Łowiectwo na ziemiach polskich

59 Pages·1976·15.112 MB·Polish

by  Wanda Sarnowska, Jan Fabiański

g O 43
g-
£.8
a
*o
w
oV) U w
0
0
£ Ł
J
w■
ęś
■g
*N
cś
Wanda
Sarnowska
Jan
Fabiański
Łowiectwo na ziemiach polskich
i
\ ■
i
j-
r
ł
'z / / ■ .
Wanda Sarnowska, Jan Fabiański
Łowiectwo
na ziemiach polskich
> r d
Juliusz Kossak, Polowanie w Poturzycy, akwarela
i
Wrocław • Warszawa • Kraków - Gdańsk
Zakład Narodowy imienia Ossolińskich
Wydawnictwo
1976
Spis treści
Rysunki wykonał
Henryk Grocholski 7
I. Łowy wśród lodowców .... 8
II. W pogoni za zwierzyną .... 23
III. Od łowiectwa do chowu zwierząt 25
IV. Łowiectwo Prasłowian .... 31
V. Łowiectwo Słowian ... 35
VI. Łowiectwo w Polsce Piastowskiej . 39
VII. Łowiectwo za Jagiellonów . '48
VIII. Łowy w XVII i XVIII wieku . 63
IX. Łowiectwo w dobie po rozbiorowej 73
X. Myślistwo ludowe.......................... 77
XI. Łowiectwo w literaturze i sztuce . 81
Wybór ważniejszej literatury .... 89
Spis ilustracji ... . . . 91
Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo. Wrocław 1976.
Nakład :7000egz. Objętość: ark. wyd.5,30, ark. druk. 5,88 + 12 + 4 wkl.
Papier oflśet. żeberkowany ki. III, 100 g, 70 x 100. Oddano do
składania 26 IV 1976. Podpisano do druku 11 X 1976. Druk ukończono
w listopadzie 1976. Skład wykonano na urządzeniach Monophoto 600.
Wrocławska Drukarnia Naukowa. Zam. 243/76/M -L-15. Cena zł 25.-
BHH
Wstęp
i
■
Łowiectwo po zbieractwie stanowi naj­ ły wtedy podstawę utrzymania, dostarcza­
starszą formę zdobywania pożywienia. Na jąc nie tylko pożywienia, lecz także ubioru.
ziemiach polskich łowy odgrywały w róż­ Głównym przedmiotem zainteresowania
nych epokach różną rolę. Człowiek był po­ łowców były zwierzęta roślinożerne. Ze
czątkowo bezbronny i nagi, a zwierzę zaopa­ zwierzętami mięsożernymi walczono o byt
trzone w kły, pazur}’, rogi, grubą skórę. w obronie życia lub upolowanej zwierzyny.
Często zwierzę było większe, silniejsze i dużo Druga faza to okres, w którym rozwój
zwinniejsze. W spotkaniach tych dwóch chowu zwierząt domowych oraz rolnictwa
przeciwników szanse człowieka były zrazu stopniowo zastępuje łowiectwo i zbieractwo.
znacznie mniejsze. Podobnie jak głodny Jednak proces ten nie wszędzie przebiegał
człowiek polował na zwierzęta, tak głodne jednakowo, np. w niektórych częściach
mięsożerne zwierzęta polowały na ludzi. ’ Polski północno-wschodniej jeszcze bardzo
Dzieje łowiectwa, to dzieje coraz do­ długo łowiectwo odgrywało zasadniczą rolę,
skonalszego uzbrajania się człowieka i coraz podobnie jak nad Bałtykiem czy nad je­
większej jego przewagi nad zwierzęciem. ziorami — rybołówstwo.
