SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI Od Wydawcy. Zasady przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie 5 Podstawa programowa ................................................................................................................... 12 Repetytorium. Kwalifikacja E.14 ............................................................................................. 21 1. Tworzenie stron internetowych ........................................................................................... 21 1.1. Hipertekstowy język znaczników HTML ....................................................................... 21 1.2. Podstawowe znaczniki i atrybuty języka HTML ............................................................. 23 1.3. Elementy blokowe języka HTML.................................................................................... 25 1.4. Grafika i multimedia w dokumencie HTML ................................................................... 30 1.5. CSS - kaskadowe arkusze stylów ..................................................................................... 31 1.6. Metody dołączania stylów do dokumentu HTML ........................................................... 32 1.7. Klasy i identyfikatory ..................................................................................................... 32 1.8. Pozycjonowanie elementów w CSS ................................................................................ 34 1.9. Edytory WYSIWYG i systemy CMS ............................................................................... 34 1.10. Projektowanie witryny internetowej ............................................................................. 36 1.11. Wykonanie, walidacja oraz publikowanie stron internetowych .................................... 36 1.12. Walidacja ....................................................................................................................... 36 1.13. Publikacja stron internetowych ..................................................................................... 37 1.14. Cyfrowy zapis obrazu ..................................................................................................... 38 1.15. Modele barw .................................................................................................................. 39 1.16. Kolory na stronach internetowych ................................................................................. 39 1.17. Przygotowanie elementów graficznych do tworzenia stron internetowych ............. …40 1.18. Animacje ........................................................................................................................ 41 1.19. Cyfrowe przetwarzanie dźwięku .................................................................................... 41 1.20. Wideo na stronach internetowych ................................................................................. 42 2 Tworzenie baz danych i administrowanie bazami danych ............................................. …43 2.1 Podstawy baz danych .......................................................................................................... 43 2.2. Lokalne bazy danych w MS Access ................................................................................. 48 2.3. Tworzenie bazy danych w MS Access ............................................................................. 48 2.4. Import / eksport danych w bazie danych MS Access....................................................... 49 2.5. Tworzenie tabel w MS Access ......................................................................................... 50 2.6. Określenie relacji między tabelami ................................................................................. 54 2.7. Tworzenie kwerend w MS Access ................................................................................. 55 2.8. Tworzenie formularzy w MS Access ............................................................................... 56 2.9. Tworzenie raportów w MS Access .................................................................................. 58 2.10. Pozostałe elementy baz danych MS Access .................................................................... 59 2.11. Instalacja i konfiguracja serwera baz danych .................................................................. 61 2.12. Język SQL i jego składnia ............................................................................................... 65 2.13. Funkcje w bazach danych .............................................................................................. 70 2.14. Działania na bazach i tabelach ....................................................................................... 71 2.15. Składnia polecenia SELECT ............................................................................................ 