pelvik taban kas egzersizinin üriner inkontinans ve yaşam kalitesi üzerine etkisi

157 Pages·2008·4.51 MB·Turkish

T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

PELVİK TABAN KAS EGZERSİZİNİN ÜRİNER
İNKONTİNANS VE YAŞAM KALİTESİ
ÜZERİNE ETKİSİ

Hemşirelik Programı
Doktora Tezi

Hazırlayan
Arş.Gör. Dilek SARI

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Leyla KHORSHID

İzmir
2007

ÖNSÖZ

Araştırmanın yürütülmesi aşamasında destek ve yardımlarını esirgemeyen tez
danışmanım Prof. Dr. Leyla Khorshid’e,
Araştırmanın yürütülmesine olanak sağlayan ve önerileriyle çalışmama ışık
tutan Prof. Dr. Adil Esen, Uzm. Dr. Ferruh Zorlu ve Uzm. Dr. Oğuz Mertoğlu’na,
Araştırmanın her aşamasında görüşlerine başvurduğum tez jüri üyeleri Prof.
Dr. Gülümser Argon ve Doç. Dr. İsmet Eşer’e,
Tezin uygulama sürecinde desteklerini ve yardımlarını gördüğüm Dokuz Eylül
Üniversitesi Hastanesi ve T.C.S.B İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Üroloji Kliniği’nde çalışan tüm hekim, hemşire ve personele,
Araştırmaya katılan tüm hastalara,
Araştırmanın istatistik aşamasında yardımcı olan Arş. Gör. Hatice Uluer ve
Öğr. Gör. Dr. Hayal Boyacıoğlu’na,
Araştırma sırasında yardım ve destek gördüğüm değerli arkadaşlarım Yrd. Doç.
Dr. Rabia Ekti Genç, Yrd. Doç. Dr. Ayşe San Turgay, Dr. Medine Çalışkan Yılmaz ve
Bil. Uzm. Şebnem Sunal’a,
Tüm maddi ve manevi destekleri için aileme,

