Raamwerk Lichamelijke en Seksuele Integriteit en Beleid in de Sport

86 Pages·2012·3.63 MB·Dutch

Raamwerk Lichamelijke
en Seksuele Integriteit
en Beleid in de Sport
Kwaliteit, preventie en reactie
in jouw sportorganisatie
December 2012
open
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
Sensoa
Sensoa bevordert als expertisecentrum de seksuele gezondheid in Onze concrete dienstverlening neemt verschillende vormen aan. Profes-
Vlaanderen. De kernthema’s van Sensoa zijn relationele en seksuele sionelen kunnen bij Sensoa Vorming terecht voor opleiding, bijscholing
President building, vorming, preventie van soa en hiv, preventie van ongeplande zwan- of vorming op maat rond seksualiteit, relationele en seksuele vorming
gerschappen, preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik. Wie op zoek is naar kwaliteitsvol educatief mate-
Vijfde verdieping,
en de integratie van mensen met hiv. Deze thema’s behandelen we riaal om relationele en seksuele vorming te geven kan een beroep doen
F.Rooseveltplaats 12
vanuit een positieve benadering van seksualiteit. op de leermiddelenbank van Sensoa en www.seksuelevorming.be. Men-
2060 Antwerpen sen met hiv en hun omgeving kunnen terecht bij Sensoa Positief voor
Tel.: [phone] We werken op verschillende manieren voor uiteenlopende doel- ondersteuning, lotgenotencontact en alle mogelijke informatie over
groepen zoals het brede publiek, jongeren (en de professionelen die leven met hiv. Informatie over diverse aspecten van seksuele gezond-
www.sensoa.be
zich naar jongeren richten), homomannen, kwetsbare migranten en heid staat op onze websites www.seksualiteit.be, www.allesoverseks.be
www.seksuelevorming.be
mensen met hiv. We stimuleren ook beleidsmakers om aandacht te (voor jongeren), www.mannenseks.be (voor homomannen) en
hebben voor seksuele en reproductieve gezondheid in het interna- www.levenmethiv.be (voor mensen met hiv , hun omgeving en mensen die
tionale beleid. werken met hiv). Organisatie-info is terug te vinden op  www.sensoa.be.
Child Focus
Child Focus is de Stichting voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Voor meldingen van of vragen over een verdwijning, een ontvoe-
Kinderen, een stichting van openbaar nut. Sinds 1998 stelt Child Fo- ring of seksueel misbruik bestaat het gratis noodnummer 116000.
cus zeven dagen per week, de klok rond en zowel nationaal als inter- Jongeren met vragen over seksueel misbruik kunnen chatten via
Houba de nationaal, alles in het werk om vermiste kinderen terug te vinden en www.nupraatikerover.be. Mensen die kinderpornografie detecteren
Strooperlaan 292 seksuele uitbuiting van kinderen te bestrijden. op het internet kunnen dit anoniem melden op het burgerlijk meld-
punt www.stopchildporno.be. Child Focus beheert ook de website
1020 Brussel
Child Focus is voor deze fenomenen enerzijds werkzaam als meld- www.clicksafe.be, boordevol informatie over veilig en verantwoord
Tel.: [phone]
punt en anderzijds als expertisecentrum dat studies en preventie- internetgebruik voor kinderen en jongeren, en met links naar een
www.childfocus.be materiaal ontwikkelt. hulplijn over veilig internet.
Titel: Raamwerk Lichamelijke en Seksuele Integriteit en Beleid in de Sport. Kwaliteit, preventie en reactie in jouw organisatie. / Auteurs: Erika Frans en Astrid
De Bruycker / Verantwoordelijke uitgever: Christine Claus, secretaris-generaal Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, Arenbergstraat 9, 1000 Brussel /
Depotnummer: D/2012/3241/293/ Datum: december 2012
© Sensoa & Child Focus, 2012
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
1 1 Woord vooraf
2 Managementsamenvatting
2
3 Woordenlijst
Hoe
3
navigeren? Vooraf
1 1 Inhoud en doel
Een
2 2 Motivering en situering
Raamwerk Lichamelijke beleidsvisie op
1 een woord van dank 1 3 3 Drie beleidsniveaus
en Seksuele Integriteit lichamelijke
Slot
4 Uitgangspunten voor
2 Referentielijst 2 en Beleid in de Sport en seksuele 4
een beleid
Kwaliteit, preventie en reactie
integriteit
5
in jouw sportorganisatie 5 Beleidsdomeinen
6 6 een planning maken
Achtergrond- Beleidsinstru- 1
1 Leidraad
2
1 engagementsverklaring ter bescherming informatie menten 2 Uitgangspunten
1
3
van de seksuele integriteit van de 3 Vlaggensysteem
minderjarige in de sportsector 4 4 Beleidsmatrix: aandachtspunten en acties voor
2 5 sportorganisaties
6
2 Beroepsgeheim, discretieplicht en aangifteplicht 5 Competentiechecklist
3 7
binnen de sportorganisatie 8 6 profiel Aanspreekpersoon Integriteit
4 9
11 10 7 Checklist omgangsregels
3 normatieve lijst seksuele ontwikkeling 8 Gedragscode voor sportbegeleiders
9 Signalenlijst
4 Denkkaders 10 Handelingsprotocol
11 Wegwijzer
CCOONNTTAACCTT
IINNFFOOSS MMEENNUU HHeellpp ZZoooomm iinn ZZoooomm oouutt FFuullll ssccrreeeenn DDoowwnnllooaaDD
aa pprriinnttaabbllee
vveerrssiioonn
Hoe navigeren?
