rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma PDF
Preview rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma
T.C. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı REHBER ÖĞRETMENLERİN OKUL İKLİMİ ALGILARI İLE KAYGI DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA (Yüksek Lisans Tezi) Füsun EKŞİ İstanbul (2006) T.C. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Ve Denetimi Bilim Dalı REHBER ÖĞRETMENLERİN OKUL İKLİMİ ALGILARI İLE KAYGI DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA (Yüksek Lisans Tezi) Füsun EKŞİ Danışmanı: Prof. Dr. Muhsin Hesapçıoğlu İstanbul (2006) REHBER ÖĞRETMENLERİN OKUL İKLİMİ ALGILARI İLE KAYGI DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Füsun EKŞİ ONAY Jüri: Prof. Dr. Muhsin HESAPÇIOĞLU: : ……………………………………….. (Tez Danışmanı) Prof. Dr. Hoşcan ENSARİ : ……………………………………….. Yrd. Doç. Dr. Oktay AYDIN : ……………………………………….. ii ÖNSÖZ Eğitim kurumlarının işlevlerini sağlıklı biçimde yerine getirebilmelerinin koşullarından biri de tartışmasız sahip oldukları olumlu “iklim”dir. . Bu “iklim” okulun amaçlarının yerine getirilmesine yardımcı olur, iş görenlerin, işe dönük, etkili, verimli ve hepsinden öte mutlu ve kendilerini adanmış hissetmelerine yol açar. Okullarda koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinden sorumlu olan rehber öğretmenlerin (psikolojik danışmanların) pozisyonları kendine özgü bir dikatomiyi barındırmaktadır. Rehber öğretmenler hem okul iklimini şekillendirebilirler, hem de bu iklimden bir şekilde etkilenirler. Bu çerçevede, mevcut araştırma rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyi arasındaki ilişki üzerinde odaklanmaktadır. Tez çalışmam süresince engin bilgi birikimiyle daima yol gösterici olan tez danışmanım sayın Prof. Dr. Muhsin HESAPÇIOĞLU’na teşekkürü bir borç bilirim. Kaynaklara ulaşmama yardımcı olan sevgili eşim Doç. Dr. Halil EKŞİ’ye de teşekkür ederim. Çocukluğumdan beri beni akademik yaşama yönlendiren ve her zaman beni destekleyen sevgili amcam Celil ÖZTÜRK’e ve son olarak bu çalışmam esnasında kendisine ayırmam gereken vakitleri bana bağışlayan biricik oğlum Muhammet Cem’e de teşekkür ederim Füsun EKŞİ Üsküdar 2006 iii İÇİNDEKİLER s. ÖNSÖZ …………………………………………………………………………… iii İÇİNDEKİLER …………………………………………………………………… iv TABLOLAR LİSTESİ ……………………………………………………………. vii ŞEKİLLER LİSTESİ …………………………………………………………….. xiii ÖZET ………………………………………………………………………………. xiv ABSTRACT ……………………………………………………………………….. xvi BÖLÜM I ………………………………………………………………………… 1 1. GİRİŞ ………………………………………………………..………………… 1 1.1. Problem …………………………………………………………………… 1 1.2. Amaç ……………………………………………………………………….. 5 1.3. Önem ……………………………………………………………………….. 6 1.4. Sayıltılar …………………………………………………………………… 7 1.5. Sınırlılıklar ……………………………………………………………… 8 1.6. Tanımlar …………………………………………………………………… 8 BÖLÜM II ………………………………………………………………………… 10 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE KONU İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR …. 10 2.1. Okul İklimi Nedir? …………………………………………………………. 10 2.1.1. Okul İklimi Çalışmalarının Önemi …………………………………… 26 2.1.2. Örgüt Sağlığı ve Okul Sağlığı ………………………………………… 29 2.1.3. Ulusal Ortaöğretim Kurumları Müdürleri Derneği’nin (=National Association of Secondary School Principals [NASSP]) Okul İklimi İle İlgili Çalışmaları ……………………………………………………………………… 31 2.1.4. Öğrenci Kontrol Yönelimi: Gözetimci İklimden İnsancıl İklime 32 2.1.5. Okul İklimi İle Öğrenci Başarısı İlişkisi ……………………………… 33 2.1.6. Okul İklimi ve Öğrenci Yabancılaşması ……………………………… 34 2.1.7. Okul İklimi ve Okul Etkililiği ………………………………………… 35 2.1. 8. Okul İklimini Geliştirmede Rehber Öğretmenin Rolü ……………….. 39 2.2. Kaygı ……………………………………………………………………….. 41 2.2.1. Kaygının Nedenleri …………………………………………………… 45 2.2.2. Örgütlerde Kaygının Sebepleri ……………………………………… 46 2.2.3. Kaygı ve Sağlık İlişkisi ………………………………………………. 48 iv 2.2.4. Öğretmenlik Mesleği ve Kaygı Düzeyi ………………………………. 49 2.2.5. Kaygıyla Baş Etme …………………………………………………… 52 2.3. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ……………………………………… 53 2.3.1. PDR’nin İlkeleri ……………………………………………………… 54 2.3.2. Türkiye’de Rehberliğin Tarihçesi …………………………………….. 55 2.3.3. Rehberliğin Kapsamı ………………………………………………….. 58 2.3.4. Bir Psikolojik Danışmanda Bulunması Gereken Nitelikler ………… 59 2.3.5. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın Öğretim ve Yönetimle İlişkisi …. 60 2.3.6. PDR’de Yönetim Personeli …………………………………………… 64 2.3.7. Rehber Öğretmenlerin Ruh Sağlığı …………………………………… 67 2.3.8.Okul Psikolojik Danışmanlarının Yaşadığı Sorunlar ………………….. 