Teşekkür Ederim
Dilek SARI
İÇİNDEKİLER Sayfa No
ÖNSÖZ I
İÇİNDEKİLER II
TABLOLAR DİZİNİ VI
RESİMLER DİZİNİ VII
GRAFİKLER DİZİNİ VII
BÖLÜM I
GİRİŞ
1.1. Problemin Tanımı ............................................................................................ 1
1.2. Araştırmanın Amacı ......................................................................................... 11
1.3. Hipotezler ......................................................................................................... 11
1.4. Araştırmanın Önemi ......................................................................................... 12
1.5. Sınırlılıklar ....................................................................................................... 13
1.6. Tanımlar ........................................................................................................... 14
1.7. Genel Bilgiler ...............................................................................................… 14
1.7.1. Alt Üriner Sistem Anatomisi, Fizyolojisi ve Kontinans Mekanizması ........ 14
1.7.1.1. Alt Üriner Sistem Anatomisi ................................................................... 14
1.7.2. Alt Üriner Sistem Nörofizyolojisi ................................................................ 19
1.7.3. İdrar İnkontinansı Gelişmesinde Risk Faktörleri ......................................... 23
1.7.4. İdrar İnkontinansı Tipleri …......................................................................... 27
1.7.5. İdrar İnkontinansı Prevelansı ....................................................................... 29
1.7.6. İdrar İnkontinansı ve Yaşam Kalitesi ........................................................... 31
1.7.7. İdrar İnkontinansı Tedavi Yöntemleri .......................................................... 33
1.7.7.1. Konservatif Tedavi Yöntemleri ............................................................. 33
1.7.7.1.1. Yaşam Stili Girişimleri ..................................................................... 33
1.7.7.1.2. Fizik Tedaviler .................................................................................. 35
1.7.7.2. Farmakolojik Tedavi Yöntemleri ........................................................... 39
1.7.7.3. Cerrahi Tedavi Yöntemleri .................................................................... 41
BÖLÜM II
GEREÇ VE YÖNTEM
2.1. Araştırmanın Tipi ............................................................................................. 42
2.2. Kullanılan Gereçler .......................................................................................... 42
2.3. Kullanılan Yöntem ve Yöntemler .................................................................... 43
2.3.1. Mini Mental Durum İncelemesi ................................................................... 43
2.3.2. Hasta Bilgi Formu ....................................................................................... 44
2.3.3. İnkontinans Yaşam Kalitesi Ölçeği (I-QOL) ............................................... 44
2.3.4. Mesane Günlüğü .......................................................................................... 46
2.3.5. Ped Testi ....................................................................................................... 47
2.3.6. Perineometre ................................................................................................ 48
2.3.7. Pelvik Taban Kas Egzersizi Eğitim Kitapçığı .............................................. 48
2.4. Araştırmanın Yeri ve Zamanı .......................................................................... 49
2.5. Araştırmanın Evreni ......................................................................................... 49
2.6. Araştırmanın Örneklemi .................................................................................. 50
2.7. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler ................................................................... 51
2.8. Veri Toplama Yöntemi ve Süresi ..................................................................... 51
2.9. Verilerin Analizi .............................................................................................. 53
2.10. Süre ve Olanaklar .......................................................................................... 54
2.11. Araştırma Etiği ............................................................................................... 54
BÖLÜM III
BULGULAR
3.1. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Tanıtıcı Özellikleri ..................... 56
3.2. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İdrar İnkontinansını Etkileyen
Faktörler .................................................................................................................. 58
3.3. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi İdrar
İnkontinansına İlişkin Özellikler ............................................................................. 62
3.4. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi Temel
Değerlendirmeye İlişkin Özellikleri ........................................................................ 64
3.5. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi I-QOL Toplam ve
Alt Boyut Puan Ortalamaları ................................................................................... 66
3.6. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İdrar İnkontinansına İlişkin
Temel Değerlendirme Bulgularındaki Değişim Ortalamaları ................................. 68
3.7. Hastaların İzlem Öncesi I-QOL Toplam ve Alt Boyut Puanları İle Bazı
Temel Değerlendirme Ölçütleri Arasındaki İlişki ................................................... 75
BÖLÜM IV
TARTIŞMA
4.1. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Tanıtıcı Özelliklerinin
İncelenmesi ............................................................................................................. 77
4.2. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İdrar İnkontinansını Etkileyen
Faktörlerin İncelenmesi ........................................................................................... 77
4.3. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi İdrar
İnkontinansına İlişkin Özelliklerinin İncelenmesi .................................................. 81
4.4. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi Temel
Değerlendirmeye İlişkin Özelliklerinin İncelenmesi .............................................. 82
4.5. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi I-QOL Toplam ve
Alt Boyut Puan Ortalamalarının İncelenmesi ......................................................... 83
4.6. Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İdrar İnkontinansına İlişkin
Temel Değerlendirme Bulgularındaki Değişim Ortalamalarının İncelenmesi ....... 84
4.7. Hastaların İzlem Öncesi I-QOL Toplam ve Alt Boyut Puanları İle Bazı
Temel Değerlendirme Ölçütleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi ......................... 88
BÖLÜM V
SONUÇ ve ÖNERİLER
5.1. Sonuç ................................................................................................................ 90
5.2. Öneriler ............................................................................................................ 92
ÖZET VE ABSTRACT ........................................................................................ 93
YARARLANILAN KAYNAKLAR ..................................................................... 96
EKLER
EK I. Hasta Bilgi Formu ......................................................................................... 107
EK II. Mini Mental Durum İncelemesi .................................................................. 112
EK III. İnkontinans Yaşam Kalitesi Ölçeği (I-QOL) ............................................. 115
EK IV. Mesane Günlüğü ........................................................................................ 116
EK V. Bilgilendirilmiş Onam Formu ..................................................................... 120
EK VI. Pelvik Taban Kas Egzersiz Eğitim Kitapçığı Değerlendirme Formu ........ 121
EK VII. Terazi (Acculab/Sartorius) Kalibrasyon Sertifikası ................................. 123
EK VIII. Perineometre (Cardio Design) Kalibrasyon Sertifikası .......................... 126
EK IX. İnkontinans Yaşam Kalitesi Ölçeği Kullanım İzin Yazısı ......................... 129
EK X. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Etik Kurul İzin Yazısı ............. 130
EK XI. T.C. İzmir İl Sağlık Müdürlüğü İzin Yazısı ............................................... 131
EK XII. Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi İzin Yazısı ...................................... 132
EK XIII. Pelvik Taban Kas Egzersizi Eğitimi Kitapçığı ....................................... 134
ÖZGEÇMİŞ 133
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo No Sayfa No
1 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastalara Uygulanan I-QOL Güvenirlik
Analizlerinin Dağılımı ............................................................................................ 46
2 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Tanıtıcı Özelliklerine Göre Dağılımı 56
3 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İdrar İnkontinansını Etkileyen
Faktörlerin Dağılımı ............................................................................................... 58
4 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi İdrar İnkontinansına
İlişkin Özelliklerinin Dağılımı ................................................................................ 62
5 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi Temel
Değerlendirmeye İlişkin Bulgularının Dağılımı ..................................................... 64
6 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İzlem Öncesi I-QOL Toplam ve Alt
Boyut Puan Ortalamalarına Göre Dağılımı ............................................................ 66
7 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Ped Testinde Kaçırdığı İdrar
Miktarındaki Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı .............................................. 68
8 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Ortalama Pelvik Taban Kas
Gücündeki (cm H O) Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı ................................. 69
2
9 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Maksimum Pelvik Taban Kas
Gücündeki (cm H O) Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı ................................. 70
2
10 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastalara Uygulanan Mesane Günlüğünden (3
Günlük) Elde Edilen İdrar İnkontinans Sayısındaki Değişim Ortalamasına Göre
Dağılımı .................................................................................................................. 71
11 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İdrar İnkontinans Sıklığındaki
Değişime Göre Dağılımı ......................................................................................... 72
12 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastalara Uygulanan I-QOL Toplam ve Alt
Boyut Puanlarındaki Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı .................................. 73
13 Hastaların İzlem Öncesi I-QOL ve Alt Boyut Toplam Puanları İle Bazı Temel
Değerlendirme Ölçütleri Arasındaki İlişki ............................................................. 75
Resim No
Sayfa No
RESİMLER DİZİNİ
1 Perineometre ..................................................................................................... 43

Grafik No Sayfa No
GRAFİKLER DİZİNİ
1 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Ped Testinde Kaçırdığı İdrar
Miktarındaki Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı ......................................... 68
2 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Ortalama Pelvik Taban Kas
Gücündeki (cm H O) Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı ........................... 69
2
3 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların Maksimum Pelvik Taban Kas
Gücündeki (cm H O) Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı ........................... 70
2
4 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastalara Uygulanan Mesane Günlüğünden
(3 Günlük) Elde Edilen İdrar İnkontinans Sayısındaki Değişim Ortalamasına
Göre Dağılımı .................................................................................................... 71
5 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastaların İdrar İnkontinans Sıklığındaki
Değişime Göre Dağılımı ................................................................................... 72
6 Çalışma ve Kontrol Grubundaki Hastalara Uygulanan I-QOL Toplam ve Alt
Boyut Puanlarındaki Değişim Ortalamasına Göre Dağılımı ............................. 74