Rembrandt en het Mauritshuis

91 Pages·2019·30.13 MB·Dutch

by  Charlotte Rulkens

HET MAURITSHUIS inDenHaagheeftéénvan
de belangrijkste collecties Rembrandts ter wereld.
Deze publicatie belicht op een verrassende manier
alle achttien schilderijen die ooit onder de naam
'Rembrandt' in de collectie van het museum zijn
gekomen. Hieronder zijn niet alleen iconische
werken als De anatomische les van dr. Nicolaes
Tulp en het late Zelfportret, maar ook stukken die
inmiddels niet meer aan Rembrandt zelf worden
toegeschreven. Aan de hand van historische
personen, zoals stadhouder Willem V, koning
Willem I en museumdirecteur Abraham Bredius,
wordt verteld hoe er in de loop der tijd tegen deze
schilderijen is aangekeken en hoe het beeld van
Rembrandt steeds is veranderd. Daarnaast wordt
uitgebreid ingegaan op de schilderijen zelf en hun
plaats binnen het oeuvre van de meester.
VOORWOORD
7
DOOR VORSTEN VERZAMELD
9
DE KONINC., REMBRANDT EN HET MAURITSHUIS
21
REMBRANDT OP EEN VOETSTUK EN ONDER HET VERC.ROOTC.LAS
31
•
DE NALATENSCHAP VAN BREDIUS
41
REMBRANDT LEEFT VOORT IN HET MAURITSHUIS
63
ALLE "REMBRANDTS" IN HET MAURITSHUIS
82
LITERATUUR
87
FOTOVERANTWOORDI NG
88

REMBRANDT
en het Mauritshuis
Charlotte Rulkens
Mauritshuis Den Haag
Waanders Uitgevers Zwolle
DEZE PUBLICATIE IS MEDE
MOGELIJK GEMAAKT DOOR
The Michael Marks Charitable Trust
.1
GRAVIN VAN BYLANDT
STICHTING
M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting

Antoon François Heijligers
Interieur van de Rembrandtzaal
in het Mauritshuis in 1884, 1884.
Paneel, 47 x 59 cm. Den Haag,
Mauritshuis
Interieur van de vroege
Rembrandtzaal in 2018
6
Voorwoord
Rembrandt en het Mauritshuis zijn in de loop der tijd onlosmakelijk met
elkaar verbonden geraakt. In het Mauritshuis bevindt zich immers één van de
belangrijkste collecties Rembrandt-schilderijen ter wereld. In 1884 schilderde
Antoon François Heijligers het interieur van de toenmalige Rembrandtzaal
in het museum. Een prominente plaats is ingeruimd voor De anatomische
les van dr. Nicolaes Tulp, dat in 1828 door toedoen van koning Willem I in
het Mauritshuis terecht was gekomen. Het wordt omringd door werken van
leerlingen en tijdgenoten. Het museum had toen nog vier andere Rembrandts
in de collectie (niet te zien in het schilderij van Heijligers), die al in de
achttiende eeuw door de Hollandse stadhouders Willem IV en Willem V waren
verworven. Er bevonden zich toen maar negen aan Rembrandt toegeschreven
schilderijen in Nederlandse musea, zodat het Mauritshuis meer dan de helft
bezat. Tegenwoordig zijn er twee Rembrandtzalen in het Mauritshuis: de
ene gewijd aan het vroege werk en de andere aan zijn latere periode. Daar
zijn in totaal elf schilderijen van de meester te zien, die nu door het museum
als eigenhandig worden beschouwd. Zeven andere werken die ooit als
Rembrandts in de collectie kwamen, zijn inmiddels gelabeld als 'atelierkopie:
'toegeschreven aan' of 'omgeving mm Rembrandt'. De meeste daarvan zijn
zelden of nooit meer op zaal te zien.
Niet alleen is door de jaren heen het aantal Rembrandts in de collectie
aanzienlijk uitgebreid, maar het Mauritshuis heeft ook een grote reputatie
opgebouwd op het gebied van het Rembrandt-onderzoek. Museumdirecteur
Abraham Bredius (1855-1946) gold als de grootste Rembrandt-kenner van
zijn tijd. Hij wist talrijke werken van de meester voor het Mauritshuis te
verwerven; meestal betaalde hij die uit eigen middelen om ze vervolgens in
langdurig bruikleen te geven. De door hem samengestelde oeuvrecatalogus,
die in 1935 verscheen, bepaalde decennialang het beeld dat men van
Rembrandts werk had. In 1978 verscheen het baanbrekende boek Rembrandt
in the Mauritshuis: het resultaat van tien jaar interdisciplinair onderzoek
naar alle Rembrandts in de collectie onder leiding van oud-directeur
Ary Bob de Vries. Dit was een van de eerste keren dat de resultaten van
materiaaltechnisch én kunsthistorisch onderzoek naar een grote groep
schilderijen van dezelfde kunstenaar werden gecombineerd; een werkwijze
die inmiddels standaard is geworden. In 2007 besloot het museum om
7
Saul en David - toen één van de meest omstreden Rembrandts uit de
collectie - grondig te onderzoeken en te restaureren. Na acht jaar werden de
resultaten van dit project gepresenteerd in de tentoonstelling Rembrandt? De
zaak Saul en David. Door middel van een multimedia presentatie kreeg men
inzicht in de complexe restauratie en de geavanceerde onderzoekstechnieken
die waren toegepast. Zo kon een breed publiek zien dat het Mauritshuis
behalve een museum ook een onderzoeks-en kenniscentrum is.
Deze publicatie verschijnt bij de gelijknamige tentoonstelling in 2019 - het
jaar waarin Nederland het 35oste sterfjaar van Rembrandt herdenkt - en
belicht op een verrassende manier alle achttien schilderijen die ooit onder
de naam 'Rembrandt' in de collectie van het museum zijn gekomen. Aan de
hand van historische personen, zoals stadhouder Willem V, koning Willem I
en museumdirecteur Abraham Bredius, wordt in vijf hoofdstukken verteld
hoe er in de loop der tijd tegen deze schilderijen is aangekeken en hoe het
beeld van Rembrandt steeds is veranderd. Daarnaast wordt ingegaan op de
schilderijen zelf en hun plaats binnen het oeuvre van de meester. De tekst is
met veel kennis en enthousiasme geschreven door Charlotte Rulkens, onder
de waardevolle redactie van Edwin Buijsen. Er werd dankbaar geprofiteerd
van de adviezen van Michiel Franken (RKD-Nederlands Instituut voor Kunst
geschiedenis). Geert-Jan Borgstein, Quentin Buvelot, Carol Pottasch en Lea
van der Vinde leverden commentaar op een eerdere versie van de tekst.
Gert Jan Slagter was verantwoordelijk voor het ontwerp van deze publicatie,
die tot stand kwam in nauwe samenwerking met Waanders Uitgevers te Zwolle.
"Ieder zijn Rembrandt" kopte journalist Pieter van Os in 1999 boven een
recensie van de tentoonstelling over Rembrandts zelfportretten in het
Mauritshuis. Deze woorden gaan nog steeds op en wij hopen dat eenieder
die het Mauritshuis bezoekt en deze publicatie leest, 'zijn' of 'haar' Rembrandt
zal vinden.
EMILIE GORDENKER
Directeur Mauritshuis
8