Znaczenie łowiectwa malało w miarę roz­ Trzecia faza łączy się z powstaniem
woju ekonomicznego danego społeczeń­ ustroju feudalnego, który - ograniczając
stwa. W dziejach łowdcctwa w Polsce — swobodę klas niższych — wpłynął na zmia­
właśnie, z gospodarczego punktu widze­ nę struktury łowiectwa. Odtąd, aż do wy­
nia - można wyróżnić kilka faz. kształcenia się ustroju socjalistycznego, sta­
Pierwsza faza sięga początków życia ludz­ nowiło ono przywilej klas panujących.
kiego na naszych ziemiach. Łowy stanowi-
7
_____ _
I. Łowy wśród lodowców
1. Szczęka niedźwiedzia jako
broń pierwotnego łowcy
Łowy, ich charakter, rodzaj i zasięg były łudnie i trzykrotnie pokrywały znaczne po­
zawsze uzależnione przede wszystkim od łacie naszych ziem. W okresie największego
klimatu, który z kolei wpływał na zmiany rozprzestrzenienia się (trzeci okres lodowy) 2. Naszyjnik z zębów
w szacie roślinnej. Zwierzęta roślinożerne lodowrce dochodziły prawie do Sudetów7 zwierząt łownych
szukały odpowiednich pastwisk, a w ślad za i Karpat, z których również zsuwały się
nimi szły zwierzęta drapieżne - mięso­ w doliny lodowe jęzory. Wobec tego w' tym
żerne. czasie życie roślinne i zwierzęce było moż­ gim włosem zastąpiły słonie. Również no­ W okresach cieplejszych fauna zmieniała
Pierwsi łowcy na ziemiach polskich byli liwe tylko na niewielkiej stosunkowo prze­ sorożce przystosowały się do zmiany wa­ się znacznie. Zwierzęta lubiące zimno wę?
koczownikami wędrującymi w poszukiwa­ strzeni przedpola lodowego. runków, pokrywając się futrem (zapewne drowały na północ za ustępującym lo­
niu zwierzyny. Najstarsze ślady pobytu Wahania klimatyczne były w epoce lo­ przybyły one z Azji). dowcem, a na nasze ziemie wracały znów
i działalności ludzkiej na naszych zie­ dowej ogromne. Przed epoką lodową klimat W Polsce w złożach wosku ziemnego sarny, jelenie, rysie, wilki, lisy, niedźwiedzie
miach sięgają odległej epoki lodowej. Około był na naszych ziemiach tropikalny i wte­ w Staruni na Podkarpaciu znaleziono do­ brunatne, susły, chomiki, a także tury,
600000 lat temu wskutek oziębienia się dy żyły u nas hipopotamy, lwy, hieny, I skonale zakonserwowane ciała mamuta i no­ żubry i jelenie olbrzymie (o rozpiętości
klimatu nastąpiło znaczne obniżenie się linii pantery i nosorożce Mercha. Wskutek zmia­ sorożca włochatego. Ten wyjątkowo dobrze wieńca dochodzącej do 3 m). Wyginęły
wiecznych śniegów: w' Skandynawii, Gren­ ny klimatu, zwierzęta te wy wędrowały- zachowany okaz nosoro_ż_c_a zn_aj duje sięw zwierzęta jaskiniowe: niedźwiedź i hiena.
landii i Ameryce Północnej oraz w wysokich z Europy lub wyginęły z zimna i braku obecnie w Krakowie w 1M uzeum Przyrod- Jednocześnie z epoką lodową znika z Europy
górach - powstały ogromne lodowce. Gru­ odpowiedniego pożywienia. niczym Polskiej Akademii Nauk. Z7 terenu mamut i nosorożec włochaty. LM*a--m---u-t.
bość tych lądolodów sięgała około 2000 m. W epoce największego zasięgu lądolodu Syberii znane są odkrycia za.im rożonych jeszcze długo żyje na stepach Syberii,
Nasze ziemie znalazły się pod zasięgiem przybyły do Europy woły piżmowe (znane ciał tych zwierząt. Na ziemiach polskich Renifery wy wędrowały na północ,' ale
zlodowacenia skandynawskiego, bowiem ze
dzisiaj w strefie arktycznej Ameryki Pół­ żyły też liczne stada reniferów, które do jeszcze żyją w ZSRR. Również woły
Skandynawii pod wpływem ciśnienia wiel­
nocnej), białe lisy polarne, zające bielaki, Europy przywędrowały, jak się przy­ piżmowe i niebieskie lisy żyją dotąd na da­
kiego ciężaru lodowce zsuwały się na po­
kuropatwy polarne. Mamuty pokryte dłu- puszcza, z Ameryki Północnej. lekiej północy. Zwierzęta stepowe takie jak
8 9
•i
UBli
_______ __ _______
Łowcy niedźwiedzia jaskiniowego
antylopa sajga, koń Przewalskiego dopiero które sprowadzono dla celów łowieckich,
niedawno wytępiono. Część zwierząt z epoki a które tak bardzo się rozmnożyły, że
Jak wyglądało życie pierwszego łowcy toteż poszczególne grupy ludzkie rzadko
lodowej schroniła się w wysokich górach wyniszczy^ podszycie lasu, pozbawiając
w epoce lodowej? Przede wszystkim nie spotykały się ze sobą. Może czasami były
i jeszcze żyją. np. w Tatrach kozica, świstak żubry' schronienia koniecznego w czasie
można używać formy pojedynczej. Człowiek to spotkania przyjazne i wspólnie prowa­
i lis górski. Tur został wytrzebiony w lasach cielenia się. Zmniejszenie się podszycia po­
pierwotny mógł żyć tylko w gromadzie, dzono łowy na grubego zwierza, ale w okre­
polskichjuż w czasach nowożytnych. Z tych wodowało również wysychanie strumieni,
w społeczeństwie. Wykluczenie członka sach istnienia trudności w zdobywaniu
odległych epok zachował się u nas jedynie a do nielicznych przychodziło zbyt dużo
gromady ze wspólnoty i skazanie na sa­ żywności, również mogło dochodzić do.
żubr, który' żyje w Puszczy Białowieskiej, zwierząt i zaczęła się szerzyć zaraza po­
motność równało się karze śmierci. Utrzy­ walki o upolowaną lub upatrzoną zwie­
w Bieszczadach i na Mazurach. Zwierzę­ wodowana pasożytem — motylicą wątro­
mywanie ogniska, obrona przed drapieżni­ rzynę.
ta te przetrwały w Polsce do 1921 r. (na bową uśmiercającą żubry.
kami, a zwłaszcza łowy, wymagały zbioro­ Nas interesuje krajobraz i zwierzęta
nowo zaczęto je hodować od 1953 r.). Pierwotny łowca, albo raczej ich całe gro-
’’ wego działania. Niewielkie gromadki, li­ będące celem łowów pierwszych mieszkań-
Zastanawiano się, dlaczego wyginęły mady, przyczyniały' się również do nnii:s z-
czące najwyżej kilkanaścioro ludzi, koczo- • ców, którzy przyszli na ziemie polskie z po­
zwierzęta epoki lodowej? Przyczyną nie czenia zwierzostanu. W tym najstarszym
wały, przenosząc się z miejsca na miejsce, łudnia około 250000 lat temu i przetrwali
była nieumiejętność dostosowania się. Prze- okresie dziejów łowiectwa, a zarazem dzie­
w zależności od warunków łowieckich. zlodowacenia pomimo bardzo trudnych wa­
cinnie - stwierdzono, że mamuty, noso- jów społeczeństw ludzkich, na naszych zie-
O tym, że niekiedy zatrzymywano się runków bytowych.
rożce, jelenie olbrzymie, a także tury' miach trwała nieustanna walka ludzi !•
dłużej, świadczy grubość warstwy popiołu Pierwsi łowcy musieli dostosowywać się
i zubiy żyły nie tylko w tundrze, ale także i zwierząt o byt. Początkowo walki te by­
palenisk u wejścia do jaskiń, stanowiących do zmieniających się warunków. W okre­
na obszarach stepów czy nawet lasów.
wały niejednokrotnie tragiczne w skutkach
pierwotne schronienie. Na przykład w Jaski­ sach nasuwania się łądolodów w ich po-
Przypuszcza się (wg B. Malickiego), że dla ludzi, ale stopniowo człowiek zaczął i:
zwierzęta tc wyginęły z powodu zmiany nii Ciemnej w Ojcowie pod osadami grubości bliżu panował klimat arktyczny umożliwia­
w tej walce górować. Wędrowni łowcy,
6 m znaleziono ślady pobytu gromad łow­ jący istnienie tylko roślinności bezdrzewnej,
„biocenoz czyli zespołów roślin i zwie­
po wyniszczeniu i wypłoszeniu zwierzyny I ców renów i innych zwierząt. Okazało się, tundry' lub na terenach suchszych - stepu.
rząt zamieszkujących poszczególne obsza­
w danej okolicy, przenosili się gdzie indziej
ry, zmiany stosunków w nich panujących”. I że łowcy zatrzymywali się w tej jaskini W tundrze rosły liczne mchy i porosty,
Za słusznością powyższej hipotezy przema­ w poszukiwaniu łupów. Nie istniała dwukrotnie w okresie kiedy na ziemiach między innymi chrobotek reniferowy, będą­
ochrona zwierząt, więc zabijano samice
wiałoby zagadkowe zmniejszanie się liczby polskich panowała tundra i step z właści­ cy ulubionym pokarmem reniferów. Jednak
i młode w ciągu całego roku. Udane łowy
żubrów w rezerwacie w Puszczy Biało­ wymi sobie roślinami i zwierzętami. i na tych kiepskich pastwiskach znajdowały'
mogły zapewnić byt gromadzie na pewien
wieskiej przed pierwszą wojną światową. i Zaludnienie nąszych ziem w starszej epo­ dość pokarmu mamuty7, nosorożce włochate
Okazało się, że przyczyną były jelenie, przeciąg czasu, więc gdy istniała sposob­ ce kamiennej (paleolicie) było niewielkie, i woły piżmowe. Na stepach pasły się
ność, zwierzęta zabijano masowo.
11
10
niany. W Jaskiniach Nietoperzowej i Ko­ w puszczach Afryki,.Weddowie z lesistego
zbędnego do życia pożywienia, ale futra •.
stada koni i bizonów. Dalej od czoła lo­
ziarni znaleziono obtłuczone kamienic Cejlonu, Botokudzi z ogromnych lasów
dowca rosły drzewa odporne na mrozy, do okrycia się przed chłodem, a kości, i
kształtu kulistego, zapewne służyły do mio­ Brazylii i mieszkańcy Ziemi Ognistej z wy­
jak brzozy, sosny i świerki. A na obsza­ rogi i ścięgna służyły do wyrobu narzędzi,
tania jako bolas po związaniu rzemieniami. brzeży morskich południowych krańców
rach przejściowych między tundrą i lasem broni i ozdób.
Bardzo trudno jest odtworzyć sposób Ameryki.
porastały krzaczaste karłowate brzozy, Najważniejszą zdobyczą ówczesnego
łowów jedynie na podstawie samych wy­ Podobnie jak owi dzisiejsi łowcy, mogli
wierzby i jałowiec. człowieka była umiejętność posługiwania się
kopalisk z naszych terenów. Żyją jednak polować (podkreślamy to jeszcze raz)
W czasie ocieplania się klimatu w tzw. ogniem, dającym ciepło i zapewniającym
jeszcze obecnie ludy koczowniczo-łowicckie, łowcy z epoki kamienia na naszych zie­
okresach między lodowcowych było nawet bezpieczeństwo przed drapieżnikami oraz
cieplej niż u nas obecnie. Zmiany te ułatwiającym łowy. ii których zwyczaje są przypuszczalnie bardzo miach. Niedawno wymarli Tasmańczycy
zbliżone do życia dawnych gromad łowiec­ i tubylcy w północnej Australii nie znali
następowały stopniowo. Lasy iglaste tworzy­ Na terenie Polski, jak zresztą i na innych §
kich na ziemiach polskich. Badanie życia łuku, tylko maczugi i przypadkowo zna­
ła sosna z domieszką śwńerku, modrzewia, obszarach, musiały się bardzo rozmnożyć
I nam współczesnych społeczeństw pierwot­ lezione ostre kamienie. Inne ludy używają
brzozy i wierzby, potem lipy. Powoli za­ w epoce lodowej niedźwiedzie jaskiniowe,
nych pozwala na bliższe poznanie wielu łuku i to o różnych formach w zależności
nikały drzewa iglaste a powstawały lasy których legowiska znajdowały się niekiedy
ciekawych zwyczajów łowieckich stosowa­ od wielkości i rodzaju zwierzyny. Chwytają
mieszane z leszczyną jako podszyciem. w wysokich górach. W Jaskini Radochow-
nych od tysiącleci. Oto kilka przykładów także zwierzęta w pułapki, sidła itp.
