Opera, vol. I: De Vita Caesarum Libri VIII

380 Pages·1998·9.365 MB·Latin

by  Suetonius Tranquillus, Maximilian Ihm (editor)

C. SVETONIVS TRANQVILLVS
OPERA
VOL. Ι
DE VITA CAESARVM
LIBRI VIII
RECENSVIT
MAXIMILIAN IHM
EDITIO STEREOTYPA
EDITIONIS PRIORIS (MCMXXXIII)
MONACHII ET LIPSIAE
IN AEDIBVS K. G. SAUR MMIII
Bibliographie information published by Die Deutsche Bibliothek
Die Deutsche Bibliothek lists this publication in the
Deutsche Nationalbibliografie; detailed bibliographic data is available
in the Internet at http:Alnb.ddb.de.
© 2003 by K. G. Saur Verlag GmbH, München und Leipzig
Printed in Germany
Alle Rechte vorbehalten. All Rights Strictly Reserved.
Jede Art der Vervielfältigung ohne Erlaubnis des Verlages ist unzulässig.
Gesamtherstellung: Druckhaus „Thomas Müntzer" GmbH, 99947 Bad Langensalza
ISBN 3-598-71827-6
PRAEFATIO
De codicibus Suetonianis cum in prolegomenis editionis
maioris (Lipsiae a. 1907) fusius disputauerim, pauca hie
adnotasse sufficiat. scripsit igitur Suetonius teste Suida' s. u.
Τράγχνλίος (testimonium u. infra p. XIX) de uita Caesarum
libros octo. cuius operie quod unicum exemplar ad mediam
aetatem peruenit ut principalem octo librorum diuisionem
iam obscuratam habuit1), ita uariis uitiis deformatum fuit,
raro interpolationibus, saepius lacunis, quarum grauissima
in principio operis amisso cernitur. periit autem initium
uitae Diui Iuli*) una cum praefatione ad C. Septicium Cla-
rum praefectum praetorio, quam Iohanni Laurentio Lydo
notam fuisse constat (tL testim. p. XIX)3), integer, ut uide-
tur, quaternio eius exempli, quod in bibliotheca monasteri!
Fuldensis extitisse scimus 'in duos nec magnos codices diui-
sum' exaratumque, ut certis uestigiis deprehendi potest,
litteris capitalibus rustí cis quae uocant, nulla praeterquam
capitum distinctione. inde pendent libri manu scripti quot-
quot innotuerunt omnes, pendetque Einhardus, qui cum
uitam Caroli Magni imperatorie paucis post obitum eius
annis conscribere institueret, Suetonium potìssimum e uete-
ribus scriptorìbus studiose imitandum sibi proposait.4) arche -
1) Cf. infra p. VII eq.
2) Hue non spectat Sern. Aen. VI 798.
8) Exterior libri titulus ex subecriptionibus uitarum reci-
perari potest, nariasque librarli inscriptiones temptauerunt (u.
infra p. VIII).
4) Wattenbach, Deutschlands Geechichtsquellen im Mittel-
alter I7 p. 203 iqq.
a*
IV PRAEFATIO
typi illius deperditi apographum petente Seraato Lupo ab-
bate Ferrariensi saeculo nono circiter medio in Galliam per-
la tum est1), minuscula litteratura scriptum, quali Fuldenses
librarli usque ad id fere tempus utebantur, quamque duce
Ludouico Traube 'insularem' dicere coepimus. tum demum
uitae Caesarum magis magisque innotuerunt passimque
maxime per partes Galliarum uulgatae sunt.8) at non modo
multiplicari esempla tunc coepta sunt, sed mox etiam emen-
dali uel potius interpolali, quo uitio unus tantum liber
caret, omnium qui ad nostram aetatem durauerunt et anti-
quissimus et optimus, Memmianus, nunc Parisiiius 6115
(M), saeculo nono uergente in s. Martini Turonensis pulchre
diligenterque descriptus*) ex integerrimo esemplari, fortasse
ipso ilio apographo Seruati Lupi, incommode autem acci-
dit, ut egregius liber, cuius praestantiam ab initio omnes
praedicauerunt, correctoris, ut adsolet, manum expertus sit
1) Lupi epist 91 (ed. E. Duemmler, Monum. Germ hist.
Epistularum tomi VI pars prior 1902, p. 81) ad Marcwardum
abbatem Prumiensem a. 844 data: quaeso praeterea ut ad sanc-
tum Bonifatium sollertem aliquem monachum dirigatis, qui'ex
uestra parte Hattonem abbatem deposcat, ut uobis Suetonium Tran-
quillum de uita Caesarum, qui apud eos in duos nec magnos codices
diuisus est, ad exscribenduin dirigat mihique eum aut ipsi, quod
nimium opto, afferatis aut, si haec felicitas nostris differetur
peccatis, pet certissimum nuntium mittendum curetis. nam que
in hac regione nusquam inuenitur, et credimus hoc quoque nos
beneficium uestra liberalitate consecuturos. in alia ad eundem
epistula (nr. 10 p. 21), de cuius tempore non constat, haec Ie-
gimus: quid super Suetonio Tranquillo et Iosepho a uobis fieri
optem, demonstrabit Eigil nostrarum rerum fidus iitierpres.
2) De codicibus in antiquis bibliothecarum catalogis enu-
meratis, quorum plerique perisse putandi sunt, eicut perierunt
archetypus Fuldensis apographnmque supra laudatum, cf.
Gust. Becker, Catalogi bibliotnecarum antiqui (Bonnae 1886)
p. 78. 201. 217. 266 et M. Manitius, Philologisches aus alten
Bibliothekskatalogen,. Rhein. Mus. XL ΥΠ (1892) suppl. p. 70 sq.
3) 'Iste liber est de armario bi martini tuf' in folio primo
legitur scriptum a- bibliothecario aliquo saec. XII. specimina
scripturae uide in tabulis I. Π editioni maiori adnexis et apud
Châtelain, Paléogr. des classiques latine H tab. CLXXXIII 2;
cf. L. Traube, Neues Archiv XlVII p. 267.
PRAEFATIO V
(M2, saec. XI—XII), qui etsi leuiora primi librarli menda
facili opera snstulit, tarnen longe plura pessum dedit siue
de suo sine adiutus alio exemplari.
E Memmiano reliqnos deriuatos esse omnes non de-
fuerunt qui snspicarentur, in iis Ricardas Bentley, qua de
re rectius iudicauit Rothius ne unum quidem librum ex ilio
transscriptmn dici posse1) propter uitia quaedam, lacunas
maxime (cf. ex. gr. Claud. 45, p. 220, 21.), solius Memmiani
propria, aetate huic proximus codex bibliothecae Guelfer-
bytanae est, Gudianus 268 (G), saeculo XI ex exemplari
descriptus ei simillimo, unde fluxit M, at iam plenus men-
dis insolentioribus nec Don manifestos corrigendi tempta-
tionibus, ita ut quae in eo solo extant emeiidatiora ualde
dubium sit num ad ipsum archetypum referri liceat. iis-
dem temporibus aliud exemplum concinnatimi est, in quo
inerant Graecorum uocabulorum interpretamenta (-X'),
communis uariorum codìcum parens, inter quos facile prin-
cipem locum obtinet Vaticanus 1904 (F) ca. a. 1100 scrip-
tae*), fidissimus post Memmianum, quocum saepissime con-
sentit, testis, quamuis innumeris erroribus scribae negle-
gentia natis lacunisque foedatus. uehementer autem dolendum
est, quod dimidia opens parte contentus in uitae Caligulae
capite tertio (p. 154, 25) substitit librarius, dignus qui lau-
detur uel propter numeri notam lui. 25 p. 12, 7 accurate
exaratam, quam in M imperitus uir abrasit. ex eodem fonte
alteram exemplum manauit in peius mutatum (.X), quod
etei periit, redintegrari potest per satis multa apographa,
1) Cod. Pariaimim 6804 eaec. XV (6), cuius selectas ad-
poeui lectiones, mire cum M (acere iam Bothins perspexit;
manasse nidetur ex Memmiani iam correcti apographo.
2) Fugerat me, com de eo diseererem (ed. mai. p. XIV),
commentatio Caroli de Radinger (u. ind. auctorum infra p. XIV),
in qua hunc quoque librum in Gallia ortum esse probauit
litteris codici agglutinatie, quae ad monaeteritim Flauiniacense
in pago Aleinei Galliae situm pertinent, at Memmiano aetate
supparem eese, geil, saeculi EX exeuntis nel X inenntig, frnstra
contendit, laudane ex eo amptus (Ini. 77 p. .38, 2) noto compen-
dio male intellecto aliaque perperam excepta.
