Platon Devlet

107 Pages·2012·0.66 MB·Turkish

DEVLET
I-II
BukitabınhazırlanmasındaDEVLETIveII'ninMEBYunanKlasikleridizisindeki2.baskılarıtemelalınmış
veçeviridiligünümüzTürkçesineuyarlanmıştır.
PLATON
DEVLET
I-II
DilveTarih-CoğrafyaFakültesiKlasikFiloloji
BaşkanıProf.Dr.GeorgRohde'ninyönetiminde,
doktoraöğrencileriAzraErhat,SamimSinanoğluveSuatSinanoğlutarafındanaslındançevrilmiştir.
EskiYunancaözeladlarınyazılışıhakkındanot
Yunaneserlerininçevirisindetanrı,insanveülkeadlarını,asıllarındakigibiyazmayıuygunbulduk;bununiçin
debugünAvrupaülkelerininhemenhepsindekullanılançevriyazıyönteminialdık.Yunancanınherharfi,
aşağıdakicetveldegösterildiğigibi,tekveyaçiftharflekarşılanmıştır."Th"ve"kh"gibiçiftharfleri
kullanmayagerekvardı;çünküYunancanınQ'sınıda,T'ınıda"t"ilegösteremezdik,ikisiniayırmak
zorunluydu."X"içindeyalnızca"h"harfinialsaydıkYunancadabazansesliharflerinönünegelen(')işareti
ilekarışabilecekti.
"Ph"çiftharfinegelince,Yunanca'nınFharfiniAvrupalılarötedenberiböylegösterirler;eskiRomalılarda
öylegöstermişler;demekkioharfinsöylenişiRomalıların"ƒ"harfininsöylenişinetümüyleuymuyormuş.
RomalılarvebugünküAvrupaülkeleri,Yunanca'nınXharfinide"x"ilegösterirler;ancak"x"harfibizim
alfabemizdeyok;buyüzden"x"yerine"ks"çiftharfinikullanmayıdahauygunbulduk.
Yunancada"y"harfisessizdeğil,sesliharftirve"ü"okunmasıgerekir.Ancakbusöyleyişkesindedeğil.
BugünküYunanlılaronu"i"diyeokuyorlar.
Çiftsesliharfleridegeneçiftolarakgösterdik.Ancak(ou)yerinetekbir"u"koyduk;buşimdikiuluslararası
çevriyazıdadaböyledir.
YunanAlfabesi:
A A H E N N T T
B B Q Th X Ks Y Y
G G I İ O O F Ph
D D K K P P X Kh
E E ? L P R Y Ps
Z Z M M S SW O
DEVLET
I
"DEVLET"İNI.KİTABIHAKKINDA
Çevirisinebaşladığımızeser,SymposionvePhaidon'labirliktePlaton'unbütüneserlerininenyükseknoktasını
oluşturur.Platon'unhemenhemenhiçbirgençlikdönemidiyaloğuyokturki,herhangibiryönüyle"Devlet"i
hazırlamışolmasın;sondiyaloglararasındahemenhemenhiçbiriyokturkikökleriDevlet'tebulunmasın,yada
hiçolmazsaonunlailgiliolmasın.V'incikitabınsonlarınadoğru,yanibütüneserintamortasındaokunanana
cümleşunuilerisürmektedir:"Yahükümdarlarfilozof,yahutdafilozoflarhükümdarolmalıdırlar;böyle
olmazsa,devletveinsanlıkiçinmutlulukbeklenemez."Busöz,felsefetarihininsondereceönemli
olaylarındanbiriolanSokrates'inölümünePlaton'unverdiğisonyanıttanbaşkabirşeydeğildir.
Devlet,elimizdebulunanelyazmalarında10kitabaayrılmıştır.FakatbuayırmaPlaton'unkendisindendeğil,
İmparator TiberiuszamanındayaşamışolanastrologvefilozofTrasyllos'tankalmadır.Platon'un,eserinasıl
böldüğünübilmiyoruz.Eserin10kitabaayrılmışolması,onunkuruluşunaiyiuymuyor.YalnızcaI'incive
X'uncukitaplar,fikirbakımından,birbütünmeydanagetirmektedir.
I'incikitap,örneğinLakhesveLysisgibi,aporetikyaniçıkmazlıdenendiyaloglarapekbenzer.Bugibi
diyaloglarıötekilerdenayırantaraf,bunlardabazıkavramlara,-Lakhes'tecesarete,Lysis'tedostluğa-ait
birtakımtanımlarınarkaarkayagözdengeçirilmesi,fakatelealınansorununözününbununlaortaya
çıkarılamamasıdır.Budiyaloglarınsonucuolumsuzdur;biraporia'ya,birçıkmazavarılır.Bunungibi,devletin
1'incikitabındadadoğruluğunbazıtanımlarıarkaarkayaelealınmaktadır.Hepsiiçinşuanlaşılmaktadırki,
bunlar,doğruluğunözünütamolarakkavramıyorlar.Böylece1'incikitap,doğruluğunözününortaya
çıkarılamadığıgibiolumsuzbirsaptamaylasonaermektedir.Devletin1'incikitabıylaçıkmazlıdiyaloglar
arasındakibubenzerlikhiçderasgeledeğildir.1'incikitabınötekikitaplardanepeyzamanönce,yaniona
benzerdiyaloglaryazıldığı sıralardatasarlanmışolduğunaşüpheyoktur.Platon'un,budiyaloğa
"Thrasymakhosyahutdoğruluk"adınıvermişolmasıpekâlâdüşünülebilir.SonralarıPlatonbudiyaloğu,
Devlet'egirişolarakkullanmıştır.
