özel alan çevirisi eğitiminde sosyal medyanın etkisi

287 Pages·2017·8.04 MB·Turkish

T.C.
İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Çeviribilim Anabilim Dalı
Çeviri Bilim Dalı

Doktora Tezi

ÖZEL ALAN ÇEVİRİSİ EĞİTİMİNDE
SOSYAL MEDYANIN ETKİSİ

Dolunay KUMLU
2502080455

Danışman
Prof. Dr. Alev BULUT
İSTANBUL, 2016

ÖZ

ÖZEL ALAN ÇEVİRİSİ EĞİTİMİNDE SOSYAL MEDYANIN
ETKİSİ

DOLUNAY KUMLU

Hans J. Vermeer’in Skopos Kuramı çeviribilimle ilgili araştırmalarda
kuramsal çerçeve oluştururken ve gerekçelendirme yaparken araştırmacıları
aydınlatmaya devam etmektedir. Çeviriyi profesyonel bir eylem temelinde ele alması
nedeniyle özel alan çevirisi ile ilgili araştırmalarda da bu kuramdan
faydalanılmaktadır.

Bu doktora tezinde, çevirinin uygulamalı bir alanı olan çeviri eğitiminde ve
bu eğitimin önemli bir parçası olan özel alan çevirisi uygulamalarında sosyal
medyanın kullanımının etkileri hakkında hem kuramsal hem de uygulamalı bir
araştırma yapılmıştır. Bu araştırmanın amacı, sosyal medya ile desteklenen bir dersin
müfredatında yer alan özel alan çevirisi uygulamalarında bu araçların konumuna yeni
bir yorum getirmektir.

Yöntemsel açıdan bakıldığında, bütüncenin tarihsel, betimleyici ve
yorumlayıcı yöntemlerle incelenmesi ve ardından bulguların değerlendirilmesi
yoluyla araştırmanın kuramsal bölümünde Skopos Kuramı temelinde, çeviri
eğitiminin ders müfredatlarına eklenebilecek bilgi teknolojileri, çeşitli yazılımlar ve
sosyal medya gibi araçlarla daha verimli hale nasıl getirilebileceği sorgulanmıştır.
Uygulamalı bölümde ise özel alan çevirisi konulu bir ders inceleme kapsamına
alınmıştır. Bu derste çeşitli araçların özellikle de sosyal medyanın çeviri eğitiminde
kullanılan yöntemler ve araçlarla bütünleşmesi üzerine deneysel, uygulamalı ve
karşılaştırmalı bir çalışma yapılmıştır. Veri toplama tekniklerinden biri olan anket
iii
tekniği kullanılarak gerekli istatistiksel değerlendirmeler yapılmış ve sonuçlar
grafikler aracılığıyla sayısal ve görsel olarak yansıtılıp yorumlanmıştır.

Sonuç bölümünde ise tezin genel hatlarıyla bir değerlendirmesi yapıldıktan
sonra, bu araştırmadaki hipotezlerin bulgularla örtüşüp örtüşmediği incelenmiştir.
Ayrıca, çalışmanın uygulamalı kısmında elde edilen veri ve bulguların öngörülen
sonuçlarla tutarlılığı da değerlendirilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Çeviri Eğitimi, Özel Alan Çevirisi, Sosyal Medya, Bilgi
ve İletişim Teknolojileri, İnternet, Çeviri Araçları, Bilgisayar Destekli Çeviri
Araçları.

iv
ABSTRACT

THE IMPACT OF SOCIAL MEDIA ON TRAINING FOR
SPECIALIZED TRANSLATION

DOLUNAY KUMLU

Hans J. Vermeer’s Skopos theory still enlightens the path of translation
researchers while establishing a theoretical framework and rationalizing their studies.
Researchers also use this theory in studies within the scope of specialized translation
as the theory regards translation as a professional act.

This PhD thesis both theoretically and practically studies the role of social
media in practices of specialized translation, which is an important part of translator
training that is also a practical research field in translation studies. The aim of this
research is to make a novel comment on the role of social media in practices of
specialized translation when these tools are integrated into the syllabus of the course.

The methodological aspects of the research cover the scan of the corpus
historically, descriptively and interpretatively for answering the question of how a
syllabus became more fruitful by using tools such as information technologies,
translation software and social media on the theoretical basis of Skopos Theory. The
practical part of the research consists of a course titled specialized translation, into
the syllabus of which various tools especially the social media are integrated. An
experimental, practical and comparative study is conducted to monitor this
integration process with other methods and tools used in translator training. A
questionnaire is prepared for gathering data, which are analyzed statistically. Then
the findings are demonstrated via graphics and interpreted numerically and visually.

v
The conclusion part evaluates the thesis generally and interprets whether the
findings overlap the hypotheses. Moreover, it revises the coherence of the data and
the findings gathered during the practical part of the research with the projected
results.

