Pilots Antibiotic Surveillance & Stewardship in de eerstelijn, tweedelijn en langdurige zorg

80 Pages·2017·1.4 MB·Dutch

by  M. Mennen

Pilots Antibiotic Surveillance & Stewardship in de
eerstelijn, tweedelijn en langdurige zorg
Verkenning ter bevordering van “juist gebruik” van antibiotica
door aan indicatie gekoppelde voorschriften in beeld te krijgen
Dit rapport bevat een erratum d.d. 06-12-2018
na pagina 77
RIVM Briefrapport 2018-0093
B. Buys Ballot | I. Thuis | M. Mennen

Pilots Antibiotic Surveillance & Stewardship in de
eerstelijn, tweedelijn en langdurige zorg
Verkenning ter bevordering van “juist gebruik” van antibiotica
door aan indicatie gekoppelde voorschriften in beeld te krijgen

Dit rapport bevat een erratum d.d. 06-12-2018
na pagina 77

RIVM Briefrapport 2018-0093
B. Buys Ballot | I. Thuis | M. Mennen
RIVM Briefrapport 2018-0093
Colofon

© RIVM 2018
Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde
van bronvermelding: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
(RIVM), de titel van de publicatie en het jaar van uitgave.

DOI 10.21945/RIVM-2018-0093

B. Buys Ballot (auteur), Bureau Buys Ballot
I. Thuis (auteur), Cura Insight
M. Mennen (editor), RIVM

Projectteam:
Theo Verheij (UMC Utrecht)
Cees Hertogh (Amsterdam UMC)
Jan Prins (Amsterdam UMC)
Alike van der Velden (UMC Utrecht)
Maarten de Jong (Amsterdam UMC)
Annelot Schoffelen (RIVM)
Mieke van Triest (RIVM)
Linda Verhoef (RIVM)
Titia Hopmans (RIVM)
Sabine de Greeff (RIVM)
Lieke Wielders (RIVM)
Jos Monen (RIVM)
Berend Beishuizen (RIVM)

Contact:
Marcel Mennen
Kernteam ABR, Centrum Infectieziektebestrijding
[email protected]

Dit onderzoek werd verricht in opdracht van het Ministerie van VWS in
het kader van het programma Aanpak Antibioticaresistentie

Dit is een uitgave van:
Rijksinstituut voor Volksgezondheid
en Milieu
Postbus 1 | 3720 BA Bilthoven
Nederland
www.rivm.nl

Pagina 2 van 78
RIVM Briefrapport 2018-0093
Publiekssamenvatting
Pilots Antibiotic Surveillance & Stewardship in de eerstelijn,
tweedelijn en langdurige zorg
Verkenning ter bevordering van “juist gebruik” van antibiotica door aan
indicatie gekoppelde voorschriften in beeld te krijgen

Antibioticaresistentie betekent dat bacteriën ongevoelig worden voor
antibiotica, waardoor deze niet meer werken. Om dit te voorkomen is
het belangrijk dat antibiotica alleen wordt voorgeschreven als het echt
nodig is. Hoewel in Nederland relatief weinig antibiotica wordt
voorgeschreven, zijn ook hier verbeteringen mogelijk. Om ‘juist gebruik’
te stimuleren, is inzicht nodig in het voorschrijfgedrag van artsen en
zorginstellingen.

Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat informatie over het
voorschrijfgedrag verkregen kan worden uit bestaande
registratiegegevens van huisartsen, verpleeghuizen en ziekenhuizen.
Hieruit kan worden achterhaald hoe vaak en om welke reden antibiotica
wordt voorgeschreven. Deze informatie kan vervolgens worden
vergeleken met de richtlijnen voor juist gebruik. Op deze manier wordt
inzichtelijk welke (huis)artsen het al ‘goed doen’ en waar eventueel
verbeteringen mogelijk zijn. Ook scholing en voorlichting over juist
gebruik blijken belangrijk. Beroepsverenigingen van huisartsen en
specialisten ouderengeneeskunde staan positief tegenover deze
initiatieven en willen de resultaten opnemen in hun
kwaliteitsprogramma’s en scholing.

Voor dit onderzoek heeft het RIVM pilots uitgevoerd in de drie
zorgsectoren (huisarts, ziekenhuis, verpleeghuis). Een belangrijk
voorwaarde van deze pilots was dat artsen en verpleegkundigen niet te
veel zaken moesten registreren. Daarom is zo veel mogelijk
gebruikgemaakt van bestaande registraties en de daarin beschikbare
data.

