orman işletmelerinin etkinlik düzeylerinin klasik ve bulanık veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi PDF
Preview orman işletmelerinin etkinlik düzeylerinin klasik ve bulanık veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi
Bakanlık Yayın No : 400 ISSN 1300-9508 Müdürlük Yayın No : 63 ORMAN İŞLETMELERİNİN ETKİNLİK DÜZEYLERİNİN KLASİK VE BULANIK VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ (DENİZLİ, İZMİR VE MUĞLA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ÖRNEĞİ) Assessment of Efficiency Levels of Forest Enterprises using Classical and Fuzzy Data Envelopment Analysis (A Case Study: Denizli, İzmir and Muğla Regional Directorates) (ODC: 643; 644; 654; 681) Dr. İsmail ŞAFAK TEKNİK BÜLTEN NO: 48 T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI EGE ORMANCILIK ARAŞTIRMA MÜDÜRLÜĞÜ EGE FORESTRY RESEARCH INSTITUTE İZMİR - TÜRKİYE Yayın Kurulu Editorial Board Başkan Head Dr. Fevzi BİLGİN Üyeler Members M. Emin AKKAŞ Dr. Mehmet SAYMAN H. Handan ÖNER Hadiye BAŞAR Yayınlayan Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Mustafa Kemal Bulvarı No: 75 Zeytinalanı Urla 35315 İzmir TÜRKİYE Published by Ege Forestry Research Institute Mustafa Kemal Bulvarı No: 75 Zeytinalanı Urla 35315 İzmir TURKEY Yayın Kabul Tarihi: 2009 Tel : +90 232 766 34 95 Faks: +90 232 766 34 99 E-posta: [email protected] Web: www.efri.gov.tr Baskı GÜNDOĞDU ELEKTRONİK Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. ISSN 1300-9508 ÖNSÖZ Bu çalışmada Ege Bölgesinde bulunan 26 orman işletme müdürlüğünün, 2005–2007 yıllarına ait faaliyetleri esas alınarak klasik ve bulanık veri zarflama analizi teknikleri ile etkinlik düzeyleri değerlendirilmiştir. Çalışmanın başlangıcından itibaren beni yönlendiren ve araştırma sürecinde zaman kısıtlaması olmaksızın büyük sabırla, geniş açıklamalarda bulunup yol gösteren, değerli bilgilerinden faydalandığım danışmanım Prof. Dr. Altay Uğur GÜL’e teşekkür ederim. Yüksek lisans ve doktora dersleri aldığım, çeşitli zamanlarda araştırmayla ilgili bazı konuları danıştığım öğretim üyelerine ve çeşitli görüşlerinden yararlandığım Prof. Dr. Mustafa GÜNEŞ, Yrd. Doç. Dr. Çiğdem SOFYALIOĞLU ile Doç. Dr. Sait ENGİNDENİZ’e çalışmanın yürütülmesinde sağladıkları öneri ve uyarılar dolayısıyla teşekkür etmeyi borç bilirim. Araştırma ile ilgili bazı verilerin oluşturulmasına ve değişkenlerin belirlenmesine yardımcı olan, bilgi ve anket formlarını cevaplandıran Denizli, İzmir ve Muğla Orman Bölge Müdürlüğü personeline, yardımlarını ve olanaklarını esirgemeyen görev yaptığım Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü yöneticileri ve personeline teşekkürlerimi sunarım. Çalışmanın, ormancılığımıza ve konuyla ilgili kesimlere faydalı olmasını ve katkıda bulunmasını temenni ederim. İzmir, Ekim 2009 Dr. İsmail ŞAFAK I ÖZ Araştırmada, Ege Bölgesinde bulunan 26 orman işletme müdürlüğünün 2005–2007 yıllarına ait faaliyetleri esas alınarak klasik ve bulanık veri zarflama analizi (VZA) teknikleri ile etkinlik düzeyleri değerlendirilmiştir. Klasik VZA çözümleri ile Ege Bölgesi orman işletmelerinin etkinlik değerleri belirlenmiş ve her bir karar veya faaliyette etkin bulunmayan orman işletmelerinin etkin olması için girdi ve çıktıların bulunması gereken düzeyleri belirlenmiştir. Bulanık VZA çözümleri aralık veriler üzerinden gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, üçgen üyelik fonksiyonu temelinde alt, merkezi ve üst sınırlar tanımlanarak bulanık veriler oluşturulmuştur. Bu veriler, Zimmermann (1991)’nın α kesme kümeleri yaklaşımı dikkate alınarak aralık verilere dönüştürülmüştür. Böylece bulanık VZA yaklaşımı ile üç farklı α kesim düzeyinde (0,30, 0,50 ve 0,70) alt ve üst sınır etkinlik değerleri elde edilmiştir. Daha sonra, minimaks pişmanlık yaklaşımı ile etkin olmayan orman işletmeleri, en iyiden en kötüye doğru sıralanmıştır. Anahtar Kelimeler: Orman işletmesi, etkinlik, bulanık veri zarflama analizi, IDEA, Ege Bölgesi. II ABSTRACT In this study, activities of 26 forest enterprises in the Aegean Region during the 2005-2007 periods were investigated and evaluated using traditional and fuzzy data envelopment analysis techniques and efficiency levels. Efficiency scores of the forestry enterprises of Aegean Region were determined using traditional data envelopment analysis solutions and then required levels of input and output to maintain efficacy of forest enterprises which are not efficient for every decision or activity are calculated. Fuzzy data envelopment analysis solutions were realized by using interval data. In this context, fuzzy data were generated by defining lower, central (median) and upper bound in the base of triangle membership function. These data were transformed into interval