OSMANLI ARŞİVLERİNDE ALEVİ, BEKTAŞİ VE SEYYİT MADDESİ ADI ALTINDA KAYDEDİLMİŞ ...

14 Pages·2009·0.22 MB·Turkish

OSMANLI ARŞİVLERİNDE
ALEVİ, BEKTAŞİ VE SEYYİT MADDESİ ADI ALTINDA
KAYDEDİLMİŞ ARŞİV BELGELERİ
FİHRİSTİ
Dr. Abdülkadir Sezgin Diyanet İşleri Başkanlığı Baş Müfettişi,
Sosyolog, Türk İnkılâp Tarihi Uzmanı”

Osmanlı arşivlerinde tasnif edilen belgeler arasında Alevî-Bektâşi, Seyyit ve Hacı
Bektaş Veli adı altında düzenlenmiş olan belgelerin tümünü yayınlıyoruz. Bu belgeler yakın
tarihimizle ilgili çok önemli durum ve olaylara ışık tutmakta günümüzde tartışılan birçok ko-
nunun artık tartışılmasına gerek bırakmayacak özelliktedir. Araştırmacılarımızın yararlanması
için arşivdeki kayıt numaraları ve belgelerin kısa tanımıyla birlikte aynen yayınlıyoruz.
DH.KMS 23 36 1332.B.20 Donanmaya yardımda bulunan Hacı Bektaş Veli Dergâhı Postnişi-
ni Çelebi Cemâleddin Efendi ile Tehrisât-ı ibtidaiye Beşinci Şube Müdürü Hul’usi Bey’e
Gümüş Donanma Madalyası verilmesi.
A.AMD 49 11 1268.Z.18 Hacı Bektaş Vakfı müstagillatından olan köy ve mezraaların hasıla-
tının ihalesi.
A.MKT.MVL 57-A 72,34 1269.M.6 Kızıl Deli Tekkesi'nin satılan arazilerinin geri alınarak
tekkeye vakıf yapılmasının uygun olmadığı.
A.MKT.MVL 66 61 1270.S.19 Tırhala'da kapanmış olan Bektaşi hankâhlarından Şişko Meh-
med Efendi Zaviyesi'ni almak isteyen Rifai Tarikatı'ndan Ali Baba'ya, kararın sancak mecli-
sinde Evkâf Müdürü hazır olduğu halde verilmesinin tebliği.
A.MKT.UM 109 6 1268 Mucur kazası Hacım karyesinde sakin Hacı Bektaş-ı Veli sülalesin-
den vergi taleb edilmemesi.
A.MKT.UM 90 10 1268.Ra.1 1-Hacıbektaş Macı Mucur Kazası Naibi Hacı Eyyüb Efendi'nin
azli veya ibkasıyla ilgili mazbatalardan hangisini itibâr edileceği. 2-Âhalinin asayişini bozan-
ların men'i.
A.MKT.UM 133 86 1269.B.24 Seyyid Mehmed Nuri Efendi'nin maaşının Evkâf nazırının ya-
zısı doğrultusunda tesviyesi.
A.MKT.UM 537 23 1278.B.30 Üçüncü Kadın Efendi'nin Kethüdası Raşid Efendi'nin uhdesin-
de bulunan Hacı Bektaş-ı Evkafı Öşrü’nü tahsil edip, hasılat göndermeden kaçmış olan
Fındıkoğlu Halid’in bulunarak Niğde Meclisi’nde muhasebesinin görülmesi.
A.MKT.UM 554 44 1278.L.14 Nevşehirli Mihaeloğlu Tanaş'ın deruhde ettiği Hacı Bektaş
Veli köyü hububat aşarından dolayı ahalide olan alacağının tahsili.
--51--
A.MKT.UM 554 44 1278.L.14 Nevşehirli Mihaeloğlu Tanaş'ın deruhde ettiği Hacı Bektaş
Veli Vakfı'na bağlı köylerden öşrünün tahsili
A.MKT.MHM 225 12 1277.Z.29 Kırım muhacirlerinden ve Hacı Bektaş Efendi takımından
olan yedi hanenin Silivri'nin Nakkaş kazasında iskânları.
A.MKT.NZD 103 79 1270.Ra.4 Tırhala'daki Şişko Mehmed Efendi Zaviyesi'nin kendi
uhdesine verilmesini isteyen Gazi Ali Baba’nın talebi hakkında görüş bildirilmesi.
Y.PRK.ASK 204 95 1321.B.5 Selanik'den Arnavud bakaya efradı ve redif çavuşu Bulgar
Mahbusini Bektaşi Şeyhlerinden İsmail Babanın İzmir’e getirildiği.
Y.PRK.ASK 43 104 1305.R.27 Sivas civarındaki bazı İslam ve Bektaşi ahalisinin Protestanlık
mezhebine geçmekte oldukları.
