabloya nazaran çalınma riski düşüktür.

Poliçelendirme aşamasında her proje için risk analizi ve hasar seneryolarının oluşturulabilmesi
sigortalı tarafından önleyici tedbirlerin alınmasında verimliliği sağlamaktadır.

5
İnşaat / Montaj Projelerinde Çalınma Riski Yüksek Olan Kıymetler:

İnşaat / montaj projelerinde ana maliyetleri beton ve demir / çelik - konstrüksiyon oluşturmakla
birlikte mekanik tesisat ve elektrik malzemeleri de maliyetin önemli parçalarıdır. Ana maliyetler
içerisinde taşıdığı değer, paraya çevrilme kabiliyeti ve kolay çalınabilirlik bakımından tercih
edilen kıymetler ise mekanik tesisat ve elektrik malzemeleridir.

Mekanik tesisat malzemeleri arasında hırsızlığa konu kıymetler metal ağırlıklı malzemelerden
evye ve kollektör grubu ile soğutma sistemleri için kullanılan borulardır. Bu tür kıymetler
piyasada rayiç bedeli altında da olsa kolay müşteri bulabildiğinden hırsızlık hadiselerinde ön
plana çıkmaktadır. Metal ağırlığı olarak hurda değerleri düşüktür. Bu nedenle söz konusu
malzemenin kullanılmamış şekli cazibe yaratmaktadır.

Elektrik tesisatı malzemeleri ise taşıdığı maden miktarı ( bakır, alüminyum ) sebebiyle hurda
olarak piyasada kolayca dolaşmaktadır. Örneğin kablo içerisinde yer alan bakırın 1 kg hurda
bedeli 12,00 TL seviyesine kadar alıcı bulabilmektedir. Ayrıca kabloların çalınması sırasında
inşaat malzemelerinin çalınmasına göre daha az insan gücü gerektirmekte, orjinalini
koruyarak ya da deforme olmuş şekilde alıcı bulabilmektedir.

50 kg inşaat demiri çalındığında hurda değeri 25,00 TL seviyesindeyken, 50 kg bakır iletkenli
kablo çalındığı zaman hurda değeri ortalama 600,00 TL seviyesindedir. Bakır iletkenli kablo,
görüleceği üzere hurda değerinden dolayı projelerin en kıymetli malzemesi vasfındadır.

Plywood, kereste vb. malzemeler ise aynı şekilde yüksek fiyatla alıcı bulmasına rağmen
piyasada çevriminin zor olmasının yanısıra taşıma ve yer değiştirmede fazla insan gücü ile
ekipmana ihtiyaç duyulduğundan çalınabilir malzeme sıralamasında alt sıralarda yer alır.

Bu güne kadarki tecrübelerimize göre; bakır iletkenli kablonun kolay paraya çevrilmesi ve
bakırın pahalı bir maden olması sebebiyle nitelikli ve organize olmuş kişiler tarafından hatta
montajlı halde kablo hırsızlıklarında kesilme yerleri dikkate alındığında elektrik konusunda
bilgili kişiler tarafından çalındığı, diğer inşaat malzemesi hırsızlıklarının ise genellikle açıkta
bırakılmış, nispeten güvenlik zafiyeti yüksek alanlardan münferit olaylar şeklinde vuku bulduğu
gözlemlenmiştir.

6
Bu durumda projelerde içerisinde bakır / alüminyum gibi değerli madenlerin bulunduğu
kıymetlerin hırsızlık riski ile diğer tüm inşaat malzemelerinin hırsızlık riskinin birbirinden farklı
olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kablo kullanımı olan projelerde farklı hırsızlıkların artık
gerçekleşemediği dikkat çekicidir.

Kablo Hırsızlık Riskinin Yüksek Olduğu Projeler:

Projede kullanılan kablo miktarı ve kablo kesit kalınlıkları ne kadar fazla ise projedeki hırsızlık
riski de o oranda yükselmektedir. Enerji sektörü projeleri, ulaşım sektörü projeleri, fabrika /
hastane gibi yüksek enerji gereksinimine sahip projelerin hırsızlık riski bu nedenle yüksektir.

