Podręcznik Frascati 2015 : Zalecenia dotyczące pozyskiwania i prezentowania danych z zakresu działalności badawczej i rozwojowej, Pomiar działalności naukowo-technicznej i innowacyjnej PDF
Preview Podręcznik Frascati 2015 : Zalecenia dotyczące pozyskiwania i prezentowania danych z zakresu działalności badawczej i rozwojowej, Pomiar działalności naukowo-technicznej i innowacyjnej
Pomiar działalności naukowo-technicznej i innowacyjnej Pomiar działalności naukowo-technicznej i innowacyjnej Podręcznik Frascati 2015 ZALECENIA DOTYCZĄCE POZYSKIWANIA I PREZENTOWANIA DANYCH Podręcznik Frascati 2015 P o Z ZAKRESU DZIAŁALNOŚCI BADAWCZEJ I ROZWOJOWEJ d r ę cz ZALECENIA DOTYCZĄCE POZYSKIWANIA n Spis treści ik F I PREZENTOWANIA DANYCH Z ZAKRESU r a sc DZIAŁALNOŚCI BADAWCZEJ I ROZWOJOWEJ Rozdział 1. Wprowadzenie do statystyki sfery B+R i Podręcznika Frascati a t i 2 0 1 Część I. Definicje i pomiar działalności B+R – zalecenia ogólne 5 R ozdział 2. Pojęcia i definicje dotyczące działalności B+R Z Rozdział 3. Sektory instytucjonalne i klasyfikacje na potrzeby statystyk działalności B+R AL E C Rozdział 4. Pomiar nakładów na działalność B+R: prowadzenie działalności E N i źródła finansowania IA D O R ozdział 5. Pomiar personelu B+R: osoby pracujące i współpracownicy zewnętrzni TY C Rozdział 6. Pomiar działalności B+R: metodyka i procedury ZĄ CE P O C zęść II. Pomiar działalności B+R: zalecenia dla poszczególnych sektorów Z Y S Rozdział 7. Działalności B+R w sektorze przediębiorstw K IW Rozdział 8. Działalności B+R w sektorze rządowym AN IA Rozdział 9. Działalności B+R w sektorze szkolnictwa wyższego I P R Rozdział 10. Działalności B+R w sektorze prywatnych instytucji niekomercyjnych E Z E R ozdział 11. Pomiar globalizacji w działalności B+R N T O W A N Część III. Pomiar wsparcia rządowego na rzecz działalności B+R IA D Rozdział 12. Środki budżetowe alokowane na działalność B+R A N Y Rozdział 13. Pomiar rządowych ulg podatkowych na działalność B+R C H Z Z A K R E S U D Z IA Ł A L N O Ś C I B + R ISBN 978-83-88718-97-7 Pomiar działalności naukowo-technicznej i inwestycyjnej Podręcznik Frascati 2015 ZALECENIA DOTYCZĄCE POZYSKIWANIA I PREZENTOWANIA DANYCH Z ZAKRESU DZIAŁALNOŚCI BADAWCZEJ I ROZWOJOWEJ Tłumaczenie opublikowane w porozumieniu z OECD. Nie jest to oficjalne tłumaczenie OECD. Jakość tłumaczenia i zgodność z oryginalnym tekstem należą do wyłącznej odpowiedzialności autorów tłumaczenia. W przypadku jakiejkolwiek rozbieżności między oryginalnym tekstem a tłumaczeniem, tylko tekst pierwotnej pracy będzie uważany za ważny. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Organem odpowiedzialnym za niniejszą publikację jest Sekretarz Generalny OECD. Opinie i argumenty wyrażone w niniejszej publikacji niekoniecznie odzwierciedlają oficjalne stanowisko OECD lub rządów jej państw członkowskich. Niniejszy dokument oraz wszystkie zawarte w nim mapy pozostają bez uszczerbku dla statusu lub suwerenności dowolnego terytorium, dla wytyczenia granic i granic międzynarodowych oraz dla nazwy dowolnego terytorium, miasta lub obszaru. Oryginalnie opublikowany przez OECD w języku angielskim pod tytułem: Frascati Manual 2015: Guidelines for Collecting and Reporting Data on Research and Experimental Development © 2015 OECD © 2018 Statistics Poland for this Polish edition ISBN 978-83-88718-97-7 Niniejszy podręcznik został zatwierdzony przez Komitet OECD ds. Polityki Naukowo-Technicznej (OECD Committee for Scientific and Technological Policy) oraz Komitet OECD ds. Statystyki i Polityki Statystycznej (OECD Committee for Statistics and Statistical Policy). Zdjęcia: Zdjęcie wykonane w lipcu 2011 r. w trakcie misji ICESCAPE „Wpływ klimatu na ekosystemy i chemię środowiska arktycznego Pacyfiku” (Impacts of