informatie/ menu/ inzoomen / volledig scherm /
contact help uitzoomen download de
afdrukbare versie
vorige/volgende pagina
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
VooRAF
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
1 Woord vooraf
Beste, dere volwassenen die verantwoordelijk zijn voor minderjarigen.
Ook de sportsector moet zich dus inspannen om te voorkomen
Graag stel ik u voor: het Raamwerk Lichamelijke en Seksuele dat kinderen te maken krijgen met seksueel grensoverschrij-
Integriteit en Beleid in de Sport. Op 29 februari 2012 heb ik sa- dend gedrag, en als preventie faalt moet er een beleid zijn dat
men met de sector een engagementsverklaring ondertekend aangeeft hoe je correct kunt reageren.
over initiatieven om de seksuele integriteit van de minderjarige
sporter optimaal te beschermen. Dit raamwerk geeft aan wat Het is belangrijk dat trainers en andere medewerkers van sportver-
op dat gebied nodig en mogelijk is. enigingen de grote lijnen kennen van de seksuele ontwikkeling die
kinderen doormaken. Dan weten ze wat ze mogen verwachten van
Lang niet alle sportorganisaties hebben al een beleid om de li- minderjarige sporters en wat niet. Verder moeten sportbegeleiders
chamelijke en seksuele integriteit van kinderen en jongeren te extra alert zijn als het gaat over lichamelijke contacten of seksueel
beschermen. Dat is begrijpelijk: sportorganisaties willen vooral getinte situaties waarbij naast kinderen ook volwassenen betrokken
sport organiseren en zijn meestal niet actief of bewust bezig zijn. Sportbegeleiders onderling kunnen afspraken maken en samen
met een thema als lichamelijke en seksuele integriteit. Vaak grenzen trekken. Zo weten ze wat hen te doen staat als er vragen,
wordt pas iets ondernomen als er een probleem is. klachten of meldingen zijn. De kans dat een sportbegeleider daar
ooit mee geconfronteerd wordt, is reëel. Het Kinderrechtencom-
De maatschappij aanvaardt niet dat kinderen het slachtoffer missariaat heeft een onderzoek gedaan waarin jongeren informatie
worden van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ouders wa- gaven over sportclubs. 10 % van hen verklaarde dat ze daar in aan-
ken over hun kinderen en verwachten precies hetzelfde van an- raking waren gekomen met seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Vooraf | 6
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
Het probleem is delicaat en ingewikkeld, maar het hoeft niet in- We hebben nu een kader waarmee sportorganisaties op diverse
gewikkeld te zijn om er wat aan te doen. Met voorlichting, ver- niveaus – binnen en buiten de overheid, koepelorganisaties, fe-
antwoordelijkheidsgevoel en duidelijke afspraken kunnen veel deraties, sportclubs… – een beleid kunnen ontwikkelen of een
problemen voorkomen worden. Een deel van de wijsheid is ove- bestaand beleid up-to-date kunnen brengen. Het raamwerk
rigens het vermogen om te merken wanneer een probleem de omvat een modelvisie, allerlei instrumenten en achtergrondin-
mogelijkheden van een club te boven gaat en het tijd is om hulp formatie. Het is de bedoeling dat alle betrokkenen nagaan hoe
van buitenaf in te roepen. Vast staat dat onverschilligheid of on- ze dat raamwerk kunnen toepassen. Clubs die daarvoor kiezen,
bekendheid met dit onderwerp kwalijke gevolgen kan hebben. kunnen het zelf in de praktijk brengen. Sportfederaties en ande-
Als een inbreuk op de lichamelijke of seksuele integriteit van re koepels kunnen er een beleid mee maken of bijsturen en hun
een minderjarige niet wordt (h)erkend, kan dat de wonden nog leden helpen om het in de club te gebruiken. Maar het raam-
dieper maken. Maar ook omgekeerd: overdreven of onterechte werk is ook richtinggevend voor organisatoren van sportactivi-
reacties kunnen eveneens ontwrichtend zijn voor kinderen en teiten waaraan minderjarigen buiten clubverband deelnemen.
volwassenen.
