Palladii Rutilii Tauri Aemiliani viri inlustris opus agriculturae. De veterinaria medicina. De insitione

364 Pages·1975·54.605 MB·Latin

by  Palladius, Rutilius Taurus Aemilianus, Robert H. Rodgers

AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN DER DDR
ZENTRALINSTITUT
FÜR ALTE GESCHICHTE UND ARCHÄOLOGIE
BIBLIOTHECA
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM
TEVBNERIANA
Uinto
BSB B.G. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT
1975
PALLADII
RVTILII TAVRI AEMILIANI
VIRIINLVSTRIS
OPVS AGRICVLTVRAE
DE VETERINARIA MEDICINA
DE INSITIONE
EDIDIT
ROBERT H. RODGERS
UIKM
BSB B. G. TEUBNEH VERLAGSGESELLSCHAFT
1975
BIBLIOTHECAE TEVBNER1ANAE
HVIVS TEMPORIS
REDACTOR: GÜNTHER CHRISTIAN HANSEN
(C) BSB B. G. Teubner VerlagegeseUachaft, Leipzig, 197S
1. Auflage
VLN 294/375/5/75 · LSV 0886
Lektor: Dr. phil. Elisabeth Schuhmann
Printed in the German Democratic Republic
Geeamtherstellung:
Offizin Andersen Nexo, Graphiecher Großbetrieb, Leipzig
/18/38-S
Beetell-Nr. 665 729 4
EVP 49,— Mark
Vxorl carissimae
studiorum operumque
sodali

O fortunatos nimiuin, eua si bona norint,
agricolaa! quibue ipea procul diecordibua armia
fundit humo facilem uicttun iuetUeima tellus.
PRAEFATIO
Cum in alio quodam opuscule, quod Deo uolente pro·
pediem apparebit, de codicom adfinitatibus et de ratione
edendi, patrio nimirum sermone, fusius disputauerim,
hoc loco rem breuiter exponere conabor.
Palladii opera unus tantum codex (M) omnia complecti-
tur. ceteri uero libri manuscripti aut opus agriculturae
(libros I — Π)ΤΧ aut mulomedicinam (h'brum XIV) aut
carmen de insitione tradunt. operum igitur tres partes, ut
sunt discissae, separatim tractabo.
DE CODICIBVS LIBRORVM I-XIII
Magna est copia librontm (plus quam centum) in qui-
bus opus agriculturae seruatur. constat autem omnes ex
eodem archetype (to) deriuatos, nam communes mendas ω
et lacunas prae se ferunt. exempli gratia pono: 1, 7, 3 ex-
dusus] exdusis; 3,24, 8 incuuum] cvltum; 3, 32 et] vJt;
4, 8, 2 uel lapidem ... polos transp.; 4, 9,4 earum] eorum
(bis); 8,4,2 trimae] primae; 11,17,3 tarnen] tarn, nee
minime est ueri simile hunc archetypum Palladii libros
I —XIV una cum carmine de insitione posteris tradidisse.
Ex hac turba uetustissimos codices secernere possumus
qui sponte sua in unam quasi familiam discedunt:
Codex Cantabrigiensis Bibl. Uniu. Kk. v. 13, membrana- D
ceus, alt. mm. 275, lat. mm. 195, ff. 121, uersuum 25 uel
26. certe ab saec. XTT in monasterio S. Dionysii prope
Parisios adseruatus est, ibique etiam, ut ^cripturae forma
nos docet, prima saec. IX parte exaratus. inscribitur f. lr
PALLADI RVTILI TAVRIAEMELIANI VIBI IN L
OPV8 AQRICVLTVRAE INCIPIT FELICITER;
subscribitur f. 121r PALLADI R VTILIT A VRIAEME-
VII
PRAEFATIO
LI AN I VIRIINL OPVS AQRICVLTVRE EXPLICIT.
in possessionem deuenit lohannis Moore episcopi Eliensis,
deinde anno 1715 bibliothecae Cantabrigiensis. a librario
Dc ipso correctus est. codicem ut aetate et integritate prae-
stantissinrjm, ita fide dignissirmim mecum, qua est huma-
nitate, communicauit uir doctus T. A. M. Bishop, contuli.
