panel veri analizi

118 Pages·2015·3.02 MB·English

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İktisat Anabilim Dalı

EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLERİN KALKINMA
GÖSTERGELERİNE ETKİSİ: PANEL VERİ ANALİZİ

Ahmet İhsan KAYA

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2015
EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLERİN KALKINMA GÖSTERGELERİNE ETKİSİ:
PANEL VERİ ANALİZİ

Ahmet İhsan KAYA

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İktisat Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2015
KABUL VE ONAY
BİLDİRİM
iii

TEŞEKKÜR
Bu çalışmanın hazırlanmasında sadece akademik destek vermekle kalmayıp, yoğun
programına rağmen her konuda katkılarını sunan danışman hocam Doç. Dr. Zafer
ÇALIŞKAN’a,
Görüş, eleştiri ve katkılarından dolayı değerli jüri üyeleri Prof. Dr. Fuat OĞUZ, Prof.
Dr. Hatice KARAÇAY, Doç. Dr. Gökçer ÖZGÜR ve Yrd. Doç. Dr. Dilek KILIÇ’a,
Gerek veri ve analiz konusunda, gerekse taslakları okuyarak görüş ve eleştirilerini
belirten çalışma arkadaşlarım ve dostlarım Yasin AKAR, Tarık AKIN, Dolunay
DURAK, Said Bahadır KAYA, Üzeyir ÇELİK ve Sami EVLİ’ye,
Maddi ve manevi desteklerinin yanında, beni her zaman bilgiye ve öğrenmeye
yönelterek yetiştiren babam Mehmet Ali KAYA ve annem Meliha KAYA’ya,
Son olarak, çalışma süresince sadece ortak vaktimizden değil, kendisinden de fedakârlık
yaparak her türlü desteği sağlayan eşim Hacer Ülkü DOĞAN’a sonsuz teşekkürlerimi
sunarım.
iv

ÖZET

KAYA, Ahmet İhsan. Ekonomik Özgürlüklerin Kalkınma Göstergelerine Etkisi: Panel
Veri Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2015.

Özel mülkiyeti, hukukun üstünlüğünü, girişim özgürlüğünü, ulusal ve uluslararası
serbest ticareti ve rekabeti temel alan ekonomik özgürlüklerin, ülkelerin kurumsal
yapılarına ilişkin bir gösterge olarak, kalkınma süreçlerinde önemli bir etken olduğu
sıklıkla dile getirilmektedir. Bu çalışmada da ekonomik özgürlüklerin ve alt
bileşenlerinin, sağlık, eğitim, gelir dağılımı ve yoksulluk gibi kalkınma göstergeleri
üzerindeki etkisi, 1970 – 2010 döneminde yüksek, orta-yüksek, düşük-orta ve düşük
gelirli ülkeler için panel veri analizi ile incelenmiştir. Analiz sonuçları, ülkelerin içinde
bulundukları gelir gruplarına göre farklılaşsa da, ekonomik özgürlüklerin sağlık ve
eğitim göstergeleri üzerinde olumlu; gelir dağılımı ve yoksulluk göstergeleri üzerinde
ise olumsuz bir etki yaptığını göstermektedir. Ayrıca ekonomik özgürlüklerin bazı
bileşenlerinin kalkınma göstergeleri üzerindeki etkisi anlamlı bulunmazken, bazı
bileşenler de genel endeksten farklı sonuçlara işaret etmektedir.

Anahtar Sözcükler
Ekonomik Özgürlükler, Ekonomik Kalkınma, Kalkınma Göstergeleri, Kurumlar, Panel
Veri Analizi
v

ABSTRACT

KAYA, Ahmet İhsan. The Effect of Economic Freedom on Development Indicators: A
Panel Data Analysis, Master’s Thesis, Ankara, 2015.

Economic freedom, as an indicator for institutional structure of countries, which is
based on private property, rule of law, freedom of enterprise, free trade both on national
and international level and competition is often considered to be an important factor on
development process. In this study, the effect of both economic freedom and its
components on development indicators such as health, education, income distribution
and poverty is examined with panel data analysis for 1970 – 2000 period by separating
countries as “high”, “upper-middle”, “lower-middle” and “low” income. Results
indicate that even if it differs for income groups, the effect of economic freedom on
health and education indicators is positive, while it is negative on income distribution
and poverty. Besides, some of economic freedom components are found insignificant
and some of the significant components suggest different results than the general index.