Climate on EcoSystems and Chemistry of the Arctic Pacific Environment). Autorstwo zdjęcia: NASA/Kathryn Hansen – Flickr, https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/ Sprostowania do publikacji OECD znajdują się w Internecie pod adresem: www.oecd.org/publishing/corrigenda. Tłumaczenie na język polski na podstawie tekstu angielskiego oraz opracowanie słownika terminów i wykazu skrótów i skrótowców: Danuta Przepiórkowska Recenzja tłumaczenia: Joanna Betiuk, Grzegorz Galant, Mariola Jaśków, Marcin Kardas, Magdalena Mojsiewicz Skład: Jerzy Karolak Za jakość tłumaczenia na język polski oraz jego zgodność z tekstem oryginalnym odpowiada Główny Urząd Statystyczny. UWAGA: W niniejszym wydaniu dokonano zmian terminologicznych w stosunku do poprzednich wydań Podręcznika Frascati. Najważniejszą z nich jest zmiana polskiej nazwy jednego z sektorów. Government sector jest obecnie określany terminem „sektor rządowy” (poprzednio: sektor rządowy i samorządowy). Pozostałe terminy można znaleźć w słowniku terminów oraz w wykazie skrótów i skrótowców. © Główny Urząd Statystyczny 2018 przedmowa Przedmowa W pływ procesów tworzenia i rozpowszechniania wiedzy na wzrost gospodarczy i do- brobyt społeczny można zrozumieć tylko dzięki rzetelnej bazie dowodowej. Na prze- strzeni dziejów wyniki działalności badawczej i rozwojowej (B+R) na wiele sposobów zmieniały życie ludzi i społeczeństw, a także środowisko naturalne, którego ludzkość jest częścią. Świadomość tego faktu przyczyniła się do powstania wśród analityków i decydentów politycznych trwałego zapotrzebowania na dokumentowanie poziomu i charakteru zasobów ludzkich i finansowych przeznaczanych przez różne kraje, re- giony, firmy i instytucje na tego typu działalność – jest to pierwszy krok w kierunku zdobycia wiedzy o tym, jak kierować taką działalność ku pożądanym celom. Głównym celem niniejszego podręcznika jest wspieranie procesu budowania takiej bazy do- wodowej dzięki tworzeniu porównywalnych statystyk międzynarodowych i wspólnego języka pojęć. W czerwcu 1963 r. OECD zorganizowała spotkanie ekspertów krajowych specjalizują- cych się w zagadnieniach statystyki działalności badawczo-rozwojowej (B+R). Spo- tkanie to odbyło się w Villa Falcioneri we włoskiej miejscowości Frascati. Jego efek- tem była pierwsza oficjalna wersja „Proponowanych procedur standardowych dla badań statystycznych w zakresie działalności badawczo-rozwojowej”, znana szerzej jako Podręcznik Frascati. Niniejsza publikacja to siódme wydanie podręcznika, który pierwotnie powstał w dość odmiennym kontekście gospodarczym i politycznym w po- równaniu z dniem dzisiejszym. Choć od tamtej chwili minęło już ponad pięćdziesiąt lat, publikacja ta nadal zachowuje swoją istotną rolę, która wynika z rosnącego wciąż zainteresowania porównywaniem wysiłków w zakresie badań i rozwoju w różnych kra- jach oraz z poszukiwań najważniejszych cech charakteryzujących te wysiłki. Działal- ność badawcza i rozwojowa jest coraz częściej postrzegana jako wkład w innowacje w kontekście ogólnych wysiłków podejmowanych w globalnej gospodarce opartej na wiedzy, ale nadal odgrywa kluczową rolę i – ze względu na swoje unikatowe cechy – stanowi główny przedmiot polityki władz publicznych. Mimo iż głównym punktem wyjścia niniejszego podręcznika jest zapotrzebowanie na zagregowane wskaźniki po- równawcze, w tym wydaniu podkreślono również istotną rolę, jaką odgrywa dążenie do uzyskania bogatszego obrazu działalności badawczej i rozwojowej w skali makro, a to dzięki lepszemu poznaniu dynamiki i powiązań na poziomie mikro. Z tego wynika rola mikrodanych dotyczących działalności badawczej i rozwojowej w kontekstach in- nych niż tworzenie wskaźników zagregowanych, na przykład przy analizie ich wpływu na funkcjonowanie wielu podmiotów. PODRĘCZNIK FRASCATI 2015 © GUS 2018 3 przedmowa Mimo iż podręcznik jest dokumentem o charakterze specjalistycznym, stał się on jednocześnie fundamentem działań podejmowanych przez OECD w dążeniu do coraz lepszego zrozumienia roli nauki, techniki i innowacji poprzez analizę krajowych syste- mów badań i innowacji. Ponadto, ze względu na zawarte w nim uznane w świecie de- finicje działalności badawczej i rozwojowej oraz klasyfikacje czynności wchodzących w jej skład, podręcznik można traktować jako głos w debatach międzyrządowych na temat najlepszych praktyk w zakresie polityki naukowo-technicznej. Celem niniejsze- go podręcznika nie jest natomiast doradzanie w sprawie adekwatności celów polityki publicznej w oparciu o opisane tu wskaźniki i dane. Niniejsze wydanie stanowi bodaj najdalej zmienioną wersję pierwotnego podręcz- nika. Zawiera ono bardzo szczegółowe omówienie podstawowych zasad oraz prak- tyczne sugestie wskazujące, jak radzić sobie z coraz bardziej złożoną rzeczywisto- ścią badań i innowacji w dzisiejszej gospodarce oraz jak traktować cechy definicyjne poszczególnych sektorów. Wśród wielu nowości w niniejszym podręczniku zwrócono szczególną uwagę na nieustanny proces globalizacji badań i rozwoju oraz na rosnącą różnorodność rozwiązań w zakresie finansowania działalności B+R i jej wykonywania w obrębie sektorów i na styku między różnymi sektorami. Podręcznik Frascati jest nie tylko standardem dla badań statystycznych sfery B+R w państwach członkowskich OECD. Dzięki inicjatywom podejmowanym przez OECD, UNESCO, Unię Europejską i inne organizacje regionalne stał się on standardem w badaniach statystycznych sfery B+R na całym świecie. Jest to również uznawany standard w innych dziedzinach statystyki, takich jak statystyka edukacji i handlu. W szczególności, wraz z wprowadzeniem w 2008 r. zmienionej wersji Systemu Rachun- ków Narodowych, definicje i dane zawarte w Podręczniku Frascati stały się podstawą ujmowania ponoszonych po raz pierwszy nakładów na działalność B+R jako działal- ności w zakresie tworzenia kapitału, tzn. inwestycji. Podręcznik Frascati opiera się w ogromnym stopniu na doświadczeniach zdobytych podczas gromadzenia danych statystycznych na temat działalności B+R zarówno w krajach OECD, jak i w krajach trzecich. Jest on owocem wspólnej pracy ekspertów krajowych w ramach NESTI – Grupy Roboczej Ekspertów Krajowych OECD ds. Wskaź- ników Naukowo-Technicznych. Grupa ta, przy wsparciu Sekretariatu OECD, od ponad 50 lat funkcjonuje jako skuteczna społeczność praktyków zajmujących się wdrażaniem metod pomiaru dotyczących pojęć funkcjonujących w sferze nauki, technologii i inno- wacji. Działania te zaowocowały serią podręczników metodologicznych znanych jako podręczniki „Rodziny Frascati”, do których – oprócz niniejszego podręcznika – należą prace zawierające wytyczne dotyczące pomiaru innowacji (Podręcznik Oslo), zasobów ludzkich w nauce i technice, patentów oraz technologicznego bilansu płatniczego. Co jednak najważniejsze, działania te stworzyły podwaliny pod wykorzystywane obec- nie najważniejsze dane statystyczne i wskaźniki w dziedzinie nauki i techniki. Podręcznik Frascati ma w założeniu służyć jako narzędzie robocze, co znalazło swoje odzwierciedlenie w tym, iż jest on również dostępny jako publikacja elektroniczna na stronie internetowej OECD pod adresem http://oe.cd/frascati. Strona ta zawiera 4 PODRĘCZNIK FRASCATI 2015 © GUS 2018 przedmowa dodatkowe materiały i odnośniki do informacji o metodach gromadzenia danych na temat działalności B+R w poszczególnych krajach, bazy danych i kluczowe wskaźni- ki. Postanowiono, że strona ta będzie często aktualizowana, aby uwzględniać w niej nowe zasoby i nowe zalecenia