osmanlı devleti'nde tercümanlık ve bab-ı ali tercüme odası PDF
Preview osmanlı devleti'nde tercümanlık ve bab-ı ali tercüme odası
T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH (YAKINÇAĞ TARİHİ) ANABİLİM DALI OSMANLI DEVLETİ’NDE TERCÜMANLIK VE BAB-I ALİ TERCÜME ODASI Doktora Tezi Sezai BALCI Ankara-2006 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH (YAKINÇAĞ TARİHİ) ANABİLİM DALI OSMANLI DEVLETİ’NDE TERCÜMANLIK VE BAB-I ALİ TERCÜME ODASI Doktora Tezi Sezai BALCI Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. İlknur HAYDAROĞLU Ankara-2006 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH (YAKINÇAĞ TARİHİ) ANABİLİM DALI OSMANLI DEVLETİ’NDE TERCÜMANLIK VE BAB-I ALİ TERCÜME ODASI Doktora Tezi Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. İlknur HAYDAROĞLU Tez Jürisi Üyeleri: Adı ve Soyadı: İmzası: .................................................................... ........................................ .................................................................... ........................................ .................................................................... ........................................ .................................................................... ......................................... .................................................................... ......................................... .................................................................... ......................................... Tez Sınavı Tarihi: .................................. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ …………………………………………………………………………..IV KISALTMALAR ………………………………………………………………..VI KONU ve KAYNAKLAR ……………………………………………………….1 1-Arşiv Belgeleri ………………………………………………………………….1 2-Eserler …………………………………………………………………………..4 GİRİŞ …………………………………………………………………………….6 BİRİNCİ BÖLÜM OSMANLI DEVLETİ’NDE TERCÜMANLIK 1.1. Eyalet Tercümanlığı ………………………………………………………….18 1.1.1. Eyalet Divan Tercümanlığı ………………………………………………...18 1.1.2. Eyalet Mahkeme Tercümanlığı …………………………………………….24 1. 2. Donanma/Derya Tercümanlığı……………………………………………….27 1.3.Yabancı Elçi ve Konsolosluk Tercümanlığı…………………………………..31 İKİNCİ BÖLÜM DİVAN-I HÜMAYUN TERCÜMANLIĞI 2.1. Divan-ı Hümayun Tercümanlığı………………………………………………42 2.2.Tercümanlığın Fenerli Rumlara Geçişi………………………………………...55 I 2.2.1. Panayot Nikossios Efendi…………………………………………………...58 2. 2. 2. Aleksander Mavrokordato…………………………………………………60 2. 2. 3. Fenerli Aileler……………………………………………………………...64 2. 3. Divan-ı Hümayun Tercümanlarının Atanmaları……………………………...67 2. 4. Divan-ı Hümayun Tercümanlığından Voyvodalığa…………………………..70 2. 5. Divan-ı Hümayun Tercümanlarının Görevleri………………………………..72 2. 6. Divan-ı Hümayun Tercüman Dairesi…………………………………………72 2. 7. Divan-ı Hümayun Tercümanlarının Gelirleri…………………………………74 2. 8. Divan-ı Hümayun Tercümanlarının Türk Bilim Hayatına Katkıları………….76 2. 9. Rumların Zararlı Faaliyetleri………………………………………………….78 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BABIÂLİ TERCÜME ODASI 3. 1. Babıâli Tercüme Odası’nın Kuruluşu…………………………………………82 3. 2. Babıâli Tercüme Odası’nın Gelişmesi……………………………………..….93 3. 3. Tanzimat Döneminde Babıâli Tercüme Odası……………………………….100 3. 4. Meşrutiyet Döneminde Babıâli Tercüme Odası……………………………...108 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BABIÂLİ TERCÜME ODASI’NIN GÖREV VE İŞLEVLERİ 4.1. Babıâli Tercüme Odası’nın Görevleri………………………………………...116 4.2. Babıâli Tercüme Odası’ndan Yapılan Görevlendirmeler …………………….122 II 4.3. Babıâli Tercüme Odası Kütüphanesi………………………………………….131 SONUÇ……………………………………………………………………………153 EKLER …………………………………………………………………………...156 KAYNAKÇA ……………………………………………………………………..160 III ÖNSÖZ Osmanlı Devleti’nin özellikle son dönem tarihi, özelde tarihçilerin, genelde sosyal- bilim araştırmacılarının üzerinde yoğun olarak çalıştığı