P Codex Parisinus Bibl. Nat. lat. 6842B, mem.br., alt. mm.
210, lat. mm. 155, ff. 85, uersuum 26, eadem fere aetate
ac D in Gallia exscriptus. duobus autem quaternionibus
deficientibus inoipit a uerbis testaceam subterindu(cis)
(1, 39,5). hue accedit quod codex ita est umore uitiatus
ut usque ad f. 6 dimidium tantum cuiusque folii supersit
(legitur quidem usque ad f. 22 magna cum difficultate);
nihil igitur ex silentio, ut dicimus, in apparatu tractando
conicere licet, inscriptio desideratur; subscribitur f. 75r
PALLADI RVTILI TAVRI AEMELIANI VIRI INL
OPVS AGRICVLTVRAE EXPLICIT, praeter Palla-
dium continet ff. 75V —82V Antbimi de obseruatione cibo-
rum epistolam et ff. 82V —85V excerpta Caesariana ex
bello Gallico. desinit mutilus f. 85V in conspectu muUitudi-
nis (u. W. Hering, Philologus 115, 1971, 131-136). olim
possedit J.-B. Colbertus. ueus est Schmitt. ipse denuo
contuli.
K Codex Montepessulanus Bibl. Fac. Med. H 305, membr.,
alt. mm. 220, lat. mm. 160, ff. 358. Palladius ff. 1 -135 con-
tinetur, saec. IX med., uersuum 22. inscribitur f. lr PAL-
LADII RVTILII TAVRI AEMILIANI VIRI IN-
LVSTRI OPVS AGRI CVLTVRAE INCIPIT FELL·
K2 CITER; subscriptio f. 135V deest. manum correctricem
passus est, et saec. IX uergente lector nescioquis satis
diligens glossemata hie illic marginibus adnotauit (e. g.
f. 21V testudinis: tartuga). codicis pars posterior, saec. Π,Χ
continet ff. 136-149 Prudentii carmina, ff. 150-200
Gregorii Turonensis historiae fragmentum, Balderici histo-
riam Hierosohmitanam, ff. 201—358 S. Ambrosii tracta-
tus uarios (incipit f. 201 mutilus). Pithoeorum hereditate
in bibliothecam Collegii Oratorii Trecensis deuenit. anti-
quius sed adhuc obscurum uidetur f. lr monogramma SR
vm
PRAEPATIO
(uel R8). in medium protulit Svennung (Sven.1 624).
ipse contuli.
Codex Parisinus Bibl. Nat. Nouv. acq. lat. 1730, membr., J
alt. mm. 270, lat. mm. 185, ff. 79, uersuum 30, saec. IX2
in Gallia septentrionali exaratus. inscribitur f. lr PAL-
LADII RVTILI TAVRI AEMELIANI VIRIILLVS-
TRI8 OPVS AGRI GVLTVRE INGIPIT FELIGIT;
subscribittir f. 79* PALLADII RVTILI T A VRI AEME-
LIANI VIRI ILLVSTRIS OPVS AGRI CVLTVRAE
EXPLICIT, f. 2V post uerba Genera vmnium (1,6,2)
umun folium auulsum est, ita ut nunc uerba sequantur
f. 3r pauimento congestos (1, 9, 4). olim (anno 1767) posse-
dit I. Astruc medicus Parisinus, anno denique 1894 in
Bibliothecam Nationalem deuenit. in medium protulit
Svennung (Sven.1 622). contuli.