dotyczące konkretnych tematów objętych programem prac grupy NESTI. Wprowadzenie w życie niniejszej zmienionej wersji podręcznika, możliwe również w drodze wspólnych wysiłków, pozwoli na pojawienie się nowej ge- neracji danych, wskaźników i analiz działalności B+R, które przyczynią się do zaspo- kojenia potrzeb polityki publicznej i stworzą jeszcze lepsze podstawy do świadomej debaty publicznej na temat nauki, techniki i innowacji. Październik 2015 Andrew Wyckoff Ward Ziarko Svein Olav Nås Szef Dyrekcji ds. Nauki, Przewodniczący Grupy Przewodniczący NESTI; Techniki i Innowacji, NESTI inicjującej prace Norweska Rada OECD nad szóstą serią zmian ds. Badań, podręcznika; Federalny Norwegia Urząd ds. Polityki Naukowej, Belgia PODRĘCZNIK FRASCATI 2015 © GUS 2018 5 podziękowanie Podziękowania N iniejsza publikacja jest efektem wspólnych wysiłków wszystkich delegatów krajowych uczestniczących w pracach Grupy Roboczej Ekspertów Krajowych OECD ds. Wskaźników Nauki i Techniki (NESTI) oraz Działu Analiz Gospodarczych i Statystyki (EAS) Dyrekcji OECD ds. Nauki, Techniki i Innowacji (STI). Obecna, siódma edycja powstała dzięki pracom redakcyjnym pod przewodnictwem Johna Jankowskiego (National Science Foundation, Stany Zjednoczone) i Freda Gaulta (były przewodniczący NESTI, UNU-MERIT, TUT-IERI i konsultant Sekretariatu), na bazie prac prowadzonych przez delegatów krajowych NESTI i ekspertów OECD w ramach grup zajmujących się aktualizacją podręcznika. Na szczególne podziękowania zasługują członkowie Biura NESTI, a mianowicie: Eveline von Gässler (Bundesministerium für Bildung und Forschung, Niemcy), Tomohiro Ijichi (NISTEP, Japonia), John Jankowski (Stany Zjednoczone), Svein Olav Nås (Forskingsrådet, Norwegia), Elisabeth Pastor (Bundesamt für Statistik, Szwajcaria), Giulio Perani (ISTAT, Włochy oraz Eurostat) oraz Ward Ziarko (BELSPO, Belgia). Osoby te poświęciły wiele czasu i wysiłku, aby wspierać kierowanie procesem aktualizacji podręcznika w imieniu całej grupy NESTI, a także wnieśli swój wkład w ten proces w postaci oryginalnych materiałów. Podziękowania należą się również następującym osobom: Frank Foyn (Statistisk sentralbyrå, Norwegia), Konstantin Fursov i Leonid Gokhberg (Wysszaja Szkoła Ekonomiki, Moskwa, Federacja Rosyjska), Daniel Ker (Office for National Statistics, Wielka Brytania), Andreas Kladroba (Stifterverband, Niemcy), Francisco Moris (National Science Foundation, USA), Greg Peterson (Statistics Canada), Géraldine Seroussi (Ministère de l’Enseignement supérieur, de la Recherche et de l’Innovation, Francja) i Susanne Sundnes (NIFU Nordisk institutt for studier av innovasjon, forskning og utdanning, Norwegia), które odegrały wiodącą rolę w różnych grupach pracujących nad aktualizacją podręcznika na potrzeby niniejszego wydania. Roberto de Pinho (Ministério da Ciência, Tecnologia, Inovação e Comunicação, Brazylia) pomógł w stworzeniu przestrzeni internetowej umożliwiającej wspólne prace nad aktualizacją podręcznika. W tym okresie przewodniczącym Grupy Roboczej Ekspertów Krajowych OECD ds. Wskaźników Naukowo-Technicznych był Svein Olav Nås, kontynuujący prace przygotowawcze prowadzone wcześniej pod kierunkiem Warda Ziarko, pełniącego rolę poprzedniego przewodniczącego NESTI. Prace NESTI nad aktualizacją podręcznika wspierał dział wskaźników naukowo- technicznych w ramach EAS pod przewodnictwem Fernanda Galindo-Ruedy, z którym PODRĘCZNIK FRASCATI 2015 © GUS 2018 7 podziękowanie współpracowali Laudeline Auriol i Vladimir López-Bassols. Prace nadzorowała Alessandra Colecchia – kierownik działu EAS. Cennych komentarzy udzielili również: Nadim Ahmad, Silvia Appelt, Koen de Backer, Fabienne Fortanier, Dominique Guellec, Guillaume Kpodar, Fabien Verger i Bettina Wistrom. Wspomniane