Y.PRK.BŞK 21 2 1308.N.3 Mesud efendi tarafından Bektaşilik hakkında yazılan risalenin
takdim edildiği
Y.PRK.AZJ 14 8 1305 Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı Meşihatlığı'na tayinirden dolayı Yahya
Galib'in teşekkürü.
Y.PRK.AZJ 18 12 1308.R.16 Ebu'l Hüda'nın Bektasiliği terkeden Mesud Efendi'ye maaş tah-
sisi talebi.
Y.PRK.AZJ 36 46 (1315) Arnavutluk'un Toskalık ciheti ve Yanya vilayeti ahalisinin Bektaşi-
lik namıyla kurdukları tarikatla mallarını kendileri için kullanan şeyhlerin ve İslama mugayir
olan bu tarikatın ortadan kaldırılması için bir ulema heyetinin gönderilmesi isteği.
Y.PRK.AZJ 52 21 (1324) Hafız Yahya Efendi'nin Hacı Bektaş Meşihatına tayininden dolayı
teşekkürü.
Y.PRK.AZJ 54 91 (1327) Lofçalı İbrahim'in Sultan Abdülaziz'in validesi tarafından Edirne-
kapı haricinde yaptırılan zaviyede görevli Emin Baba'nın ölümünden sonra yerine geçtiği, fa-
kat Meclis-i Meşayih tarafından görevden alındığı durumun düzeltilmesi.
Y.PRK.ZB 13 42 1311.M.10 Nerdiban karyesi (Merdivenköy) de Bektaşi dergahında yapıla-
cak toplantının takibi
Y.PRK.ZB 16 6 1313.M.14 Bektaşî dergahında aşure pişirilip mersiye okunacağından
Zaptiyeye ait işlemlerin ifâsı hakkında tebligat yapıldığı.
Y.PRK.UM 22 80 1309.M.11 Çelebi Efendi ve yandaşlarının Bektaşi propagandası yaptıkları
için Konya dışına çıkarılmaları
Y.PRK.UM 27 14 1310.L.27 Havsa kazasına tabi Tekkeşeyhler karyesi civarında Arız Baba
nam dergahı Bektaşi Tarikatı Postnişini Edirne'li Tevfik Bey'in kendi adına batıni bir mezheb
kurarak yardım teminine çalıştığı
Y.PRK.UM 28 38 1311.Ra.22 Edirne'de Havza kazasına tabi Tekkeşeyhler karyesi civarında-
ki Arız Baba ve Kanber Baba dergahlarının Postnişini Bektaşi Şeyhi Tevfik Bey'in ehl-i sün-
net erbâbı ahali arasında Caferi mezhebini yaymaya çalıştığına dair yapılan ihbarın tahkiki.
Y.PRK.UM 30 85 1312.R.10 Sivas valisinin Bektaşileri desteklediği, bu şekilde Müslüman
ahalinin birliğinin bozulmasının Ermenilere yarayacağı. Amerika Sivas Mektebi Muallimi
Hubert'in Kangal'daki Kızılbaşlara dört halife hakkında Türkçe bir risale dağıttığı. Kızılbaşla-
rın asker yazma işlemleri sırasında biz Protestanız dedikleri.
--52--
Y.PRK.UM 45 81 1316.Z.6 Şeyh Ahmed adındaki bir şahsın Cihanbeyli, Sivrihisar, Konya ve
havalisinde Babî tarikatını yaydığı.
Y.PRK.UM 46 44 1317.M.17 Niğde Aksaray'ın bazı civar köylerinde İslâmın emir ve yasak-
larını reddeden bir Bektaşi tarikatının hızla yayıldığı ve aşar topladıkları.
Y.PRK.UM 66 9 1321.Ca.19 Bektaşi Şeyhi Hacı İsmail'in tutuklanıp uygun bir yere sevkedil-
mesi gerektiği.
Y.PRK.MYD 18 75 1314.Za.15 1- Dersaadet'ten Hanya'ya un gönderildiği. 2- Çeşitli yerler-
den Rodos Hapishanesine mahkum gönderildiği. 3- Bir köy ve Bektaşi Tekkesi'nin yakıldığı.
4- İtalyanların baskısından müslümanların göç etmek istedikleri.
Y.PRK.SRN 4 1 1311.M.30 Edirne'de bir Bektaşi cemiyeti teşkil eden Tevfik Bey'in sorgu-
lanması ve sürgün edilmesi emri.
DH.EUM.3.Şb. 13 81 1334.B.20 Bektaş köyü muhtarını öldüren yedi silahlı kişiden Dolame-
noğlu Hacı Mehmed'in yakalandığı.
DH.EUM.SSM. 20 3.1 1336.B.16 Bükreş'ten Dersaadet'e gelecek olan Ali oğlu Bektaş ile Şa-
kir oğlu Arslan'a Bükreş Osmanlı Mevki Kumandanlığından verilen seyahat varakası.