VI PRAEFATIO
inprimis Laurentianum plut. 68, 7 (X), eodem fere tempore
quo V scriptum, huic accedunt alia recentiora (POST, u.
tabulam notarum p. XVII sq.), partim contaminata, id est
emendata ad librum quondam alterius classis, ad quam reprae-
sentandam e magna copia elegí libros tres, scriptos omnes sae-
culo XII (IIQB), ductosque ab esemplari condicionis dete-
rioris (T). X et Τ qui comparauerit inueniet Τ longe
pluribus uitiis, interpolationibus maxime et lacunis, labo-
rare et uel eam ob causam caute accipienda diligenterque
pensanda esse quae non paucis locis in solo Τ (uel T\ u.
notarum conspectum) seruata primo obtatu adrident spe-
ciemque ueri prae se feront, e tribus illis pessimus est Π,
lectionis uulgatae ac deprauatae fons praecipuus, melior Β
(in fine nunc mutilus), quem magni fecit Β. Bentley, non
contemnendus Q, ut qui hic illic integriora praebeat quam
TIR non tam arta affinitate coniuncti quam Π et Q.1)
De reliquis codicibuss) quorum ingens est multitude,
nouiciis et a grammaticis correctis (ς), indicium Rothius
(praef. p. XXIX) fecit firmissimum: 'auctoritatem habent
nullam', ne ii quidem, quos nuper quidam in lucem pro-
traxerunt laudibusque extulerunt, ex. gr. cod. Paris. 5809
saeculi XV exeuntis, mirum in modum Beroaldi Sabellici
aliorumque lectiones referens.
Praeter integi'os codices excerpta quaedam ex Caesaribus
facta ad crisin factitandam aliquid conférant, quorum duo
genera praesto sunt: amplioris ambitus at minoris momenti
quae in cod. Parisino 17903 saec. ΧΙΠ leguntur (Λ), sumpta
ab auctore ignoto e libro aliquo classis X iam contami-
1) Corrector codicie Π (Π*) plurima ad exemplar codici 22
propinquum emendare studuit; soient igitur concordare TPQ
et WR.
2) Perierunt uel latent pluree, quibua priores uiri docti
sunt usi, in bis 'Tornacensia' quidam 'peruetuatua', quem ab
Erasmo Glareanue dono accepit. at totus commenticius est
'uetuB codex', ex quo Fuluiue Vrsinug in notulie a. 1595 emissig
excerpta plurima laudat depeculatua acrinia Eraami Stephani
Torrentii.
PRAEFATIO νπ
nato1); breuiora et uel propter aetatem Dotabilia, quae dic-
tata a Seruato Lupo Heiricus ÁutesBÍodurensis excepit ob-
talitque inter annos 871 et 876 Hildeboldo episcopo Sues-
sionensi (H).*)
De indole archetipi libri, qualem supra indicaui, de
litteratura eius, scripturae compendiis, orthographia, men-
dorum generibus, cfi quae exposui in ed. maioris praef.
p. XXIV sqq. de subscriptionibus singularum uitarum cum
in huius editionis commentario critico nihil adnotauerim,
hic pauca adicienda uidentur.3) legebantur igitur haec in
archetypo litteris scripta grandibus et conspicuis — in M,
archetypi uerissima imagine, partim capitalibus pai-tim un-
cialibus4) — in calce uitae Diui Iuli:
c. meloni tranquilli de uita caesar liber primus expl. in-
cipit diuus augustos liber secundus feliciter
et sic deinceps (omitto tria auctoris nomina ubique fere eo-
dem modo notata):
de uita caesar. diuus aug. (augustus perscriptum in aliis
codd.) explic. incipit tiberius feliciter (liber tertius addunt
deteriores)
tiberius Uber III. explicit, incipit caligula liber IIII. feli-
citer (auctoris nomen operisque titulus hic deest in M et
plerisque, habet Gr)
de uita caesarum c. caligula liber IIII. explicit, incipit
diuus Claudius liber quintas feliciter
de uita caesarum diuus Claudius explic. incipit nero feliciter
1) Vene eia est Vincentius Bellouaceneie in Speculo hieto-
riali (a. 1264).
