Res sacrae w prawie rzymskiem

115 Pages·2016·6.36 MB·Polish

by  Henryk Insadowski

UNIWERSYTET WROCŁAWSKI
Biblioteka Wydziału Prawa
II
57637 flWERSYTETU LUBELSKIEGO
Ks. Dr. HENRYK INSADOWSKI
R ES S A C R AE
W PRAWIE RZYMSKIEM
STUDJUM Z SAKRALNEGO
PRAWA R Z Y M S K I E GO
|J H I. ! N
SM931.
% *iyntiJ*t*i ffifrJUi^r
frff/tfiMeu
RE S S A C R AE
W PRAWIE RZYMSKIEM.
BIBLJOTEKA UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO
WYDZIAŁ PRAWA I NAUK SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH
f
S E K C JA P R A W A.
Nr, 11.
Ks. Dr. HENRYK INSADOWSKI
R ES S A C R AE
W PRAWIE RZYMSKIEM
STUDJUM Z SAKRALNEGO
PRAWA RZYMSKIEGO
L U B L IN
1931
Ks. Dr. HENRYK INSADOWSKI
C8 C* A ^
u n Ci
w k& nk
ILI
W PRAWIE RZYMSKIEM
STUDjUM Z SAKRALNEGO
PRAWA RZYMSKIEGO
L U B L IN
1931.
57637
ODBITO W DRUKARNI „NARODOWEJ"
— LEONA M1LARSKIEGO —
LUBLIN, ALEJE RACŁAWICKIE Nr. 2,
®®®®®<3®®®®®®©®@®©®®®®®®®®©®
- 5 —
Sp is ]R w, je c Z y.
str.
Ł
Bibljografja - - - - -- 6—8
Rozdz. I. POJĘCIE RES SACRA W PRAWIE RZYMSKIEM.
§ 1. Pojęcia wstępne - - - - - - - -- 9—12
§ 2. Pojęcie wyrazu res w prawie rzymskiem 12—15
§ 3. Pojęcie res sacra w klasycznem prawie
rzymskiem 15—28
§ 4. Pojęcie res sacra w prawie justynjańskiem 29—32
Rozdz. II. WYMOGI DO POWSTANIA RES SACRA.
§ 1. Zezwolenie władzy publicznej (auctoritas
publica) - - - - - - - - -- 34—37
§ 2. Akt publiczny poświęcenia (publica eon-
secratio) . - - - 37—41
§ 3. Akt konsekracji (conseeratio) - - 41—67
1. Pojęcie aktu konsekracji - - - - - 43—55
2. Podmioty aktu konsekracji - 55—63
3. Przedmiot konsekracji - - - - - 63—67
§ 4. Dedicatio - - - - - - - - - -- 68—75
Rozdz. III. STANOWISKO PRAWNE RES SACRA.
§ 1. Res sacra jako res divini iuris i res
nullius - - - - - - - - - -- 76—79
§ 2. Res sacra jako res extra patrimonium i extra
commercium - -- -- -- -- 80—84
§ 3. Res sacrae jako własność bogów w kla­
sycznem prawie rzymskiem - 84—93
§ 4. Res sacrae jako własność instytucyj ko­
ścielnych w prawie justynjańskiem - 93—100
Rozdz. IV. OCHRONA PRAWNA RES SACRAE.
§ 1. Środki ochrony prawa karnego - - - - 101—104
§ 2. Obrona interdyktalna - - 104—105
§ 3. Zakaz aljenacji - -- -- -- -- 105—112
— 6
» i IB LJ <u> O K 21 Jb 'J i\\.
I. TEKSTY PRAWNE.
Corpus i u i i s civilis. L Irislitutiones, recognovit P. Krue-
ger, XII ed., Berolini 1911. Dio està, ree. Th. Mommsen,
XII ed., Berolini 1911. II. Codex, ree. Krueger. ed. IX,
Berolini 1915. III. No/ellae, ree. R. Schoell et G. Kroll ed.
IV, Berolini 1912.
Collectio librorum iuris auteiustini ani, ediderunt
Krueger, Mommsen, Studemund. Vol. I. Institutiones
Gaii, V ed., Berolini 1905.
lurisprudentiaea nteiustinianae quae supersunt,
edidit Huschke, V ed., Lipsiae 1886.
Fontes iuris romani antiqui, edidit Bruns, VII ed. cura
Gradenwitz, Tubingae 1909.
Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis
et leges novellae ad Theodosium pertinentes, ediderunt
Mommsen et Meyer, Berolini 1905.
