örgütsel adalet ve iş tatmininin örgütsel bağlılığa etkisi üzerine bir araştırma

323 Pages·2013·2.96 MB·Turkish

T.C.
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
YÖNETİM VE ORGANİZASYON BİLİM DALI

ÖRGÜTSEL ADALET VE İŞ TATMİNİNİN
ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞA ETKİSİ ÜZERİNE
BİR ARAŞTIRMA

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan
Ayça Aysun GÖRGÜLÜER

2013-NİĞDE

T.C.
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
YÖNETİM VE ORGANİZASYON BİLİM DALI

ÖRGÜTSEL ADALET VE İŞ TATMİNİNİN
ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞA ETKİSİ ÜZERİNE
BİR ARAŞTIRMA

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan
Ayça Aysun GÖRGÜLÜER

Danışman
Prof. Dr. Selen DOĞAN

2013-NİĞDE

ÖNSÖZ
Günümüzde kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren örgütlerde çalışanların
işle ilgili tutum ve davranışlarını ölçmeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Değişen
ve sürekli gelişen dünyada, teknolojinin de ilerlemesiyle müşteri beklentileri de
değişmektedir. Örgütün başarısı müşterilerinin ihtiyaçlarına her açıdan cevap
vermekten geçtiği gibi, çalışanlarından da geçmektedir. Emin adımlarla ilerlemek
isteyen bankalar, çalışanların örgüte olan bağlılıklarını artırmak zorundadır. Örgütsel
adalet algısı yüksek olan ve çalışanların bağlılığının arttığı örgütlerde hem iş tatmin
düzeylerinin hem de örgütsel performansın yüksek olması beklenmektedir.

Yapılan bu çalışmada, iş hayatında önemli bir yeri olan örgütsel adalet, iş
tatmini ve örgütsel bağlılık kavramları ayrı ayrı incelenmiştir. Banka çalışanlarının
örgütsel adalet algılamalarının ve iş tatmini düzeylerinin, örgüte olan bağlılıklarına
etkisi üzerinde durulmaktadır.
Tez çalışması sırasında desteğini, pozitif enerjisini, motivasyonunu, bilgisini
ve ilgisini benden esirgemeyen, kendisiyle çalışmaktan onur duyduğum değerli tez
danışmanım sayın Prof. Dr. Selen DOĞAN’a teşekkürü bir borç bilirim.
Hayatımın her döneminde olduğu gibi, çalışmalarım süresince de desteklerini
üzerimden eksik etmeyen, beni her koşulda cesaretlendiren, yaşadığım tüm sıkıntıları
ve mutlulukları paylaştığım, hayat koçlarım sevgili babam Öğr. Gör. Celal
GÖRGÜLÜER’e, annem Birsen GÖRGÜLÜER’e ve kardeşlerime, ayrıca çalışmakta
olduğum Akdeniz Üniversitesi Proje Geliştirme, Uygulama ve Araştırma Merkezi
Müdürü Prof. Dr. Cengiz SAYIN’a, Öğr. Gör. Dr. Figen CEYLAN ve Öğr. Gör.
Meral ÖZALP’a ve tüm arkadaşlarıma desteklerinden dolayı sonsuz teşekkürlerimi
sunarım.
Ayça Aysun GÖRGÜLÜER
Niğde, 2013

i
ÖZET
ÖRGÜTSEL ADALET VE İŞ TATMİNİNİN ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞA
ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Ayça Aysun GÖRGÜLÜER
Yüksek Lisans Tezi, İşletme Anabilim Dalı
Danışman: Prof. Dr. Selen DOĞAN
Mart 2013, 298 Sayfa

Son yirmi yıldır artan teknoloji düzeyinin de etkisiyle bankacılık sektörü
giderek güçlenmektedir. Artan rekabetin ve teknolojinin etkisi çalışan devrinin
yoğun olmasına sebep olmaktadır, böylece kaliteli çalışanların örgüte olan
bağlılıkları da güçleşmektedir. Çalışanın örgütündeki uygulamalarla ve kendilerine
ne kadar adil davranıldığı konusundaki örgütsel adalet algılamaları sonucunda
çalışanın iş tatmin düzeyi etkilenmektedir. Böylece örgüte olan bağlılıkları
gerçekleşmektedir.
Bu çalışmanın amacı, banka çalışanlarının örgütsel adalet ve iş tatmin
düzeylerinin örgütsel bağlılığa etkisi olup olmadığını ortaya koymaktır. Çalışmanın
teorik kısmında örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel bağlılık kavramları detaylı bir
şekilde açıklanmaya çalışılmıştır.
Çalışmanın ampirik kısmında ise teorik kısımda verilen bilgileri sınamak
amacıyla, Niğde İlinde ve Bor İlçesinde özel bankalarda görev yapan bankacıları
kapsayan, ankete dayalı bir araştırmaya yer verilmiştir. Çalışanların bankalarına olan
bağlılıkları, onların motivasyonu, verimlilikleri ve örgütsel amaçları
gerçekleştirmeye katkı sağlamaları açısından oldukça önemlidir.
Bu bağlamda yapılan araştırmadan elde edilen bilgiler doğrultusunda; banka
çalışanlarının örgütsel adalet algıları ve iş tatmin düzeylerinin yüksek olmasının
örgütsel bağlığı olumlu yönde etkilediği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Örgütsel Adalet, Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini, Banka
Çalışanları.

