T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ) ANABİLİM DALI POZİTİF PSİKOLOJİ ve İSLAM DÜŞÜNÜRLERİNDE ERDEMLER Yüksek Lisans Tezi Halil İbrahim ÖZASMA Ankara-2016 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ) ANABİLİM DALI POZİTİF PSİKOLOJİ ve İSLAM DÜŞÜNÜRLERİNDE ERDEMLER Yüksek Lisans Tezi Halil İbrahim ÖZASMA Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mualla Yıldız Ankara-2016 TEZ ONAY SAYFASI T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ) ANABİLİM DALI POZİTİF PSİKOLOJİ ve İSLAM DÜŞÜNÜRLERİNDE ERDEMLER Yüksek Lisans Tezi Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Mualla Yıldız Tez Jürisi Üyeleri Adı ve Soyadı İmzası …………………………………… ………………………… …………………………………… ………………………… …………………………………… ………………………… Tez Sınavı Tarihi: ......../......../....... TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Bu belge ile bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim. Tezi Hazırlayan Öğrencinin Adı ve Soyadı Halil İbrahim Özasma İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... 1 KISALTMALAR ....................................................................................................... 6 GİRİŞ. ......................................................................................................................... 7 I. Araştırmanın Problemi .......................................................................................... 7 II. Araştırmanın Amacı ve Önemi ............................................................................ 8 III. AraştırmanınYöntemi ....................................................................................... 10 IV. Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları ............................................................. 11 V. Pozitif Psikoloji ................................................................................................. 11 I. BÖLÜM .......................................................................................................... 17 Erdemlerin Epistemolojik Temelleri ......................................................................... 17 1.1. Nefs ............................................................................................................. 17 1.2. Benlik .......................................................................................................... 24 1.3. Bilgi ............................................................................................................. 27 1.4. Niyet ve İrade .............................................................................................. 30 1.5. Vicdan ......................................................................................................... 36 1.6. Bilinç/ Şuur .................................................................................................. 42 1.7. Haz ve Acı ................................................................................................... 45 1.8. Mîzaç-Huy ................................................................................................... 48 1.9. Karakter ....................................................................................................... 50 1 1.10. İhtiyaç ve Güdü ........................................................................................ 52 1.11. Alışkanlık ................................................................................................. 53 II. BÖLÜM .......................................................................................................... 56 Erdemler ..................................................................................................................... 56 2.1. Erdemin Tanımı ............................................................................................... 56 2.2. Erdemlerin Kaynakları .................................................................................... 62 2.3. Hikmet ............................................................................................................. 67 2.4. Cesâret ............................................................................................................. 73 2.5. İffet .................................................................................................................. 81 2.6. Adâlet .............................................................................................................. 87 2.7. Erdemlerin Mükâfâtı Saâdet/ Mutluluk ........................................................... 96 III. Bölüm ............................................................................................................ 102 Pozitif Psikolojide Erdemler .................................................................................... 102 3.1. Pozitif Psikolojide Bilgi ve Hikmet ............................................................... 102 3.2. Pozitif Psikolojide Cesaret Erdemi ................................................................ 111 3.3. Pozitif Psikolojide Ölçülülük Erdemi ............................................................ 116 3.4. Pozitif Psikolojide Adalet Erdemi ................................................................. 122 3.5. Pozitif Psikolojide Mutluluk/Öznel İyilik Hâli ............................................. 126 3.6. Erdemlerin Psikolojik Sağlık İle İlişkisi Konulu Çalışmalar ........................ 131 SONUÇ ve ÖNERİLER ......................................................................................... 138 KAYNAKLAR ..................................................................................................... 143 2 ÖZET. ...................................................................................................................... 157 ABSRACT ................................................................................................................ 158 3 ÖNSÖZ Erdemler davranışlarda orta olan yolları bulmanın insanları aşırılıklardan koruyacağı ve onlara yaşadıkları hayatı daha düzenli ve dengeli bir şekilde sürdürerek iç huzurlarını yakalayabileceklerini vâdetmektedir. Psikoloji bilimi böyle insanları duygularını dengeleyebilmiş ve psikolojik açıdan sağlıklı saymaktadır. Bu bağlamda oataya koymaya çalıştığımız bu araştırmada kendi kültürel kaynaklarımızdan hareketle erdemli bir yaşayışın insanın psikolojik sağlığına katkısının ne düzeyde olduğu literal olarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Yüksek lisans eğitimimizi tamamlamaya çalıştığımız bu araştırmada, konu olarak erdemlerle psikolojik sağlık arasındaki ilişkinin araştırılması önerisini sunan, maddi, manevi desteğini üzerinde hissettiğim saygıdeğer hocam Prof. Dr. Öznur ÖZDOĞAN’a; çalışmanın erdemlerle alakalı olan kısımlarının, çalışmanın genel çerçevesinin oluşmasında büyük katkı sağlayan değerli hocam Prof. Dr. Müfit Selim SARUHAN’a, çalışmanın ortaya çıkmasında elinden gelen her türlü katkıyı usanmaksızın sağlayan saygıdeğer danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Mualla YILDIZ’a gönülden şükranlarımı sunarım. Çalışmamı hazırlarken üzerimden dularını eksik etmeyen muhterem babam ve anneme, sevgili kardeşlerime, yaptığı katkılarla ufuk açan muhterem Hocam Yrd. Doç. Dr. Hüsamettin Karataş’a, Yrd. Doç. Dr. Nurullah Yazar’a, önerileriyle her zaman destek olan Arş. Gör. İsa Ceylan’a, tezimi okuyup önemli katkılarda bulunan Arş. Gör. Betül Zengin’e, Arş. Gör. İsmail Akkoyunlu’ya yardımlarına başvurduğum diğer meslektaş ve arkadaşlarıma teşekkürü borç bilirim. Dualarını üzerimden eksik etmeyen sevgili annem, babam ve kardeşlerime, son olarak, çalışmamın 4 yoğunluğundan dolayı kendisine yeteri kadar vakit ayıramadığım, çocuklarıma bakmak gibi zahmetli bir işin üstesinden gelen sevgili eşim Büşra Özasma ve çalışmanın bu aşamaya gelmesinde katkısı olan herkese teşekkürü bir borç bilirim. 5 KISALTMALAR Ark. : Arkadaşları A.g.e. : Adı geçen eser C. : Cilt Çev. : Çeviren DİB. : Diyanet İşleri Başkanlığı Eds. : Editör Haz. : Hazırlayan S. : Sayı s./ss. : Sayfa/Sayfalar p./pp. : Sayfa/Sayfalar Tahk. : Tahkik T.D.K. : Türk Dil Kurumu Ter. : Tercüme Vol. : Volume 6
Description: