outsource hizmeti veren işletmelerde iç kontrol ve iç denetim yapısı

225 Pages·2010·1.91 MB·Turkish

T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
MUHASEBE DENETİMİ BİLİM DALI

OUTSOURCE HİZMETİ VEREN İŞLETMELERDE
İÇ KONTROL VE İÇ DENETİM YAPISI

Yüksek Lisans Tezi

METE OCAKLI

İstanbul, 2010
T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
MUHASEBE DENETİMİ BİLİM DALI

OUTSOURCE HİZMETİ VEREN İŞLETMELERDE
İÇ KONTROL VE İÇ DENETİM YAPISI

Yüksek Lisans Tezi

METE OCAKLI

Danışman: Prof. Dr. BAŞAK ATAMAN AKGÜL

İstanbul, 2010

ÖZET
Ürün ya da hizmetlerin işletmelerin kendisi tarafından üretilmesi yerine, başka
işletmelerden daha ucuz ve kaliteli olarak sağlanması günümüzde hızla yaygınlaşan bir
yönetim yaklaşımıdır.
Dış kaynaklardan yararlanma (outsourcing) olarak bilinen bu yaklaşım
işletmelerin sadece ana faaliyet alanı olan konulara eğilmesine yardımcı olarak,
yürütülen diğer faaliyetler ya da sunulan hizmetlerde başka firmalardan hizmet
alınmasına olanak vermektedir.
Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing), firmaların kendilerine rekabet avantajı
sağlayan faaliyetlere odaklanmalarını ve asıl faaliyet alanına girmeyen konularda ise
uzmanlaşmış firmalardan yararlanmalarını ve faaliyet göstermelerini öngören bir
yönetim stratejisidir.
Firmalar özellikle, muhasebe, finans, insan kaynakları, bilgi teknolojileri,
lojistik, yemek, güvenlik ve temizlik alanlarında outsourcing’e gitmektedirler. Dış
kaynak kullanımı günümüzün zor rekabet koşullarında yöneticilere yardımcı olabilecek
bir yönetim stratejisidir. Dış kaynak kullanımının firmaya beklenen yararı
sağlayabilmesi için, bazı koşullar gereklidir. Bunlar; ana iş dışındaki işlerin seçilmesi,
en iyi taşeron firmanın seçilmesi, firmanın üst düzey yöneticilerinin bu uygulamaya
olumlu bakış açısından tam desteğinin alınması, planlama ve koordinasyonun en iyi
şekilde sağlanması ve dış kaynak kullanımı felsefesinin tam olarak özümsenmesine
bağlıdır.
Çalışmada dış kaynaklardan yararlanma (outsourcing) kavramının tam olarak
ne olduğunun kavranması ve dış kaynaklardan yararlanma (outsourcing) hizmeti veren
uluslararası işletmelerin iç kontrol ve iç denetim faaliyetleri ve uygulama alanlarının
belirlenmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Dış Kaynaklardan Yararlanma, Temel Yetenek
i
ABSTRACT
The supply of the products and services from external firms by achieving better
quality and cheaper service rather than producing them within the company is an
approach spreading rapidly nowadays.
The approach known as outsourcing helps the enterprises only in order to focus
on core activities. This enables organizations to have an oppurtunity to outsource the
other activities from external firms.
Outsourcing is an important management strategy which helps the companies
to focus on their main (core) actvities, which would provide them competetive
advantage, and get specialized service for the supporting activities outside their main
compentences. The companies especially use outsourcing in te areas of accounting,
finance, human resources, information technology, logistics, meal, security and
cleanliness.
Outsourcing is an important tool that can help the management in our highly
competitive economical conditions. However, in order to benefit from outsourcing these
precautions have to be taken. First, the management team has to have a good and
healthy understanding of why they are choosing to use outsourcing. Top management
should support the actions to be taken. Management has to differentiate between their
core tasks and subtasks that can be given outside. Only the work suitable for
outsourcing should be choosen to consider. Management should also commit in time
and energy to make the best choice among alternative subcontractors. These, of among
cource, can only be done by careful planning and coordination between the parties
involved.
In this study, the exact definition of Outsourcing concept and the identification
of internal control and internal audit operations and the areas that are to be implemented
at multinational companies supply outsourcing service to external organizations is
aimed.
Key Words : Outsourcing, Core Competence
ii
İÇİNDEKİLER
ÖZET ................................................................................................................................ i 
ABSTRACT ..................................................................................................................... ii 
TABLO LİSTESİ .......................................................................................................... vii
ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................................................... viii
KISALTMALAR LİSTESİ ........................................................................................... ix 

1. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 

2. KONUYLA İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR ......................................................... 4 

2.1. Outsourcing (Dış Kaynak Kullanımı) .................................................................... 4 
2.1.1. Outsourcing ................................................................................................ 4 
2.1.2.  Dış Kaynak Kullanımının Önemi .............................................................. 9 
2.1.3.  Dış Kaynak Kullanımının Uygulaması ................................................... 11 
2.1.4.  Dış Kaynak Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar ............................. 14 
2.2. İş Yerinde Kontrol .............................................................................................. 15 
2.2.1.  Değerler 15 
2.2.2.  Kontrollerin Önemi ................................................................................. 16 
2.2.3.  Sarbanes-Oxley ....................................................................................... 17 
2.2.4.  Üç Aylık Yönetim Onayı (QCM) ............................................................ 18 
2.2.5.  Bütünleştirilmiş Kontrol Çatısı ............................................................... 19 
2.2.6.  Kontrol Rolleri ........................................................................................ 25 
2.2.7.  Hile / Yolsuzluk ...................................................................................... 27 
2.2.8.  Görevlerin Ayrılığı Prensibi .................................................................... 32 
2.2.9.  İç Denetim ile İşbirliği ............................................................................ 34 
2.3. İşletmelerde İç Kontrol Sistemi .......................................................................... 36 
2.3.1.  İç Kontrol Kavramı ................................................................................. 36 
2.3.2.  İç Kontrol Sisteminin Önemi ve Etkileri ................................................. 41 
2.4. Coso Çerçevesi ve İç Kontrol Sistemini Oluşturan Unsurlar .............................. 43 
2.4.1.  Kontrol Çevresi ....................................................................................... 44 
2.4.2.  Risk Değerlendirme/Belirleme ................................................................ 44 
2.4.3.  Kontrol Faaliyetleri ................................................................................. 45 
2.4.4.  Bilgi ve İletişim ....................................................................................... 45 
2.4.5.  İzleme/Takip Etme .................................................................................. 46 
2.5. İç Kontrol Sisteminin Genel ve Özel Amaçları .................................................. 47 
2.5.1.  Genel Amaçları ....................................................................................... 47 
iii
2.5.1.1. İşletme Varlıklarını Korumak .................................................... 47 
2.5.1.2. Bilgilerin Doğruluk ve Güvenilirliğini Sağlamak ...................... 48 
2.5.1.3. Faaliyetlerin İlgili Yasalara, Şirket Politika ve Prosedürlerine
Uygunluğunu Sağlamak ........................................................... 49 
2.5.1.4. Kaynakların Ekonomik ve Verimli Kullanılmasını Sağlamak ... 50 
2.5.1.5. Şirket Yönetimi Tarafından Belirlenmiş Amaçlara ve Hedeflere
Ulaşılmasını Sağlamak ............................................................. 51 
2.5.2.  Özel Amaçları ......................................................................................... 52 
2.5.2.1. Geçerlilik .................................................................................... 53 
2.5.2.2. Eksiksiz Olma ............................................................................ 53 
2.5.2.3. Kayıtların Uygunluğu ................................................................. 53 
2.5.2.4. Varlıkları Koruma ...................................................................... 54 
2.5.2.5. Mutabakat ................................................................................... 54 
2.6. Etkin Bir İç Kontrol Sistemi Kurulurken Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler .. 55 
2.6.1.  Projenin Tasarlanması ............................................................................. 55 
2.6.2.  Kontrol Ortamının Değerlendirilmesi ..................................................... 58 
2.6.3.  Kapsamın Değerlendirilmesi ................................................................... 59 
2.6.4.  Kontrol Merkezinin Oluşturulması ......................................................... 61 
2.6.5.  Başlangıç Testleri ile Devam Eden Testlerin Yapılması ........................ 64 
2.6.6.  Gözlem .................................................................................................... 65 
2.6.7.  Risk .......................................................................................................... 66 
2.6.8.  Maliyet .................................................................................................... 66 
2.6.9.  Yönetimin Sorumluluğu .......................................................................... 68 
2.6.10. Önleyici Özellik Taşıması ...................................................................... 69 
2.6.11. Sistemde Mevcut Sınırlamalar Olması ................................................... 69 
2.6.12. Özel Kontrol Amaçlarının Belirlenmesi ................................................. 70 
2.7. İşletmelerde İç Denetim Sistemi .......................................................................... 72 
2.7.1.  İç Denetim Kavramı ................................................................................ 72 
2.7.2.  İç Denetimin Önemi ................................................................................ 73 
2.7.3.  İç Denetim Faaliyetinin Rolü ve Katma Değeri ...................................... 73 
2.7.4.  Uluslarası İç Denetim Standartları .......................................................... 78 
2.7.5.  İç Denetim Hakkında Farkındalık Yaratılması ....................................... 79 
2.7.6.  İç Denetimin Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Kalite Güvencesinin
Sağlanması .............................................................................................. 80 
2.7.7.  İşletmelerde İç Denetim Faaliyetinin Başlatılması için Temel
Yaklaşımlar ............................................................................................. 81 
2.8. İç Denetimin Unsurları ........................................................................................ 81 
2.9. İç Denetimin Amaçları ........................................................................................ 82 
2.9.1.  İşletme Faaliyetlerine Değer Katmak ve Geliştirmek ............................. 83 
2.9.2.  Risk Yönetim Süreçlerinin Etkinliğini Değerlendirmek ......................... 83 
iv
2.9.3.  Kontrol Süreçlerinin Etkinliğini Değerlendirmek ................................... 83 
2.9.4.  Kurumsal Yönetim Süreçlerinin Etkinliğini Değerlendirmek ................ 84 
2.9.5.  İşletmenin Amaçlarına Ulaşmasında Yardımcı Olmak ........................... 84 
2.10.  İç Kontrol ve İç Denetim Arasındaki İlişki ............................................. 84 