Codex Landnnensis Bibl. Yrb. 426 bis, membr., alt. mm. L
275, lat. mm. 220, ff. 121, uersuum 25, saec. IX exeunte
in Gallia septentrionali exaratus. primo .quaternione
deficiente incipit a uerbis obruantur, donee munda (I, 8, 2);
subscribitur f. 116r PALADI RVTILI TAVRI AEMI-
LIANI VIRI INLVSTRI OPVS AGRI CVLTVRAE
EXPLICIT, continet praeterea ff. 116V-119V recepta
medica et diaetetica, ff. 120V—121r tractatulum de pro-
batione auri et argenti. Lauduni in bibliotheca capitulari
olim adseruatus est. primus usus est Schmitt. ipse denuo
contuli.
DPKJL ab eodem hyparchetypo (a, si placet) esse «
oriundos communes quidam errores docent. (exempli
gratia pono: 3,5 pede] iede; 3,9,11 operie] aperies;
3, 19, 3 exili] exilii; 3, 24, 11 uere] vJbere; 3, 26, 2 trans-
igendi] transiendi; 4,10, 2 gemmante] gemmatae; 11,14,18
medicari] medicaris.) inter quos DP paulo uetustiores
sunt ceterisque omnibus sinceritate praestant; credo
equidem codicem B ex ipso a ease descriptum. nam E J
multis inter se erroribus et interpolationibus coniuncti
sunt et nihil obstat quin coniecturae imputauerim si qua
in eis ueritas inuenta est (cum B PL errorem praebent).
IX
PRAEFATIO
codex autem L, utpote qui modo cum DP modo cum J,
sed raro quidem cum K J, numquam fere cum K solo con-
sentiat, contaminationem redolet. cum lectiones singu-
lares abicere potuissem, omnes in apparatu retuli, prop-
terea quod PJL aliqua ex parte mutiU sunt.
Hums familiae codice usus est Walahfridus ille Strabo,
W qui excerptum de pomis (12, 7,1 —12) in codice Sangallen-
si 878 sua manu exscripsit. de hoc libro luculenter disse-
ruit B. Bischoff, 75. Beiheft z. Zentralbl. f. Bibliotheks-
wesen, 1950, 30—48 (u. eiusdem Mittelalterliche Studien
torn. 2, Stuttgart 1967, 34-50).
Ex eodem α pendet maxima pars codicum recentiorum.
inter quos numerandi sunt Parisini lat. 6830D (Q) et
6830F quorum lectiones in editione Schmittiana inuenies.
hie plane eliminandus est, illius autem lectiones aliquando
et ipse exscribo, cum ambigitur quid habuerit a (praeser-
tim in libro I) uel si aliquid boni aut per contaminationem
aut per coniecturam praebet. admonendum est tarnen
hunc codicem nusquam ueritatem solum adseruare.
0 Codex Parisians Bibl. Nat. lat. 6830D, membr., alt. mm.
254, lat. mm. 190, ff. 60, uersuum 31, saec. X in Gallia
exscriptus. inscribitur f. lr PALLADIIR VTILII TA VRI
EMILIANI VIRI ILLVSTRIS OPVS AGRI CVL-
TVRAE INCIPIT FELICITER; subscribitur f. 60'
PALLADI RVTILI TAVRI EMILIANI VIRI INL
OPV8 AGRICVLTVRAE EXPLICVIT. post f. 56V
uelut rorem (9, 8,1) deficit usque ad f. 58r uiridi inulam
(12, 18); f. 57 uacuum et multo recentius pro duobus
quaternionibus amissis insertum esse uidetur. ohm pos-
sedit Petrus Pithoeus. usus est Schmitt. ipse denuo
(
contuli.
De hyparchetypo c nihil habemus compertum, sed ueri
simile est huius familiae parentem litteris minusculis
exscriptum esse saeculo VIII uergente uel IX incipiente.
Nunc etiam alios codices aduocare debemus, qui ah'am
ac α textus formam exhibent. tres tantum huius generis
codices constanter adhibui; quorum tarnen adfinitates
subtilius indagare non potui. sunt autem hi: