Paradoks i zbawienie. Antropologia mistyczna Mistrza Eckharta i Jana od Krzyża PDF
Preview Paradoks i zbawienie. Antropologia mistyczna Mistrza Eckharta i Jana od Krzyża
spis treści • Zbigniew Kaźmierczak Paradoks i zbawienie A M E J K • spis treści spis treści • Zbigniew Kaźmierczak Paradoks i zbawienie A M E J K Trans Humana Białystok 2009 • spis treści Autor i Wydawca pragną serdecznie podziękować Wydawnictwu Ojców Karmelitów Bosych w Krakowie, Wydawnictwu Flos Carmeli w Poznaniu, Annie Piaszczyńskiej, Oliverowi Kurmis, i Raymondowi Spekking za udostępnienie materiału ikonograficznego zamieszczonego w niniejszej publikacji. Recenzent: prof. dr hab. Zbigniew Kuderowicz Na okładce wykorzystano fotografię Anny Piaszczyńskiej Projekt okładki: Władysław Kaźmierczak Redakcja: Elżbieta Kozłowska-Świątkowska Korekta: Zespół © Copyright by Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie red. nacz. E. Kozłowska-Świątkowska 15-328 Białystok, ul. Świerkowa 20 Tel./fax 085 745-72-86 zamówienia: tel. 085 745-74-23 http://pip.uwb.edu.pl/transhumana; e-mail: [email protected] Wydanie I Wydanie publikacji zostało sfinansowane przez Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku Wszystkie prawa zastrzeżone All rights reserved Białystok 2009 ISBN 978-83-61209-18-8 Druk i oprawa: MZGraf. s.c. spis treści • spis treści wstęp 13 1. antropologia mistyczna eckharta i jana od krzyża – zarys problematyki 13 2. czy mistyka może być rozpatrywana jako filozofia? 30 3. kontekst historyczny antropologii mistycznej eckharta i jana od krzyża 52 1) Mistyczna antropologia platonizmu i neoplatonizmu pogańskiego 52 a. Platon 52 b. Stoicy, apatheia, metriopatheia 55 c. Plotyn 58 d. Proklos 63 2) Mistyczna antropologia chrześcijańska 65 a. Orygenes i trychotomiczna koncepcja człowieka 65 b. Grzegorz z Nyssy 68 c. Augustyn, Grzegorz Wielki, Bernard z Clairvaux 70 d. Pseudo-Dionizy Areopagita 73 3) Elementy arystotelesowskie i tomistyczne w antropologii mistycznej 80 4. problem sprzeczności 84 5. założenia metodologiczne 89 ·część pierwsza· Mistrz Eckhart i. wprowadzenie 97 1. eckhart – kontekst biograficzny i historyczny 97 1) Życie 97 2) Dzieła 99 3) Historyczny kontekst filozoficzno-teologiczny dla myśli Eckharta 101 2. znaczenie dzieł niemieckich eckharta dla jego antropologii mistycznej 107 3. przesłanki eckhartiańskiej metody 114 • spis treści ii. bóg i świat 119 1. koncepcja absolutu i jej ambiwalencje 119 1) Bóg jako jedno 119 2) Koncepcja osobowa 121 a. Osoba boska zasadą bytu 121 b. Atrybuty boskie jako część Absolutu 122 c. Bóg jako Ojciec rodzący Syna 123 3) Koncepcja nieosobowa 127 a. Pochodność Trójcy św. od Jednego 127 b. Atrybuty boskie odrębne wobec Absolutu 132 4) Ambiwalencje: miłość i egotyzm Boga 135 5) Apofatyzm i nihilistyczna koncepcja absolutu 139 2. koncepcja powstania świata i jej ambiwalencje 143 1) Afirmatywna koncepcja zrodzenia świata przez Boga Ojca 143 2) Koncepcja powstania świata związana z negacją świata 146 a. Nauka o dwóch źródłach w Bogu 146 b. Powstanie świata z niczego 147 3. koncepcja natury świata i jej ambiwalencje 149 1) Afirmacja świata 149 a. Związek między Bogiem a światem 149 b. Bóg nieoddzielny od rzeczy 151 2) Negacja świata – skrajny dualizm Boga i świata 152 3) Bóg a byt w Quaestiones parisienses i Opus propositionum 156 4) Problem panteizmu 160 iii. byt ludzki w aspekcie statycznym 164 1. kondycja bytu ludzkiego 164 1) Dusza jako forma ciała: ograniczona afirmacja ciała 164 2) Przezwyciężenie cielesności: człowiek pośrodku dualizmu Boga i stworzenia 167 3) Dwie wersje rozumienia genezy duszy 171 a. Dusza zrodzona 171 a) Bóg rodzący duszę 171 b) Trzy warianty rozumienia pierwotnego statusu duszy zrodzonej 172 b. Dusza stworzona 174 4) Grzech pierworodny 175 5) Kwestia płci: niższość kobiety 179 6) Dusza ludzka a anioł. Ambiwalencje w rozumieniu doskonałości aniołów 181 2. władze duszy 184 1) Niższe i wyższe władze duszy 184 2) Poznanie 187 spis treści • a. Formy poznania naturalnego 187 b. Rola łaski w poznaniu. Ambiwalencje w rozumieniu relacji między rozumem a łaską 193 3) Wola. Ambiwalencje w rozumieniu jej wartości 194 a. Wyższość rozumu nad wolą 194 b. Równość rozumu i woli 196 c. Wyższość woli nad rozumem 197 4) Pamięć 197 3. iskierka