76 2.16. Instrukcje sterowania dostępem do danych .................................................................... 77 2.17. Zapytania zagnieżdżone, złączenia i widoki ................................................................... 79 2.18. Wyzwalacze ................................................................................................................... 80 2.19. Transakcje, blokady i zakleszczenia ............................................................................... 81 2.20. Modyfikowanie tabel ..................................................................................................... 82 2.21. Indeksy .......................................................................................................................... 82 2.22. Optymalizacja baz danych ............................................................................................. 84 2.23. Zabezpieczanie serwera baz danych .............................................................................. 87 2.24. Organizacja pracy związanej z realizacją projektu informatycznego .............................. 89 3. Aplikacje internetowe ................................................................................................. 91 3.1 Wprowadzenie do aplikacji internetowych ................................................................ 91 3.2 Umieszczanie skryptów JavaScript w dokumencie HTML ............................................ 93 3.3 Instrukcja wyświetlania danych na stronie ................................................................... 94 3.4 Okna dialogowe w języku JavaScript ............................................................................ 96 3.5 Typy danych w języku JavaScript ................................................................................. 98 3.6 Zmienne w języku JavaScript ....................................................................................... 99 3.7 Operatory w języku JavaScript .. ................................................................................. 99 3.8 Instrukcja warunkowa w języku JavaScript ................................................................. 102 3.9 Pętle w języku JavaScript.............................................................................................. 103 3.10 Funkcje w języku JavaScript ................................................................................... ...... 104 3.11 Obiekty w języku JavaScript ......................................................................................... 105 3.12 Zdarzenia w języku JavaScript ...................................................................................... 106 3.13 Obsługa formularzy w języku JavaScript ...................................................................... 107 3.14 Przygotowanie serwera do obsługi języka PHP ........................................................... 108 3.15 Umieszczanie kodu PHP w dokumencie HTML .......................................................... 109 3.16 Instrukcje wyświetlania danych na ekranie .................................................................. 109 3.17 Typy danych, zmienne i stałe w języku PHP ............................................................... 111 3.18 Instrukcje warunkowe w języku PHP .......................................................................... 113 3.19 Pętle w języku PHP ...................................................................................................... 115 3.20 Funkcje w języku PHP ................................................................................................. 116 3.20 Instrukcje dołączania plików w języku PHP ................................................................. 117 3.21 Tablice w języku PHP .................................................................................................. 119 3.22 Programowanie obiektowe w języku PHP ................................................................... 121 3.23 Obsługa wyjątków w języku PHP ................................................................................. 123 3.24 Obsługa plików w języku PHP ..................................................................................... 125 3.25 Obsługa formularzy w języku PHP ............................................................................... 126 3.26 Współpraca PHP i MySQL ............................................................................................ 128 3.27 Zabezpieczanie witryn WWW .................................................................................... 130 II. Pisemna część egzaminu zawodowego. Kwalifikacja E.14 Testy egzaminacyjne ................................................................................................. 131 Test I ........................................................................................................................................... 