W klimacie, powtarzamy, cieplejszym od skiej na Śląsku znaleziono czaszkę takiego §
mogących mieć odniesienie do gromad Najlepiej zbadane są plemiona myśli-
obecnego rosły na naszych ziemiach lasy niedźwiedzia (który był półtora raza więk­
łowieckich żyjących na ziemiach polskich. ’ wych australijskich. W australijskiej gro­
z leszczyny, jesionów, klonów i lip. W miarę szy od brunatnego), starannie schowaną
Podobnie jak nasi łowcy z epoki lodowej, madzie, liczącej 50- 100 osób, myśliwych
zbliżania się nowego okresu lodowego na­ w rodzaju skrzynki kamiennej. Schowek
stępował proces odwrotny. Zanikały lasy i tak wszystkie ludy pierwotne na niskim bywa około 10-20. Są to ludzie w wieku
ten łączy się z magią myśliwską, podobnie
liściaste, a wyrastały iglaste. Na miejsce szczeblu kultury są koczownikami, zmie-' od 18 do 40 lat. Podczas wędrówki osobno
jak inny, znany z jaskini w Dziadowej
lasów iglastych powracała tundra, gdy na­ mającymi często swoje miejsce postoju w po­ idą, na przedzie myśliwi, bo ich wędrówka
Skale pod Podlesicami w okolicy Zawiercia,
stępowało okresowe ochłodzenie spowodo­ goni za zwierzyną. Łowcy ci zamieszkują łączy się z łowami, a za nimi w pewnym
gdzie odkryto żuchwę młodego konia.
wane zbliżaniem się lodowca. „Wędrówki” tereny o różnym charakterze geograficz­ oddaleniu postępuje grupa składająca się
Najstarsi łowcy na naszych ziemiach
roślinności odbijały' się na faunie. Zwierzęta nym. z kobiet, starców i dzieci.
należeli do typu neandertalskiego, różnią­
musiały dostosowywać się do zmian klimatu Wymienić można następujące przykłady: Warto podkreślić, że Buszmeni, Austra­
cego się od człowieka rozumnego silnie
lub uchodzić na tereny bardziej dla siebie Australijczycy na pustynnej Nowej Holan­ lijczycy i inne ludy myśliwskie nie prze­
odpowiednie. zaznaczonymi wałami nadczołowymi i ma­ dii, Buszmeni z południowej Afryki, żyjący kraczają podczas łowów swego terenu ło­
Zabite zwierzę dostarczało nie tylko nie- sywną żuchwą bez podbródka. Główną na pustyni Kalahari, karłowate plemiona wieckiego. W poszukiwaniu pożywienia
bronią łowiecką był wtedy oszczep drew-
13
12
L
i kobiety oraz upolowanej przez myśli-
z różnych okresów naszych pradziejów.
wych. Zapewne również sam podział zwierzyny
Wobec tego, że maczugi i oszczepy tra­
musiał się odbywać według ustalonych
fiały najwyżej do 50 m, łowy' łączyły się
reguł, podobnie jak u plemion australij­
z podchodzeniem i otaczaniem upatrzone­
skich, gdzie tym podziałem zajmuje się
go zwierzęcia. Stąd konieczność zespołowe­
starzec, ale zawsze inny dla każdego ro­
go działania kilku osób. W Australii łowca
dzaju zwierzyny. Np. zabitego niedźwiedzia
odkrywszy trop zwierzęcia idzie za nim
dzielą następująco: „myśliwy otrzymuje
przez 2-3 dni, aż zmęczy ścigane zwierzę.