Hemyalnızcabütünününkuruluşundadeğil,sanatbakımındanişlenişindede,çıkmazlıdiyaloglarladevletin
1'incikitabıarasındabüyükbirbenzerlikvardır.Konuşmanıniçindegeçtiğiçevre,konuşmadapayıolankişiler
büyükbirzarafetlevegözeçarpacakbiçimdecanlandırılmışlardır.
Platon,doğrulukhakkındakikonuşmayıPire'yekoyuyor;bununnedemekolduğunuaraştırmalıyız.Birkere
konuşmanınçıkışnoktası,doğruluğuntüccarcakavranmasıdır.İşteticaretlimanınınhavasıbukavrama
tümüyleuymaktadır.Amabununlakalmıyor:Platon'unkendisiyasalgelişmesiiçinpekönemliolan404-3
yıllarıolaylarında,oligarkhlığın(oligarşinin)yerleşmesiyledemokratlığınyenidenkabulünde,bukentönemli
birroloynamıştır.BubakımdanburasıPlaton'adoğrulukveDevletüzerineyürütülenbirkonuşmaiçinayrıca
anlamlıbiryerolarakgörünmüşolabilir.FakatPlaton'ubunakararverdirenbaşkabirneden,özelbirneden
olsagerek.Konuşma,Polemarkhos'unevindeoluyor.BununlaPlaton,bukişiyeadetabiranıtdikmek
istemiştir.ÇünküPolemarkhos,bireğrilik(haksızlık)kurbanıolmuştur:Büyükservetiniellerinegeçirmek
için,oligarkhlar,yaniOtuzlar,onuöldürtmüşlerdir.Böylece,Polemarkhos'unölümüile,haksızlıkbakımından
oligarkhlardanfarkıolmayandemokrasininkurbanıSokrates'inölümüarasındabirbenzerlikbeliriyor.Onun
içindirkiPlaton,Polemarkhos'uSokrates'lehepyanyanagösteriyorveona,ancakherikisininalınyazısıgöz
önündetutuluncaanlaşılabilenşusözlerisöyletiyor:Benseninlebirliktesavaşmayahazırım.
Birincikitaptakikonuşmayıiyiceanlamakiçin,konuşankişilerigözümüzdecanlandırmalıyız.Burada,
birbiriyleilişkiyegirenüçgrupinsanvardır;birincigrubuSokrates'leikiöğrencisi:GlaukonveAdeimantos;
ikincigrubu,ihtiyarKephalos'laoğluPolemarkhos;üçüncüsünüisesofistThrasymakhos'laonunpeşinden
gelenöğrencilermeydanagetirmektedir.
Glaukon'laAdeimantos,Ariston'unoğullarıvePlaton'unkardeşleridir.Bunlar,II'ncikitabınbaşındanhemen
sonrakonuşmanınbaşlıcakişilerioluyorlar;durmadanSokrates'in,konuyudahaetraflıcaelealmasınıistiyor
vekanıtıngüçlüklerikarşısındakaçamakyollarasapmasınagözyummuyorlar;doğruluğunözünükesinolarak
meydanaçıkarmakiçinSokrates'ingörüşününtamkarşıtını,büyükbirkararlılıklasavunuyorlar.Sokrates'le
düşüpkalkmasayesindediyalektikteeldeettikleriustalık,onlara,bugörüşüasılbenimseyenlerdendahakeskin
düşünceile,fikirlerindedahabüyüktutarlılıklailerlemekimkânınıveriyor.II'ncikitabınbaşındaGlaukon'la
Adeimantos'unkonuşmaları,adetaheybetlibirerkapıdır;Okuyucubukapılardangirince,Sokrates-Platon
felsefesininiçyapısınagirmişoluyor.AcabaPlatonhaklarındahemenhemenhiçbirşeybilmediğimizbuiki
kardeşineDevlet'tenedenbukadarönemlibirrolvermiştir?Onları,unutulmaktankurtarmakistemiştir,dendi.
Fakatbuikikişiaracılığıylakendiözvarlığınınbaşkabaşkayönlerinigösterdiğinisöylemekdahadoğruolur.
O,kendiadınıilerisürmemekiçinböyledavranıyor.Şudabelliki,II'ncikitaplakonu,Platon'aözgübir
biçimdeelealınmaktadır;buradaartıkPlaton'unkendisiSokrates'esorularsoruyor,SokratesdePlaton'un
sanısınagöre,yaşasaydınasılcevapverirseöylecevaplarveriyor.
İkincigrubu,dediğimizgibi,Sokrates'tenpekbüyükbirsaygıgörenihtiyarKephalos'laoğluPolemarkhos
oluşturuyor.Polemarkhos'unkardeşiünlühatipLysiaskonuşmadahazır,amasözekarışmıyor.Kephalos,
doğuştanAtinalıdeğil,Siracusalızenginbirsilahtüccarıdır.PeriklesonuAtina'yaçağırmıştı:Attika'nıno
zamankiyüksekkültürününçekiciliğinedayanamayanbuadam,davetikabuletmiş,Pire'yeyerleşmişti.