131 Test II ......................................................................................................................................... 137 Test III ....................................................................................................................................... 144 Test IV ....................................................................................................................................... 150 Test V ......................................................................................................................................... 157 III. Praktyczna część egzaminu zawodowego. Kwalifikacja E.14 Zadania z rozwiązaniami .................................................................................................... 163 Zadanie I .................................................................................................................................... 163 Rozwiązanie zadania I ................................................................................................................. 165 Zadanie II .................................................................................................................................... 185 Rozwiązanie zadania II ................................................................................................................ 187 Zadanie III ................................................................................................................................... 208 Rozwiązanie zadania III ............................................................................................................. 210 IV. Pisemna część egzaminu zawodowego. Klucze odpowiedzi do testów ......................................................................................................................... 222 Literatura .................................................................................................................................... 223 OD WYDAWCY OD WYDAWCY. ZASADY PRZEPROWADZANIA EGZAMINÓW POTWIERDZAJĄCYCH KWALIFIKACJE W ZAWODZIE 1. Informacje wstępne o egzaminie zawodowym 1 września 2012 r. weszły w życie przepisy wprowadzające zmiany w szkolnictwie zawodo- wym. Jedną z najistotniejszych zmian jest nowa formuła egzaminów zawodowych - dotyczą one obecnie kwalifikacji wyodrębnionych w ramach danego zawodu. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów zdefiniowało składające się na nie kwalifikacje (zawód ma jedną, dwie lub trzy kwalifikacje). Przez kwalifikację należy rozu- mieć wyodrębniony w danym zawodzie zestaw oczekiwanych efektów kształcenia (wiedzy i umiejętności), których osiągnięcie potwierdza świadectwo wydane przez okręgową komisję egzaminacyjną po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w zakresie jednej kwalifikacji. Aby otrzymać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie, należy zdać egzaminy z poszczególnych kwalifikacji. Liczba egzaminów (jeden, dwa lub trzy) - potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie - pokrywa się z liczbą kwalifikacji wyodrębnionych w jego ramach na podstawie nowej podstawy programowej kształcenia w zawodach. Akty prawne regulujące kwestie związane z egzaminami zawodowymi: Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw; Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego z dnia 23 grudnia 2011 r; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniające rozpo- rządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 kwietnia 2013 r. zmieniające rozpo- rządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 stycznia 2015 r. zmieniające rozpo- rządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach. Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie, zwany również egzaminem zawo- dowym, jest formą oceny poziomu opanowania przez zdającego wiedzy i umiejętności z zakresu danej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie. Egzamin zawodowy jest egzaminem zewnętrznym. Umożliwia uzyskanie porówny- walnej i obiektywnej oceny poziomu osiągnięć zdającego przez zastosowanie jednolitych wymagań, kryteriów oceniania i zasad przeprowadzania egzaminu, opracowanych przez instytucje zewnętrzne funkcjonujące niezależnie od systemu kształcenia. OD WYDAWCY Funkcję instytucji zewnętrznych pełnią: Centralna Komisja Egzaminacyjna i osiem okręgowych komisji egzaminacyjnych powołanych w 1999 r. przez ministra edukacji na- rodowej. Na terenie swojej działalności okręgowe komisje egzaminacyjne przygotowują, organizują i przeprowadzają zewnętrzne egzaminy zawodowe. Rezultaty egzaminów oce- niają zewnętrzni egzaminatorzy. 