lewe żebro, ojciec dostaje prawą tylną
Naturalnie, łowca nie może nosić ze so­
nogę zwierzęcia, matka lewą, starszy brat
bą żadnego ciężaru utrudniającego ruchy
prawą przednią nogę, młodszy brat lewą.
i zmniejszającego szybkość. Stąd ważna po­
Starsza siostra otrzymuje kawałek grzbietu,
moc kobiety, która za nim nosi cały do­
młodsza wątrobę. Prawe żebra należą się
bytek ruchomy.
stryjowi, boczny kawałek wujowi, a głowę
Wyniki łowów i plony zbierackie są dzie­
przynosi się do obozu dla młodych męż­
lone równo między, wszystkich członków
czyzn”. Przy podziale przestrzegają zasady,
gromady. Kobiety otrzymują równy dział,
że starsi mają pierwszeństwo przed mło­
a dzieci dostają od rodziców. Podobnie
dymi. Jak z tego widać, tylko głowa niedź­
starcy od swoich dzieci. Czasami zdobyte
wiedzia dotarła do obozu.
3. Ix>wy na nosorożca w epoce lodowcowej mięso pieką na miejscu łowów, a do obozu W jaskini w Dziadowej Skale odkryto
niosą tylko resztki. Podziału dokonywa fragment żebra niedźwiedzia jaskiniowego
cała gromada posuwa się w rozproszeniu łowca na miejscu według zasług, a w obozie z celowymi nacięciami. Kult niedźwiedzia
I
małymi grupkami, polując i zbierając pło­ równo dla każdego. zachował się jeszcze do czasów niedawnych 4. Łowy na mamuta w epoce lodowcowej
dy roślinne. Spotykają się potem w umó­ Zwyczaj częściowego spożywania zdo­ u Ajnów na Sachalinie. Również jeszcze
wionym miejscu na obozowisko. Ten spo­ byczy myśliwskiej już na miejscu Yt wielu obecnie istnieją ślady kultu niedźwiedzia się wtedy do snu zimowego, a Białorusini
sób łowów jest charakterystyczny dla ko­ ludów pierwotnych jest ważny dla nas, na Białorusi i w Bułgarii. Bułgarzy na św. składali obiatę 25 marca w czasie, kiedy
czowników. W obozowisku następuje po­ gdyż może często tłumaczyć małą ilość Andrzeja (30 XI) urządzali specjalną uro­ te zwierzęta budzą się na wiosnę ze snu
dział żywności zebranej przez starców kości zwierząt dzikich na miejscach osad czystość na cześć niedźwiedzi układających zimowego.
