PRİMİPAR ve MULTİPARLARIN DERİ HİJYENİNE AİT BİLGiLERiNİN

48 Pages·2014·1.38 MB·Turkish

1.
1
' .. · ',. ._. ...... .
: ...
• • ."f
'.
.
. '
.•
.,
T.C.
• • 1 • ~. . .. •
.
ISTANBUL ÜNiVERSiTESi '
SAGLIK BiLiMLERi ENSTiTÜSÜ
Yönetici : Vard. Doç. Dr. Necmiye SABUNCU·
i
POSTPARTUM DÖNEMİNDE
PRİMİPAR ve MULTİPARLARIN DERİ
HİJYENİNE AİT BİLGiLERiNİN
ARAŞTIRILMASI
'·J
Yüksek Lisans Tezi
..
ı
j.
!· Özlem Gürkan
j
. 1
1
1
/"ı ,,.. ··- . . -·- 1 ·' ---· .. :
lstanbul - 1 985
.. ...
'~
T. C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SAÖLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Yönetici: Yard. Doç. Dr. Necmiye SABUNCU
POSTPARTUM
DÖNEMİNDE
PRİMİPAR ve MULT1İPARLARIN DERİ
. HİJYENİNE AİT BİLGİLERİNİN
ARAŞTIRILMASI
/
Yüksek Lisans Tezi
Özlem Gürkan
..
İstanbul - 1985
ÖNSÖZ
Yüksek Lisans Eğitim Proğramının planlanması ve yü
rütülmesini sağlayan istanbul Üniversitesi Florence Nightingale
Hemşirelik Yüksek Okulu Müdürü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı Baş­
kanı hocam Sayın Doç.Dr. Perihan Velioğlu'na şükranlarımı suna-
rım.
istanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Mü
dürü hocam Sayın Prof. Dr. A. Sevim Devrim'e teşekkür ederim.
Tezimi yöneten, çok değerli yardımları ile beni yön
lendirerek, çalışmalarımın kolaylıkla sonuçlanmasında büyük ça
ba ve desteğini gördüğüm istanbul üniversitesi Hemşirelik Yüksek
Okulu Müdür Yardımcısı, hocam Sayın Yar.Doç.Dr. Necmiye Sabun
cu 'ya en derin teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.
Tezimin istatistiksel aşamasında yardımını gördüğüm
Sayın Doç. Dr. Hilmi Sabuncu'ya, çalışmalarımı gerçekleştirdi­
ğim İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve
Doğum yönetici ve çalışanlarına, araştırmaya katılan annele
re teşekkür ederim.
Ayrıca, beni manevi olarak destekleyen klinik yöne
ticilerime ve bütün arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim.
Özlem Gürkan
İ Ç İ N D E K İ L E ~
SAl'"FA
Gt• . :ı.tş. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • . .. ı
GENillL \İLGİ Ll!;J. •••••••••••••••••••••••••••• 4
- ~·,1ATB."<.Y AL VJt, ·:··li~'l'O D •••••••••• • •••••••••••• •ılı.
·:; ULGULA.d. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • l 5
Tı:h;" '4J'-·rI Şı1\Ll.. ••••••••••••••••••••••••••••••• ı4''1W 7
- SONUÇ •••• • •••• •••.,•,,• ••• ,,,,,,, ••• ,.,, ,JO
özE·r. · Jl
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
- s ur-IHAi:ly • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 3 .'.3
- ICAYN.Al{Lfü~. • • •• • •• • • • • • ••• • • • • • • •• ·• •••••• • J 5
özG~çı~r.tş ••••••••••••••••••••••••••••••••• Jn
- EICLER , , , , , , , • , • , , , , , , , , , , , , , , , • • • , • , , •••• 3 ~J
-· G İ rt 1 ş
n
Dünya Sağlık Örgiitüne göre sağlık, yalnız ha'3 talık ve
sakatlığın olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden
tam bir iyilik halidir" şeklinde tanJJnlanmıştır llO, 20 ).
Beden hareketleri, yorgunluk, ~inlen.111e, giyiııı, temizlik,
:~ğiı69i~
beslenme gibi :faktörleri kapsayan'v önemli bir bölümünü
meydana getirir. Bu nedenlerle sağlığın korunması ve sürdürülme
sinde önemli bir yeri olan kişisel hijyen, kişi ve bu kişinin
eğitim düzeyi, sağlığın korunması ve geliştirlmesinde önemli bir
:faktördür.
Bğitim, daha ileri ve varlıkla. bir toplumu destek:ler.ıek
amacı ile y~ni :fikir, bilgi ve becerilerin kazandırılması, be
nimsetilmesi ve uygulatılması için, belirli bir plan ve prog
ra.rn_çerçevesi 'içinde, bilinçli olarak yürütülen ça~ıaların tümü
dür (10).
~ğitiın programları, öğrenim süreci gioi, toplumun gerek
sinimine yanıt verebilen dinaınil:: bir süreçtir. Toplumun sağlık
gereksinimlerinin, sağlık bilimleri programlarında yansıması
(22).
açık olarak gözlenebilmelidir Sağlık gereksinimleri, ülke
~
den iilkeye, hatta yörelereV :farklılıklar gösterir.