2. Osoby mogące przystępować do egzaminu zawodowego Egzamin zawodowy jest przeprowadzany dla: • uczniów zasadniczych szkół zawodowych i techników oraz uczniów (słuchaczy) szkół policealnych; • absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych; osób, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy; osób spełniających warunki określone w przepisach w sprawie egzaminów eksternistycznych. Obowiązki zdającego przed przystąpieniem do egzaminu zawodowego Zmiany w formule egzaminu zawodowego i w sposobie jego przeprowadzania zostały ujęte w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniają- cym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. OD WYDAWCY 3. Struktura egzaminu zawodowego Egzamin zawodowy składa się z części pisemnej i części praktycznej. 3.1. Część pisemna egzaminu zawodowego Część pisemna egzaminu zawodowego ma formę testu. Egzamin pisemny może być prze- prowadzany: • z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu zawodowego, po uzyskaniu upoważnienia przez placówkę przeprowadzającą egzamin, lub • z wykorzystaniem arkuszy egzaminacyjnych i kart odpowiedzi. Do 31 sierpnia 2017 roku część pisemna egzaminu zawodowego będzie mogła być przeprowadzana zarówno z wykorzystaniem arkuszy ocen i kart odpowiedzi, jak i z wyko- rzystaniem systemu elektronicznego. Po 31 sierpnia 2017 roku wszystkie ośrodki egzamina- cyjne będą musiały posiadać upoważnienie OKE do przeprowadzania tej części egzaminu w formie elektronicznej. Część pisemna egzaminu trwa 60 minut i jest przeprowadzana w formie testu składające- go się z 40 zadań zamkniętych zawierających cztery odpowiedzi do wyboru, z których tylko jedna jest poprawna. Za organizację i przebieg części pisemnej egzaminu zawodowego odpowiada przewod- niczący zespołu egzaminacyjnego (PZE), którym jest - odpowiednio - dyrektor szkoły lub placówki albo pracodawca lub upoważniony przez niego pracownik. Przewodniczący ZE jest odpowiedzialny za: • zorganizowanie i przebieg egzaminu zawodowego w danej szkole / placówce lub u pra- codawcy; • przekazanie zdającym niezbędnych informacji dotyczących egzaminu zawodowego. OD WYDAWCY PZE nie później niż na jeden miesiąc przed datą rozpoczęcia egzaminu: • powiadamia zdających egzamin w szkole/placówce lub u pracodawcy o terminie i miej- scu egzaminu oraz o ewentualnych dokumentach, materiałach i przyborach wymaga- nych do tego, aby przystąpić do egzaminu; • powołuje członków zespołu egzaminacyjnego; • może powołać zastępcę przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego; • powołuje, spośród członków zespołu egzaminacyjnego, zespoły nadzorujące przebieg części pisemnej egzaminu zawodowego w poszczególnych salach egzaminacyjnych oraz wyznacza przewodniczących tych zespołów. W skład zespołu nadzorującego (ZN) egzamin zawodowy wchodzą: • w przypadku szkoły lub placówki - co najmniej trzech nauczycieli zajęć edukacyj- nych nieobjętych egzaminem zawodowym, z tym że co najmniej jeden nauczyciel jest zatrudniony w innej szkole lub placówce; • w skład ZN nie mogą wchodzić wychowawcy zdających; • w przypadku pracodawcy - co najmniej trzech pracowników upoważnionych przez tego pracodawcę lub przez innych pracodawców; • w przypadku, gdy na sali egzaminacyjnej jest więcej niż 30 zdających, liczbę członków zwiększa się o jedną osobę na kolejnych 20 zdających. Wskazane jest przygotowanie minimum 10 indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych. Organizacja i przebieg części pisemnej egzaminu zawodowego W czasie trwania części pisemnej egzaminu zawodowego każdy zdający pracuje przy: • indywidualnym stanowisku egzaminacyjnym wspomaganym elektronicznie - w przy- padku, gdy część pisemna egzaminu zawodowego jest przeprowadzana z wykorzysta- niem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu zawodowego; • osobnym stoliku (zwanym indywidualnym stanowiskiem egzaminacyjnym) - w przy- padku, gdy część pisemna egzaminu zawodowego jest przeprowadzana z wykorzystaniem arkuszy egzaminacyjnych i kart odpowiedzi. Odległość między indywidualnymi stanowiskami egzaminacyjnymi powinna zapew- niać samodzielną pracę zdających. Przeprowadzanie części pisemnej egzaminu zawodowego z wykorzystaniem systemu elektronicznego Przed rozpoczęciem egzaminu z wykorzystaniem systemu elektronicznego zdający otrzymuje od przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego adres strony internetowej oraz dane do logowania: nazwę użytkownika oraz hasło dostępu do systemu. Po zalogowaniu się zdający zatwierdza wybór egzaminu przyciskiem Potwierdź wybór egzaminu i rozpo- czyna egzamin. Na ekranie komputera jest wyświetlany czas rozpoczęcia i zakończenia egzaminu, liczba zadań, na jakie zdający udzielił odpowiedzi, oraz czas pozostały do zakończenia egzaminu. Aby zapoznać się z zadaniem i udzielić na nie odpowiedzi, zdający wybiera numer danego zadania. Po wybraniu danego numeru zadania w kolejnym oknie zdający zaznacza jedną odpo- wiedź, a następnie zatwierdza wybór, klikając Prześlij odpowiedź. System odnotowuje, na które zadania zdający udzielił odpowiedzi. Do każdego zadania można powrócić w dowolnym momencie i zmienić już udzieloną odpowiedź. Zdający może zakończyć egzamin w dowolnej