Örnek Alınacak Hikayeler 1 - Cervantes

369 Pages·2012·1.59 MB·Turkish

CERVANTES
ÖRNEK ALINACAK
HİKÂYELER
I
(Nolelas Ejemplares)
Bu eseri Dr. Fehmi NUZA dilimize çevirmiştir.
İSTANBUL 1951 - MİLLİ EĞİTİM BASIMEVİ
Bu tercümenin her türlü basım ve yayım hakları
Millî Eğitim Bakanlığına aittir.
Bakanlığın müsaadesi alınmadıkça bu tercümenin,
metni tamamen, kısmen veya değiştirilerek alınamaz.
İçindekiler
Önsöz
Okuyucuya Önsöz
Çingene Kızı (La Gitanilla)
Cömert Âşık (El Amante Libaral)
Köşecik ve Kısacık (Rinconete ve Cortadillo)
İngiliz İspanyol Kadını (La Espanola Inglesa)
Lisansiye Vidriyera (El Licenciado Vidriera)
Kanın Kuvveti (La Fuerza de la Sangre)
ÖNSÖZ
Miguel de Cervantes Saavedra 1547 senesinde Yeni
Castilla'daki Alcala de Henares'te bir "hidalgo", yani köylü
asilzade ailesinden doğdu.
1616'dan 1748'e kadar Cervantes'in doğum yeri
1
bilinmiyordu. İspanya'nın yedi şehri Don Quijote'nin meşhur
müellifini dünyaya vermiş olmak şerefini paylaşamıyorlardı.
1748'de Alcala de Henares'te San ta Maria kilisesi defterinde
vaftiz kaydının bulunma sı, doğum yeri hakkındaki bütün
şüpheleri ortadan kaldırdı.
Münakaşa o zaman, Cervantes'in doğum yeri ye rine,
tahsilini yaptığı yer üzerine başladı. Salamanka
üniversitesinde iki yıl kaldığı söylenmekte, hatta Calle de
Moros (Kalye de Moros — Araplar Sokağı) daki evi bugün
hâlâ ziyaretçilere gösterilmekte ise de, Alcala üniversitesinin
o tarihlerde meşhur bir eğitim yeri olduğu ve Cervantes'in
ailesinin malî du rumunun da kendisini Salamanka'ya
göndermeye mü sait olmadığı düşünülürse, Cervantes'in
tahsilini ken di doğduğu şehrin üniversitesinde yapmış olması
ak la daha yakın gelir. Ancak bazı Cervantes'ciler ve bilhassa
İngiliz araştırıcılarından Fitzmaurice-Kelly, Cervantes'in
herhangi bir üniversitede okumuş ol ması ihtimalini bile kabul
etmiyor.
Kesin olarak bilinen şey Cervantes'in, o zamanın ünlü
öğretmenlerinden "Lopez de Hoyos" isimli papazdan
gramerle Lâtince ve Yunanca öğrenmiş oldu ğudur.
1568'de Papa tarafından bir teşrifat göreviyle Kral İkinci
Felipe'nin sarayına gönderilmiş olan İtalyan kardinali
Acquaviva'ya bir münasebetle tak dim edilen Cervantes,
İtalya’ya dönüşünde kardinalin yanında "Camarero" — odacı
veya mabeyinci — sıfatıyla bulunmuştur. Bir müddet, bu
kardinalin hiz metinde kaldıktan sonra, 1570'te İspanyol
ordusuna nefer olarak girmiş, kendisini meşhur kaptanlardan
don Diego de Urbina'nın bölüğüne vermişlerdir.
O zaman büyük bir kısmı İspanya'nın hükmü al tında
bulunan İtalya’ya gönderilen Cervantes, asker lik mesleğine
candan bağlanmıştı. Hıristiyanlık âle mi Türklerle ebedî harp
halindeydi. Cervantes gibi kahraman bir mizaç için "kiliseye
ve kralına hiz met etmek" dayanılmaz bir arzuydu.
1570'te Kıbrıs adasının Türklerden geri alınması için
yapılan ve başarısız kalan teşebbüse o da katıl mıştı. Bilindiği
gibi bu bozgun Hıristiyan âleminde İkinci Sultan Selim'e
karşı İspanya, Venedik ve Pa palığın dahil bulunduğu
"Mukaddes İttifak"ı doğur muştur. Ve semeresini, Lepanto
(İnebahtı) deniz mu harebesinde vermiştir.
Don Juan d'Austria'nın komutası altındaki 239 parça
gemiden ve 26.000 tayfadan ibaret müttefik donanması, 15
Eylül 1571'de Messina'dan hareketle, 7 Ekim 1571 günü
İnebahtı körfezinde Türk donanmasıyla karşılaştı.