3. OUTSOURCE HİZMETİ VEREN İŞLETMELERDE İÇ KONTROL
SÜRECİ VE İÇ DENETİM .................................................................................... 86 

3.1. Outsource Hizmeti Veren İşletmelerde İç Kontrol Süreci ve İç Denetim Sürecine
Tabi Olan Konular .............................................................................................. 86 
3.1.1.  Kontratlar / Ekler ..................................................................................... 86 
3.1.2.  Prosedür / İş Akış Diyagramları Dökümantasyonu ................................. 92 
3.1.3.  Kontrol Noktaları .................................................................................... 95 
3.1.4.  Hizmet Seviyesi Sözleşmeleri ................................................................. 98 
3.1.5.  Ortak Anlayış Belgeleri ......................................................................... 106 
3.1.6.  Yazılım Lisansları ................................................................................. 107 
3.1.7.  Sistem Giriş Kontrolleri ........................................................................ 109 
3.1.8.  Yıkım Onarım Planları / İş Devamlılık Planları .................................... 110 
3.1.9.  Şikayetlerin Karşılanması ve Çatışan Konuların Yönetimi .................. 111 
3.1.10. İş Yeri Güvenliği .................................................................................. 112 
3.1.11. Yönetim Öz Değerlendirmesi ............................................................... 114 
3.1.12. Kurumsal Karne / Şirket Karnesi ......................................................... 116 
3.1.13. Fiziki Gözden Geçirme- Sayım ve Duran Varlık Yönetimi ................. 123 
3.1.14. Görevlerin Ayrılığı Prensibi ................................................................. 126 
3.1.15. E-İşletme ve Muhasebe Fonksiyonuna Etkileri .................................... 128 
3.1.15.1. Elektronik işletme (E-Business) ............................................. 130 
3.1.15.2. Elektronik İşletme Sisteminin Organizasyonu ....................... 131 
3.1.15.3. Elektronik İşletme Olgusunun Muhasebe
Fonksiyonuna Etkileri ............................................................ 134 
3.1.16. Müşteriler ile İlişkiler ve 6 Sigma Kavramı ........................................ 144 
3.2.1.  Kontrol Öz Değerlendirme Süreçleri ve İlgili Kavramlar ..................... 151 
3.2.1.1. Öz Değerlendirme Kavramı ..................................................... 151 
3.3. İşletmelerde Yönetim Öz Değerlendirme Kontrollerinin Önemi ...................... 154 
3.4. Bütünsel Yönetim Öz Değerlendirme Kontrolleri ve Unsurları ........................ 156 
3.4.1.  Bütünsel bir Yönetim Öz Değerlendirme Kontrolü Uygulanırken Dikkat
Edilmesi Gereken Unsurlar ................................................................... 157 
3.5. Standartlaşmış Kontrol Değerlendirme Derecelendirmeleri ve Tanımlar ......... 159 
3.6. İş Süreçleri Dış Kaynak Kullanımı (Business Process Outsourcing) ................ 161 