chwili, klikając Zakończ egzamin i po- twierdzając jego zakończenie w kolejnym oknie. Zakończenie egzaminu jest czynnością OD WYDAWCY nieodwołalną. Egzamin zostanie również automatycznie zakończony po upływie czasu przeznaczonego na jego zdawanie. Po zakończeniu egzaminu należy wybrać opcję Kliknij tutaj, aby wyświetlić przeliczone wyniki egzaminu. Zostanie wtedy wyświetlona informacja dotycząca wyników - liczba zadań, na które udzielono odpowiedzi, oraz liczba poprawnych odpowiedzi. Po zakończonym egzaminie trzeba się wylogować z elektronicznego systemu zdawania egzaminów zawodowych. Zwolnienie z części pisemnej egzaminu zawodowego Laureaci i finaliści turniejów lub olimpiad tematycznych związanych z wybranym ob- szarem kształcenia zawodowego są zwolnieni z części pisemnej egzaminu zawodowego na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uzyskanie tytułu - odpowiednio - laureata lub finalisty. Zaświadczenie przedkłada się przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego. Zwolnienie laureata lub finalisty turnieju albo olimpiady tematycznej z części pisemnej egzaminu zawodowego jest równoznaczne z uzyskaniem z części pisemnej egzaminu za- wodowego najwyższego wyniku, czyli 100%. Wykaz turniejów i olimpiad tematycznych podaje do publicznej wiadomości dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. 1.1. Część praktyczna egzaminu zawodowego Praktyczna część egzaminu zawodowego dla wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych we wszystkich zawodach nauczanych we wszystkich typach szkół prowadzących kształcenie zawodowe będzie polegała na wykonaniu zadania egzaminacyjnego w formie testu prak- tycznego. Część praktyczna egzaminu zawodowego polega na wykonaniu przez zdającego zadania egzaminacyjnego zawartego w arkuszu egzaminacyjnym. Zadanie jest wykony- wane na stanowisku egzaminacyjnym. Powinno być ono przygotowane z uwzględnieniem warunków realizacji kształcenia w danym zawodzie, określonych w podstawie programo- wej kształcenia w zawodach, właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionej w tym zawodzie, w zakresie której odbywa się ten egzamin. Na zapoznanie się z treścią zadania egzaminacyjnego zawartego w arkuszu egzamina- cyjnym oraz z wyposażeniem stanowiska egzaminacyjnego zdający ma 10 minut, których nie wlicza się do czasu trwania części praktycznej egzaminu zawodowego. Część praktyczna egzaminu zawodowego trwa nie krócej niż 120 minut i nie dłużej niż 240 minut. Czas trwania części praktycznej egzaminu zawodowego dla konkretnej kwali- fikacji został określony przez CKE. Za organizację i przebieg części praktycznej egzaminu w ośrodku egzaminacyjnym od- powiada kierownik ośrodka egzaminacyjnego (KOE), którym jest dyrektor szkoły / placówki albo pracodawca lub upoważniony przez pracodawcę pracownik. Kierownik ośrodka egza- minacyjnego wykonuje powierzone zadania we współpracy z przewodniczącymi zespołów nadzorujących część praktyczną egzaminu. Przebieg części praktycznej egzaminu zawodowego w danej sali egzaminacyjnej będzie monitorował zespół nadzorujący część praktyczną (ZNCP), w którego skład wchodzi: dwóch nauczycieli z danej szkoły lub placówki - w przypadku, gdy egzamin będzie od- bywał się w szkole lub placówce; • dwóch pracowników upoważnionych przez tego pracodawcę - w przypadku, gdy egza- min będzie odbywał się u pracodawcy. Przewodniczących zespołów nadzorujących część praktyczną egzaminu zawodowego w poszczególnych salach egzaminacyjnych wyznacza kierownik ośrodka egzaminacyjnego. OD WYDAWCY Członkiem zespołu nadzorującego część praktyczną może być także instruktor praktycznej nauki zawodu. W skład zespołu nadzorującego część praktyczną nie mogą wchodzić nauczy- ciele oraz instruktorzy praktycznej nauki zawodu, którzy prowadzą zajęcia ze zdającymi. Do części praktycznej egzaminu zawodowego uczeń (słuchacz) przystępuje: • w szkole, do której uczęszcza, lub u pracodawcy, u którego odbywa praktyczną naukę zawodu, Absolwent zdaje część praktyczną egzaminu zawodowego w szkole, którą ukończył, lub u pracodawcy, u którego odbywał praktyczną naukę zawodu. W uzasadnionych przypadkach uczeń (słuchacz) lub absolwent może przystąpić do części praktycznej egzaminu zawodowego w innej szkole, u innego pracodawcy lub w placówce wskazanej przez dyrektora komisji okręgowej. Część praktyczną egzaminu, gdzie ocenie podlega przebieg oraz jakość rezultatu wykonania zadania (kwalifikacje E.12 i E.13), obserwują i oceniają obecni w sali egzaminacyjnej / miejscu przeprowadzania egzaminu egzaminatorzy wpisani do ewidencji egzaminatorów w zakre- sie przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Egzaminatorów wyznacza kierownik ośrodka egzaminacyjnego na 30 dni przed datą roz- poczęcia części praktycznej egzaminu zawodowego z danej kwalifikacji spośród egzami- natorów znajdujących się w wykazie otrzymanym od dyrektora OKE na 2 miesiące przed datą rozpoczęcia egzaminu. Egzaminatorem nie