Het komt er op aan dat we als sportverantwoordelijkheden hel-
Een beleid maken hierover vergt deskundigheid. Daarom heb ik de dere afspraken maken over de manier waarop we de lichame-
opdracht gegeven om een informatiepakket van Sensoa en Child lijke en seksuele integriteit van minderjarigen in een sportom-
Focus dat al bestond in het algemeen, te vertalen naar sport, zo- geving kunnen vrijwaren. De sportende jeugd verdient dat.
dat sportfederaties, clubbestuurders en andere jeugdsportwer-
kers ermee aan de slag kunnen. Dat is intussen gebeurd en ik
wens de werkgroep die dat heeft waargemaakt proficiat. philippe Muyters, Vlaams minister van Sport
Vooraf | 7
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
2 Managementsamenvatting 3 Woordenlijst
Dit Raamwerk Lichamelijke en Seksuele Integriteit en Beleid om hiaten op te sporen en op te vullen in het beleid Kwaliteitsbeleid
is een werkdocument dat sportorganisaties kan helpen bij rond competentiebevordering; Een kwaliteitsbeleid geeft rond zorg, educatie, huisre-
het uitwerken of aanvullen van een beleid rond lichamelij- f. een profiel van een Aanspreekpersoon Integriteit; gels, accommodatie, deskundigheid en communicatie
ke en seksuele integriteit. Voor elke context zullen telkens g. een checklist voor omgangsregels; een voorwaardenscheppend kader voor lichamelijke
andere elementen meer of minder bruikbaar zijn en kan je h. een gedragscode: een instrument om de verwach- en seksuele integriteit binnen een sportorganisatie.
de verschillende onderdelen aanpassen aan je eigen be- tingen naar begeleiders met betrekking tot licha-
hoeften. Het Raamwerk bestaat uit drie grote onderdelen. melijke en seksuele integriteit te formuleren; Preventiebeleid
i. een overzicht van risicovergrotende factoren en een Een preventiebeleid bouwt verder op een kwaliteitsbe-
1. Een modelvisie voor het beleid, vertaald in uit- signalenlijst om signalen met betrekking tot seksu- leid, maar gaat dieper in op het vermijden van risico’s.
gangspunten op drie beleidsniveaus (kwaliteit, pre- eel misbruik te kunnen detecteren en inschatten;
ventie en reactie) die verder geconcretiseerd moe- j. een handelingsprotocol: een stapsgewijs voorstel Reactiebeleid
ten worden in doelstellingen per beleidsdomein tot handelen bij een vermoeden, een onthulling of Een reactiebeleid bouwt verder op het preventiebeleid
(zorg en educatie, huisregels en accommodatie, een vaststelling van seksueel misbruik of ander sek- en bepaalt hoe met een incident kan worden omgegaan.
deskundigheid van begeleiders en communicatie). sueel grensoverschrijdend gedrag;
k. een wegwijzer met adressen en contactgegevens Sportorganisatie
2. Instrumenten die het beleid toepasbaar maken in waarnaar je jonge sporters en begeleiders kan Elke organisatie die tot doel heeft een of meer sport-
de praktijk: doorverwijzen of waar je zelf terecht kan voor ad- activiteiten te organiseren, de deelname eraan mo-
a. een leidraad: hier kan je ideeën opdoen over hoe je vies en ondersteuning. gelijk te maken, of in dat verband als leidende, be-
aan de slag kan gaan om een beleid op te stellen en geleidende of ondersteunende instantie op te treden
te implementeren, het proces te beheren en valkui- 3. Achtergrondinformatie: (zoals een sportfederatie, sportdienst, sportvereni-
len te vermijden; a. engagementsverklaring van 29 februari 2012 ter ging, sportclub, sportaccommodatie, sportinfrastruc-
b. uitgangspunten voor een beleidsvisie en een topi- bescherming van de seksuele integriteit van de tuur, zwembad, sportcentrum-/recreatiedomein, na-
clijst die je kunnen helpen de huidige situatie in te minderjarige in de sportsector; schoolse sportorganisatie, sportkamp…).
schatten; b. beroepsgeheim, discretieplicht en aangifteplicht;
c. het Vlaggensysteem: een methode die kan helpen c. de normatieve lijst seksuele ontwikkeling, die je een Sportfederatie
om een visie te ontwikkelen vanuit concrete situ- idee geeft van leeftijdgebonden seksueel gedrag; Groepering van sportorganisaties.
aties met betrekking tot lichamelijke en seksuele d. denkkaders waarop een beleid over lichamelijke
integriteit en seksuele integriteit kan worden gebouwd, met Sportdienst
d. een uitgewerkte beleidsmatrix met suggesties voor links naar extra bronnenmateriaal. Instantie binnen een gemeentebestuur, provincie-
mogelijke aandachtspunten en acties; bestuur of de Vlaamse Gemeenschapscommissie
e. een competentiechecklist voor begeleiders, die kan die instaat voor de voorbereiding, de coördinatie,
gebruikt worden als een zelftest of als instrument de uitvoering en de evaluatie van het sportbeleid.