Key Words
Economic Freedom, Economic Development, Development Indicators, Institutions,
Panel Data Analysis
vi

İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY ...................................................................................................................... i
BİLDİRİM ................................................................................................................................... ii
TEŞEKKÜR ............................................................................................................................... iii
ÖZET .......................................................................................................................................... iv
ABSTRACT ................................................................................................................................. v
İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................... vi
KISALTMALAR DİZİNİ ......................................................................................................... ix
TABLOLAR DİZİNİ .................................................................................................................. x
GRAFİKLER VE ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................... xi

GİRİŞ ........................................................................................................................................... 1
1. BÖLÜM: EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER ......................................................................... 4
1.1. Özgürlük ve Ekonomik Özgürlük .............................................................................. 5
1.2. Ekonomik Özgürlüklerin Temel Unsurları ............................................................... 9
1.2.1. Özel Mülkiyet ........................................................................................................ 9
1.2.2. Tercih ve Girişim Özgürlüğü ............................................................................... 11
1.2.3. Rekabet ................................................................................................................ 12
1.2.4. Sınırlı Devlet ........................................................................................................ 13
1.2.5. Serbest Ticaret ..................................................................................................... 14
1.3. Ekonomik Özgürlükler ile Sivil ve Siyasal Özgürlükler Arasındaki İlişki .......... 16
1.4. Ekonomik Özgürlüklerin Ölçülmesi ........................................................................ 18
1.4.1. Fraser Enstitüsü Tarafından Hazırlanan “Dünyada Ekonomik Özgürlük Endeksi”
(EFW) .................................................................................................................. 19
1.4.2. Heritage Foundation Tarafından Hazırlanan “Ekonomik Özgürlük Endeksi” (IEF)
............................................................................................................................. 24
1.4.3. Ekonomik Özgürlük Endekslerinin (EFW ve IEF) Karşılaştırılması .................. 30
1.4.4. Endekslere Göre Dünyada Ekonomik Özgürlüklerin Gelişimi ............................ 33
vii

2. BÖLÜM: KALKINMA GÖSTERGELERİ VE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER ........ 36
2.1. Kalkınma Kavramı ve Ekonomik Büyüme ile Olan İlişkisi .................................. 36
2.2. Ülkeler Arasındaki Kalkınma Farklılıklarına Yönelik Yaklaşımlar .................... 40
2.2.1. Şans Hipotezi ....................................................................................................... 40
2.2.2. Coğrafya Hipotezi ................................................................................................ 41
2.2.3. Kültür Hipotezi .................................................................................................... 42
2.2.4. Bilgisizlik Hipotezi .............................................................................................. 42
2.2.5. Kurumlar Hipotezi ............................................................................................... 43
2.3. Ekonomik Özgürlükler ile Kalkınma Göstergeleri Arasındaki İlişki ................... 44
2.3.1. Kişi Başına Düşen Gelir ve Gelir Dağılımı Göstergeleri ..................................... 44
2.3.2. Sağlık ve Eğitim Göstergeleri .............................................................................. 47
2.3.3. Yolsuzluk, İnsani Kalkınma, Sivil ve Siyasal Özgürlükler Göstergeleri ............. 49

3. BÖLÜM: EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER İLE KALKINMA GÖSTERGELERİ
ARASINDAKİ İLİŞKİNİN PANEL VERİ İLE ANALİZİ .................................................. 52
3.1. Ekonomik Özgürlükler Üzerine Yapılan Ampirik Çalışmalar ............................. 52
3.2. Veri Seti ve Panel Veri Analizi ................................................................................. 59
3.2.1. Model, Veri Seti ve Kaynakları ........................................................................... 60
3.2.2. Panel Veri Analizi ................................................................................................ 63
3.3. Analiz Sonuçları ......................................................................................................... 68
3.3.1. Tüm Ülkeler İçin Analiz Sonuçları ...................................................................... 68
3.3.2. Yüksek Gelirli Ülkeler İçin Analiz Sonuçları ...................................................... 71
3.3.3. Orta-Yüksek Gelirli Ülkeler İçin Analiz Sonuçları .............................................. 74
3.3.4. Düşük-Orta Gelirli Ülkeler İçin Analiz Sonuçları ............................................... 76
3.3.5. Düşük Gelirli Ülkeler İçin Analiz Sonuçları ........................................................ 78
3.3.6. Analiz Sonuçlarına İlişkin Genel Değerlendirme ................................................ 80
viii

SONUÇ ...................................................................................................................................... 83
KAYNAKÇA ............................................................................................................................. 86

Ek 1: Tez Çalışması Orijinallik Raporu ................................................................................. 94
Ek 2: Tez Çalışması Etik Kurul İzin Muafiyeti Formu ......................................................... 95
Ek 3: EFW 2014 Raporuna Göre Ekonomik Özgürlükler Sıralaması ................................ 96
Ek 4: IEF 2015 Raporu’na Göre Ekonomik Özgürlükler Sıralaması.................................. 99
Ek 5: Dünya Bankası Atlas Metoda Göre 2015 Yılında Gelir Gruplarına Göre Ülkeler. 103
Ek 6: Hausman Testi Sonuçları ............................................................................................. 104
Ek 7: Değiştirilmiş Wald Testi Sonuçları ............................................................................. 105