Çocuklarınabıraktığıbüyükservet,onlarınfelaketlerinesebepolmuştur:Polemarkhos'aOtuzlarzehir
içirmişler,Lysiasisekaçabilmiştir.Platon,Polemarkhos'a1'incikitabınbaşındaKephalos'unvarisiolma
konusundaşakalaryaptırarak,bukonuya,yanlışanlaşılmayacakkadaraçıkbirşekildedeğinmektedir.
Sokrates'inbugruplaolanbağlarıdostçadır.Bugruptakilerfilozofçadüşünmeyenkimselerdir.Amafelsefeye
henüzihtiyacıolmayan,bilmedendoğrudavranan,doğruduyan,hayatınbütüntemellerininsofistlertarafından
çürütülmesinihenüzyaşamamışolanbirkuşaktandırlar.Onuniçinbuadamlarlatartışılamıyor.Kephalos,
konuşmafilozofçaolmayabaşlarbaşlamazkurbanlarınagidiyor.Polemarkhosisekonuşmadabirparçarol
alıyor;amaSokrates'inasılhasımlarıortayaçıkıncaçekiliyor.Mirassözcüğü,aynızamandaPolemarkhos'un,
babasınınnamusununmirasınadakonmuşolmasıylailgilidir.FakatPlaton'unaçıkçagöstermekistediğişudur
ki:dününinsanlarınınanladığıgibinamusluolmak,yaninedeniyilikettiğinibilmedeniyiliketmek,artık
yetmez;Sokrates'indönemindegerçekhayattanpayalmakisteyen,Glaukon'laAdeimantosgibifilozofça
düşünmelidir.
ÜçüncüvesonuncugrubusofistTharsymakhos'laöğrencilerioluşturmaktadır.ÖğrencilerdenKleitophontek
birdefasözekarışıyor;Kharmantidesbaştansonakadarsessizduruyor.Khalkedon'lu(şimdikiKadıköy)
Thrasymakhosenönemlisofistlerdenbiridir.430'daAtina'yagelmişve5'inciyüzyılsonunakadarorada
çalışmıştır.Buadamınönemi,retoriksanatıilebusanatüzerindekiderslerindenilerigelmektedir;"period"lu
cümleleryazışıveonlarıritimlisonlarlabitirişininHellensanat düzyazınıüzerindebüyüketkisiolmuştur.Bu
zatınahlakalanındakigörüşlerini,hemenhemensadecePlaton'danaktarıldığıkadarıylabiliyoruz.Onuniçin,
Platon'unonunhakkındakibetimlemesininnesnelolupolmadığınıbilmiyoruz.Doğruluğu güçlününhakkı
olaraktanımlayan,doğrulukhakkındakienilerigörüş,Gorgias'taKalliklestarafındansavunulmaktadır.Zaten
Devlet'tedeThrasymakhos'unkişiliğivegörevi,Kallikles'inGorgias'takikişiliğinevegörevinepek
benzemektedir.Bununlaberaber,herikisininsavunduğugörüşlerinincelikleriarasındaönemlifarklarvardır:
Böylece,Platon'un,Devlet'in1'incikitabında,tarihtekiThrasymakhos'ungerçekgörüşlerinibildirmişolması
olasıdır.Şuvarki,bunlarda,Kallikles'ingörüşlerininkeskinliğivebütünlüğühiçyoktur.Bunlar,Sokrates'in
diyalektiksanatıileortayaçıkarılmasıgüçolmayançelişkilerledoludur.Budurum,kitabınanafikrineçokiyi
uymaktadır;biliyoruzki,kitaptadoğrulukhakkındabilinengörüşlerinbirerbirergözdengeçirilmesiisteniyor.
Bugörüşlerarasındasofistlerinkidevardır.Thrasymakhos'undüşünceleri,içbütünlükbakımındankusurları
dolayısıylabuişepekelverişlidir.OnuniçindirkiThrasymakhos'layürütülentartışma,Kallikles'leolan
tartışmakadarciddideğildirvehep"şundanbundankonuşma"olaraksürüpgider.Bualandasofistler,sonuna
kadarmücadeleyibeceremezler;bunuancakAkademia'dayetişmişgençfilozoflarınkendileriyapabilir.
Platon,Kephalos'unevindekikonuşmayıbellibiryılakoymuşveoyılıdiyaloğunbaşındatamolarak
bildirmiştir.Buyıl,Pire'deTanrıçaBendisşerefineilkkezbüyükbiralayla,atlıvefenerlibirkoşuyla
geceleyinkutlananbüyükbayramınyapıldığıyıldır.BayramınhangiyılAtina'yaalındığını,neyazıkki
bilmiyoruz.Bununlabirlikte,Alkibiades'inzaferleriyleAtinaticaretininvePireLimanı'nınyenibirgelişme
yaşadıkları410ve409yıllarınıdüşünebiliriz.Yenibirbayramınkabulü,umutladolubirzamanaiyiuyuyor.
408yılındaOlympiaoyunlarındakazananatletPulydamas'ınadınıngeçmesidebuzamanaişarettir.