prace nie byłyby możliwe bez udziału szeregu innych pracowników OECD, w tym pracowników działu informatyki, publikacji i wsparcia komunikacji, jak również bez pomocy Marion Barberis i Catherine Bignon z EAS. Z wdzięcznością odnotowujemy udział osób indywidualnych i podmiotów instytucjonalnych w internetowych konsultacjach dotyczących aktualizacji niniejszego podręcznika, a ponadto dziękujemy przewodniczącym i delegatom CSTP i CSSP oraz zespołom krajowym za informacje zwrotne przekazywane aż do publicznego udostępnienia podręcznika. W szczególności do ostatecznego kształtu niniejszej edycji przyczyniły się National Science Foundation/National Center for Science and Engineering Statistics (USA), które wniosły znaczący ekspercki wkład rzeczowy w prace przygotowawcze i redakcyjne nad niniejsza aktualizacją. Dyrekcja Generalna ds. Statystyki Edukacji i Nauki (Direção-Geral de Estatísticas da Educação e Ciência) w Portugalii w grudniu 2014 r. zorganizowała w Lizbonie warsztaty poświęcone najważniejszym elementom aktualizacji podręcznika. Badania eksploracyjne dotyczące szeregu tematów będących przedmiotem aktualizacji sfinansowała Komisja Europejska. Znaczący ekspercki wkład rzeczowy w prace nad aktualizacją wniósł również Eurostat, a Instytut Statystyki UNESCO (Institute for Statistics) dostarczył użytecznych materiałów i przekazał istotne uwagi sprzyjające większej uniwersalności niniejszego podręcznika, aby ułatwić stosowanie zawartych w nim zaleceń w krajach znajdujących się na różnych etapach rozwoju. 8 podręcznik frascati 2015 © GUS 2018 spis treści Spis treści Przedmowa ...............................................................3 Podziękowania ............................................................7 Wykaz skrótów i skrótowców ............................................... 15 Rozdział 1. Wprowadzenie do statystyki sfery B+R i Podręcznika Frascati ........19 1.1. Cele i zakres Podręcznika Frascati ...................................20 1.2. Ogólny zarys treści podręcznika ....................................29 1.3. Wdrażanie rekomendacji zawartych w niniejszym podręczniku .........40 1.4. Uwagi końcowe ...................................................41 CZĘŚĆ I Definicje i pomiar działalności B+R – zalecenia ogólne Rozdział 2. Pojęcia i definicje dotyczące działalności B+R .....................45 2.1. Wstęp ............................................................46 2.2. Definicja działalności badawczej i rozwojowej (B+R) ...................47 2.3. Działalność B+R i projekty B+R ......................................48 2.4. Pięć kryteriów definiujących działalność B+R ........................48 2.5. Podział według rodzajów działalności B+R ...........................52 2.6. Klasyfikacja i podział według dziedzin badań naukowych i prac rozwojowych ...............................................61 2.7. Przykłady działalności B+R, jej granice i wyłączenia w różnych obszarach 63 2.8. Działalność wyłączana z zakresu B+R ................................81 Rozdział 3. Sektory instytucjonalne i klasyfikacje na potrzeby statystyk działalności B+R ...............................................85 3.1. Wstęp ............................................................86 3.2. Jednostki instytucjonalne .........................................86 3.3. Sektory instytucjonalne ...........................................90 3.4. Klasyfikacje ogólne mające zastosowanie do wszystkich jednostek instytucjonalnych ................................................97 3.5. Skrótowe omówienie głównych sektorów wyróżnionych w Podręczniku Frascati, należących do nich jednostek oraz przypadków z pogranicza 103 PODRĘCZNIK FRASCATI 2015 © GUS 2018 99
The list of books you might like