II. POMNIKI EPIGRAFICZNE.
Corpus Inscriptionum Latinarum, Consilio et aneto-
ritate Academiae Litterarum Regiae Borussicae ed i turn,
Berlin od 1863 r.
III. DZIEŁA AUTORÓW STAROŻYTNYCH.
Cicero, Scripta quae manserunt omnia, edd. F. W. Müller et
G. Friedrich, 10 vol., Lipsiae. Bibl. Teubneriana.
Eusebius, Historia ecclesiastica. Mione, P. G., t. XX. Tłum.
Ks. Lisiecki, Historja kościelna, Poznan 1924.
Eusebius, Vita Constantini. Mignę, P. G., t. XX.
Festus, De verborum significatu cum Pauli epitome, ed. W.
M. Lindsay. Lipsiae 1913.
Fronti n u s, De controversiis agrorum. Cromatici veteres, ed
Lachmann, Leipzig 1848-52.
Gellius A., Noctes Atticae, ed. C. Hosius. Lipsiae 1913. Bibl.
Teubneriana.
Isidorus Hispalensis, Etymologiarum libri XX. Mione,
P. L., t. LXXXI-IV.
L a c t a n t i u s, De mortibus persecutorum. Mignc, P. L., t. VII.
L i v i u s, Ab urbe condita libri, ed W. Weissenborn, M. Mùìlei.
Lipsiae. Bibl. Teubn.
M a c r o b i u s, Saturnalia, libri VII, ree. Eyssenhardt, ed. IL
Bibl. Teubn.
O p t a t u s, De schismate Donatistarum. Migne, P. L., t. XL
P 1 i n i u s, Epistularum libri IX, epistularum ad Traianum
liber, panegyricus, ree. R. C. Kukula, ed. IL BibL Teubn,
P 1 i n i u s, Naturalis histor ia, ed L, łan, C. Mayhoff. Lipsiae
1897. BibL Teubn,
P l u ła rchus, Vitae parallelae, ree, C. Sintenis, 5 vol., ed II.
Bibl. Teubn.
S e n e c a, Opera quae supersunt, vol. I, fase. I. Dialogorum
libri XII, ed. Hermes, vol. III. Ad Lucil. epist moral., ed.
Hense. Bibl. Teubn.
Servii commentari!, ed. J. Thilo, H. Hägen. 1882.
Suetonius, De vita Caesarum libri Vili, ed. M. Ihm. Bibl.
Teubn.
Tac itus, Ab excessu divi Augusti, ed. G. Andresen, Lipsiae
1918. Bibl. Teubn.
Tacitus, Historiarum libri qui supersunt, ed. Okęcki. Var-
saviae 1913.
Tertulianus, Apologeticus, Mignę, P. L., t. I.
Varrò, De lingua latina, ed Goetz, Schoell. Lipsiae 1910. Bibl.
Teubn.
IV. DZIEŁA AUTORÓW NOWOŻYTNYCH.
B o x 1 e r, Précis des institutions publiques de la Grece et de
Rome anciennes, Paris 1903.
Brissonius, De formulis et solemnibus populi romani ver-
bis libri octo, Leipzig 1754.
Brzeziński, O majątku kościelnym, Kraków 1888.
D a n z, Der sacrale Schutz im romischen Rechtsverkehr,
jena 1857.
D y d y ń s k i, Słownik lacińsko-polski do źródeł prawa rzym­
skiego, Warszawa 1883.
E i c h h o f f, De conseerationis dedicationisque apud Romanos
generibus variis, Duisburg 1860.
Ferrini, Manuale di Pandette"', Milano 1917.
F o r c e 11 i n i, Totius latinitatis lexicon, Patavii 1827.
F u s t e 1 d e C o u 1 a n g e s, La cité antique, Paris 1923.
Gierkę, Das deutsche Genossenschaftsrecht, Berlin 1868-1881.
Gutherius, De vetere iure pontificio urbis Romae libri
quattuor, Paris 1612.
H e r t 1 i n g, Konsekration und res sacrae im romischen Sa­
kralrecht, München 1911.
H i n s c h i u s, System des katholischen Kirchenrechts, Berlin 1888.
Insadowski Ks., Kościelne prawo pogrzebowe, Włocła­
wek 1930.
J h e r i n g, Geist des romischen Rechts auf den verschiede­
nen Stufen seiner Entwicklung3, Leipzig 1873.
Knecht, System des justinianischen Kirchenvermògensrechtes,
Stuttgart 1905.
Krieg, Gmndriss der romischen Alterthümer, Frei bürg 1889.
Lange, De consecratione capitis et bonorum, Gissae 1867.