DH.EUM.EMN 100 31 1331.Z.2 Tonya Nahiyesi'nin Orta Mahallesinden Keko oğlulları ile
Molla Bektaş oğulları arasında vuku bulan münazaa ve çatışmada ölün ve yaralanmalar oldu-
ğu katillerin yakalanıp adliyeye sevkedildiği.
DH.MB.HPS. 147 14 1331.Ra.2 Bala'nın Bektaşlı karyesinde Koçhisar hapishanesinden firar
eden iki mevkufun donmuş halde bulunduğu.
MÜHİMME 6 264 [Yev]mü's-Sebt, fî 14 Rebî'u'l-evvel, sene: 972, der-Kostantıniyye Kayse-
ri'den İstanbul'a gitmekte olan Mirza ve İbrahim isimli şahısları Hacı Bektâş-ı Veli Zâviye-
si'nde öldürüp eş ve çocuklarına tecâvüz etmek suçundan zanlı durumda bulunan üç şahsın
sorgulanıp şer'an üzerlerine suç sâbit olursa sicil sûretlerinin gönderilmesi.
Y.A.RES 9. 54 1298.2.20 Tırhala Sancağı Yenişehir Fener Kazası'nda Karalar Bektaşlı Çift-
liği'nin seneviyesi olan on bin iki yüz elli kuruşun on iki seneliğini bedel ile talibi bulunan
Mutasarrıf Salih Bey uhdesine tefvîzi hakkında.
A.MKT.UM 146 26 1270.S.6 Mürsel Baba Hangâhı Zaviyesi'nin tamiri talebinin tahkiki ve
icabının icrası.
A.MKT.UM 285 52 1273.L.27 1- Mustafa Hilmi'nin Çiftliği'ne yapılan müdahalenin men'i. 2-
Sersem Ali Baba Zaviyesi arazisi âşâr ve vergisinin Mahmud Efendi tarafından toplanması.
DH.SN.M 13 102 1326.C.9 Hacıbektaş Nahiyesi'nin Çivril Karyesi'nde kayıtlı Feyzioğlu Ha-
san b. Ali'ye zayiinden Tezkire-i Osmaniye itası için maiyyet-i seniye-i cenab-ı mülukâne Tü-
fengi Bölüğü Kumandanlığı'ndan alınan ilmuhaber üzerine künye pusulasının Kırşehir sanca-
ğı Nüfus Memurlu‘ndan istenmesi.
DH.SN.M 19 76 1327.S.11 1-Alaşehir kazası dahilinde Tahta ve Tahtacı Alaruz ve Tahtacı
Bektaşiler karyelerinin yekdiğerine müşabehetinden dolayı tefrik edildiği. 2- Amasya sanca-
ğının Çini mezrasında iskan edilmiş olan muhacirinin teşkil ettikleri karye isminin Osmaniye
tesmiye edildiğine.
DH.MUİ 15-1 24 1327.N.11 1-Tanzimat'ın ilânından sonra Celâliye, Hacı Bektaş-ı Veli, Ab-
dulkadir Geylani, Hacı Bayram-ı Veli, Gazi Mihal,
--53--
Ali, Süleyman ve Avranos Beylerin vakıflarına istisnaî muamele yapıldığı. 2- Celaliye Vakfı
mütevellisi ile çelebiler arasındaki anlaşmazlığın halli.
DH.MUİ 49-2 16 1328.S.15 Hacı Bektaş-ı Veli Şeyhi Cemâleddin Efendi'nin Anadolu'da
yaptığı yolsuzluklara engel olunması.
DH.MUİ 63 46 1328.M.29 Aşemri Postnişini Hüseyin Baba tarafından Hacıbektaş-ı Veli
Hazretleri Dergâhı Postnişini Cemâal Efendi'nin kanuna i'nin kanuna ba tarafından Hacıbek-
taş-ı Veli Hazretleri Dergahı Postnişini Cemal Efendi'nin kanuna mugayir davrandığı ve Nak-
şi Şeyhi Hamza Efendi dergâh haricinde oturduğu halde maaş aldığına dair şikayetlerinin tah-
kiki.
DH.SN.THR 48 30 1332.S.15 Zayiinden tezkerei osmaniye talebinde bulanan Üçpınar köyün-
den Nadaroğlu Mehmed bin Bektaş'ın künye pusulasının Divriği nüfus memurluğundan isten-
mesi.
HR.MKT 36 60 1266.Za.2 Hacı Bektaş-ı Veli hazretlerinin türbesinde türbedarlık yapan Ali
Dede'nin yerine Terayi Ali Dede'nin tayini ve bu türbedarlık hizmetinin beratlı olup
olmadığının bildirilmesi.
MV. 94 4 1315.B.20 Alasonya'da Mirliva Bongofski Paşa maiyyetinde tathir memurluğunda
istihdam olunan Bektaş Efendi'nin birikmiş maaşıyla harcırahının tesviyesine dair.
MV 116 76 1325.C.3 Kırşehir sancağında medfûn Hacı Bektaş Veli'nin dergâh-ı şerifine
bağlı kurada bulunan Ağnam Resminin bedel-i maktua rabtı hakkında tahkikat icrası.
HR.MKT 64 47 1269.Z. 28 Tırhala kasabasındaki Bektaşi Tekkesi'nin, Rufai Dergâhına tahvil
edilerek Gazi Baba'ya tevcihi talebi hakkında gerekenin yapılması.
MV 139 44 1328.R.4 Hacı Bektaş-i Veli Vakfı'nın müstesna vakıflar gibi mütevellisi marifeti
ile rüyet ve tesviyesi ile mevkuf köyleri için verilecek senedatın mütevellice verilmesi.
DH.MB.MPS 30 22 1334.Z.7 Hacıbektaş Nahiyesi'nde Hükümet Konağına çevrilen binanın
kira bedelinin düzenlenen havalename ile gönderildiği.
DH.İD 33 36 1330.Ş.3 Katrin Hacıbektaş-ı Veli Dergâhı'ndaki Nakşi Şeyhi Hamza Efen-
di'nin vefatı üzerine boşalan mesihale yapılacak tayin.
DH.İD 37,2 2 1332.Ra.5 1- Ankara vilayeti'nde Hacıbektaşi Veli Dergâhı'na ait kura-yı mev-
kufe aşarının ve tapu hasılatının tahsili ve sarh muamelesinin evkâf memurları (Evkaf müte-
vellisi) marifetiyle idaresi isteği. 2- Hacıbektaşi Veli Dergâhı'nın Postnişini Cemaleddin Efen-
di'nin bazı hal ve hareketlerinin şikayete sebeb olduğu ve bu hususda tahkikat yapılması. 3-
Hacıbektaşi Veli Dergahı vakıf tahsisatının taamiye kısmının tesviye edilmediği ve tecilinin
sebebi. Hacıbektaşi Veli Dergâhı mensubininden Feyzi Baba'nın bazı ahval ve müdahalelerin-
den dolayı şikayeti mûcib olduğu. 4- Kırşehri'ne tabi Hacıbektaş'da bulunan tekke münasebe-
tiyle bazı Bektaşi Arnavudlar'ın taşkınlıklarda bulundukları. 5- Kırşehir'de bulunan Hacıbek-
taşi Veli Dergâhı'nın postnişini ile mütevelli arasında bir arazi meselesinden dolayı Dersa-
adet'te devam eden mahkeme için sarfedilen mebaliğin temini maksadıyla Rumeli'ye mektup-
lar gönderildiği. 6- Hacıbektaşi Veli Dergahı postnişini iken vefat eden Şeyh Hamza Efen-
di'nin yerine İncesulu Ahmed Şakir Efendi'nin muvakkaten tayin edildiği ve bu zat hakkında
her şeye karıştığına dair şikayet geldiği.
DH.İD 37,2 3 1332.Ra.5 Boş bulunan Hacı
--54--
Bektaşi Veli Dergâhı'na şeyh tayini, dergah türbedarı ve postnişini Feyzi Baba ile müntesip
arasındaki ihtilaf.
DH.İD 98 42 1331.R.11 Sandıklı kazası Bektaş köyü ahalisinin Ziraat Bankası'na olan
borçlarını ödememeleri üzerine banka tarafından rehindeki arazilerinin satıldığı iddiasıyla
yaptıkları.
DH.İD 156 7 1331.Ca.28 1- Kayseri, Ürgüb, Nevşehir, Develi, Arabsun Niğde, Kırşehir ve
Aksaray'a bağlı bazı köylerin, birbirleri arasında tahvil-i irtibat edildiği. 2- Isparta sancağına
bağlı Keçiborlu nahiyesi Burdur kazasına ilhak edildi ise de tekrar Isparta'ya bağlandığı.
A.MKT.DV 82 91 1271.Z.8 Meclis-i Vâlâ Katib-i Sanisi Midhat Efendi ile Sarraf Karabetoğ-
lu Sava'ya iltizam olunan Hacı Bektaş Veli Vakfı'na bağlı karyelerin âşârına müdahele edenle-
rin men edilmesi.
A.MKT.DV 150 77 1276.C.23 Sarraf Zanbeoğlu Yorgi'nin taahhüdüyle mültezimlerin uhdesi-
ne ihak olunan Kırşehir'de kain Hacı Bektaş karyesi ve diğer köyler hasılatından mültezim-i
sabık tarafından verilmesi gereken meblağın tahsili.