ii
ABSTRACT

EXAMINING THE EFFECTS OF
ORGANIZATIONAL JUSTICE AND JOB SATISFACTION
ON ORGANIZATIONAL COMMITMENT

Ayça Aysun GÖRGÜLÜER
Master Thesis, Business Administration
Advisor: Prof. Dr. Selen DOĞAN
March 2013, 298 Pages

In the last twenty years, the banking sector is grown stronger by the effect of
developing technology. The effect of raising rival and developing technology cause
the labor turnover, thus organizational commitment of the qualified employees
becomes difficult. As a result of the employees’ organizational justice perceptions,
the management practices and treating fairly in workplace, employee’s satisfaction
level varies. Thereby, their organizational commitment is actualized.

The aim of this study is to examine the effects of organizational justice and
job satisfaction of the bank employees organizational commitment.

In the empirical part of the present on study in an attempt to prove the
information given in the theoretical part of the study, a survey-based research was
conducted with bank employees who are working in private banks in the province
of Nigde and in the district of Bor. The performance, motivation and organizational
commitment of the employees is considerable important in terms of making
contribution to achieve organizational objectives.
In the direction of the informations obtained as a result of this research, which
being high of the organizational justice perception and job satisfaction level of the
bank employees is affected positively on organizational commitment.

Keywords: Organizational Justice, Organizational Commitment, Job Satisfaction,
Bank Employees.

iii
İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ......................................................................................................................... i
ÖZET ........................................................................................................................... ii
ABSTRACT ............................................................................................................... iii
İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... iv
TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. xii
ŞEKİLLER LİSTESİ .............................................................................................. xix
SEMBOLLER VE KISALTMALAR LİSTESİ .................................................... xx
EKLER LİSTESİ .................................................................................................... xxi

BÖLÜM 1
GİRİŞ

1.1.ÇALIŞMANIN ÖNEMİ ...................................................................................... 1
1.2. ÇALIŞMANIN AMACI...................................................................................... 2
1.3. ÇALIŞMADA İZLENEN YÖNTEM ................................................................ 3
1.4. ÇALIŞMANIN PLANI ....................................................................................... 3

BÖLÜM 2

ÖRGÜTSEL ADALET KAVRAMI, ÖRGÜTSEL ADALET TEORİLERİ VE
BENZER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ

2.1. ÖRGÜTSEL ADALET KAVRAMI VE ÖNEMİ ............................................ 6
2.2. ÖRGÜTSEL ADALET KAVRAMINA İLİŞKİN BAZI GÖRÜŞLER ......... 8
2.3. ÖRGÜTSEL ADALET İLE BAZI KAVRAMLARIN İLİŞKİSİ .................. 9
2.3.1.Örgütsel Adalet ve Güdüleme .................................................................... 10
2.3.2. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık ....................................................... 13
2.3.3. Örgütsel Adalet ve Güven ........................................................................ 15
2.3.4. Örgütsel Adalet ve Örgütsel İklim ........................................................... 19