Cervantes, deniz eri sıfatıyla Marquesa gemisin de hizmet
görüyordu. Gayet ciddî araştırmalara da yanarak Cervantes'in
hayatını yazmış olan "Martin Fernandez de Navarrete" ye
göre İnebahtı muhare besi günü Cervantes hastaydı ve
koğuşunda yatıyor du. De Navarrete'nin eserinden aşağıdaki
satırları aynen naklediyorum:
"Yatağında yatmaktansa dini ve kralı uğruna çarpışarak
ölmeyi tercih eden genç askerin ricası üzerine, gemi komutanı
emrine 12 asker verdi. Cer vantes bunlarla sancak
bordasındaki bir kayıkta mev ki aldı.
"Marquesa'nın karşısında Türk sağ kanat filosu komutan
gemisi bulunuyordu. Her iki gemi de bü yük bir yararlıkla
çarpıştı fakat beş yüz tayfa kay beden Türk gemisi esir edildi.
Bu hal ve o aralık bir denbire istikamet değiştiren rüzgâr Türk
filosunun bütün sağ kanadını bozguna uğrattı.
"Asker arkadaşlarından Mateo de Santisteban'ın ve
başkalarının şahadetine göre, karşılarındaki Türk kadırgasına
ilk geçenlerden biri Cervantes olmuş ve cesaretle
çarpışmıştır."
Bu muharebede sol eli sakatlandığından İspan yollar
kendisine: "El manco de Lepanto" — İnebahtı çolağı —
lâkabını takmışlardır.
1571'den 1575 senesine kadar muhtelif yerlerde askerî
vazifeler gördükten sonra 1575 senesi ağusto sunda
memleketine dönmek üzere, "El Sol — Güneş" adlı İspanyol
kalyonunda seyahat ederken, Türk kor sanı Deli Memi
tarafından yakalanarak Cezayir'e gö türüldü.
Cezayir’de beş yıl esarette kalan Cervantes'in bir çok defalar
kaçmaya teşebbüs etmesi, kendisini Deli Memi'den satın
almış olan Cezayir valisi Haşan Pa şa'nın onun hakkında
şiddetli hapis tedbirleri alma sını gerektirmiştir. Bununla
beraber cesareti, sağlam ahlâkı, neşesi ve arkadaşlarının
maneviyatını yük sek tutma hususundaki azmi Türk Paşa'sının
takdi rini kazanmıştır. Sahile yaklaşmış olan bir yelken liyle
kaçmak üzereyken yakalanan Hıristiyanların bu hareketinden,
Cervantes yalnız kendisi mesul oldu ğunda ısrar etmiş ve bu
davranışı Hasan Paşa'nın ho şuna gitmiştir. Yine Cervantes'in
ifadesine göre Türk valisi hiçbir vakit onun izzetinefsini ve
gururunu kı racak bir harekette bulunmamıştır.
1580 senesine kadar Cezayir’de esir kalan Cervantes'i, o yıl
valilik müddeti bitmiş olup İstanbul’a dönmek üzere bulunan
Hasan Paşa beraberinde alıp götürecekti. Tam o esnada
kısmen akrabaları, kıs men dinî ve resmî İspanyol makamları
tarafından, tedarik edilen "necat fidyesi" sayesinde kurtularak
aynı senenin sonlarına doğru İspanya'ya dönebildi. "Örnek
Alınacak Hikâyeler" den birinde: "Kaybolan, hürriyete
yeniden kavuşmak kadar dünyada büyük bir bahtiyarlık
yoktur" cümlesi, işte o zaman duy muş olduğu derin bir
duygunun ifadesidir.
İspanya’ya döndükten sonra, Holânda muharebe lerine
iştirak ettiği için "Tercio de Flandres — Üçüncü Flandres
Alayı" adını alan ve Lope de Figueroa'nın komutası altında
bulunan eski alayına girdi. Bu alayla Portekiz seferine gitti.
Meşhur İspanyol ti yatro yazarı Lope de Vega da aynı sefere
katılmış olanlardandır.
Portekiz’in istilâsı kolay oldu. Fakat üssü Azores adalarında
bulunan ve kendisine 60 Fransız gemisiy le 6 İngiliz korsan
gemisi katılmış olan Portekiz do nanmasını yenmek oldukça
zor oldu. 1582 yazında Terceira açıklarında vukua gelen ve
İspanyolların parlak bir başarısıyla biten deniz muharebesinde
Cervantes "San Mateo" komutan gemisinde hizmet gör dü.
Fakat hizmetlerine karşılık terfi edemediği gibi, çok arzu
etmiş olduğu şerefli bir ölüme de kavuşa madı.
Portekiz’de bulunduğu esnada beraber yaşadığı bir
Portekizli kadından bir kız çocuğu dünyaya gel di. Donna
İzabella de Saavedra adındaki bu kız, bü tün hayatı boyunca
babasının yanında kalmış ve onun ölümünden sonra
Madrid'deki Trinitaria rahibe lerinin manastırına girmiştir.