bir alan olagelmiştir. Bunda elbette XIX. yüzyılın devletin çöküş sürecinin oldukça hızlandığı, siyasi, sosyal, askeri ve ekonomik olayların Osmanlı aleyhine bir hayli yoğunlaştığı bir dönem olmasının da payı vardır. Osmanlı Devleti gücünün zirvesinde olduğu klasik dönemde yabancı devletlerle olan sorunlarını çoğunlukla caydırıcı gücü olan ordusuyla çözümlemesi, uzman diplomatlarının yetişmesini uzun süre engellemiştir. Güçlü olunduğu müddetçe bir sıkıntı oluşturmayan bu durum Osmanlı’nın zamanla askeri gücünü yitirmesi ve artık topraklarını ordusu marifetiyle koruyamaması karşısında günün şartlarına göre yetişmiş, Hariciye kadrosu ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Ancak devlet için çok gerekli olan yeni kuşak Müslüman Türk memur kadrosu nasıl yetiştirilecektir? Babıâli Tercüme Odası böyle bir endişe ile 1821 ilkbaharında kurulmuştur. Resmi görevi yabancı devletlerle olan yazışmaları tercüme etmek ve burada birkaç genç memura Fransızca öğretmek olan Tercüme Odası kısa bir süre sonra fiilen bir diplomasi okulu halini alarak son devrin pek çok tanınmış devlet adamını yetiştirmiştir. XIX. yüzyılla ilgili pek çok eserde adı geçen ve önemine temas edilen Tercüme Odası hakkında şimdiye kadar müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Bu araştırmanın amacı bu konudaki bu konudaki boşluğu doldurmaktır. Bundan dolayı konumuzu daha çok arşiv belgelerine dayandırma yoluna gittik. Çalışmamızın ilk bölümünü Donanma, Eyalet ve Yabancı elçi-konsolosluk tercümanlığına, ikinci bölümünü ise Tercüme Odası’nın arka planını oluşturan Divan-ı Hümayun Tercümanlığı’na ayırdık. Üçüncü bölümde Tercüme IV Odası’nın tarihi gelişimini, dördüncü bölümde Oda’nın görev ve işleyişini, Oda tarafından yapılan tercümeleri, Tercüme Odası Kütüphanesi’ni, Oda personelinin Türk bilim hayatına olan katkılarını, çalışma hayatını incelemeye çalıştık. Bu araştırma boyunca kıymetli vaktini ve yardımını esirgemeyen hocalarım Doç. Dr. Mehmet Seyitdanlıoğlu, Yard. Doç. Dr. İlknur Haydaroğlu, Prof. Dr. Musa Çadırcı, Prof. Dr. Mustafa Balcıoğlu’na, yardım ve desteğini her zaman gördüğüm nişanlım Ayşegül’e arkadaşlarım Levent Küçük, Musa Kılıç, Arif Oruç, Orhan Veli Çetindağ, Mevlüt Kurt ve Mehmet Yılmaz’a teşekkür ederim. Sezai Balcı Ankara, 2007 V KISALTMALAR AE SMST II- Ali Emiri, Sultan II. Mustafa AE. SAMD II- Ali Emiri, Sultan II. Ahmed A. AMD- Sadaret Amedi Kalemi A. DVN -Sadaret Divan-ı Hümayun (Beylikçi ) Kalemi A. DVN. MHM- Sadaret Divan-ı Hümayun Mühimme Kalemi A. MKT -Sadaret Mektubî Kalemi A. MKT. MHM -Sadaret Mektubî Mühimme Kalemi A. MKT. NZD -Sadaret Mektubî Kalemi Nezaret ve Devair A. MKT. UM -Sadaret Mektubî Umum Vilayet a.g.d.- Adı Geçen defter a.g.e.-Adı Geçen Eser a.g.m.- Adı Geçen Makale/Madde AÜİFD-Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi B-Recep BDAGM- Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü BEO- Babıâli Evrak Odası bkz.-Bakınız BOA -Başbakanlık Osmanlı Arşivi BTTD-Belgelerle Türk Tarihi Dergisi C-Cemaziyelahir c- Cilt Ca-Cemaziyelevvel VI çev-Çeviren DBİA- Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi DUİT- Dosya Usulü İradeler Tasnifi EI-Encyclopedia of Islam, first edition El²- Encyclopedia of Islam, Second edition EKTK-Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar HH-Hatt-ı Hümayun HR. MKT - Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi HR. MTV-Hariciye Mütenevvi HR. SYS-Hariciye Siyasi HSD. CB -Cavid Baysun Evrakı İA-İslam Ansiklopedisi İÜEF-İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi IJMES-International Journal of Middle East Studies L-Şevval M-Muharrem N-Ramazan OTAM-Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi Dergisi R-Rebiülahir Ra -Rebiüllevvel S-Safer s-Sayfa Ş-Şaban TCTA-Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi VII
Description:The list of books you might like