Sağlıklı bir yaşam iç in birey ve toplumların bedensel,
ruhsal ve sosyal işlevlerini yerine getirebilmeleri, u:rumlu
ve etkin ilişkiler kurarak, sağlıklı alışkanlıklar kazanmaları
gereklidir.
-1-
..
Çeşitli hastalık türlerine ve ölüm etmenlerine karşı,
toplumun koruyucu önlemleri_ ilkel kalabilir ve toplumsal alış­
kanlıkların ötesine geçemeyebilir; Bu tür alışkanlıklar toplu
ma verilen eğitimin yetersizliğinden ve etkinsizliğinrl.en kay
•
naklanır
.•
temel ilkelerini bilen ve toplumsal
Sağlığın kaynakları
kullanan toplumlarda uirey, daha sağlıklı, daha mutlu, ve daha
uzun yaşar. 'roplunıun eğitsel diizeyi yükseldikçe, mor·t.alite ve
mori)idi te
oranının düştüğü yapılan araştırmalarla saptanmıştır.
( 4).
ifortali te ve ınorbidi te oranını etkileyen bir diğeL' et
men de sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılınas ıdır. Bu da iyi
bir örgütlenme ile sağlanabilecektir.
İs tat is tiks el değerlendirmelerde, gelişmekte olan ülke
ler düzeyinde l)ulunan ü1kemiz için de özellikle sağlık alanın­
da eğitim yetersizliği i:lüyük bir sorundur ve öncelilcle çözüm
beklemektedir.
Kişilerin :f'i·ziksel, men.tal ve duygusal büyüme ve gelişi­
minin sağlıklı olabilmesi, ancak yeterli düzeyde sağlık eğitimi
uygulamalarına h_ağlıdır. Ya.pılan eğitim ile insanların sağlık­
larını korumak ve geliştirmek için gerekli önlemleri bir alış­
kanlık halinde kazandırmak gerekir.
Topluma uygul.anacak sağlık eğitimi programının oaşarıya
ulaşabilmesi, öncelikle toplumun gereksinimlerinin saptanması,
programa toplumsal ve bireysel katılımın sağlanması, toplumt.1
tüm Özellikleri ile tanıyan bir kişinin eğitim kqnularını gün
lük yaşam işlevlerine uyarlaması koşulları ile sağlanabilir.
Sağlık eğitimi uygulayacaJ<: kişi, yaşadığı kültürün, ken
dine özgü davranış modelinin yanısıra, pozi ti:r ':>ilimlerde de
.
)
- .<;, -
yeterli bilgiye, insan-çevre ilişkisi konusunda belirli bir
anlayışa sahip olınal;ı..dır. (4,22).
Sağlığın geliştirilmesi ve yürütülmesinde kişisel hije
nin önemli bir yeri olduğu kabul edilmiş olup, özellikle bunun
doğum yapa~ak kadınlarda kendi sağlığı ve bebek sağlığı yönün-
>
den önemli bir rol oynayacağı düşünülerek prinıipar.ve rnul"tipar-
ların bu konudaki \)ilgilerini ölçmek amacı ile araştırma plan
lanmıştır.
3
9 İ L G İ L E .ı.t
Gebelik, sperm-ovum :f'ertilizamyonu ile başlayan, kadında
pelc çok f'izyolojik ve psikolo,iik değişikliklerin oluştuğu, yak
laşık 40 ha:f'talık süreyi lcaps ayan oir dönemdir. Gebelik ve bu
nun sonucunda gerçekleşen doğum süreci ile puerperyum, ana ve
çocuğun sağlık sorunlarının bulunabileceği önemli di)nenılerdir.
':lu dönemlerde· dikkatli ve zamaninda yapılan bakım ve kontrol
lar, gelişebilecek risk f'aktBrlerinin önlenmesinde, normalden
sapmaların erken tanınması ve tedavisinde büyük rol oynar (7,8)·
Gebelikte, anne a.rganizmasında :fizyolojik ve psikolojik
birtakım değişiklikl.er meydana gelir. üunlar; amenore, oulantı
ve kusma, memelerdeki değişmeler, mesane ile ilgili belirtiler,
iştah artışı ve aşerme, sitrial.ar ve pigman·tasyon, psikolojik
değişiklikler gibi annenin if'adesine göre teşhis edil.en subjek
tif' belirtiler; karın çevresinde büyüme, vajinanın esneklilc
kazanınas~,utersusun büyümesi, Hegar ve Piskacek bulgul.arı diye
. adlandırılan gebeliğe özgü bulgular gibi muayene ile elde edi-
len objektif' bulgul.ar; ç.k.s 1nin duyulması, çocuk kısımlarını
palpasyonu, çocuk hareketleri, ult:ı::ason ile çocuk: başı ve diğer
kısımların tespiti, immunolojik ve biyolojik testler gibi gebe
liğin kesin bulguları ol.an pozitif' btl.gulardır {2,3,6;.12,ı5~ıs).