Risk Proje

Enerji İletim Hatları Montajları
Şalt / Trafo Sahaları Montajları
Güneş Enerji Santralleri
Hidroelektrik Santralleri
Rüzgar Enerji Santralleri
Raylı Sistem Projeleri
Fabrika İnşaatları
Hastane İnşaatları
İş Merkezi / AVM Projeleri
Konut Projeleri

Elektrik enerjisinin çevriminde etkili olan trafolar içerdiği bakır teller nedeniyle hırsızların hedefi
hâline gelmektedir. Suç kayıtlarında haberleşme ve enerji nakil kablosu hırsızlıkları olarak
isimlendirilen suç kategorisi içerisinde yer alan trafolardan hırsızlıklar, haberleşme ve enerji
nakil kablosu hırsızlıklarının önemli bir yer tuttuğu tespit edilmiştir. Bakır kabloların büyük
oranda fiber optik kablolara dönüştürülmesi sonucunda, haberleşme ve enerji nakil kablosu
hırsızlıklarının bir diğer önemli türü olan telefon kablosu hırsızlıklarının sayısında azalma
meydana geldiği görülmektedir.

7
Proje toplam bedelinin %10’ undan fazlası elektrik işleri ( kablo, trafo ve pano
malzemesi vb. ) oluşturuyorsa doğrudan hırsızlık riski yükseleceğinden bir projenin
poliçe hazırlık aşamasında projedeki elektrik işleri keşfinin veya toplam proje
bedelindeki kırılımının mutlaka saptanması, hırsızlık teminat kriterlerinin
belirlenmesinde önemli rol oynayacaktır.

Hırsızlık Riskini Azaltıcı ve Caydırıcı Önlemler:

Sahanın ya da işletmenin genel güvenlik gereksinimleri için aktif ve pasif güvenlik önlemlerinin
alınması gerekmektedir. Aktif güvenlik önlemleri olay sırasında doğrudan müdahele edilmesini
sağlayan, hırsızlığın gerçekleşmesini engelleyeci ya da hasar miktarını azaltıcı unsurlardır.

Aktif güvenlik önlemlerine örnekler;
 Sahanın korunması için özel güvenlik firmalarından alınacak güvenlik hizmetleri,
 Güvenlik hizmeti alınamıyorsa 7 / 24 yeteri sayıda bekçi görevlendirilmesi,
 Eğitimli köpekler,

Pasif güvenlik önlemleri ise hırsızlığı zorlaştırıcı ve hırsızlığa karar vermede caydırıcı
unsurlardır.
Pasif güvenlik önlemlerine örnekler:

 Şantiye sahasının tek bir giriş – çıkış noktası olması,
 İnşaat / montaj sahasının yeteri yükseklikte çevre duvarı, fens teli vb. bir yöntemle çevrilmesi,
bu yapıların alt ve üst kısımlarına jiletli tel monte edilmesi
 Sahanın her noktasına hakim harekete duyarlı CCTV kamera sistemi kurulması,
 Sahanın projektörler ile aydınlatılması
 Bekçilerin düzenli olarak devre atmalarını sağlamak amacı ile tur kontrol sistemleri
 Algılama (sensör, lazer, fotokapan vb.) sistemleri, elektronik kilit sistemleri yer almaktadır.

8
Yukarıda belirtilen aktif ve pasif güvenlik önlemleri, projede meydana gelecek tüm hırsızlık
hadiseleri için alınması gereken önlemlerdir. Bu önlemler inşaat sahasına girişi zorlaştırmakta
ve hırsızlığın hızlı bir şekilde fark edilmesini sağlamaktadır.

En fazla gerçekleşen ve gerçekleştiğinde ağır hasara yol açan kablo hırsızlıkları için ise özel
olarak alınması gereken önlemler bulunmaktadır.

Yer Altı Montaj Kabloları:

Bu kablo türü için kazı derinliğinin her durumda yasal standartlara uygunluğu ve hırsızlığa
bağlı hasar değerlendirmesinde bu durumun dikkate alınacağının poliçelere derc edilmesi
önemlidir. Yeraltı kablosunun döşenmiş ve iş planının döşenen kısımlarda işveren kontrolü ile
kanalın en hızlı şekilde kapatılmasına yönelik hazırlanmış olması ve uygulamada bunun temel
kriter olarak ele alınması yer altı kablolarında çalınabilme kabiliyetini minumum seviyeye kesin
olarak çekecektir.

9