A.DVN 152 12 1276.L.14 Mehmed veled-i İbrahim'in, Kırşehir, Niğde, Hacıbektaş-ve diğer
yerlerde olan timarlarının, Hazine'ce zaptedildiği.
A.MKT.UM 391 79 1276.C.27 Bozok'un Boğazlıyan nahiyesinin Görden köyündeki Hacı
Bektaş Camii'nin değirmeninin hissedarlarından bila veled vefat eden Ömer Efendi'nin hisse-
sinin Nakşibendi hulefasından Gözübüyükzade Seyyid İbrahim Naim Efendi'ye verilmesi.
A.MKT.UM 482 33 1277.Z.29 Çatalca'ya iskan edilecek Kırım Muhacirleri'nden Hoca Bektaş
takımından fakir olanlarına yevmiye verilmesi.
A.MKT.UM 482 44 1277 1- Siroz'da Veli Dede nam Bektaşi Şeyhi'nin mazarratının ve orada
Bektaşiler'in kızlarının Hıristiyanlarla nikâhlanmalarının meni Ergiri Kaymakamının başka
mahalle nakli ile Berat kaymakamı İsmail Paşa'nın oraya ve Berata'da Hüseyin Paşa'nın tayi-
ni.
ergâhında aşure pişirilip mersiye okunacağından Zabtiyeye ait işlemlerin ifâsı hakkıda tebli-
gat yapıldığı.
A.MKT.MVL 133 64 1278.R.3 Bektaşi tekkelerinin merbutatının canib-i mirice zabtı sırasın-
da Elmalı'daki Abdal Musa Zaviyesi'nin zabt olunan arazi değirmen ve sairesinin iadesi ile
zabttan dolayı zaviyeye tahsis olunan maaşın itasından sarf-ı nazar olunması.

A.MKT.MVL 137 48 1278.C.8 Prizrin kazasına tabi Karneç karyesinden mecrûhan vefat eden
Bektaş'ın katili olduğu zannedilen Abdullah'ın bu suçu işlediğine dair herhangi bir ipuçu bulu-
namadığından kefalete rabt ile tahliyesi ve asıl katilin bulunarak muhakeme olunması.
DH.EUM.EMN 30 59 1331.L.15 Ordu kazasının Bektaş Yaylası'nda kadın oynatırken üzerle-
rine giden jandarmalardan birini yaralayanlardan üçü yakalanmış, diğerlerinin de yakalanması
tebliğ olunduğu.
HAT 19426 1243 Yeniçeri taraftarı olarak Asâkir-i Mansûre içine sokulmuş zâbitan ve nefe-
râtın dikkatle ayıklanması ve halkı ifsâd eden Bektaşilerin taharrisiyle cürmüne göre cezalan-
dırılmaları arz mucebince İrâde sâdır olmakda beraber asker talimini seyrettiğini ve askerin
kaputu olmadığından öksürdüklerini ve bunların kaput ve kunduralarına dikkat olunması hak-
kında İrâde.
HAT 194385 1245 Asâkir-i Mansûre alayları içindeki Ocak takımlarının fesâd çıkarmalarına
--55--
ramak kalmışken önü kesdirildiği, Üsküdar'daki takımdan sekiz yüz kişi kadarının Sakız, Mi-
dilli ve Bozcaada'ya gönderildiği ve Üsküdar, Galata, İstanbul'da barınmağa başladığı, Çorba-
cıların Tulumbacıların memleketlerine gönderildiği ve Rusya ile olan müsâleha münâsebetiyle
murahhaslara verilen hediyeler arzolundukta Yeniçeri taraftarlarının takibinin gevşetilmesi,
Dersaadet'te Bektâşilerin tathirine bakılması, Rus murahhaslarına verilecek mücevherlerin Sa-
ray'dan verileceği ve Devlet-i Aliyye murahhaslarının ne yolda taltif olunacaklarına dâir İrâ-
de.
HAT 19475 1242 Bektaşidir diye hapis edilen sekiz kişinin nefyi arz olundukta, bundan son-
ra ele geçirilenlerin hal ve keyfiyetlerinin layıkiyle tahkik ve tekkiki hakkında irade.
HAT 24493 1240 Şanizade Ata Efendi, Cağalazade Tahir Bey ve Balcı yokuşluzade Raşid
Efendi'nin sürgün edilmelerine ve sonradan ihdas olunan dokuz Bektaşî tekkesinin yıkılması-
na dair.
HAT 24588 1249 Hacı Bektaş Veli Dergâhı Şeyhi Hamdullah Efendi'nin afvını reşid Paşa ri-
ca etmekde olduğundan, bu mesele hakkında Serasker Paşa ile olan muharebe evrakı da man-
zur-ı âli buyurulmak üzere takdim edildiği ve Karaman Valisi ve Kırşehri müteselliminden
Şeyh Efendi’nin memleketine avdetine bir mahzûr olup olmadığının sorulması istifsarına dair.
