Osmangazi İlkler ve Karacahisar

148 Pages·2010·6.56 MB·Turkish

CEZMÝ KARASU
TUÐÇE M. SAKARYA
OKTAY BERBER
O
SMANGAZÝ
Ý K
LKLER VE ARACAHÝSAR
ODUNPAZARI BELEDÝYESÝ
KÜLTÜR YAYINLARI- 00
Yapým
FNF Reklam ve Danýþmanlýk
Görsel Yönetman
M. Akif TUTAR
Baský
SEMİH OFSET MATBAA SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ.
Büyük Sanayi Caddesi 1.cadde No:74
İskitler – ANKARA
[phone]
ISBN.
978-975-6881-11-8
Odunpazarý Belediyesi
Kültür Yayýnlarý -
ARALIK, 2010
O
SMANGAZÝ
Ý K
LKLER VE ARACAHÝSAR

T
AKDÝM
Bir kültür hizmeti olarak sunduğumuz bu eser, Osmanlı Devleti’nin temellerinin atıldığı
dönemde, Osmangazi’nin genişleme stratejisini ele almaktadır.
Osmangazi, 1281 yılında babası Ertuğrulgazi’den kendisine miras kalan Söğüt-Domaniç
hattından hareketle, çevresindeki Rum tekfurlarına karşı belli bir sistematiği bulunan bir dizi
askerî harekâta girişmiştir. Bunun sonucunda ilki Kulacahisar sonuncusu da İnegöl olmak üzere
fetihler gerçekleştirmiştir.
Bütün bu harekâtı içerisinde Karacahisar’a ayrı ve özel bir önem vermiş, burayı Osmanlı
Devleti’nin ilk başkenti biçiminde tanzim etmiştir. Nitekim Karacahisar’ın “İlk Başkent” olma
vasfı, Osmanlı tarihçilerinin üstadı sayılan Halil İnalcık başta olmak üzere tarihçilerce ittifakla
kabul edilmiş bir husustur.
Elinizdeki çalışma Karacahisar’ın başkent olarak düzenlenmesi konusuna ve burada
gerçekleşen ilklere dikkat çekmektedir.
Kuşkusuz Osmanlı Devleti’nin kurucularının nerede yaşamış oldukları veya türbelerinin
nerelerde bulunduğu hususları da önemlidir. Ancak bir devletin ortaya çıkarılması için yapılan
faaliyetler bambaşka bir önemdedir.
Orta çağlarda bir Türk devletinin kuruluşundan söz edildiği zaman akla öncelikle bu
kuruluşun ilanının ne zaman ve nerede yapıldığı gelir. Bu durumda geleneksel devlet bağımsızlığı
ilanı olarak “İlk Hutbe” önem kazanmaktadır. Tarihi kaynaklar ittifakla ilk hutbenin Karacahisar’da
okunduğunu beyan etmektedirler.
Bundan sonra devletin (veya hükmeden kişinin) egemenlik gücünü kullandığını
göstermesi gerekmektedir. Bu bahiste de kanun konulması, para bastırılması, tımar dağıtılması
gibi temel girişimlere bakılmalıdır. Memnuniyetle ifade edebiliriz ki devlet gücünün göstergesi
olan bu faaliyetler de şehrimiz çevresinde gerçekleşmiştir.
Elinizdeki kitap işte bu konular üzerinde yoğunlaşmakta ve Osmanlı Devleti’nin kuruluş
faaliyetlerinin Eskişehir çevresinde gerçekleştirilmiş olması nedeniyle de devletin kuruluş yerinin
Eskişehir olduğunu vurgulamaktadır.
Kitap; Cezmi Karasu öncülüğündeki bir grup genç araştırmacının Eskişehir, Bilecik,
Kütahya, Bolu, Bursa sınırları içinde kalan ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ve ilk fetihler dönemi
için tarih kaynaklarında geçen yerlerde yapılan alan çalışmalarına dayanmaktadır. Buralardan
elde edilen bulgular kapsamlı bir literatür bilgisi ile genişletilmiştir. Gerekli görülen kaynak
bilgileri ekler halinde kitabın sonuna konmuştur.
Bunların yanında Osmangazi’nin her bir hareketinin haritası oluşturularak,
genişlemenin görsel biçimde daha anlaşılmasına yardımcı olunması amaçlanmıştır.