71 2.4. Türkiye’de Yapılan Araştırmalar …………………………………………... 76 BÖLÜM III ……………………………………………………………………… 82 3. YÖNTEM ……………………………………………………………………… 82 3.1. Araştırmanın Modeli ……………………...………………………………... 82 3.2. Evren ve Örneklem …………..…………...………………………………... 82 3.3. Veriler Toplama Araçları …….…………...………………………………... 83 3.3.1. Kişisel Bilgi Formu …………………………………………………… 84 3.3.2. Sürekli Kaygı ……….………………………………………………… 84 3.3.3. Okul İklimi ………….………………………………………………… 85 3.4. Verilerin Toplanma Süreci ………………………………………………… 87 3.5. Verilerin Çözümü ve Yorumlanması ……….……………………………… 87 BÖLÜM IV ……………………………………………………………………… 89 4. BULGULAR VE YORUM.………………………………………………… 89 4.1. Grubun Genel Yapısına İlişkin Frekans ve Yüzdeler ……………………… 89 4.2. Rehber Öğretmenlerin Sürekli Kaygı ve Okul İklimi Algıları ile İlgili Bulgular ……………………………………………..……………………………… 91 4.3. Rehber Öğretmenlerin Okul İklimi Algılarının Çeşitli Demografik Değişkenler Açısından Analiz Sonuçları ………………………………………….. 92 4.4. Rehber Öğretmenlerin Sürekli Kaygı Düzeylerinin Çeşitli Demografik Değişkenler Açısından Analiz Sonuçları ………………………………………… 120 4.5. Rehber Öğretmenlerin Okul İklimi Algıları ile Sürekli Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişki ………………………….………………………………………… 124 v BÖLÜM V ………………………….……………………………………………… 126 SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER ………………………………………… 126 5.1. Sonuç ve Tartışma ……………………..………………………………… 126 5.2. Öneriler ……………………..……………………………………………… 130 KAYNAKÇA ……………………..……………………………………………… 132 EKLER ……………………..……………………………….…………………… 138 1. Kişisel Bilgi Formu ……………….…………………….…………………… 139 2. Spielberger Sürekli Kaygı Ölçeği ……………….……………………….…… 140 3. Örgütsel İklimi Betimleme Anketi ……………………………………………. 141 4. İzin Belgesi …………………………………………………………………. 143 vi TABLOLAR LİSTESİ s. Tablo 1. Örgüt İklimi ve Örgüt Kültürünün Özelliklerinin Karşılaştırılması ……… 13 Tablo 2. Okul İklimi Tipolojileri …………………………………………………….. 24 Tablo 3. Okul İklimi ile Bir Bağımsız Değişken Arasındaki Araştırma Bulguları …... 29 Tablo 4. Sağlıklı ve Sağlıksız Okulların Özellikleri …………………………………. 30 Tablo 5: İşle İlgili Değişik Seviyelerdeki Stresin Temel Sonuçları …………………. 48 Tablo 6. Çeşitli Araştırmalarda Belirtilen Öğretmen Kaygı Kaynakları …………….. 51 Tablo 7. Rehber Öğretmenlerin Cinsiyeti Değişkeni için Değişkeni için f , %, % gec 83 ve % Değerleri …………………………………………………….. yig Tablo 8. Rehber Öğretmenlerin İlçe Değişkeni için f , %, % ve % Değerleri .. 83 gec yig Tablo 9. Örgütsel İklimin Boyutları …………………………………………………. 86 Tablo 10. Rehber Öğretmenlerin Yaş Grubu Değişkeni f , %, % ve % gec yig 89 Değerleri ………………………………………………………………… Tablo 11. Rehber Öğretmenlerin Medeni Durum Değişkeni f , %, % ve % gec yig 89 Değerleri ………………………………………………………………… Tablo 12. Rehber Öğretmenlerin Mezun Oldukları Bölüm Değişkeni için f , %, 90 % ve % Değerleri ………..………………………………………… gec yig Tablo 13. Rehber Öğretmenlerin Çalıştıkları Eğitim Kurumu Değişkeni için f , %, 90 % ve % Değerleri ……….………………………………………… gec yig Tablo 14. Rehber Öğretmenlerin Kıdem Değişkeni için f , %, % ve gec 90 % Değerleri …………………………………………………………… yig Tablo 15. Rehber Öğretmenlerin Görev Yaptıkları Okuldaki Kıdem Değişkeni f , 91 %, % ve % Değerleri ……………………………………………… gec yig Tablo 16. Rehber Öğretmenlerin Okul İmkanlarını Değerlendirme Değişkenine f , 91 %, % ve % Değerleri ……………………………………………… gec yig Tablo 17. Sürekli Kaygı ve Okul İklimi Alt Boyutlarına Ait N , x, Sh ve x 92 ssDeğerleri ……………………………………………………………... Tablo 18. Okul İklimi Alt Boyut Puanlarının Cinsiyet Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Bağımsız Grup t Testi 93 Sonuçları ……............................................................................................. Tablo 19. Okul İklimi Çözülme Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 93 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları …………………………………… vii Tablo 20. Okul İklimi Engellenme Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 94 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları …………………………………… Tablo 21. Okul İklimi Moral Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 94 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ………………………………….. Tablo 23. Okul İklimi Yüksekten Bakma Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 95 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 24. Okul İklimi Yakından Kontrol Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 95 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 25. Okul İklimi-İşe Dönüklük Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 96 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ………………………………….. Tablo 26. Okul İklimi-İşe Dönüklük Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Hangi Alt Gruplar Arasında Farklılaştığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonrası Post-Hoc LSD 96 Testi Sonuçları ………………………………………………………...