HAT 24588.A 1249 Bazı eshâb-ı ârâzın sahabeti ile yedi senedir Amasya'da menfi olup evlâd
ve ayali perişan olduğundan afvı ricasına, Hacı Bektaş veli Şeyhi Mehmed Hamdullah imza-
siyle
HAT 24588.B 1249 Bir müddetten beri Amasya'da menfi olan Hacı Bektaş Veli Sâbık Şeyhi
Mehmed Hamdullah Efendi'nin afvı ricasına.
için arşivdeki kayıt numaraları ve belgelerin kısa tanımıyla birlikte aynen yayınlıyoruz.
Osmanlı arşivlerinde
Aşemrileddin Efendi ile Tedrisât-ı ibtidaiye Beşinci Şube Müdürü Hulûsi Bey'e Gümüş Do-
nanma Madalyası verilmesi.

A.MKT. yini ve bu türbedârlık hizmetinin beratlı olup olmadığının bildirilmesi.
ln Hacı Bektaş Evkafı Öşrü'nü tahsil edip, hasılat göndermeden kaçmış olan Fındıkoğlu Ha-
lid'in buldurularak Niğde Meclisi'nde muhasebesinin görülmesi.

HAT 24588.D 1242 Kırşehri sancağında mucur kazasında kâin Hacı Bektaş şeyhinin ifsadı
beldeye dair bazı harekâtı haber verildiğinden meşihatten azl ile Amasya'ya nefyolunması
hakkında. 5.L.1242 den menfasına vasıl olduğu kaydı vardır.
HAT 24588.E 1249 Reşid Paşa'dan af ve ıtlakını rica ettiği Hacı Bektaş Veli Şeyhi Hamdul-
lah Efendi'nin ahvâli ve vakıfların hali, Karaman Valisinden ve Kırşehri müteselliminden so-
rularak gelecek cevaplara göre muamele ifsadı düşünüldüğünden fikrinin istimzacına dair.
HAT 25034 1236 Beyazıd Cami'i avlusunda ıtır yağcı olup casus olduğunu Bektaşi İbrahim
Baba'nın kendisine vaki ihbarı üzerine Bostancıbaşı Ağa'ya ifade eden Sa rıca Paşa Mütevelli-
si Emin Bey'in ifade-i vakıasının iftiradan ibaret olduğu anlaşılmakla Emin Bey ile Yağcı-i
merkumun tahliyeleri ve Bektaşi İbrahim Baba'nın aklında heft mevcud olduğundan Süleyma-
niye Tımarhanesi'ne konulması hakkında.

HAT 25034.B 261236 Bayazıd Cami'i avlusunda yağcılık eden şahıs hakkında Bektaşi İbra-
him Baba'nın takriri.
HAT 25034.C 1236 Bayezıd Cami'i avlusundaki yağcı hakkında Bektaşi İbrahim Baba'nın
takriri.
HAT 25034.D 1236 Fındıklı sakinlerinden Bektaşi Derviş İbrahim'in aklında heft mevcud ol-
duğundan Süleymaniye Bimarhanesi'ne vaz'ı Bostancıbaşı Ağa'nın takriri.
HAT 25037 71241 Hacı Bektaş-ı Veli hankâhı seccade nişini katilinin tutularak i'dam ve ke-
silen başlarının İstanbul'a gönderildiğine dair Karaman Valisi Valisi Ali Paşa'dan.
--56--
HAT 25037.A 231241 Eşkıyadan Kadıkıran başına topladığı Tirkânlı ekradı eşkıyalarıyle
Keskin kazasında hasarat yaparak Ankara Valisi Nurullah Paşa maiyet-i askeriyle de çarpışa-
rak firaren avdet eyledikleri esnada Hacı Bektaş-ı Veli hankâhı mensublarından birini katley-
ledikleri hakkında Hacı Bektaş Şeyhi Hamdullah Efendi'den Karaman Valisi Ali Paşa'ya.
HAT 25094.D 251249 Tarik-i Bektaşiyeden olup, evvelce nefyedilen Dellâl Ahmed ve Hafız
Hüseyin itikâd ettikleri verilen arz ve mahzar ve ilâmlarla tebeyyün ettiğinden afları ricasına.
HAT 26895 1230 Hacı Bektaş-ı Veli Vakfı olan kura ahâlisinden olup bazı esbâba mebni sair
mahallere gönderilenlerin kadim yerlerine nakil ve iskânları ile Vakf-ı mezkûr reayasından
Abdalan Cemaati'ne tâbi malûmelesani kimselerin muafiyetlerine dâir tecdiden ısdar olunan
Evâmir-i âliyye bâlâsına Hat keşidesi hakkında.