iv
2.4. ÖRGÜTSEL ADALET TEORİLERİNİN SINIFLANDIRILMASI ............ 20
2.4.1. Sınıflandırmanın Boyutları ....................................................................... 20
2.4.1.1. Reaktif-Proaktif Boyut ............................................................... 21
2.4.1.2. Süreç- İçerik Boyutu .................................................................. 21
2.5. ÖRGÜTSEL ADALET TEORİLERİ ............................................................. 23
2.5.1. Eşitlik Teorisi ........................................................................................... 23
2.5.2. Göreli Yoksunluk Teorisi.......................................................................... 27
2.5.3. Folger’ın Bilişsel Dayanaklar Teorisi ...................................................... 28
2.5.4. Kestirme Adalet Teorisi ........................................................................... 29
2.5.5. Araçsal Model, İlişkisel Model ve Ahlaki Erdemler Modeli .................... 30
2.5.6. Çoklu Yaklaşımlar Modeli ....................................................................... 31
2.6. ÖRGÜTSEL ADALET TÜRLERİ .................................................................. 31
2.6.1. Dağıtım Adaleti ........................................................................................ 33
2.6.2. Prosedür Adaleti ....................................................................................... 38
2.6.3. Etkileşim Adaleti ...................................................................................... 43
2.6.4. Bilgisel Adalet .......................................................................................... 45
2.6.5. Kişilerarası Adalet .................................................................................... 46
2.7. ÖRGÜTSEL ADALET TÜRLERİNİ AÇIKLAYICI MODELLER ........... 48
2.7.1. Kaynak Temelli ve İlişki Temelli Modeller .............................................. 48
2.7.2. Kişisel Çıkar ve Grup Değeri Modelleri ................................................... 49
2.7.3. Bilişsel Atıf Modeli ................................................................................... 50
2.8. ÖRGÜTSEL ADALET TÜRLERİNİN BİRBİRLERİNE ETKİLERİ ....... 53
2.9. ÖRGÜTLERDE ÖRGÜTSEL ADALET İLE İLGİLİ SORUNLAR .......... 55
2.9.1. Seçim ve Yerleştirmede Adaletsizlik ........................................................ 57
2.9.2. Ücret ve Maaş Yönetiminde Adaletsizlik ................................................. 58
2.9.3. Terfi ve İlerleme Sisteminde Adaletsizlik ................................................ 59
2.9.4. Ek Ödemelerde ve Sosyal Yardımlarda Adaletsizlik ................................ 62
2.9.5. Dolaylı Ödemeler ve Hizmetlerde Adaletsizlik ........................................ 63
2.9.6. Tatil ve İzin Kullanımında Adaletsizlik .................................................... 64
2.9.7. Ödül ve Cezaların Verilmesinde Adaletsizlik ........................................... 65
2.9.8. Performans Değerlendirmede Adaletsizlik ............................................... 66
v
2.9.9. Örgüt İçi İletişimde Adaletsizlik ............................................................... 68
2.10. ÖRGÜTSEL ADALET ALGILARI VE ÖRGÜTSEL OLMAYAN
DEĞİŞKENLERİN İLİŞKİSİ ....................................................................... 69
2.10.1. Örgütsel Adalet Algısı ve Cinsiyet İlişkisi ............................................. 70
2.10.2. Örgütsel Adalet Algısı ve Ahlaki Değerler İlişkisi ................................. 71
2.10.3. Örgütsel Adalet Algısı ve Kültür İlişkisi ................................................ 71

BÖLÜM 3

İŞ TATMİNİ KAVRAMI, İŞ TATMİNİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER,
UYGULAMALAR VE İŞ TATMİNSİZLİĞİNİN SONUÇLARI

3.1. İŞ TATMİNİNİN TANIMI VE ÖNEMİ ........................................................ 73
3.2. İŞ TATMİNİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ............................................. 75
3.3. İŞ TATMİNİNİ ETKİLEYEN VE İŞ TATMİNİ İLE İLİŞKİLİ OLAN
BİREYSEL FAKTÖRLER .............................................................................. 76
3.3.1. Kişisel Faktörler ........................................................................................ 76
3.3.2. Yaş ve Hizmet Süresi ................................................................................ 77
3.3.3. Cinsiyet ..................................................................................................... 78
3.3.4. Medeni Durum .......................................................................................... 79
3.3.5. Statü .......................................................................................................... 79
3.3.6. Eğitim ve Öğretim Durumu ...................................................................... 81
3.4. İŞ TATMİNİNİ ETKİLEYEN VE İŞ TATMİNİ İLE İLİŞKİLİ OLAN
ÖRGÜTSEL FAKTÖRLER ............................................................................ 82
3.4.1. İşin Niteliği ............................................................................................... 82
3.4.2. Çalışma Koşulları ...................................................................................... 84
3.4.3. Arkadaşlık Ortamı ..................................................................................... 84
3.4.4. Ücret .......................................................................................................... 85
3.4.5. Yönetimle İlişkiler .................................................................................... 86
3.4.6. Kariyer ...................................................................................................... 88
3.4.7. İş Güvencesi .............................................................................................. 90
3.4.8. İletişim Tarzı ............................................................................................. 91
3.4.9. Örgüt İçindeki Görevlerin Adil Dağılımı ................................................. 91
vi