data considering α cut sets approach after Zimmermann (1991). Thus, lower and upper efficiency bound values were determined at three different α cut levels (0.30, 0.50 and 0.70). Consequently, inefficient forest enterprises were ranked from the best to the worst using minimax regret-based approach. Keywords: Forest Enterprise, efficiency, fuzzy data envelopment analysis, IDEA, the Aegean region. III İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ................................................................................................ I ÖZ II ABSTRACT ..................................................................................... III İÇİNDEKİLER ................................................................................. IV ÇİZELGELER DİZİNİ .................................................................... VI ŞEKİLLER .................................................................................... VIII KISALTMALAR DİZİNİ ................................................................ IX 1. GİRİŞ ............................................................................................. 1 2. LİTERATÜR ÖZETİ ..................................................................... 6 2.1. Türkiye Ormancılığında Etkinlik Belirlemesi Kapsamında Yapılmış Çalışmalar ................................................................... 6 2.2. VZA’nın Ormancılık Sektöründeki Uygulamaları ...................... 7 2.3. Bulanık Veri Zarflama Analizi Uygulamaları ............................. 9 3. MATERYAL VE YÖNTEM ....................................................... 14 3.1. Karar Verme Birimlerinin Belirlenmesi .................................... 14 3.2. Araştırmada Kullanılacak Verilerin Toplanması ...................... 15 3.3. Araştırmada Kullanılacak Değişkenlerin Belirlenmesi ............. 21 3.4. Araştırmada Kullanılan VZA Modelleri ................................... 24 3.4.1. Klasik VZA modelleri ....................................................... 24 3.4.2. Bulanık veri zarflama analizi modelleri ............................ 28 3.4.2.1. Değişkenlerin alt ve üst sınır değerlerinin belirlenmesi 28 3.4.2.2. Bulanık VZA modeli ................................................ 31 4. BULGULAR ................................................................................ 33 4.1. Klasik Veri Zarflama Analizi Sonuçları .................................... 33 4.2. Bulanık Veri Zarflama Analizi Sonuçları ................................. 42 4.2.1. Alt ve üst sınır etkinliğine yönelik sonuçlar ...................... 42 4.2.2. Minimaks pişmanlık yaklaşımına yönelik sonuçlar .......... 54 5. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................. 64 ÖZET 70 IV SUMMARY ...................................................................................... 71 KAYNAKLAR ................................................................................. 72 V ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 1. Ege Bölgesi orman işletme müdürlüklerinin orman bölge müdürlüklerine dağılımı ................................................................................................... 15 Çizelge 2. Orman işletmeleri bilgi formu ................................................................. 16 Çizelge 3. Öncelik formu ve teknik personelin değişkenlere verdiği önem puanlarının ortalaması ............................................................................. 20 Çizelge 4. Etkinlik değerlendirmesinde kullanılan girdi ve çıktı değişkenler .......... 23 Çizelge 5. Modellerde kullanılan girdi değişkenler ................................................. 26 Çizelge 6. Modellerde kullanılan çıktı değişkenler .................................................. 27 Çizelge 7. Acıpayam orman işletmesinin x değişkeninin α kesim düzeylerine göre 51 sınır değerleri .......................................................................................... 29 Çizelge 8. Acıpayam orman işletmesinin X değişkeninin α kesim düzeylerine göre 2 sınır değerleri .......................................................................................... 31 Çizelge 9. Model 1’in klasik VZA çözümüne göre etkin olmayan orman işletmeleri ................................................................................................................ 34 Çizelge 10. Model 1’in klasik VZA çözümüne göre etkin olmayan orman işletmelerinin referans alması gereken orman işletmeleri..................... 35 Çizelge 11. Çal Orman İşletmesi için referans gösterilen orman işletmelerinin girdi ve çıktı değişkenleri ile değişkenlerin bulunması gereken değerleri .... 36 Çizelge 12. Model 1’in klasik VZA çözümünde etkin olmayan işletmeler ............. 