Op dit moment is van huisartsen en ziekenhuizen landelijk bekend
hoeveel antibiotica zij per jaar voorschrijven. Deze informatie geeft een
beeld van ontwikkelingen door de jaren heen, maar zegt niets over juist
of onjuist gebruik. In ziekenhuizen bijvoorbeeld zijn veel uitzonderingen
mogelijk om in afwijking van richtlijnen antibiotica voor te schrijven.
Van verpleeghuizen is tot op heden veel minder informatie beschikbaar.
Uit de pilot is gebleken dat het ook hier mogelijk is om op basis van
bestaande data inzicht te krijgen in juist gebruik.

Kernwoorden: antibiotica, antibioticagebruik, stewardship, eerstelijn,
tweedelijn, langdurige zorg

Pagina 3 van 78
RIVM Briefrapport 2018-0093

Pagina 4 van 78
RIVM Briefrapport 2018-0093
Synopsis
Pilot studies on antibiotic surveillance & stewardship in primary
care, secondary care and long-term care
Pilot to promote “correct usage” of antibiotics by providing an overview
of prescriptions linked with their indication

Antibiotic resistance means that bacteria become insensitive to
antibiotics and that antibiotics then no longer work. To prevent this, it is
important that antibiotics are only prescribed when they are really
necessary. Although relatively few antibiotics are prescribed in the
Netherlands, improvements can still be made. In order to stimulate
correct usage, insight into the prescribing behaviour of physicians and of
care facilities is necessary.

Research by the National Institute for Public Health and the Environment
(RIVM) has shown that information on prescribing behaviour can be
obtained from existing registration data from general practitioners,
nursing homes and hospitals. The frequency with which antibiotics are
prescribed and the reasons for this can be derived from these sources.
This information can subsequently be compared with the guidelines for
correct usage. This will provide insight into which physicians are already
prescribing “correctly”, and where improvement is possible. Training and
information on correct usage have also proved to be important.
Professional organisations of general practitioners and specialists in
geriatric medicine are in favour of these initiatives and will be including
the results in their quality- and training programmes.

For this study, the RIVM has carried out pilot studies in three health care
sectors (general practice, hospitals and nursing homes). An important
requirement of these pilots was that physicians and nurses did not
register too much information. For this reason existing registers and the
data contained in them were used as much as possible.

Currently, the amount of antibiotics prescribed in the Netherlands each
year by general practitioners and by hospitals is known. Although this
information gives an indication of developments over the course of time,
it does not shed any light on correct or incorrect usage. For example, in
hospitals guidelines for antibiotic use are often deviated from due to
exceptional circumstances. To date, much less information has been
available from nursing homes. The pilot has shown that here too, it is
possible to obtain insight into correct usage from existing data.

Keywords: antibiotics, stewardship, primary care, secondary care, long-
term care, antibiotic use.

Pagina 5 van 78
RIVM Briefrapport 2018-0093

Pagina 6 van 78
RIVM Briefrapport 2018-0093
Inhoudsopgave
Samenvatting — 9
Leeswijzer — 13
1 Aanleiding — 15
1.1 Doelstelling surveillance en antibiotic stewardship — 15
1.2 Doelstelling Pilots — 17
2 Proof of Concept “Hoe kunnen we juist gebruik definiëren, in
beeld brengen en stimuleren?” — 19
3 Pilot Eerste lijn — 21
3.1 Startpunt pilot — 21
3.2 Doorlopen proces — 22
3.3 Evaluatie en leerpunten pilot — 25
4 Pilot Ziekenhuizen — 29
4.1 Startpunt pilot — 29
4.2 Proces — 30
4.3 Uitkomsten pilot — 34
5 Pilot Verpleeghuizen — 37
5.1 Startpunt pilot — 37
5.2 Proces — 39
5.3 Evaluatie en leerpunten pilot — 40
6 Landelijke rapportage surveillance Juist Antibiotica Gebruik — 45
7 Conclusies — 47
8 Aanbevelingen op weg naar landelijke opschaling — 49
8.1 Opschaling in scenario’s — 50
Bijlage 1. Afkortingenlijst — 55
Bijlage 2: Gehanteerde uitgangspunten — 56
Bijlage 3: Indicatoren eerstelijn — 57
Bijlage 4. Data-extractie en verwerking in de
huisartspraktijken — 58
Bijlage 5: Voorbeeld spiegelrapportage huisartsenpraktijk — 62
Bijlage 6: data-extractie Ziekenhuizen — 63
Bijlage 7. Voorbeeld workflow Urineweginfecties YSIS ten
behoeve van dataregistratie Juist AB gebruik — 65
Pagina 7 van 78
RIVM Briefrapport 2018-0093
Bijlage 8. Data-extractie YSIS verpleeghuizen
(overige data) — 69
Bijlage 9. Voorbeelden uit de stewardship rapportage voor de
peilstations — 70
Bijlage 10 Concept Surveillance rapportage eerstelijn op basis
van pilotdata — 71
Bijlage 11 Concept Surveillance rapportage langdurige zorg op
basis van pilotdata — 74
Pagina 8 van 78