L o e n i n g, Geschichte des deutschen Kirchenrechts, I Bd.,
Strassburg 1878.
_ 8 —
Longchamps de Berler, Wstęp do nauki prawa cywil­
nego, Lublin 1922.
M a r c h i de, II culto privato di Roma antica, I, Milano 1896.
Marquardt, Römische Staatsverwaltung2, Leipzig 1881-5.
Mazochius, In Mutilum Campani amphitheatri titulum alia-
que nonnullas Campanas inscriptiones commentarius, Ne»
apoli 1727.
M e u r e r, Der Begriff und Eigenthümer der heiligen Sachen,
Düsseldorf 1885.
Mitteis, Römisches Privatrecht bis auf die Zeit Diokletians,
Leipzig 1908.
M o m m s e n, Historja rzymska (tł. Dziekoński)2, Warszawa 1880.
„ Römisches Staatsrecht3, Leipzig 1887-8.
Zur Lehre von den römischen Korporationen—
Zeitschr. d. Savigny-Stiitung, rom. Abt., Bd. 25 (1904).
Paul y-W i s s o w a, Real-Encyclopädie der classischen Alter­
tumswissenschaft, IV, Stuttgart 1901.
Pernice, Marcus Antistius Labeo, Halle 1873.
„ Zum römischen Sacralrechte, I. Sitzungsberichte der
Akademie der Wissenschaft zu Berlin, 1885.
Pokrowskij, Historja prawa rzymskiego (tłum. Ks. Insa-
dowski), Lublin 1927-8.
P o p ł a w s k i, Bellum romanum. Sakralność wojny i prawa
rzymskiego, Lublin 1923.
Regelsberger, Pandekten, Leipzig 1893.
S a v i g n y, System des heutigen Römischen Rechts, Berlin
1840-9.
S o h m, Kirchenrecht, Leipzig ,1892.
U h r i g, Das Kirchengut, Augsburg 1887.
W a g n e r, De consecratione templorum Romanorum, Leipzig 1729.
W a p p ä u s, Zur Lehre von den dem Rechtsverkehr entzoge­
nen Sachen nach römischen und heutigen Recht, Göttin­
gen 1867.
W i s s o w a, Religion und Kultus der Romer2, München 1912.
W r ó b l e w s k i, Zarys wykładu prawa rzymskiego, Kra­
ków 1916.
Zieliński, Rzym i jego religja, Zamość 1920.
Zoll, Rzymskie prawo prywatne (Pandekta), Warszawa-Kra-
ków 1920.
Z r ó d ł o w s k i, Pandekta prywatnego prawa rzymskiego,
I, Lwów 1889.
V. CZASOPISMA.
Tübinger theologische Quartalschrift, Tübingen.
Zeitschrift der Savigny—Stiftung für Rechtsgeschichte. Roma­
nistische Abteilung. Weimar.
R O Z D Z I AŁ L
P O J Ę C IE M ES S ^ C M Ii
"W 1P R i l WI 1E Ht S K IK M.
Przepisy prawne, odnoszące się do res sacrae, należały
u Rzymian do prawa sakralnego (ius sacrum). Prawo sakralne
zaś stanowiło jedną z części rzymskiego prawa publicznego. Rzym­
skie prawo publiczne składało się bowiem, według U 1 p j a n a,
z trzech części: „Publicum ius in sacris, in sacerdotibus, in
magistratibus consistit"1).
Chcąc zrozumieć powyższe stanowisko rzymskiego prawa
sakralnego, jako części prawa publicznego, należy zwrócić uwa­
gę na charakter religji u Rzymian. W pogańskiem państwie
rzymskiem religja stanowiła jedną z instytucyj państwowych,
czyli była w całem tego słowa znaczeniu religją państwową2).
Tworzyła ona jedną z gałęzi administracji państwowej, podo­
bnie jak wymiar sprawiedliwości lub inne sprawy państwowe3).
Pierwotnie sprawy religji należały do kompetencji królów, któ­
rzy sprawowali wszelką władzę w państwie4), a potem prze­
szły w ręce senatu. Dla oddawania czci publicznej bogom
konieczne było formalne uznanie ich przez władzę państwową;
D. 1, 1, 1, 2.
2) Marąuardt, £Rómische Staatsverwaltung 2, Leipzig 1884, t. II,
str. 79—87. De Marehi, 57 culło privato di Słoma antica, Milano 1896,
I, str. 1 n., 13 n. 3) Marąuardt, op. c, t. III, str. 1—2.
4) D. 1, 2, 2, 14: „Reges omnem potestatem habuisse".