Vooraf | 8
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
Sportvereniging Externen non-verbale of fysieke zin, waarbij aan één of meer-
Een groepering van mensen die zich structureel en Externen zijn personen die zich niet binnen de sport- dere van de volgende zes criteria niet wordt voldaan:
duurzaam heeft georganiseerd met als primaire organisatie bevinden, maar in meer of mindere mate (1) wederzijdse toestemming, (2) vrijwilligheid, (3)
doelstelling de beoefening van sport. kunnen betrokken zijn: ouders en familie, maar ook gelijkwaardigheid, (4) leeftijds- of ontwikkelingsade-
minder betrokken externen zoals partnerorganisaties. quaat, (5) contextadequaat en (6) zelfrespect.
Sportactiviteit
Elke voorbereiding op, initiatief tot of vorm van Aanspreekpersoon Integriteit (API) Seksueel misbruik
sportbeoefening met recreatieve, competitieve of De Aanspreekpersoon Integriteit (API) is binnen de Seksueel misbruik is elke vorm van seksueel grens-
demonstratieve doeleinden, binnen een sportorga- sportorganisatie het eerste aanspreekpunt voor wie overschrijdend gedrag, in verbale, non-verbale of
nisatie of in anders georganiseerd verband. een vraag, opmerking, klacht of andere boodschap fysieke zin, opzettelijk of onopzettelijk (bijvoorbeeld
heeft in verband met seksueel grensoverschrijdend misbruik onder jonge kinderen), waar geen weder-
Anders georganiseerde sport gedrag en lichamelijke en seksuele integriteit. De API zijdse toestemming voor bestaat, en/of die op een
Sport die voornamelijk buiten de praktijk van een luistert naar de vraag of het verhaal en verwijst de of andere manier is afgedwongen, en/of waar het
sportorganisatie plaatsvindt. Anders georganiseer- melder door wanneer nodig of verleent advies bij de slachtoffer veel jonger is of in een afhankelijke relatie
de sport kan natuurlijk wel gebruik maken van en mogelijke vervolgstappen, zonder zich inhoudelijk staat.
plaatsvinden in sporthallen, zwembaden of recrea- in de zaak te verdiepen of aan waarheidsvinding te
tiedomeinen, maar dan buiten de verantwoordelijk- doen. Verder kan de API ook preventieactiviteiten uit-
heid van een sportorganisatie of sportvereniging. voeren binnen de organisatie en adviezen formuleren
met betrekking tot dit thema. De functie API is niet te
Begeleider verwarren met de functie vertrouwenspersoon, zoals
Elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die, al die vb. in het bedrijfsleven bestaat. Vertrouwensper-
dan niet permanent, sporters of sportorganisaties sonen kunnen zich wel verdiepen in klachten.
ondersteunt of begeleidt bij de organisatie van, de
deelneming aan of de voorbereiding op sportactivi- Gedragscode
teiten (zoals een trainer, begeleider, coach, lesgever, Een bundeling van afspraken, richtlijnen of regels met
monitor, redder, beheerder sportaccommodatie, be- betrekking tot wenselijke gedragingen of omgangsvor-
stuurder sportorganisatie, jeugdsportcoördinator, men, eventueel gespecificeerd naar doelgroepen zoals
sportarts, sportparamedicus, lesgever naschoolse sporters, trainers, supporters, ouders of bestuurs-
sport, zaalwachter, jurylid, scheidsrechter, onder- leden. In de sport bestaan er al langer gedragscodes
houdspersoneel…). op het vlak van ethiek, bijvoorbeeld rond fair play of
de rechten van het kind (vb. Panathlonverklaring over
Sporter ethiek in de jeugdsport).
Elke persoon die een sportactiviteit beoefent.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Jonge sporter Seksueel grensoverschrijdend gedrag is elke vorm van
Elke sporter jonger dan 18 jaar. seksueel gedrag of seksuele toenadering, in verbale,
Vooraf | 9
CONTACT
INFOS MENU Help Zoom in Zoom out Full screen DownloaD
a printable
version
een BeLeIDSVISIe
op LICHAMeLIjke en
SekSUeLe InteGRIteIt