może być nauczyciel zatrudniony w szkole lub placówce, w której przeprowadzana jest część praktyczna egzaminu. Egzaminator będzie obecny w sali egzaminacyjnej przez cały czas trwania egzaminu (nie będzie jednak wchodził w skład zespołu nadzorującego część praktyczną). Jeden eg- zaminator w danej sali egzaminacyjnej ocenia egzamin 6 zdających (dopuszcza się moż- liwość powoływania jednego egzaminatora dla mniej niż 6 zdających). W przypadku, gdy w danej sali egzaminacyjnej/miejscu przeprowadzania egzaminu jest więcej niż 6 zdają- cych, dla każdych kolejnych 6 zdających wyznacza się dodatkowo kolejnego egzaminatora. W przypadku egzaminu praktycznego, w którym rezultatem końcowym wykonania zadania egzaminacyjnego jest dokumentacja (kwalifikacja E.14), jego przebieg obserwuje nauczyciel zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego zatrudniony w innej szkole lub pla- cówce niż uczą się zdający i jest przeprowadzana część praktyczna egzaminu. Obserwator nie ocenia pracy uczniów. Dokumentacja będąca rezultatem wykonania zadania sprawdzana jest przez grupę egzaminatorów w innym, ustalonym przez CKE terminie oraz miejscu. Jeden obserwator obserwuje egzamin grupy do 20 zdających. Jeśli w sali egzaminacyjnej jest więcej niż 20 zdających, OKE powołuje dodatkowo jednego nauczyciela zatrudnionego w innej szkole lub placówce na każdych kolejnych 10 zdających. Efektem wykonania testu praktycznego może być: • wyrób, • usługa, • dokumentacja, • dowolna kombinacja. 2. Wynik egzaminu Zdający zdał egzamin zawodowy, jeżeli uzyskał: z części pisemnej - co najmniej 50% punktów możliwych do uzyskania (czyli zdający rozwiązał poprawnie minimum 20 zadań testu pisemnego), i • z części praktycznej - co najmniej 75% punktów możliwych do uzyskania. OD WYDAWCY Wynik egzaminu zawodowego ustala i ogłasza komisja okręgowa. Wynik ustalony przez komisję okręgową jest ostateczny. Dokumenty potwierdzające zdanie egzaminu Zdający, który zdał egzamin potwierdzający kwalifikację w danym zawodzie, otrzymuje świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie wydane przez komisję okręgową. Osoba, która zdała egzaminy z zakresu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w da- nym zawodzie oraz posiada poziom wykształcenia wymagany dla danego zawodu otrzy- muje dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie wydawany przez komisję okręgową. Niezdanie jednej części egzaminu lub całego egzaminu Osoby, które: • nie zdały jednej lub obu części egzaminu, nie przystąpiły do egzaminu w wyznaczonym terminie, • przerwały egzamin, mogą ponownie przystąpić do egzaminu lub jego niezdanej części. Ponowne przystąpienie do egzaminu Uczniowie (słuchacze) mogą przystąpić do egzaminu w kolejnych terminach w trakcie nauki oraz dwukrotnie po zakończeniu nauki na zasadach określonych dla absolwentów; przystąpienie po raz trzeci lub kolejny po zakończeniu nauki odbywa się na warunkach określonych dla egzaminu eksternistycznego. • Osoby, które rozpoczęły zdawanie egzaminu zawodowego po zakończeniu nauki (absolwenci) lub po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego, oraz osoby, które przystąpiły do egzaminu na podstawie świadectw szkolnych uzyskanych za granicą, po dwukrot- nym niezdaniu tego egzaminu lub jego części zdają egzamin zawodowy lub jego część na warunkach określonych dla egzaminu eksternistycznego. Zdający, który nie zdał jednej części egzaminu zawodowego, ma trzy lata na przystąpie- nie do egzaminu tylko z tej części, której nie zdał. Po upływie tego okresu zdający przystę- puje do egzaminu w pełnym zakresie. Zdający, którzy przystępują do całego egzaminu lub jego części po raz trzeci lub kolejny będą zdawać egzamin jako eksternistyczny, co oznacza, że muszą wnosić opłatę. Wysokość opłaty wynosi 5,5% minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela dyplomowanego posiadającego tytuł zawodowy magistra z przy- gotowaniem pedagogicznym. W przypadku części pisemnej kwota ta stanowi 1/3 tej opłaty, a w przypadku części praktycznej - 2/3 tej opłaty. Dyrektor OKE, na wniosek osoby o ni- skich dochodach, może zwolnić ją z wnoszenia wymienionej opłaty lub jej części. 3. Terminy egzaminów zawodowych i uwagi końcowe Terminy egzaminów będą ogłaszane przez dyrektorów OKE (na stronie internetowej) na pięć miesięcy przed planowanym terminem egzaminu. W przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe egzaminy będą przeprowadzane w trakcie cyklu kształcenia. Do roku szkolnego 2016/2017 włącznie - dla absolwentów zasadniczych szkół zawo- dowych, techników i techników uzupełniających dla młodzieży oraz szkół policealnych, którzy rozpoczęli naukę przed dniem 1 września 2012 roku, oraz absolwentów techni- ków uzupełniających dla dorosłych, którzy rozpoczęli naukę przed 1 września 2013 roku - utrzymano egzamin zawodowy na dotychczasowych zasadach. Opracowano na podstawie Informatora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.