Onca Yoksulluk Varken - Emile Ajar (Romain Gary)

210 Pages·2008·0.75 MB·Turkish

EMILE AJAR
ONCA YOKSULLUK VARKEN
Türkçesi:
Vivet Kanetti
Kitabın özgün adı:
La vie devant soi
EMILE AJAR
Goncourt ödüllü ünlü Fransız yazar Romain Gary’nin takma
adı. Gary, genç bir yazarın ikinci kitabı olarak kaleme aldığı
La Vie Devant Soi’yı (Onca Yoksulluk Varken) bu takma adla
yayınlatmıştır. Gary’nin 1975’te Onca Yoksulluk Varfeen’le
layık görüldüğü Goncourt Ödülü’nü iki ayrı isimle birlikte
kazanması Fransız edebiyat aleminde büyük bir skandal
doğurmuştu. Yazarın ölümünden sonra, vasiyetnamesi olarak
yeğeni Paul Pavloviç’in bastırdığı Emile Ajar'ın Yaşamı ve
Ölümü kitabının (“Vie et mort d’Emile Ajar”, 1981,
Gallimard) bir yerinde Romain Gary bütün bu oyunu şu yalın
cümleyle ifade etmişti: “Yalnızca kendim olmaktan
bıkmıştım.”
“‘Sevdiğin yüzünden deli oldun,’ dediler.
"'Yaşamın tadını yalnız deliler bilir,' dedim.”
(Yafi)
ONCA YOKSULLUK VARKEN
Size ilk ağızda söyleyebilirim ki, asansörsüz bir altıncı katta
oturuyorduk ve bu durum bütün kilolarına karşılık yalnızca
iki bacağı olan Madam Rosa için gerçek bir gündelik yaşam
kaynağıydı; derdiyle kederiyle. Bize hep anımsatırdı bunu,
tabii bir başka şeyden yakınmadığı zamanlar, çünkü aynı
zamanda Yahudiydi. Sağlığı da iyi değildi ve size ta baştan
söyleyebilirim ki, bir asansörü hak edecek kadındı.
Madam Rosa'yı ilk gördüğümde üç yaşımda olmalıydım.
Daha önce bellek diye bir şey olmaz, bilgisizlik içinde yaşar
insan. Bilgisizliğim üç ya da dört yaşımda son buldu, bazen
özlemini çektiğim oluyor.
Belleville'de daha birçok Yahudi, Arap ve Zenci olmasına
karşın Madam Rosa altı katı hep tek başına tırmanmak
zorunda kalırdı. Bir gün merdivende öleceğini söylerdi, bütün
veletler de ağlamaya koyulurlardı, çünkü biri öldü mü yapılan
hep budur. Bazen altı yedi kişi, bazen daha da kalabalıktık o
evin içinde.
Madam Rosa'nın sadece ay sonunda gelen bir havale için
bana baktığını önceleri bilmiyordum. Bunu öğrendiğim
zaman artık altı ya da yedi yaşımı doldurmuştum, parayla
bakıldığımı bilmek beni iyice sarstı. Madam Rosa'nın beni
bedavaya sevdiğini, birbirimiz için bir anlam taşıdığımızı
sanıyordum. Bütün bir gece ağladım; ilk büyük kederimdi bu.
Madam Rosa, tabii üzgün olduğumu gördü, bana aile denen
şeyin hiçbir anlam taşımadığını, yeryüzünde, tatile çıkarken
köpeklerini ağaçlara bağlayıp terk eden insanlar bile
bulunduğunu, böylece her yıl üç bin köpeğin sevgisizlikten
öldüğünü anlattı. Beni kucağına oturttu, dünyada en değerli
şeyi olduğuma yemin etti ama hemen para havalesi aklıma
geldi, ağlayarak kaçtım.
Aşağıya, Mösyö Driss'in kahvesine indim, eskiden Fransa'da
hah satıcılığı yapmış, her şeyi görmüş Mösyö Hamil'in
karşısına oturdum. Mösyö Hamil'in çevresine iyilik saçan
güzel gözleri vardır. Onu tanıdığım zaman zaten çok yaşlıydı,
o zamandan beri de boyuna yaşlandı.
"Mösyö Hamil, neden hep gülümsüyorsunuz?"
"Böylece her gün, iyi belleğim için Tanrı'ya şükrediyorum,
Momo'cuğum... Altmış yıl önce, gençliğimde, bir kadına
rastladım. Beni sevdi, ben de onu sevdim. Sekiz ay sürdü bu,
soma kadın bir başka eve taşındı. Altmış yıl soma hâlâ
aklımdadır. Seni unutmayacağım derdim ona. Yıllar
geçiyordu, unutmuyordum. Bazen korkuyordum. Önümde
daha uzun bir yaşam vardı, silgi Tanrı'nın elindeyken, ben
gariban adam, kendime nasıl böyle bir söz verebilirdim ki?
Ama şimdi içim rahat. Cemile'yi unutmayacağım. Çok az
zamanım kaldı, onu unutmadan öleceğim."
Aklıma Madam Rosa geldi, biraz duraksadım, sonra sordum:
"Sevdasız yaşanabilir mi, Mösyö Hamil?"
Yanıtlamadı. Sağlığa iyi gelen naneli çayından içti. Bir
süredir Mösyö Hamil'in sırtında hep gri bir maşlah vardı,
çağrılırsa eğer, ceketle yakalanmasın diye. Yüzüme baktı,
sessizliği sürdürdü. Daha on sekizimi doldurmadığımı,
bilmemem gereken birtakım şeyler olduğunu düşünüyor
olmalıydı. O sıralarda yedi yaşındaydım, belki de sekiz, tam
olarak söyleyemem, tarihlenmedim çünkü, birbirimizi daha
iyi tanıdığımızda göreceğiniz gibi. Tabii tanışmamızın
zahmete değebileceğim düşünürseniz.
"Mösyö Hamil, neden beni yanıtlamıyorsunuz?"
"Pek gençsin, çok genç olunca da bazı şeyleri bilmemek daha
iyidir."
"Sevdasız yaşanabilir mi, Mösyö Hamil?"
"Evet," dedi ve başım öne eğdi, utanmışçasına. Ağlamaya
koyuldum.
Uzun zaman Arap olduğumu bilmedim, çünkü kimse beni
aşağılamıyordu. Bunu bana ancak okulda öğrettiler. Ama hiç
dövüşmezdim, insan birini dövdü mü hep bir yam sızlar.
Madam Rosa Polonya'da Yahudi olarak doğmuştu, ama
Cezayir'de, Fas'ta da uzun yıllar savunmuştu kendini,
Arapça'yı da sizin benim gibi bilirdi. Aynı nedenlerden ötürü
Yahudice'yi de bilirdi, aramızda sık sık bu dilde konuşurduk.
Apartmandaki öteki kiracıların çoğu zenciydi. Bisson
sokağında beş zenci yurt var, ikisinde de Afrika'daki gibi
kabile halinde yaşarlar. En kalabalık olanları özellikle
Sarakolle'lerdir. Toucouleur'ler de hiç fena sayılmazlar.
Bisson sokağında daha bir sürü yurt var ama size hepsini
sayacak zamanım yok. Sokağın ve Belleville caddesinin geri
kalan kısmında daha çok Yahudiler ve Araplar oturur. Goutte
d'Oı'a kadar bu böyle sürer, sonra Fransız mahalleleri başlar.
Önceleri annem olmadığını, hatta bir annem olması
gerektiğini bile bilmiyordum. Madam Rosa, aklıma kötü
şeyler getirmemek için onun sözünü etmekten kaçınırdı.
Neden doğduğumu ve bu işin tam olarak nasıl geliştiğini
bilmiyorum. Benden epey büyük olan arkadaşım Le Mahoute,
doğumlara temizlik koşullarının yol açtığını söyledi. Kendisi
Fas'ta Casbah'da doğmuş, Fransa'ya daha sonra gelmişti. O
zamanlar Casbah'da temizlik koşulları yokmuş, ne bide, ne
içilebilir su, hiçbir şey olmadığından doğmuş Le Mahoute. Le
Mahoute bütün bunları daha sonra öğrenmiş, babası bu işte
kimsenin kötü niyetli olmadığına yemin edip kendini temize
çıkarmaya çalıştığı zaman. Le Mahoute, kendini savunan
kadınların artık temizlik koşulları için bir hapları olduğunu da
söyledi, o ne yazık ki çok erken doğmuştu.
Bize haftada bir ya da iki kez gelen epey anne vardı, ama hep
başkaları için. Madam Rosa'nın evinde hemen hemen hepimiz
orospu çocuğuyduk; orospular birkaç aylığına kendilerini
taşrada savunmaya giderlerken, bir de dönüşlerinde, hep
gelirlerdi çocuklarını görmeye. İşte, annemle başım böyle
derde girdi. Benim dışımda herkesin bir annesi varmış gibime
geliyordu. Annemi getirtmek için midemde kramplar
edinmeye, çırpınmaya başladım. Karşıki kaldırımda topu olan
bir velet vardı, her kamı ağrıdığında annesinin geldiğini
söylemişti. Karnım ağrıdı ama hiçbir sonuç alamadım,
çırpınmalarım da bir işe yaramadı. Daha çok dikkat çekmek
için evin her yerine sıçmaya bile koyuldum. Hiçbir şey
olmadı. Annem gelmedi. Madam Rosa bana Arap Kıçı dedi.
İlk kez böyle bir şey söylüyordu, çünkü
Fransız değildir kendisi. Ona bas bas bağırıyordum, annemi
görmek istiyorum diye, öcümü almak için de haftalarca her
yere sıçtım. Madam Rosa sonunda, bu işi sürdürürsem
yetimhaneyi boylayacağımı söyledi, o zaman korktum,
yetimhane çocuklara ilk öğretilen şeydir çünkü. O sıralar
Madam Rosa'nın evinde yedi orospu çocuğuyduk; hepsi de
yarışırcasına sıçmaya koyuldular, çünkü veletler kadar kimse
geleneklere bağlı değildir. Her yer o kadar bokluydu ki, ben
bu arada göze batmaz oldum.
Madam Rosa, böyle bir durum dışında da artık yaşlı ve
yorgundu, bu olayı çok kötü algılıyordu, zaten Yahudi olarak
eziyet görmüş biriydi. Doksan beş kilosu ve iki bacağıyla
günde birkaç kez tırmanıyordu altı kat merdiveni, içeri girip
burnuna bok kokusu geldiğinde de paketleriyle birlikte
kendini atıveriyordu koltuğuna ve ağlamaya koyuluyordu,
tabii onu da anlamak gerekir. Fransa'nın nüfusu elli
milyondur, diyordu ki, hepsi bizim gibi yapmış olsaydı
Almanlar bile dayanamaz, basıp giderlerdi. Madam Rosa
Almanya'yı savaş sırasında iyi tanımıştı, ama dönmüştü
oradan. İçeri giriyor, bok kokusunu alıyor, avaz avaz
bağırmaya koyuluyordu, "Auschwitz burası! Auschwitz
burası!" diye, çünkü zamanında Yahudiler Auschwitz'e
sürülmüştü. Ama ırkçılık konusunda her zaman çok nazikti.
Örneğin, pis Arap dediği küçük bir Moise vardı bizde, ama
bana hiç öyle bir şey demezdi. O dönem, kilolarıma rağmen
ne kadar ince olduğunu fark etmiyordum. Boş verdim
sonunda, çünkü hiçbir şey olmuyordu; annem gelmiyordu,
ama kramplarım, çırpınmalarım uzun zaman sürdü, şimdi bile
bazen karnımın sızladığı olur. Sonra daha başka türlü fark
ettirmeye çalıştım kendimi. Dükkânlardan yürütmeye