v
4. VAKA ÇALIŞMASI "ABC FİRMA" 'SINDA İÇ DENETİM
UYGULAMASI ...................................................................................................... 162 

4.1. Çalışmanın Amacı ............................................................................................. 162 
4.2. Çalışmanın Kapsamı .......................................................................................... 162 
4.3. "ABC Firması" İle İlgili Genel Bilgiler ............................................................. 162 
4.4. İç Denetim Yönetmeliği ve İç Denetim Bölümünün Amaç Yetki ve
Sorumlulukları .................................................................................................. 163 
4.5. İç Denetim Bölümü Tarafından Uygulanan İç Denetim Türleri ....................... 166 
4.5.1.  Mali Tablolar Denetimi ......................................................................... 166 
4.5.2.  Uygunluk Denetimi ............................................................................... 167 
4.5.3.  Faaliyet (Performans) Denetimi ............................................................ 168 
4.5.4.  Kontratlar / Ekler ................................................................................... 170 
4.5.5.  Dökümantasyon – Prosedürler / İş Akış Diyagramları ......................... 172 
4.5.6.  Kontrol Noktaları .................................................................................. 174 
4.5.7.  Hizmet Seviyesi Sözleşmeleri ............................................................... 175 
4.5.8.  Ortak Anlayış Belgesi ........................................................................... 176 
4.5.9.  Yazılım Lisansları ................................................................................. 177 
4.5.10. Sistem Giriş Kontrolleri ....................................................................... 179 
4.5.11. Yıkım Onarım Planları / İş Devamlılık Planları ................................... 180 
4.5.12. Şikâyetlerin Karşılanması ve Çatışan Konuların Yönetimi .................. 182 
4.5.13. İşyeri Güvenliği .................................................................................... 184 
4.5.14. Yönetim Öz Değerlendirmesi ............................................................... 186 
4.5.15. Duran Varlık Yönetimi ......................................................................... 187 
4.5.16. Görevlerin Ayrılığı İlkesi ..................................................................... 189 
4.5.17. Destekleyici Dökümanların Saklanması ............................................... 191 
4.5.18. Müşteriler ile İlişkiler ve 6 Sigma Kavramı ......................................... 193 
4.5.19. VAKA Çalışmasının Sonucu ................................................................ 197 

5. SONUÇ .................................................................................................................... 198 

KAYNAKÇA ............................................................................................................... 201 

vi
TABLO LİSTESİ
Tablo 1: Kurumsal Karne İçin Genel Ölçütler ......................................................... 123 
Tablo 4: Kontratlar ve Ekler ..................................................................................... 171 
Tablo 5: Dökümantasyon /Prosedürler / Akış Şemaları / Kontrol Noktaları ........... 173 
Tablo 6: Kontrol Noktaları ....................................................................................... 174 
Tablo 7: Hizmet Seviyesi Sözleşmeleri .................................................................... 176 
Tablo 8: Ortak Anlayış Belgesi ................................................................................ 177 
Tablo 9: Yazılım Lisansları ...................................................................................... 178 
Tablo 10: Sistem Erişimi ............................................................................................ 180 
Tablo 11: Yıkım Onarım Planı ................................................................................... 182 
Tablo 12: Şikayetler / Savunma / Sorun Yönetimi ..................................................... 184 
Tablo 13: İşyeri Güvenliği ......................................................................................... 186 
Tablo 14: Yönetim Öz Değerlendirmesi .................................................................... 187 
Tablo 15: Duran Varlık Yönetimi .............................................................................. 189 
Tablo 16: Görevlerin Ayrılığı İlkesi ........................................................................... 191 
Tablo 17: Destekleyici Dökümanların Saklanması .................................................... 192 

vii