Kitapta ayrıca bugüne kadar bilinmeyen veya yanlış bilinen bazı noktalara da ışık
tutulduğu gözlemlenecektir. Söğüt-Domaniç arasındaki yaylak-kışlak yolu; Osmangazi’nin
Sakarya nehri ötesine yaptığı ilk ganimet seferinin güzergâhı bu cümleden bölümlerdir.
Doç. Dr. Sayın Cezmi Karasu beyefendiyi Eskişehir’ e ve Ülkemize kazandırdığı, çalışması
için kutluyor, kitabın her satırının tarihçilerimiz, toplumbilimcilerimiz en önemlisi de, tarih
bilincini güçlendirmemiz gereken gençlerimize yeni ufuklar açmasını diliyorum.
Burhan SAKALLI
Odunpazarý Belediye Baþkaný
Ý
ÇÝNDEKÝLER
TAKDÝM 05
Giriþ 09
BÝRÝNCÝ BÖLÜM
XIII. YÜZYILDA ANADOLU’NUN GENEL GÖRÜNÜMÜ 11
KESÝM: A
XIII. YÜZYILDAKİ ÖNEMLİ SİYASAL GELİŞMELER 13
KESÝM: B
XIII. YÜZYILDA ANADOLU'NUN EKONOMÝK DURUMU 20
KESÝM: C
XIII. YÜZYILDA ANADOLU'DA DÝNÎ HAYAT 24
KESÝM: D
UCLAR VE KUZEY-BATI ANADOLU UCU- ANADOLU'DA UC TEÞKÝLATI 29
ÝKÝNCÝ BÖLÜM
UCA GELÝÞ VE ERTUÐRUL GAZÝ 37
KESÝM: A
UCA GELÝÞ VE ERTUÐRUL GAZÝ 38
KESÝM: B
SÖÐÜT-ERMENÝ BELÝ-DOMANÝÇ 42
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÝLK FETÝH-ÝLK ÞEHÝT-ÝLK VAKIF 51
ÝLK VAKIF 56
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KARACAHÝSAR'IN FETHÝ 59
KARACAHÝSAR’IN FÝZÝKÝ GÖRÜNÜMÜ 63
BUGÜNKÜ ASKERÝ ALAN ÝÇÝNDE KALAN KALINTILAR 67
BEÞİNCÝ BÖLÜM
SAKARYA ÖTESÝ SEFERÝ 69
KESÝM: A
SAKARYA ÖTESÝ SEFERÝ (BEÞTAÞ-GÖYNÜK-MUDURNU-TARAKLI) 70
KESÝM: B
HARMANKAYA 82
ALTINCI BÖLÜM
ÝKÝ BÜYÜK DARBE: BÝLECÝK VE ÝNEGÖL 87
ÝNEGÖL'ÜN FETHÝ 92
ÝÇÝNDEKÝLER YEDÝNCÝ BÖLÜM
VE KARACAHÝSAR BAÞKENT 95
KESÝM: A
ÝLK HUTBE-GÖR ÝMDÝ ÂLEME KÝM GELDÝ OSMAN 96
KESÝM: B
ÝLK SÝKKEYE DAÝR 100
KESÝM: C
ÝLK KANUN-ÝLK VERGÝ 102
KESÝM: D
KARACAHÝSAR'DA BAÞKENT NÝZAMI 104
KESÝM: E
ESKÝ PLANLAR YENÝ TAKTÝKLER 105
KESÝM: F
YENÝÞEHÝR 107
SON SÖZ YERÝNE 109
BÝBLÝYOGRAFYA 112
EKLER
EK-1
ÝZNÝK KUÞATMASI HAKKINDA 118
EK-2
PACHYMERES VE ESERÝ HAKKINDA 123
EK-3
PACHYMERES'ÝN ESERÝNDE OSMANGAZÝ ÝLE ÝLGÝLÝ KAYITLAR 132
EK-4
OSMANLI DEVLETÝ'NÝN KURULUÞ TARÝHÝ HAKKINDA 134
EK-5
ÝLK KAYNAKLARDA UCA GELÝÞ ÝLE ÝLGÝLÝ KAYITLAR 137
EK-6
SAKARYA ÖTESÝ SEFERÝ HAKKINDA ÝLK KAYNAKLARDAKÝ KAYITLAR 139
EK-7
BÝLECÝK, YARHÝSAR VE ÝNEGÖL'ÜN FETÝHLERÝ ÝLE ÝLGÝLÝ KAYITLAR 140
EK-8
ÝLK HUTBE HAKKINDA KAYITLAR 141
İNDEKS 143

O s m a n g a zi
Ý l k l e r v e K a r a c a h i s a r
G
iriþ
Erken dönem Osmanlý kaynaklarýnda Osmanlý Beyliðini ortaya çýkaran
þartlar özellikle de XIII. yüzyýlýn ikinci yarýsýndaki geliþmeler hakkýnda
bilgi yoktur. Oysa Osmanlý Devletinin kuruluþunun iyi anlaþýlabilmesi,
XIII. yüzyýlda özellikle de bu yüzyýlýn ikinci yarýsýnda Anadolu'nun
görünüþünün iyi belirlenmesine baðlýdýr. Çalýþmamýzýn içeriði bakýmýn-
dan hem genel olarak Anadolu'nun hem de kuzey-batý uclardaki panora-
manýn iyi çizilmesi gerekmektedir. Bu genel görünüm esaslý bir þekilde
anlaþýlmadan Osmanlý Beyliðinin kuruluþ zemininin de iyi anlaþýlmasý
mümkün olamayacaktýr.