HAT 27175 1250 Hacıbektaşi Veli Evkafı'na ait karyelerin tekâliften muafiyetine riayet olun-
mıyarak bu tekaliften Kırşehir sancağı tarafına ita olunan üçbin altıyüz kuruşun Aziz-i müşa-
rünileyhin Hankâhı derûnunda yapılan câmi masarifine tahsisi hakkında.
HAT 27271 1253 Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı'nda bir muhtasar cami ve şeyhine bir mesken
için verilen para kifâyet etmediğinden, peşinen verilen paranın yetmişbin liraya iblağı hakkın-
da.
HAT 27362 1251 Hacı Bektaşı Veli Dergâhı'na tayin edilen Nakşî Şeyhi Mehmed Said Efen-
di'nin gönderdiği mektubda bir muhtazar cami ile kendisine ait bir hârem dâiresinin inşâsını
rica etmekte olduğuna dâir.
HAT 27362.A 1251 Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı'na bir muhtazâr minarelice cami ve Nakşî
Şeyhi'ne bir harem dairesi yapılması ricasına dair.
HAT 27481 1250 İnşası İrade-i Seniyye iktizasından olan Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhı ebniye-
si hakkında.
HAT 32327.G 1240 Esma Sultan'ın mührünü taklid töhmeti ile habsedilen Türkmen oğlu Ha-
cı Mehmed'in ifadesi olup mezkûr kağıdları kendisine bir saçlı Bektaşi dervişi verdiğini ve
sahte olduğundan malûmatı olmadığı hakkındadır.
HAT 32548 1240 Kilis'deki eşkiya tarafdarlarının tedibi için Haleb Valisi Vahid Paşa'ya fer-
man götüren ve Bektaşilikle müştehir olan Ali Bey'in Bektaşi itikadında olması muhakkak ol-
duğundan sui hali tebeyyün ettiği takdirde tedib olunmak üzere İstanbul'a avdeti istizanını ha-
vi.
HAT 33564 1251 Diyarıbekir ve Rakka eyaletlerinin uhdesine tevcihi teşekkürünü havi Si-
vas valisinin arizası huzura takdim edilmiş olup menfi bulunan Bektaşi Şeyhi Hamdullah
Efendi'nin ıtlakı rıcasından bulunduğuna dair.
HAT 34510 1235 Hacı Bektaş-ı Veli Hamekahı Post nişini Feyzullah Çelebi vefat edüp yeri-
ne büyük oğlu Hamdullah Çelebi nasbolunduğuna dair yazılan berat huzura takdim olunduğu-
na dair.
HAT 38542 1236 Dıramada derdest edilen bektaşi kıyafettindeki hiristiyan casusun ifadesi,
ilâmı ve kendisi gönderildiği hakkında.
HAT 38542.A 1236 Dırama'da tutulan Bektaşi kıyafetindeki casus ve üstünde bulunan rumi
ibareli kagıt beraber gönderildiği hakkında.
HAT 43477.K 1242 Bektaşi tekkeleri hususuna memur Ali Bey'in hamil olduğu emr-i âlinin
umum muvacehesinde okunarak infazına başlan
--57--
dığına dair Çirmen Mutasarrıfı Esad Paşa'dan sadârete.
HAT 44160.C 1243 Kırşehir sancağı ile Hacı Bektaş ve mevcud kazalardan toplanan ce-
man 45 nllah Efendi'nin ve mevcud kazalardan toplanan cemân 45 neferin gönderilmek üzere
olduğuna dair Kırşehir Naibi Ahmed'den Karaman valisine.
HAT 49501 1231 Seferihisar Voyvodası İbrahim nam şakinin idamına hüküm olunduğuna
bu sebeple hacca gitmek bahanesiyle Hacı Bektaş kazasında saklandığına ve derdesti için la-
zım gelenlere emir verildiğine vesaireye dair.
HAT 49505.A 1230 Kırşehir'deki Şeyh Süleyman tarikat Bektaşiye zaviyesine meşrut olan
mahallerin bermucibi kayd muamelelerinin icrasına dair.
HAT 50659 1230 Kırşehri'nde Hacı Bektaş Veli Vakfı kurasından Hacec namı diğer Kara
Oyuk karyesi halkı muafiyet fermanını zayi ettiklerinden yenisinin verilmesini istida ettikleri
hakkında.
HAT 53858 1222 Hacı Bektaş-ı Veli dergâhına merbut tekke ve zaviyelerin beratları tecdid
edilerek hat keşidesi için takdim olunduğu hakkında.
OSMANLI ARŞİVLERİNDEKİ ALEVÎ MADDESİ ALTINDA TOPLANMIŞ OLAN
BELGELER:
A.MKT.MVL 71 84 1271.B.17 Kibar-ı Sadat-ı Beni Aleviyye'den Seyyid Fazıl Efendi'ye
maaş ve tayinat tahsisi.