…. Tablo 27. Okul İklimi- Anlayış Gösterme Alt Boyutu Puanlarının Yaş Grubu Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 97 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 28. Okul İklimi Çözülme Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 97 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları …………………………………… Tablo 29. Okul İklimi Engellenme Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 98 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları …………………………………. Tablo 30. Okul İklimi Moral Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 98 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ………………………………….. Tablo 31. Okul İklimi Moral Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Hangi Alt Gruplar Arasında Farklılaştığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonrası Post-Hoc LSD Testi 98 Sonuçları ………………………………………………………………… Tablo 32. Okul İklimi Samimiyet Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 99 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları …………………………………. Tablo 33. Okul İklimi Yüksekten Bakma Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 99 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 34. Okul İklimi Yakından Kontrol Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 100 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 35. Okul İklimi İşe Dönüklük Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 100 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları …………………………………… Tablo 36. Okul İklimi Anlayış Gösterme Alt Boyutu Puanlarının Kıdem Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 100 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… viii Tablo 37. Okul İklimi Çözülme Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 101 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 38. Okul İklimi Engellenme Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 101 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 39. Okul İklimi -Engellenme Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Hangi Alt Gruplar Arasında Farklılaştığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) 102 Sonrası Post-Hoc LSD Testi Sonuçları ………………………………… Tablo 40. Okul İklimi Moral Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 102 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ……………… Tablo 41. Okul İklimi -Moral Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Hangi Alt Gruplar Arasında Farklılaştığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) 103 Sonrası Post-Hoc LSD Testi Sonuçları ………………………………… Tablo 42. Okul İklimi Samimiyet Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 103 Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları……………... Tablo 43. Okul İklimi Yüksekten Bakma Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) 104 Sonuçları …………………………………………………………………. Tablo 44. Okul İklimi Yakından Kontrol Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) 104 Sonuçları …………………………………………………………………. Tablo 45. Okul İklimi İşe Dönüklük Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) 105 Sonuçları …………………………………………………………………. Tablo 46. Okul İklimi Anlayış Gösterme Alt Boyutu Puanlarının Mevcut Okulda Çalışma Süresi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) 105 Sonuçları …………………………………………………………………. Tablo 47 Okul İklimi Alt Boyut Puanlarının Medeni Durum Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Bağımsız Grup t 106 Testi Sonuçları …………………………………………………………… Tablo 48 Okul İklimi Alt Boyut Puanlarının Çalıştıkları Kurumun Düzeyi Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere 107 Yapılan Bağımsız Grup t Testi Sonuçları ………………………………... Tablo 49 Okul İklimi Alt Boyut Puanlarının Mezun Olunan Bölüm Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Bağımsız 108 Grup t Testi Sonuçları …………………………………………………… Tablo 50. Okul İklimi Çözülme Alt Boyutu Puanlarının Çalışılan İlçe Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü 108 Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları ………….…………………….. ix
Description:The list of books you might like