Key Words: Translator Training, Specialized Translation, Social Media,
Information and Communication Technologies, Internet, Translation Tools,
Computer Assisted Translation Tools.

vi
ÖNSÖZ

Çeviribilim alanında yazınsal metinlerin çevirileriyle ilgili çok sayıda
bilimsel araştırma yapılmasına rağmen yazınsal olmayan metinlerin çevirileriyle
ilgili bilimsel yayınlar nispeten daha azdır.

Bu doktora tezinde yazınsal olmayan metinlerin kavramları ve çevirisi ile
oluşturulmuş bir müfredatı olan özel alan çevirisi dersi temel alınarak ve kuramsal
çerçevesi Hans J. Vermeer’in Skopos Kuramı ile çizilerek uygulamalı bir araştırma
yapılmıştır.

Tezin amacı sosyal medyanın özel alan çevirisi eğitimi uygulamalarındaki
etkilerini saptamak ve sosyal medya ile desteklenen bir eğitim programında özel alan
çevirisi uygulamalarında bu araçların konumuna yeni bir yorum getirmektir.

Tez kapsamında bir yüksek öğretim programından (Trakya Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü Mütercim-Tercümanlık
‘İngilizce’ Anabilim Dalı) seçilmiş bir dersin (Özel Alan Çevirisi I) geleneksel
yöntemle hazırlanmış müfredatı ile aynı dersin sosyal medya ile çeşitlendirilmiş
etkinliklerle planlanmış modelinin müfredatı ve ayrıca içerikleri ve bu derslere
öğrencilerin tutumları karşılaştırılmıştır.

Öncelikle, doktoraya başlayabilmem için olanak sağlayan, oldukça zor
koşullarda bile beni her türlü destekleyen ve cesaretlendiren değerli hocam Yrd. Doç.
Dr. Sevil ÇELİK TSONEV’e candan teşekkürlerimi sunarım.

2009 yılında başlayan doktora eğitimimde, kendimi daha iyi yetiştirmem için
çok faydalı derslerine katılma şansını yakalayabildiğim Prof. Dr. Mine YAZICI,
Prof. Dr. Alev BULUT, Prof. Dr. Sakine ERUZ, Prof. Dr. Turgay KURULTAY,
Prof. Dr. Emel ERGUN, Prof. Dr. Işın BENGİ-ÖNER, Yrd. Doç. Dr. Çağlar
TANYERİ hocalarıma teşekkürü bir borç bilirim.
vii
Tez aşamasına geldiğimde, bu alanda çalışmamı ve benim danışmanım
olmayı öneren, bu tezin konu ve içerik yapılandırmasına büyük destek veren, iyi
niyetli ve güler yüzlü eski tez danışmanım ve değerli hocam Prof. Dr. Mine
YAZICI’ya benim bu noktaya gelmemdeki desteği için gönülden teşekkür etmek
isterim.

Tezin gidişatını her aşamada sabırla izleyen ve değerli görüşleriyle bu tezin
bu günlere gelmesinde büyük emekleri olan tez izleme komitesi üyeleri, değerli
hocalarım Doç. Dr. Ayşe F. ECE ve Yrd. Doç Dr. Elif ERSÖZLÜ’ye teşekkürlerimi
sunmak isterim.

Tezimin son döneminde beni kırmayıp benimle çalışma nezaketini gösteren,
tezimi tez zamanda bitirmem için beni cesaretlendiren ve bana güvendiğini ifade
eden, değerli tez danışmanım ve kıymetli hocam Prof. Dr. Alev BULUT’a içten
teşekkürlerimi sunmak isterim.

Tez yazma işimi hızlandırabilmem için bana içtenlikle yardım ederek destek
olan sevgili öğrencilerim Çağla, Çağdaş ve Merve’ye teşekkür etmek isterim.