A.MKT.UM 544 81 1278.Ş.29 Alevî seyyidlerinin Sultan Abdülaziz'in cülusu sebebiyle biat
ve itaatlerini bildirmelerinin büyük bir memnuniyeti mûcib olduğu.
A.MKT.UM 547 48 1278.N.9 Mekâtib-i Mecidiye Nezareti'nin Sadat-ı Beni Aleviyye'den
Seyyid Safî Efendi'ye tevcihi.
A.MKT.UM 553 78 1278.L.13 Sadat-ı Aleviyye'den Seyyid Safî'nin Diyarbakırlı Ahmet
Efendi'den münhâl Harem-i Şerîf Mekâtib-i Mecidiye Nazırlığı'na tayini talebi.
A.MKT.UM 557 50 1278.L.23 Münhâl olan Mekatib-i Mecidiye Nezareti'ne Eski Camii
Muvakkati Ebu Bekir Efendi'ye tevcih edildiğinden Kibar-ı Sadât-ı Aleviyye'den Seyyid Safi-
ye tevcihinin mümkün olmadığı.
A.MKT.NZD 402 13 1278.Ş.21 Cülus tebriki için Sadat-ı Beni Aleviyye'ce düzenlenen maz-
batayı getiren Abdurrahman Cemal İblil Efendi'ye atiyye verilmesi.
Y.PRK.AZJ 26 28 1310 Alevîlerin Sabık Şerif Abdulmuttalib tarafından reisliğe tayin edi-
len Ahmed es-Sakaf oğlu Seyyid Ulvi'nin zulüm yapmasından dolayı şikayet etmeleri.
Y.PRK.AZJ 26 74 1310 Sultan Abdülmecid'in feraşet-i şerifesi vekili Seyyid Safiel hadeciel
Alevi'nin kesilen maaşının yeniden tahsisi talebi.
Y.PRK.TKM. 1 25 1293 Yıldızlara göre Alevi büyüklerinden olan Seyyid Safi Efendi’nin
aşırı güvenilir olmadığı.
Y.PRK.UM 28 70 1311.R.29 Malatya vilayeti dahilindeki Latin ve Ermeni Katolik mekteple-
rine gittikleri anlaşılan Alevî mezhebine mensup üç Müslüman çocuğunun mektebe devamla-
rının men'i.
Y.PRK.UM 44 80 1316.Ş.6 Dersim'le hudud Kığı kazası köylerinde Alevî maskesi altında Er-
meni-Hıristiyan misyoner faaliyetleri ve bunlara karşı tedbir alınması.
--58--
Y.PRK.MF 5 46 Tarihsiz Alevizâde Seyyid Mahmud Şükrü Efendi'nin Vahhâbilik
mezhebinin tebidiyle ehl-i sünnet ve cemaatin redd u tekfiri hususunda telif ettiği Fethu't-me-
nân adlı kitabının münderecâtının hulasa-i tercümesi. Vahhabiliğin neşr ü tamimi için telif
edilip Hindistan'da tâb edilen Eddinü'l-Halis adlı kitabın hüamimi için telif edilip Hindistan'da
tâb edilen Eddinü'l-Halis adlı kitabın hülâsa-ı münderecâtının tercümesidir.
Y.PRK.M 6 49 1314.S.27 7- Mahrec payeli kudemasından Seyyid Süleyman Efendi mahdu-
mi davud Ziyaeddin Efendi'ye bilâd-ı hamse ve İzmir paye-i mücerredi ashâbından ve Bağdad
ulemasından Alevizâde Mahmud Efendi merhumun hafidi Seyyid Mustafa Zeynüddin Efen-
di'ye pâye-i mücerreti tevcihi. 8- Şarki Rumeli elviyesinden Eski Zağra Müftüsü el-Hac Hü-
seyin Raci ve Tatar Pazarcığı Müftüsü Hafız Hüseyin ve Hasköy Müftüsü Osman Nuri efendi-
lerin rütbelerinin terfii. 9- Mahkeme-i temyiz âzâsından ve haremeyn payelilerinden Mazhar
ve Neşet Efendilerin uhdelerine İstanbul Payesi tevcihi. 10- Müderrisinden İlbasanlı Abdullah
Mahir Efendi'nin mukaddema Kosova, İpek'de ve Üsküb'de Türkçe ve Arnavudca icra ettiği
mevaizden dolayı İstanbul Müderrisliğiyle taltifi.
DH.EUM.3.Şb. 13 92 1334.B.29 Kale-i Sultaniye dahilindeki Lapseki, Ezine, Ayvacık, Bay-
ramiç kazalarına bağlı köylerde abalar halinde dağlarda hayvancılık yapan yörük ve Alevi
ahâlinin pek çoğunun askerden kaçtığının tesbiti üzerine bunların kontrol altına alınması ge-
rektiği.