38 Çizelge 13. Modellerin klasik VZA sonuçlarına göre etkin olmayan orman işletmelerinin etkinlik değerleri ............................................................ 40 Çizelge 14. En fazla etkinsizliğe sahip beş orman işletmesine ait değişkenlerin değişim oranları özeti............................................................................ 41 Çizelge 15. Model 1’in bulanık VZA çözümünde üç α kesim düzeyi için alt sınır etkinlik değerleri ................................................................................... 43 Çizelge 16. Model 1’in bulanık VZA çözümünde üç α kesim düzeyi için üst sınır etkinlik değerleri ................................................................................... 44 Çizelge 17. Model 1’in klasik ve bulanık VZA çözümünde etkin olmayan orman işletmeleri ve etkinlik değerleri ............................................................ 45 Çizelge 18. 0,30 α kesim düzeyinde en küçük alt sınır etkinliğini alan orman işletmeleri ............................................................................................. 47 Çizelge 19. 0,50 α kesim düzeyinde en küçük alt sınır etkinliğini alan orman işletmeleri ............................................................................................. 48 Çizelge 20. 0,70 α kesim düzeyinde en küçük alt sınır etkinliğini alan orman işletmeleri ............................................................................................. 49 Çizelge 21. Üç α kesim düzeyinde modellerde en küçük alt sınır etkinliğini alan orman işletmelerinin sayısı ................................................................... 50 Çizelge 22. Üst sınır etkinliği kapsamında 0,30 α kesim düzeyinde etkin olmayan orman işletmeleri .................................................................................. 51 VI Çizelge 23. Üst sınır etkinliği kapsamında 0,50 α kesim düzeyinde etkin olmayan orman işletmeleri ................................................................................. 52 Çizelge 24. Üst sınır etkinliği kapsamında 0,70 α kesim düzeyinde etkin olmayan orman işletmeleri ................................................................................. 53 Çizelge 25. Üst etkinlik sınırına göre elde edilen bulanık VZA sonuçları .............. 54 Çizelge 26. Model 1’in maksimum etkinlik kaybının minimum değerleri .............. 55 Çizelge 27. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, 0,30 α kesim düzeyindeki en iyi etkinliğe sahip üç orman işletmesinin modellere dağılımı ................................................................................................ 56 Çizelge 28. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, 0,50 α kesim düzeyindeki en iyi etkinliğe sahip üç orman işletmesinin modellere dağılımı ................................................................................................ 57 Çizelge 29. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, 0,70 α kesim düzeyindeki en iyi etkinliğe sahip üç orman işletmesinin modellere dağılımı ................................................................................................ 58 Çizelge 30. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, tüm modellerde en iyi etkinliğe sahip orman işletmelerinin α kesim düzeylerine dağılımı ..... 58 Çizelge 31. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, 0,30 α kesim düzeyinde en kötü etkinliğe sahip üç orman işletmesinin modellere dağılımı ................................................................................................ 59 Çizelge 32. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, 0,50 α kesim düzeyinde en kötü etkinliğe sahip üç orman işletmesinin modellere dağılımı ................................................................................................ 61 Çizelge 33. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, 0,70 α kesim düzeyinde en kötü etkinliğe sahip üç orman işletmesinin modellere dağılımı ................................................................................................ 62 Çizelge 34. Minimaks pişmanlık yaklaşımı sonuçlarına göre, tüm modellerde en kötü etkinliğe sahip üç orman işletmesinin α kesim düzeylerine dağılımı ................................................................................................ 63 VII ŞEKİLLER Şekil 1. Ranking tekniğindeki dokuz dereceli likert ölçeği .......................... 20 Şekil 2. Orman mühendisi sayısı değişkeninin alt ve üst sınır değerleri ...... 30 Şekil 3. Model 1’in klasik ve bulanık VZA çözümünde etkin olmayan orman işletmeleri ...................................................................................................... 46 VIII
Description:The list of books you might like