Devlet'innezamankalemealındığıkesinolaraksöylenemez;zatenPlaton'undiyaloglarınınyazılmatarihleri
içinelimizdebirtakımçıkarsamalardanbaşkaaraçbulunmuyor.Bununlabirlikte,eserin372'debitmiş
olduğunukabuledebiliriz.OyılPlaton56yaşındaydı.Tabii,Devletgibibireserkısazamandayazılmış
değildir.Platon'uneserinezamantasarladığını,nezamanişebaşladığınıdabilmiyoruz.Çalışmalarıonyıla,
yahutdahauzunbirzamanayayılmıştırdiyelim;o zaman,Devlet'tekibaşkadiyaloglarlaolanbirçokkesişme
noktasıkolaycaanlaşılabilir.
ProfesörDr.GEORGROHDE
SOKRATESanlatıyor:
DünAriston'unoğluGlaukon'laPire'yeindim.Niyetimtanrıçaya(1)duaetmekhemdeilkdefakutlanan
bayramınınnasılolacağınıgörmekti.Yerlilerindüzenlediklerialayıpekgüzelbuldum,amaThrak'larınkide
parlaklıktanyanaonlarınkindenaşağıkalmadı.Dualarımızıbitirmiş,alayıseyretmiş,şehredönüyorduk.O
andaKephalos'unoğluPolemarkhosevedönmeküzereyolaçıktığımızıuzaktangörmüş,bizidurdurmakiçin
çocuğuöndenkoşturdu.Çocukarkamdanelbisemiyakalayarak"Polemarkhoskendisinibeklemenizidiliyor"
dedi.Döndüm."Efendinnerede?"diyesordum."İşte,arkadansizedoğrugeliyor,lütfenbekleyiniz"
dedi.Glaukonda"Peki,bekleriz"dedi.
BirazsonraPolemarkhosbizeyetişti;yanındaGlaukon'unkardeşiAdeimantos,Nikias'ın(2)oğluNikeratosve
alaydandönendahabirkaçkişivardı.
Polemarkhos"Sokrates,yanılmıyorsam,şehredönmeküzereyolaçıktınız"dedi.
"Hayır,hiçyanılmıyorsun"dedim.
"Bizigörüyormusunkaçkişiyiz?"diyesordu.
"Görmezolurmuyum?"
"Öyleyseyabizimlebaşaçıkarsınız,yaburadakalırsınız"dedi.
"Peki,bununbaşkabiryoludahayokmu?Yabizsiziiknaederde,sizbiziserbestbırakırsanız?..."dedim.
"Dinlemesekde,geneiknaedebilirmisiniz?"diyesordu.
Glaukon"Edemeyiz"dedi.
"Öyleysesizidinlemeyeceğimiziaklınızakoyun!"
Adeimantosda"Akşamatanrıçanınşerefineatlıbirmeşalekoşusuolacağındandamıhaberinizyok?"diye
sordu.
"Atlımı?"dedim,"Budayenibirşey;yanikoşucularmeşalelerieldenelegeçirerekatüzerindeyarışacak;
bunumudemekistiyorsun?"
Polemarkhos"Evet"dedi,"Bundanbaşkagörülmeyedeğergeceşenliklerideolacak.Zatenbizyemektensonra
çıkacak,şenlikleriseyredeceğiz;oradabirçokgençlebuluşacak,konuşacağız.Haydivazgeçindekalın."
Glaukonda"Anlaşılan,kalmakgerekiyor"dedi.
"Öyleistersen,öyleolsun"dedim.
BununüzerinePolemarkhos'unevinegittik;Polemarkhos'unkardeşleriLysias'laEuthydemos'tanbaşka
Kalkhedon'luThrasymakhos,Paiania'lıKharmantides,Aristonymos'unoğluKleitophondaoradaydı.
Polemarkhos'unbabasıKephalosdaevdeydi.Onupekihtiyarlamışbuldum;kendisinigörmeyeliçokolmuştu.
Sandalyeüzerindebirminderdeoturuyordu;azönceavludakurbankestiğiiçinbaşındahâlâbirçelenkvardı.
Yanınaoturduk;oradaçepeçevresandalyelerdiziliydi.
Kephalosbenigörürgörmezselamladı,"Sokrates,Pire'yeinipbizeuğradığınyok"dedi,"Halbukigelmeliydin;
çünkübenşehrekolaycagidebilseydim,bunagücümyetseydi,senburayagelmesendeolurdu;bizsana
gelirdik.Amaşimdibizedahasıkgelmelisin.Belkibendebedeninhazlarıazaldıkça,konuşmaisteğiveondan
aldığımzevkoölçüdeartıyor:Benidinle:Sengeneşugençlerlebuluş,amabizdesenincandandostlarınız,
bizedesıksıkuğra."
"DoğrusuKephalos,yaşıçokilerlemişinsanlarlasohbetetmeyiseverim"dedim."Benceonlar,belkibizimde
yürüyeceğimizbiryoldaepeyceilerlemişlerdir,onuniçin,onlardanbuyolunnasılolduğunuöğrenmeliyiz.
Acabaçetinveyorucumu,yoksarahatvedüzmü?İştesendendebukonudanedüşündüğünüöğrenmek
isterim;çünküşairlerin'ihtiyarlığıneşiği(3)'dedikleribirçağvardır;seninömründebunoktayavardı.Bana
söylermisin,buçağsenceömrünsıkıntılı,güçbirdönemimidir,değilmidir,nedersin?"