duszy 198 1) Historyczne źródła koncepcji iskierki duszy 198 2) Iskierka duszy jako byt niestworzony 209 a. Niestworzoność i wieczność iskierki 209 b. Boska jedność iskierki i jedność iskierki z Bogiem 212 c. Dystans do stworzenia – ciała, przestrzeni i czasu 214 d. Struktura koncepcji iskierki–bytu niestworzonego jako odzwierciedlenie struktury koncepcji Absolutu 216 a) Uwagi wstępne – ambiwalencje w rozumieniu iskierki jako odzwierciedlenia struktury Absolutu 216 b) Koncepcja iskierki jako uczestniczki życia trynitarnego 216 c. Koncepcja iskierki jako niepoznawalnego Jednego – wyższość wobec Boga osobowego 218 3) Iskierka jako władza ludzka 220 a. Autonomiczna aktywność iskierki 220 b. Stworzoność iskierki jako władzy ludzkiej 222 4) Światło w duszy jako pomoc dla iskierki i jako sama iskierka 225 5) Działanie iskierki. Ambiwalencje w jego określeniach 228 6) Ambiwalencje w rozumieniu relacji między iskierką duszy–bytem niestworzonym a niższą części duszy 231 a. Dualizm iskierki duszy–bytu niestworznego i niższej części duszy 231 b. Przenikanie się iskierki duszy–bytu niestworzonego i niższej części duszy 233 iv. byt ludzki w aspekcie dynamicznym 240 1. warunki negatywne zjednoczenia z bogiem: odosobnienie 240 1) Uwagi wstępne 240 2) Negacja pożądania 245 3) Negacja posiadania 252 4) Negacja siebie 254 a. Wyrzeczenie się siebie 254 b. Negacja woli człowieka na rzecz woli Boga 257 c. Dystans do własnego cierpienia i szczęścia 260 5) Negacja stworzenia 262 • spis treści 6) Negacja drugich – dyskurs Eckharta między grupą a indywidualnością 264 a. Kościelność, doniosłość mistrzów, egalitaryzm 264 b. Indywidualizm, profetyczność, elitaryzm 265 c. Prymat odosobnienia wobec miłosierdzia 270 7) Negacja pewnego wyobrażenia Boga 271 a. Negacja interesowności wobec Boga 271 b. Negacja modlitwy 273 c. Wyrzeczenie się Boga i miłości do Boga 274 8) Negacja obrazowości – pochwała milczenia 276 9) Negacja „dlaczego” 279 2. warunki pozytywne narodzin boga 283 1) Poszukiwanie Boga i pragnienie narodzin Boga w duszy 283 2) Moralność 285 3) Doświadczenie miłości bożej 288 v. byt ludzki w mistycznym zjednoczeniu: narodziny boga w duszy 290 1. historyczny kontekst koncepcji narodzin boga w duszy 290 2. Dwa poziomy narodzin boga w duszy 297 3. narodziny boga w iskierce duszy 301 1) Skrytość procesu 301 2) Jedność z narodzonym synem 302 3) Jedność z rodzącym Ojcem 303 4) Rodzenie Syna Ojcu przez duszę 304 4. narodziny boga w niższej części duszy 304 1) Sens narodzin Boga w niższej części duszy 304 2) Łaska boża 306 a. Znacznie łaski bożej w narodzinach Boga w duszy 306 b. Przymus na Bogu – negacja łaski 310 c. Dystans do łaski stworzonej 313 3) Struktura narodzin Boga w duszy 316 a. Odzwierciedlenie życia trynitarnego w niższej części duszy 316 b. Radykalna jedność między duszą a Bogiem 317 c. Poznawczy charakter narodzin Boga w duszy 319 d. Wszechwładza, wszechwiedza, wszechposiadanie 321 e. Szczęście poznawcze i wolitywne 326 f. Moralność i działanie „bez dlaczego” 327 g. Życie czynne a życie kontemplacyjne 329 5. odmienna forma zjednoczenia z bogiem: przebicie się 336 6. eschatologia 344 spis treści • ·część druga· Jan od Krzyża i. wprowadzenie – kontekst biograficzny i historyczny 347 1. życie 347 2. dzieła i specyficzny dla nich historyczny kontekst intelektualny 348 ii. byt ludzki w aspekcie statycznym 354 1. przesłanki teologiczne: tendencja pozytywna i negatywna 354 2. ambiwalencje w rozumieniu roli aniołów 355 3. dusza 356 1) Części duszy 356 2) Rozum 358 a. Poznanie naturalne 358 b. Poznanie nadprzyrodzone 363 a) Poznanie nadprzyrodzone cielesne 363 b) Poznanie nadprzyrodzone duchowe 364 3) Pamięć 367 4) Wola 372 a. Natura woli 372 b. Radość czynna 374 c. Radość bierna – uczucia duchowe 376 4) Substancja duszy – najgłębsze centrum duszy 376 4. ciało – pożądania 380 5. rola koncepcji grzechu pierworodnego 381 iii. byt ludzki w aspekcie dynamicznym 384 1. dualizm skrajny 384 1) Zarys konfliktu między mocą ludzką a mocą boską 384 2) Dualizm Boga i świata 388 3) Dualizm ciała i duszy 390 2. noc ciemna – fundamentalny element antropologii mistycznej jana od krzyża 395 3. czynna noc zmysłów – negacja pożądania 401 1) Noc zmysłów. Konsekwencje dualizmu 401
The list of books you might like