Bizim çalýþmamýzýn kuþkusuz Osmanlý Beyliðinin kuruluþ devrinin
bütün sorunlarýný aydýnlatan bir "Osmanlý Devleti Kuruluþ Dönemi
Tarihi" olma gibi bir iddiasý yoktur. Ýncelememiz bu devrin sadece bir
yönünü ele alacaktýr. Bu ele alacaðýmýz unsur Osman Gazi'nin geniþleme
stratejisidir.
-Bu strateji hangi temellere oturmaktadýr?
-Hangi esaslardan hareket etmektedir?
-Osman Gazi elindeki kaynaklarý nasýl kullanmýþtýr?
-Elindeki kaynaklarý geliþen ihtiyaçlara göre nasýl geliþtirmiþtir?
-Osman Gazi'nin siyasi hedefleri neler olmuþtur?
-Bu hedeflere ulaþmak için nasýl bir strateji izlemiþtir?
Bu incelemede yöntem olarak arazi çalýþmasýna aðýrlýk verildi. Halil Ýnal-
cýk'ýn Osmanlý kuruluþ tarihi için en esaslý yöntem olarak kullandýðý
arazi çalýþmasý metodu kuþkusuz yaptýðýmýz incelemeler için yol gösteri-
ci olmuþtur. Diðer yandan geliþen teknolojinin saðladýðý uydu
fotoðraflarý iþimizi kolaylaþtýran bir unsurdu. Hemen þunu da belirt-
meliyiz ki her bir geliþme için hazýrladýðýmýz haritalar çalýþmamýzý farklý
kýldý ve daha anlaþýlabilir hale getirdi. Böylelikle Osman Gazi'nin her
9
hareketini -daha kolay anlaþýlabilecek bir teknik yöntemle- bilim
dünyasýnýn dikkatine sunmuþ bulunuyoruz. Haritalarýn sunduðu r
er
görsellik, kelimelerle anlatýlanlara daha somut biçimde dikkat çekmekte- la
dir. lkis
Ýh
i a
Osman Gazi'yi ve stratejik hedeflerini ve hedeflerini gerçekleþtirmede kat zc
aa
ettiði mesafeyi her bir adýmýnda vurgulayacak küçük deðerlendirme gr
kutucuklarýna bölüm/kesim sonlarýnda yer veriyoruz. anKa
m
e
sv
O
O s m a n g a zi
Ý l k l e r v e K a r a c a h i s a r
Yukarýda çalýþmamýzýn bir "Osmanlý Kuruluþ Tarihi" olmadýðýný sadece
Osman Gazi'nin stratejisini esas alan bir niteliði bulunduðundan söz
ettik.
Elinizdeki çalýþma esas olarak Osman Gazi'nin -ilk hutbenin okunduðu
1299 yýlýna kadarki- stratejisini incelemektedir. Bu nedenle haritalarýmýz
ve diðer görsel malzememiz Osman Gazi'nin uc beyi olarak babasýnýn
yerini aldýðý 1281 yýlýndan 1299'a kadar olan geniþleme stratejisini anlat-
acak biçimde deðerlendirilmiþtir. Standart bir harita eþliðinde baþlangýç-
taki Söðüt-Domaniç hattýndan, ilk hutbeye kadar saðlanan geniþleme
izlenebilecektir. Haritalarýmýzda mavi elde mevcut olan yerleri; kýrmýzý
renklerle gösterilen alan elde edilen nüfuz geniþlemesini ifade etmekte-
dir.
10
r
er
la
ks
li
Ýh
a
zic
aa
gr
na
aK
m
e
sv
O