Gebeliğin anne organizmasında yaptığı, rahatsız edici
f'akat patalojik olmayan bazı şikayetler görülebilir, Bunlar,
bulantı ve kusma, aşerme ve pika, mide yanması ve geğirme, lcon~
4
. tipasyon ve meteorizm, baş dijnmesi, bayılma, sık idrara çıkma,
bel ve kasık ağrıları, hemoroid ve varisler,.a...~ıntıl~, ödem_
ve adale krampları, uyku hali ve yorgunıuk hissi gi:)i duruın­
11 '' laı"'dır . ( 6 , 15 ) • . '
1
1
1
,. Gebelikte hemşirenin amacı, gebenin sağlık standartları-
nı yükseltmek, :fetüsün hayatını güvence a~tına almak, anneye
eğitim ve açıklamada ~)ulunınak, gebelik, doğum anı ve doğum son
rası pro=1lemlerini azalt.rııb:lctı:ı;-. 'Beslen.'1ıe, vücut hijyeni, diş
o<.ı.kırııı, istirahat ve uyku, giyim, evli1ik ili§kileri, alkol ve
sigara gibi kötü alışkanlıklar, egzersiz ve aktivitleri konu
sunda gebeye gerekli bilgilerin verilmesi yararlıdır (1~).
Pos tnatal devre (puerperium-pos tpartu."Il devre) bel)ek ve
pltı.sentanın doğması ile başlaya~ 6-8 ha:ftalık, genital organlar
ve anne organizmasında oluşan değişikliklerin g~belik öncesi
hale gelinceye kadar olan devreyi kc-.psayan :ınvolüsyo:r.9 rejeneras
yon ve laktasyon, olaylarının oluşturduğu devre olarak kabul
(S)·
edilmektedir.
Yeni doğan bebeğin gelişmesini sağlamak için gebelik sü
resince gelişen süt bezleri bu devrede lructasyona başlar.
Ovariwnlar da lohusalık devresinde :faaliyete geçerek do
ğumda oluşan yaraların iyileşmesine yardımcı olur; Bütün bun1ar
anneyi psikolojik baskı altında bulundurur. Bu nedenlerle anne
nin bu devrede çok dikkatli bir bakıma gerıeksiİıimi vardır •
.Puerı~·ei"yurn Devresinde iç organlarda görülen değişiklik;._
ler uterus, memeler, overler, vajinadaki değişikliklerdir.
Uterusun normal hacmine ve pozisyonuna dönmesi plasenta
nın atılmasından sonra hemen başlar ve trunamlanması yaklaşık 6
ha:ftayı alır. (16).
Memenin emzirme ile uyarılması sonucu uterusda kontralc-
5
; I" "o lüs'f-<> n
siyon oluşur. Bu sık kontroksiyonlar i-au±e-s-üsy-an işlemini h:LL:-
landırır.
:\ıenst.casyon , emzirmeyen kad~nlarda doğumu takiben 2.
;..
ayda ve emziren kadınlarda 3 ila 6 ay iç inde tekrar ·::>aşlar. Do-
ğum sonrası ilk menstruasyon diğer aylara göre daha farklıdır
.•
{16 ).
'
Bmzirmede hipofiz arka. -loD hormonlarından oks i tos in sal
gılanır. Oksitosin myoınetriumun kasılmasını sağlar, rJöylece
açık damar uçları kapanır ve uterusdaki yaralar iyileşir. Ute
rus-. eski haline dön"Ileyebilir. Bunun nedenleri hipof'iz arka
lot> hormonlar:ı. yetersizliği, loşianın atılamaması, colluın spa~­
ını ve uterusun yer değiştirmesidir.
Ovariuın ve tubalar, uterus kontra.ksiyonlarını ta..'tciben
eski pozisyonlarını alır. Hipererııi kaybolur. Overler lohusalık
süresince silr..lik ve hormonal faaliyetlerini yeniden kazanırlar.
.....
Lohusalık . devresinde ovulasyon ve m"<::nstra,.Syonunun baş-
laması annenin emzirmesine, genel durwııuna ve kaybettiği kan
miktarına bağlıdır.
Doğumda şi§en, gerilen ve incelen servix doğumdan sonra
yumuşak bir hal al:ı.r.. :Kont.r~iyonlar sonucu eski pozisyonuna
döner. Servikal kanal d~ğumda bir eli alabilecek büyüklüktedir.
Doğumdan 2-J gün sonra 2 parmak, 1 ha:fta sonra tek parmak girer.
Servixin internal ağzı normal hacmine döner, fak.at external a
ğız dilate olarak kalabilir.
Vajina involüsyonu daha yavaş seyreder ve vajina eski
şekline dönemez • .Pl~enta ve zarlar ayrıldıktan sonra uterus
içinde geniş bir yara oluşur. Myornotriuınun ko~ uteriye bakan
yüzünde :fibrin ve lökositlerden oluşan bir savunma barajı ku
rulur. Kanda os trojen seviyesi yüks elıneye başlar • .t3öylece utej...··
rusun iç yüzü epitelle örtülür. Birkaç ay sonra plasentanın
6