2) Edidi et adnotani Hermae uol. XXXVI p. 343 sqq. ad-
hibuit iam Iohannes Saresberieneis (Policrat. a. 1161).
3) Genuinum opens exordium, quale in archetipo fuit
(Annum agens sextum decimum), bene seruauerunt M Vi; reli-
qui ad hiatum explendum uaria temp tarant: Gaius Iulius Cae-
sar praetexit G, Julius Caesar L, plerique tertio loco Caesar
insérant.
4) Pars prior subscriptionis capitalibus, posterior (inde a
uoce incipit, in ultima uita inde a domitiañ) uncialibus. exem-
plum h abes in tab. II ed. maioris.
vm PRAEFATIO
de uita caesarum explic. nero, incipit galla feliciter
de uita caesarum galba explicit incipit οϋιο féliciter
de uita caesarû otho éxplic. incip uitellius fdidter
de vita caesar. uitellius expMc. incipit uespasiarms féli-
citer
de uita caesarum diuus uespasianus explic. incipit diuus
titus féliciter
de uita caesarû diuus titus explic. incipit domitiañ féUcit
de uita caesarum domitiañ expl. fdiciter.
I taque duodecim uitas nominibus imperatorum distinctes
omnes, at non ultra quinqué primas uitas librorum numé-
ros eeruatos uidemus. sed iam saeculo XI/XH censor ali-
quis, cui exemplum X debetur, interruptum numerorum
ordinem ita resarciendum putauit, ut libros distingueret
duodecim, i. e. singulos libros uitis tribueret singulis, sic
constanter factum cernimus in LS (librarius Ρ subscriptiones
fere neglexit). 'liber sextus' praeterea notatus est in GIIQ
(in fine uitae Claudi), 'liber septimus' in Q (ad calcem Ne-
ronis); denique 'liber primus' in inscriptionibus operis extat
aeque inuentis a librariis plus minusue peritis.1) diuisionem
istam in ΧΠ libros scriptores medii aeui agnoscunt recepe-
runtque editores uetustiores. sed reputata uoluminum in-
aequalitate, cum posteriorum sex librorum ea breuitas esset,
ut cum aliquo e prioribus collati cuncti uix ei mole sua
pares essent, non multum certe superarent, Casaubonus,
interpretum Tranquilli facile princeps, cedens auctoritati
Suidae opus Suetonianum in libros octo diuisit ita, ut et tres
Plauios et tres illos 'aestiuos' imperatores coniungeret.
1) C. Suetonvi Tranquilli de uita Caesarum lib. I incip.
diuus luiius Caesar inprimis praescripsit G, plerique C. Sue-
tonii Tranquilli de uita Caesarum liber I nel similiter (incipit
diuus Iulius addunt OST), breuius L: incipit Tranquillina
Suetonius, plenius Τ et multi ς: incipit liber Suetonii Tran-
quilli de uita et moribus XII Caesarum liber primus·, tacent M1
et Ρ, sed posteriore indoctaque manu in M folii primi margine
superiore titulus adpictus est hic: 'incipit Suetonius de uita
cesarum nunc gesta cesaris.'
PRAEFATIO IX
scriptorum autem ueterum, qui ex Suetonio hauserunt, nullus,
quod sciam, singulorum librorum mentionem fecit praeter
Lampridium, qui in uitae Commodi c. 10, 2 Tranquilli librum
uitam CcAigulae continentem commémorât.
HE * *
De editoribus aliisque auctoribus per indices summatim
absoluam.
Editiones
plus ducentae inter annos 1470 et 1829 emissae enume-
rante a Iohanne de Gruber, Jahrb. f. Phil, suppl. ΙΠ (1834)
p. 142—149.1) antiquiorum eas tantum attuli, quas ad
indagandas potissimum primarias lectiones ipse examinaui.
priores superasset editio, quam summo studio parauit at
non absoluit Ricardus Bentley, id quod philologo saga-
cissimo, cuius libri animaduersionibus doctis coniecturisque
partim audacibus partim ingeniosis, plerisque tamen utili-
bus referti in museo Britannico asseruantur, non contigerat,
ut uidelicet criticam editionem ad fidem mss. librorum per-
ficeret, Carolus Ludouicus Both praestitit, uir de Suetonio
optime meritus.
edd. Rom. I. Π = editiones Bononiensis a. 1493 (cum
principes Romanae a. 1470, comm. Beroaldi; ed. altera
prior cura Iohannis Anto- a. 1606).
nii Campani, altera ex re- Parisina a. 1609.
ceneione Iohannis Andreae Florentina a. 1610 (fantina).
Aleriensis episcopi. Veneta a. 1610 (cum oomm.
Ven. I = ed. Veneta princeps Sabellici et Beroaldi).
a. 1471. Florentina a. 1616 (Inntina),
anonyma (a. 1472?).*) Veneta a. 1616 (Aldina, cora
Mediolaneneie a. 1476. I. B. Egnatii, cf. Aid. a.
a. 1480 (sine loco). 1619).
Bononiensis a. 1488 (impree- Basiliensis a. 1618 (Desiderii
sum per Platonem de Bene- Erasmi).
dictis). Basil, a. 1683 (huic et alteri
Veneta a. 1490 (cum commen- Basiliensi a. 1646 repeti-
tario Sabellici). tionibug Erasmianae Sigis-
1) Cf. Macé et Opitz locis infra laudatis.
2) Vans sum exemplari bibl. Monacensis sign. 'Inc. s. a. 1721'.
χ PRABFATIO
muiidum Gelenium prae- Bat. 1761, cum notis Graeuii,
fuieee Rothius exietimat). I. Gronouii, Dukeri).
Lugdunensis a. 1534 per Seb. F. A. Wolfius (Lips. 1802,4 uoll.
Gryphium (aliae Gryphia- cum animaduersionibus Er-
nae a. 1544.1647.1648 et.c.1. nestii et commentario Ca-
Parisina a. 1643 (Roberti sauboni).
Stephani). D. C. G. Baumgarten-Crusius
Basil, a. 1660 (cum notis (Lips. 1816.1818, 3 uoll. cum
Glareani). commentario perpetuo indi-
Antverp. a. 1674 (cura Theod. cibusque copiosissimis ; com-
Pulmanni). mentarium repetiuit notas-
Antverp. a. 1678 (c. comm. quealiquas adiecitC. B.Hase,
Laeuini Torrentii). Paris. 1828).
sequuntur editiones quae cu- loh. Heinr. Bremi (ed. II. Zü-
rauerunt: rich 1820, cum commentario).
Isaac Casaubonus (Genauae Car. Lud. Roth (Lipe. 1858).
1695. Paris. 1610). Leo Preud'homme (Groningae
Petrus Scriuerius (Lugd. Bat. 1906). >)
1696). denique selectas uitae com-
mentarne uarii et generis et
lob. G. Graeuiae (Traiecti 1672.
pretii instructas nuper emi-
1691. 1703).
serunt:
Sam. Pitiscus (Traieoti 1690.
H. T. Peck (Diuus lui. et Aug.,
Leouardiae 1714).
ed. II New York 1893).
Iac.Gronouius (Lugd. Bat. 1698).
Henr. Smilda (Diuus Claudius,
P. Burmannus (Amstelaedami
Groningae 1896).*)
1736, 2 uoll. cum notis ua- E. S. Shuckburgh (Diuus Au-
riorum et indice Matthiae gustus, Cambridge 18961.*)
Berneggeri). Corn. Hofstee (Galba Otho Vit.,
Ioh. Aug. Ernesti (Lips. 1748. Groningae 1898).
1776) I. B. Pike (Tib. Cal. Claud. Nero,
Francise. Oudendorpius (Lugd. Boston 1903).
Rothii editione factum est, ut Suetoiiiana studia, quae
commendata olim splendidissimis nominibus (in his Hadriani
Turnebi, Iusti Lipsii, Claudii Salmasii Gronouiorumque pa-
tris ac filii) nostra aetate paululum refrigescere coopérant,
1) Cf. Berlin, phil. Wochenschrift 1896 p. 662 sqq. Revue
critique 1906 nr. 16 p. 261 sqq. Deutsche Literaturzeitung 1906
?. 3187 sqq. Wochenschrift f. klaes. Phil. 1906 p. 1067 sqq. Opitz,
ahresbericht f. Altertumswissenschaft 1907 Π p. 267 sq.
2) Cf. Opitz, Jahresbericht f. Altertumswissenschaft 1898 Π
p. 113 sqq