14 15
Łowcy mamutów
życia,, tj. dłuższe przebywanie na jednym 5. Tak mógł wyglądać
około 40 000 lat temu łowca
miejscu. Na obozowiskach znajdowano naj­
WW ookkrreessiiee oocciieepplleenniiaa ssiięę kklliimmaattuu,, ggddyy nnaacciiąąggnniięęttee bbyyłłyy sskkóórryy,, aa wewnątrz palono
więcej kości mamutów, dlatego myśliwych
tereny Polski porosły lasami iglastymi, ogniska; podobne obozowiska łowieckie
tereny Polski porosły lasami iglastymi,
tego okresu nazywa się łowcami mamutów, dawano jako jadło do grobu,
przvszłv na nasze ziemie nowe gromady m usiały istnieć także na naszych ziemiach,
ale występują również kości niedźwiedzi ale także broń i inne wyroby,
łowieckie, należące do homo sapiens. Najbardziej znane jest obozowisko na
jaskiniowych oraz renów, zwłaszcza w koń­ np. w Brnie na głębokości
Wyższy poziom techniki wyrobów narzędzi Morawach w Predmosti pod Pierowem
cu tego okresu. przeszło 4 m znajdował się
i broni zaznaczył się wyraźnie w odkry­ w pobliżu Bramy Morawskiej. Od dawna
Łowcy mamutów odznaczali się wysokim szkielet ludzki, a na nim ło­
ciach z tego czasu w kulturze tzw. ory­ odkrywano tam kości, które w XVI wieku
wzrostem i silną budową ciała. Jednostkowe patka i kieł mamuta. Oprócz
niackiej. Łowcy oryniaccy umieli organi­ uznawano za „kości olbrzymów”. Osada-
paleniska są śladem liczby rodzin wcho­ tego dano temu łowcy mamu­
zować wielkie łowy na grubą zwierzynę. -obożowisko morawskie położone jest koło
dzących w skład jednej gromady. Tryb tów do grobu naszyjnik z mu­
Zarówno udoskonalenie narzędzi i broni, skały wapiennej na przestrzeni około
życia tych łowców mógł przypominać życie szli, posążek męski i inne wyroby, prze­
jak lepsze sposoby łowieckie pozwolił}' na 10000.m2. W warstwie kulturowej grubości
plemion indiańskich obecnie żyjących. ważnie z kłów mamucich. Z terenu Pol­
wyżywienie znacznie większych grup lud­ 2-4 m znaleziono ok. 40000 wyrobów
Mieli oni znacznie doskonalsze narzędzia ski dotąd nie znamy odkryć tego rodzaju.
ności. z krzemienia, obsydianu i kości mamutów.
i broń niż neandertalczycy. Mniejsze narzę­ Przypuszczalnie na mamuty polowano
Na ziemiach polskich ślady pobytu łow­ Z kłów mamutów wyrabiano ostrza oszcze­
dzia do zdejmowania skór i ćwiartowąnia w ten sposób, że starano się jedno zwierzę
ców oryniackich znaleziono w Piekarach pów i sztylety. Obliczono, że zginęło tam
zwierzyny oprawiano w drewno lub róg odłączyć od stada i zapędzić w tereny
pod Krakowem, w' Jaksicach nad Wisłą, 1000 mamutów. Może nie były to rezultaty
w Dzierżyslawiu kolo Głubczyic na Śląsku, łowów, ale zginęło tam całe stado ma- I czy kość. bagniste, utrudniające poruszanie się. Obok
ww PKrrzaekmoywśileu., Ma izewszłkaaszlic zcaii wł’ o' wZcwy iecrzzęyśńccieuj mrzuytsótawli, koaś cliu?d Tzoie prpzryz ypsuzslzi czpeontieem je sti jewdynkaok- I choWw agłyro sbiaęc hni ez ntyalnkyoc hk ośzc it ezgwoi eorzkąret,s uk tózrae­ lwuakżun ią obsrzocńze płoówwi ekcakmą.ienie stanowiły dalej
na otwartej przestrzeni, niż w jaskiniach;
mniej prawdopodobne.
np. w Górze Puławskiej nad Wisłą odkryło Gromadne tępienie całych stad zwierząt Łowcy renów
4 szałasy z paleniskami, przy których były
uprawiali łowcy z obszarów ziem. polskich
wyroby krzemienne. Na Ukrainie w znanym W epoce ostatniego zlodowacenia na było mamutów, bizonów, a renifery stawały
w miarę rozwoju sposobów łowieckich.
obozowisku łowców' mamutów w Kostien- ogromnych terenach Europy porosłych się podstawą i głównym celem łowów.
Łowy na wielkie stada mamutów, bizonów,
kach znaleziono regularne domy podłużne tundrą i stepem pasły się liczne stada Możemy śledzić dalszy rozwój broni my­
żubrów czy dzikich koni dostarczały żyw­
zbudowane z kości mamutów, na które reniferów. W tym czasie docierały nawet śliwskiej. Lekka broń dalekonośna ułatwiała
ności pozwalającej na bardziej osiadły tryb
do Hiszpanii, Francji i Włoch. Coraz mniej łowy na szybkonogą zwierzynę stepową.
16
17