1584'te "Donna Catalina de Palacios Salazar y Vozmediano"
adlı bir kızla evlenen Cervantes aynı sene "Galatea" isimli
kitabının ilk kısmını yayımla mıştır. Pastoral bir romans olan
bu kitabı Cervan tes, edebî bir tecrübeden ziyade o zamanki
bir moda ya uyarak, Montemayor'un "Dicma" adlı kitabı tar‐
zında yazmıştır. Manzum olan "Galatea" erkek ve kadın
çobanlardan, onların aşklarından, hasretlerin den ve
usançlarından bahseder. Konusu bugünkü zevk için
yapmacıklı, can sıkıcı ve hatta gülünçtür. Bu nunla beraber
zamanında gerek İspanya'da, gerek ya bancı memleketlerde
çok ün kazanmış ve okunmuş bir kitaptır. O derece ki, ünlü
İspanyol tenkitçilerinden Galvez de Montalvo ve Pedro de
Padilla bu kitap yü zünden, Cervantes'i Castilla'nın en büyük
şairleri sı rasına koymuşlardır. Kitap, müellifine dostlar ve
düşmanlar kazandırmış, fakat maddî bakımdan hiç bir fayda
temin edememiştir.
Evlendikleri zaman karısı çeyiz olarak yeni aile ocağına
bazı menkul ve gayrimenkul mallar getir mişti. Karısının
mallarının bulunduğu Esquivias'ta bir müddet yaşadıktan
sonra, Cervantes, 1585'te Madrid'de yerleşti. Yanında,
karısından ve kızı İzabela'dan başka, dul kız kardeşi Andrea
ile bunun se kiz yaşındaki kızı Constanza vardı.
Cervantes'in bu evlilikten hiç çocuğu olmamıştır. Karısı
kocasının ölümünden sonra daha on yıl kadar yaşamıştır.
O zamanlarda edebiyat ciddî bir meslek değildi. Şiir
sahasındaysa amatörlük bir hastalık derecesine varmıştı.
Bakırcılar, terziler, askerler, gemiciler, hu lâsa herkes şair
geçiniyordu. Lope de Vega bunlar dan "Sokak başında 4.000
şair" diye bahsetmiştir. Cervantes, "Parnassus'a Yolculuk"
adındaki eserin de onlar hakkına: "Ne idüğü belirsiz 20.000
şair sü rüsü" der.
Cervantes henüz çocukken dinlediği ve gördüğü Lope de
Rueda namındaki tiyatro sanatkârının tesi ri altında kalmıştı. O
tesir daima kendisinde tiyatro piyesleri yazmak hevesini
uyandırıyordu. XVI. yüz yılın sonuna doğru, maddi kâr
getirmesi itibariyle yeniden bu çeşit tiyatro yazılarına
başvurdu. 1585 ile 1588 arasında yirmi ilâ otuz tiyatro piyesi
yazdı. Bunlardan bazılarını oynattı. Piyes başına ortalama
olarak 800 real kadar bir ücret alıyordu. Bu piyesler den bize
kadar gelenlerin içinde en çok bilineni iki tanesidir: "La
Numancia" ve "El Trato de Argel."
Numantia'nın Romalılar tarafından muhasarası na dair olan
"La Numancia", 1808 senesinde Napoleon Bonaparte orduları
tarafından kuşatılmış olan Zaragoza'da oynatılmış, hatta
Fransızlara teslim ola cak dereceye gelmiş olan bu şehir halkı,
bundan he yecana gelerek ümitsiz son bir hamleyle Fransızları
püskürtmüştür.
"El Trato di Argel" (Cezayir işi) adındaki tiyat ro piyesi
Cervantes'in Cezayir'deki esaretine ait bazı safhaları sahneye
koyuyor. Bu piyesle müellif başka bir gaye de gütmüştür:
Kral İkinci Felipe'yi, kuzey Afrika'yı Türklerden almaya sevk
etmek... Fakat bu gayesinde muvaffak olamamıştır.
Lope de Vega'nın dramcı sıfatıyla ortaya çıkma sından iki
sene evvel Cervantes, sahne eserleri veri yordu. Fakat genç
Lope de Vega tiyatro dünyasında her şeyi Cervantes'in
elinden alıp götürdü.
Bu olayı Cervantes şöyle kabul ediyor: "Kalemi ve
komedyaları bir tarafa bıraktım. Bu sahaya bir tabiat hârikası
olan Lope de Vega girmiş ve dram tahtına çıkmış bulunuyor."
Lope de Vega'nın sahneye hâkim olmasından ev vel
Cervantes, senede yazdığı sekiz, on kadar piyes le hayatını
oldukça iyi kazanabiliyordu. Fakat bu imkân elinden alınınca,
kalemiyle başka sahalarda çalışabilmek ihtimalini de mümkün
görmemiş ola cak ki, ailesini Sevilla'ya naklederek burada
sivil bir memuriyete girdi. Bundan sonraki yirmi yıl hayatı nın
en çetin, fakir yılları olmuştur.