Hayatın hepimizi sınavdan geçirdiği dönemler oluyormuş. Son üç yılda
yaşadıklarımın ardından bu tezin bu hale gelmesi bir mucizeyse, bunun gerçeğe
dönüşmesinde her zaman ve her koşulda yanımda olan annem Hikmet KUMLU,
babam Muammer KUMLU ve kardeşim Seray KUMLU’ya yürekten teşekkür
ediyorum. Siz olmasaydınız bu tez de olmazdı…

Son olarak, doğduğu gün yeniden doğduğum, bana hayatın tüm zorluklarına
meydan okuma cesaretini ve gücünü veren, varlığıyla varlığımın nedenini anladığım,
biricik tatlı yavrum Açelya’ma onunla aldığım ve bundan sonra alacağım her nefes
için teşekkür ediyorum.
İstanbul, 2016
Dolunay KUMLU
viii
İÇİNDEKİLER

ÖZ……………………………..……………………………………….....…………iii
ABSTRACT…………………………………………………....…..………………..v
ÖNSÖZ……………………………………………….…………………………….vii
ŞEKİLLER LİSTESİ…………………………………….......................................xii
GRAFİKLER LİSTESİ……………………………………………………..….....xiv
KISALTMALAR LİSTESİ.………………………………...………..…….........xvii
GİRİŞ...........................................................................................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM
ÖZEL ALAN ÇEVİRİSİ EĞİTİMİNDE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE
SOSYAL MEDYA KULLANIMINA KURAMSAL GEREKÇELENDİRME

1.1. Geçmişte Çeviri Eğitimi…………...........…………………………………...…11
1.2. Günümüzde Çeviri Eğitimi………............……………………………………..15
1.3. Özel Alan Çevirisinin Kavramsal Kapsamı………………............…………….20
1.4. Özel Alan Çevirisi ve Terminoloji İlişkisi…………………............…………...26
1.5. Özel Alan Çevirisi Eğitimi ve Öğrenci Merkezli Yaklaşım………...............….34
1.6. Özel Alan Çevirisi Eğitiminde Müfredat ……… …………...........…….……...36
1.7. Özel Alan Çevirisinde “Skopos Kuramı”nın Yeri…….…...........……………...41
1.8. Özel Alan Çevirisi Eğitiminde Bilgi ve İletişim Teknolojileri ve Sosyal Medya
Kullanımına Genel Bakış………………………………….…….......................…....43
1.9. Değerlendirme......................................................................................................45

İKİNCİ BÖLÜM
TEZDE KULLANILAN BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
VE SOSYAL MEDYA UNSURLARI

2.1. Kuramsal Çerçeve………...........…………………………………………….…47
ix
2.2. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Çeviri Eğitiminde Kullanımı…..…...............53
2.3. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Teknik Çeviri ve Eğitimi Sürecinde
Kullanımı……………………………..........……………………………………......56
2.4. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Özel Alan Çevirisi ve Eğitiminde
Kullanımı……………………..........……………………………………...………...61
2.4.1. Özel Alan Çevirisinde Kullanılan Teknolojik Araçlar.........................63
2.4.2. Çeviri Bellek Sistemleri ile Çeviri……………………............………66
2.4.3. Sınıf İçi Çeviri Araçlarının Gruplandırılması………............……...…68
2.4.4. Öğrenme Yönetim Sistemleri ile Çeviri……………............…….…...69
2.5. Sosyal Medyanın Özel Alan Çevirisi ve Eğitiminde Kullanımı……..........…....71
2.6. Değerlendirme………………………………………………………...........…...76

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÖZEL ALAN ÇEVİRİSİ DERSİNİN BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
VE SOSYAL MEDYA İLE DESTEKLENDİĞİ UYGULAMA

3.1. Uygulamanın Genel Kapsamı ve Yöntemi ...............…………………………..80
3.2. Uygulama Kapsamına Alınan Dersin Seçiminin Nasıl Yapıldığının
Gerekçelendirilmesi……………………………………............…………………....81
3.3. Uygulama İçin Deney ve Kontrol Gruplarının Belirlenmesi
Aşamaları……………………………………………............……………………....82
3.4. Uygulama Dersinin İçerik ve Yöntem Temelinde Genel
Tanıtımı…………………………………………………............…………………...82
3.5. Uygulama Dersinin Tasarımı, İşlenişi ve Değerlendirilmesi………............…...83
3.6. Dersin Sınıf İçi ve Hibrit Öğretim Modellerinde Kullanılacak Araçların ve
Verilecek Ödevlerin Haftalar Temelinde Planı……...............………...................….86
3.7. Tez Çalışmasında Uygulanan Tutum Ölçeği Anketin İçeriği…............….…….90
3.8. Anketle Toplanan Verilerin İstatistiksel Analizi….…………...........……….…96
3.8.1. Çeviri Süreci Öncesiyle İlgili Sorular…………..............………….....96
3.8.2. Çeviri İşi ile İlgili Sorular…………………............……..…………...99
3.8.3. Skopos (Çevirinin Amacı) ile İlgili Sorular………............…….…...108
x