"Zeushakkıiçin!Bensananedüşündüğümüsöyleyeyim,Sokrates"dedi."Bazenbiz,aşağıyukarıyaşıt
ihtiyarlar,eskiatasözünün(4)doğruluğuna örnekolarakbirarayageliyoruz.Toplandığımızzaman
arkadaşlarımızınçoğuağlaşırdurur,gençliğinzevklerini,aşkı,şarabı,cümbüşleri,oçağınbunabenzerdaha
başkahazlarınıhatırlar,özlerler.Sankibüyüknimetlerdenmahrumkalmışlar,vaktiylepekiyiyaşadıkları
halde,şimdihiçyaşamıyorlarmışgibikederlenirler.Kimi,yaşlıolduğuiçinyakınlarındankötümuamele
gördüğüneüzülür,buncaacılaranedenolanyaşlılıktanötürüsızlanıpdurur.Amabanaöylegeliyorki
gösterdiklerinedenasılnedendeğildir,Sokrates;çünkübütünbunlaryaşlılıkyüzündenolsaydı,bende,ben
yaştaolanherkesde,yaşlandığımıziçinaynıacılarıçekerdik.Oysaaynıacılarıçekmeyenbaşkayaşlılarda
gördüm.BirgünşairSophokles'leberaberdim,birigelipona'Aşklaarannasıl?Hâlâkadınlarlailişkide
bulunabiliyormusun?'diyesordu.Oda'Sus,arkadaş!Ondankurtulduğumabilsennekadarseviniyorum!'
dedi,'Sankidelivezalimbirefendidenyakamısıyırmışım.'Sophokles'inbusözünüogündoğrubulduğum
gibi,bugündedoğrubuluyorum.Gerçekten,yaşlılıkbuşeylerdebüyükbirrahatlıkveerkinlikverir;çünkü
hırslar,isteklergerginliklerinikaybedipgevşeyince,tamSophokles'indediğiolur.İnsankendinibirçokdeli
zorbadankurtarır.Amabudertlerin,hiçdeğilseyakınlardançekilendertlerinbirteknedenivarSokrates,oda
yaşlılıkdeğil,insanlarınkendihuyudur.Ölçülü,uysalolsalar,yaşlılıkdaokadarzorlarınagitmez.Halbuki
öyleolmayanlarayaşlılıkdagençlikdeağırgelir."
Bende,Kephalos'unbusözleriçokhoşumagittiğiiçin,devametmesiniistiyor,onukışkırtıyordum
"Kephalos,dedim,bencesenidinleyenlerinçoğubusözlerinidoğrubulmayacak;huyundandolayıdeğil,
büyükbirservetsahibiolduğuniçinyaşlılıkyükünükolaycataşıyorsun,diyecekler;çünküzenginler
kendilerinebirçokavuntubulurlarmış."
"Haklısın,dedi,sözlerimidoğrubulmayacaklar.Onlardahaklı,amasandıklarıkadardeğil.Bak,
Themistokles'inşusözünekadaryerindedir!Themistokles'ehakaretetmekiçin,'Şanveşerefinikendinedeğil,
yurdunaborçlusun'diyenSeriphos'luya,oşucevabıverdi:'Evet,benSeriphos'luolsaydım,ünlüolamazdım;
amasenAtinalıolsaydın,neolurdun?'(5)İştebusöz,gerçekten,zenginolmayan,yaşlılığınyükünedezor
dayanankimselereçokuygundur;çünküusluakıllıbiradam,yoksulluklabirlikteyaşlılıkyükünüpekkolay
taşıyamayacağıgibi,usluakıllıolmayanbiride,zenginleşsebile,gönlündehuzurbulamayacaktır."
Bende"Kephalos,dedim,şimdikiservetininçoğumirasyoluylamıelinegeçti,yoksaonusenkendinmi
kazandın?"
"Nekazandımki?...dedi.BenSokrates,paraişlerindebüyükbabamlababamarasındabiryerdeyim;çünkü
adınıtaşıdığımbüyükbabam,tutarıbenimbugünküservetimkadarolanbirmirasıbirkaçkatınaçıkarmışken,
babamLysaniasservetinişimdielimdebulunandandaaşağıdüşürmüştü.Benisekalanmirasışuoğullarıma
dahaküçülmüşdeğil,birazdahabüyümüşbıraksammemnunolurum."
"Bakbunusananiyesormuştum:Senparayahiçdüşküngörünmüyorsundaondan"dedim,"Halbukiparayı
kendilerikazanmayanlarçoğuzamanböyleolurlar;kazananlaragelince,onlarparayıikikatıseverler;çünkü
şairlerşiirlerini,babalaroğullarınınasılseverlerse,kendiemekleriyleservetedinmişolankimselerdeparaya
kendieserleriimişgibidüşkündürler;birde,herkesgibiişlerineyaradığıiçinseverlerparayı.Buyüzden
onlarlabirarayagelmekbilehoşagitmez;çünküzenginliğiövmektenbaşkabirşeybilmezler."
"Hakkınvar"dedi.
"Öyledir;dedim,amasenbanabirdeşunusöyle:Zenginolmaklaeldeettiğinenbüyüknimetsencenedir?"
"Bunusöylersem,birçoklarıinanmayacaktır;senşunubilkiSokrates,öleceğiniaklınagetireninsanıniçine,
öncelerihiçaklındangeçmeyenşeylerinkorkusu,kaygısıgirer.Çünküozamanakadar'Budünyadakötülük
edenlerHades'tecezalarınıçekecekler'gibi,Hades'teolupbitenlerhakkındasöylenensözleregülerlerken,
zamangelir,yabusözlerdoğruysadiyeonlarıbirkorkualır,ruhlarındaazapduyarlar.İnsanlaryayaşlılığın
verdiğidermansızlıkyüzünden,yahutkendileriniötekidünyayadahayakıngördüklerinden,oradaolup
bitenlerüzerindedahafazlakafayorarlar.Böyleceiçlerikuşkuvekorkuyladolar,artıkbirinehaksızlıkedip
etmediklerinihesaplar,araştırırlar.Hayatlarınıgözdengeçiripbirçokhaksızlıkettiklerinigörenkimseler
çocuklargibisıksıkuykudanuyanır,ürker,kötübirbekleyişiçindeyaşarlar.Halbukihiçbirzamanhaksızlık
etmediklerinibilenlerdedaimatatlıbirumut,Pindaros'un(6)dediğigibi,'yaşlılığıbesleyen'iyibirumut
vardır.Gerçekten,Sokrates,buşairnegüzelsöylemiş;ömrününsonunakadardoğru,dinlibirinsanolarak
yaşamışolana,'Gönülhoşlandıran,yaşlılığıbesleyenumutyoldaşlıkeder.Oumutki,insanlarınhiçdurmadan
sağasolasapanaklınındümeninitutmaktaherşeydenöncegelir'der.Nedoğru,nehayranolunacakbirsöz!
İştebununiçindirkibenservetedinmeninçokönemlibirşeyolduğunuiddiaediyorum;amaherhangibir
kimseiçindeğil,ancakusluakıllıvedengelibirinsaniçin.Çünkü,istemeyerekdeolsa,hiçkimseyi
aldatmamakveyakimseyeyalancıçıkmamak,tanrıyakurban,insanaparaborçluolupHades'ekorkakorka
gitmemek...İşteeldebulunanparabunaçokyardımeder.Sonradahabaşkayararlarıdavardır.AmaSokrates,
herşeyitarttıktansonrabenşunudiyebilirimki,aklıbaşındabirinsaniçinzenginlikençokbuişeyarar."
"Çokgüzelsöylüyorsun,Kephalos!dedim;"Ama,şusenindediğinşeyi,doğruluğu(7-8),nasılanlatacağız?
Sadece,gerçeğisöylemekvebirkimsedenalınanbirşeyigerivermekdiyemi?Yoksaböyledavranmakbazan
doğru,bazaneğrisayılabilirmi?Örneğinbiri,aklıbaşındabirarkadaşınınsilahlarınıemanetalsa,sonra
arkadaşıçıldırıpemanetinigeriistese,bugibiemanetleringeriverilmemesigerektiğini,geriverenindedoğru
adamolmadığınıherkessöyler;birçılgınagerçeğitamolaraksöylemekisteyendedoğruadamdeğildir."
"Haklısın"dedi.
"Demekoluyorkidoğruluk'gerçeğisöylemek,emanetigerivermek'lesınırlıdeğildir"dedim.
Polemarkhossözeatılarak,"Hayır,bununlasınırlıdırSimonides'e(9)inanmakgerekirse,tambusınırlaragirer,
Sokrates!"dedi.
Kephalosda"Evet,evet"dedi."Bensözüsizebırakıyorum.Şimdikurbanlarla(10)uğraşmamlazım."
Polemarkhos,"Öyleyseseninvarisinbenim,değilmi?"diyesordu.
Odagülerek,
"Evet"dedivekurbanlarınagitti.
"Mademkisözünvarisisensin,söylebakalım"dedim."Simonidesdoğruluküzerinenediyorda,senonuhaklı
buluyorsun?"
"Herkeseborçolanıvermekdoğrudur,diyorvebenceböylesöylemekleiyisöylemişoluyor"dedi.
"Evet,Simonides'einanmamakkolaydeğil",dedim;"çünküotanrıgibiakıllıuslubirinsandır.Amaonun
sözlerinibelkisenPolemarkhosanlıyabilirsin;benanlayamıyorum.Demin,biribirinebirşeyemanetederde,
ötekiartıkaklıbaşındadeğilkenemanetiningeriverilmesiniisterse,oşeyivermelimivermemelimidiye
konuşmuştuk;bellikiSimonidesbunukastetmiştir.Bununlabirliktebuemanetbirborçtur,değilmi?"
"Evet."
"Emanetiniaklıbaşındaolmayanbirigeriisteyecekolursa,ozamanaslavermemeli,değilmi?"
"Evet"dedi.
"Ohalde,borcungeriverilmesidoğrudur,demekle;anlaşılanSimonidesbaşkabirşeysöylemekistiyor."
"Zeushakkıiçin!Gerçekten,başkabirşeysöylemekistiyor"dedi."Çünküonunfikrişudur:Doğrularınborcu
dostlaraiyiliketmektir,kötülüketmekdeğil?"
"Anlıyorum"dedim."Alanlaverendostsa,vermeklealmakdazararlıolursa,altınınıemanetetmişolanageri
veren,borçluolduğuşeyigerivermişolmaz.SenceSimonides'indemekistediğibudeğilmi?"
"Tamdabu."
"Peki,düşmanabirşeyborçluysak,gerivermelimiyiz?"
"Şüphesiz,neborçluysak,onuvermeliyiz"dedi."Düşman düşmana,benceancakkötülükborçludur;ona
düşendebudur."
"GörülüyorkiSimonidesdoğruluğunneolduğunubirbilmeceşeklindeşaircesöyledi;çünkübesbellikio,
doğrulukherkesehakkınıvermektirdemekistiyor;bunada'borç'diyor"dedim.
"Peki,bunabirdiyeceğinvarmı?"diyesordu.
"EyZeus!"dedim,"birişöylesorsaydı:'Simonides,birsanat,hekimlikadınıalmakiçin,neyeneyiborçvehak
olarakvermelidir?'Simonidesnecevapverirdisanırsın?"
"Şüphesiz,'bedenlereilaçveyiyecek,içecekvermelidir'derdi."
"Birsanat,aşçılıkadınıalmakiçin,neyeneyiborçvehakolarakvermelidir?"
"Katıklaratuz,bibervermelidir."
"Peki,öyleyse,kimlereneverensanatadoğrulukdenebilir?"
"ÖncedediklerimizeuymakgerekirseSokrates,dostafayda,düşmanazararverensanata."
"OhaldeSimonides,'doğrulukdostaiyilik,düşmanakötülüketmektir'demekistiyordeğilmi?"
"Öylesanırım."
"Peki,hastalıksağlıkkonularında,hastalıklarındadostaiyilikdüşmanakötülüketmekençokkiminelinden
gelir?"
"Hekimin."
"Yadenizyolculuklarında,tehlikebaşgösterince,dostaiyilik,düşmanakötülükençokkiminelindengelir?"
"Dümencinin."
"Doğruadamagelince,onunhangiişte,hangibaşarılardadostafaydası,düşmanazararıdokunabilir?"
"Savaşta,düşmanasaldırmak,dostayardımetmekte,sanırım."
"Pekiama,azizimPolemarkhos,hastaolmayanlarahekimfaydasızdır,değilmi?"
"Doğru."
"Denizyolculuğunaçıkmayanlaradadümencifaydasızdır,değilmi?"
"Evet."
"Savaşmayanlaradadoğruadamfaydasızdır,değilmi?"
"Hiçdebufikirdedeğilim."
"Ohaldedoğrulukbarıştadafaydalıdır,değilmi?"
"Evet,barıştadafaydalıdır."
"Çiftçilikdefaydalıdır,değilmi?"
"Evet."
"Ürüneldeetmekbakımından,değilmi?"
"Evet."
"Yaayakkabıcılık,odafaydalıdır,değilmi?"
"Evet."
"Bizeayakkabısağladığıiçinmidersin?"
"Şüphesiz."
"Doğruluğagelince,senceo,barışzamanındaneyinkullanılmasındaveyasağlanmasındafaydalıdır?"
"TicaretsözleşmelerindeSokrates."
"Ticaretsözleşmelerindenortaklığımıanlıyorsun,yoksabaşkabirşeyimi?"
"Şüphesiz,ortaklığı."
"Peki,tavlaoyunundahangisidahaiyi,dahafaydalıortaktır?Doğruadammı,yoksaiyioyuncumu?"
"İyioyuncu."
"Yatuğlalarıvetaşlarıyerinekoymaktadoğruadamduvarcıdandahafaydalı,dahaiyiişortağımıdırdersin?"
"Şüphesizhayır."
"Kitharacımızrabıiyikullanmaktadoğruadamdanüstünolduğunagöre,doğruadambirortaklayapılanhangi
iştekitharacıdandahaiyibirortaktır?"
"Paraişleriortaklığında,sanırım."
"Yalnız,Polemarkhos,parayıharcamakta,meselaparaylaortaklaşabiratalmakveyasatmakgerektiğizaman,
doğruadamiyibirortakdeğildir;ozaman,benceiyiortakattananlayandır.Öyledeğilmi?"
"Söylediklerimizdenbuçıkıyor."
"Birgemialmakveyasatmakgerekirse,eniyiortakgemiyapıcısıveyadümencisidir,değilmi?"
"Öyle."
"Gümüşünveyaaltınınortaklaşaişlerdekullanılmasıgerekirse,buişlerinhangilerindedoğruadam
başkalarındandahafaydalıolacaktır?"
"ParanınbiryanakonupemniyettebulunmasıgerektiğizamanSokrates."
"Yaniparahiçkullanılmayınca,işlemeyincedemekistiyorsun,öylemi?"
"Şüphesizöyle."
"Demekkidoğruluk,paranınbirişeyaramadığızamanfaydalıdır."
"Öyleolacak."
"Ohaldebirbağbıçağınısaklamakgerekirse,doğrulukhemortaklığa,hemdebireyefaydalıdır,ama bıçağı
kullanmakgerekirsebağcılıkfaydalıdır,değilmi?"
"Söylediklerimizdenbuçıkıyor."
"Birkalkanveyabirlyrayısaklamak,hiçkullanmamakgerektiğinde,doğrulukfaydalıdırdiyeceksin;ama
onlarıkullanmakgerekirsehoplitsanatı(11)veyamüzikfaydalıdır,değilmi?"
"Öyleolmakgerek."
"Diğerbütünişlerdededoğrulukbirşeykullanıldığızamanfaydasız,oşeykullanılmadığızamanfaydalıdır,
değilmi?"
"Öyleolacak."
"Demekkidostum,doğruluk,kullanılmayanşeylerdefaydalıysa,onunbirdeğeriolmasagerek.Şimdişunu
araştıralım:Yumrukdöğüşündeveyabaşkabirdöğüştevurmasınıçokiyibilen,kendinikorumasınıdaçokiyi
bilir,değilmi?"(12)
"Şüphesiz."
"Yahastalıktankorunmasınıbilen,onubaşkalarınagizliceaşılamasınıherkesteniyibilmezmi?"
"Bilirsanırım."
"Sonra,düşmanınniyetlerinigizliceöğrenen,bütünsırlarınıçalankimse,aynızamandaordununiyibir
koruyucusudur,değilmi?"
"Şüphesizöyledir."
"Ohaldebirşeyinustakoruyucusu,bekçisi,aynızamandaoşeyinustahırsızıdır."
"Evet."
"Öyleyse,doğruadam,parayabekçiliketmesinibiliyorsa,çalmasınıdabilir."
"Nediyeyim?Söylediklerimizdenbuçıkıyor"dedi.
"Ohalde,sonundadoğruadamınbirhırsızolduğuortayaçıkıyor.BunuHomeros'tanöğrenmişebenziyorsun;
çünküodaOdysseus'unanatarafındandedesiAutolykos'u(13)över,hırsızlıkta,yalanyereyeminetmekte
bütüninsanlardanüstünolduğunusöyler.Anlaşılıyorkihemsana,hemHomeros'a,hemSimonides'egöre
doğrulukbirtürhırsızlıksanatıdır,tabiidostafaydalı,düşmanazararlıolmakşartıyla...Öyledemekistiyordun,
değilmi?"
"Hayır,Zeushakkıiçin!Nedediğimiartıkbilmiyorum.Birbildiğimvarsaoda,doğruluğundostayaradığı,
düşmanazararverdiğidir."
"Peki,senkimedostdersin?Sanaiyiadamgörünenleremi,yoksaöylegörünmeselerdegerçekteniyiolanlara
mı?Bunungibi,kimedüşmandersin?"
"Tabii,insaniyisandığıadamlarısever,kötüsandığıkimselerdennefreteder"dedi.
"Peki,birçokkimseyiiyiolmadıklarıhaldeiyisanmakla;birçoklarınıdaaksine,kötüolmadıklarıhaldekötü
bilmekleinsanlaryanılmıyorlarmı?"
"Yanılıyorlar."
"Demekki,onlariyiyidüşman,kötüyüdostsanıyorlar,değilmi?"
"Evet."
"İştersinedöndü;demekkişimdidoğrulukkötüyeiyilik,iyiyekötülüketmekoluyor."
"Öyleanlaşılıyor."
"Amaiyilerdoğrudurlar,haksızlıkedemeyecekyaratılıştadırlar,değilmi?"
"Evet"
"Hah!Seninsözlerinegöre,doğrulukhiçhaksızlıketmeyenlerekötülüketmektir."
"Hiçdedeğil,Sokrates! Çünkübusözlerbesbellikiyanlıştır."
"Ohalde,dedim,doğruolmayanlarazararvermek,doğruolanlarafaydalıolmakdoğrudur."
"Busözbencedeminkindendahagüzel."
"Demekki,Polemarkhos,birçoklarıiçin,insanlarhakkındayanılanherkesiçin,doğrulukdostazararlı,
düşmanafaydalıolmaktır;çünkübirçokları gerçekdostlarınıkötü,düşmanlarınıiseiyiadamsanırlar.Böylece
Simonides'indeminsöylediğimizsözününtamtersiniilerisürmüşoluyoruz."
"Evet,şüphesizöyleoluyor"dedi.
"Ohaldedeğiştirelim.Anlaşılan,dostudüşmanıiyianlatamadık."
"Nasılanlatmıştık,Polemarkhos?"
"Dost,hemiyigörünen,hemiyiolaninsandır;iyigörünenamaiyiolmayaninsanisedostgörünür,amadost
değildirdiyelim.Düşmanıdatıpkıböyleanlatabiliriz."
"Busözümüzdeniyiadamındost,kötüadamındüşmanolduğuçıkıyor."
"Evet."
"Demekdoğruluküzerinedemin söylediklerimizebirşeykatmamızıistiyorsun.Önceden'doğrulukdosta
iyilik,düşmanakötülüketmektir'demiştik;şimdişunu,yani'dosta,iyiyseiyiliketmek;düşmana,kötüyse
kötülüketmekdoğrudur'dememiziistiyorsun."
"Banakalırsa,böylesöylenince,pekgüzelsöylenmişolur."
"Peki,herhangibirinsanakötülüketmekdoğruadamayakışırmı?"
"Evet,hemkötü,hemdüşmanolanlaratabiikötülükedilmelidir."
"Amaatlarakötülükedersek,dahaiyimiolurlar,dahakötümü?"
"Dahakötü"