Omzien in verwondering Herinneringen van Annie Romein

624 Pages·2010·26.07 MB·Dutch

Omzien in verwondering
Herinneringen
van Annie Romein-
Verschoor 2
prive-domain

OMZIEN IN VERWONDERING
DEEL I
oPRIVE-DOMEIN“
NR. 17
OMZIEN IN
VERWONDERING
HERINNERINGEN VAN
ANNIE ROMEIN-VERSCHOOR
DEEL I
AMSTERDAM•UITGEVERIJ DE ARBEIDERSPERS
MCMLXX
Uitgegeven met financiele steun van het Prins Bernhard Fonds
Copyright 197o by A. Romein-Verschoor, Laren N.H.
WOORD VOORAF
Zijn er ooit mensen geweest die niet in hun ouderdom het bewust-
zijn hadden, in een bewogen tijd to hebben geleefd? Of waren dat
paradoxalerwijs de mensen die onbewust geleefd hadden? In ieder
geval ben ik ervan overtuigd dat, als het volgende van enig be-
lang is, dat voortkomt uit de verwondering, in mij gewekt door
wat zich in de afgelopen vijfenzeventig jaar voltrokken heeft
in de wereld om mij been, een verwondering die zich spiegelt in
dit – vertekend – beeld. Op een punt ben ik me die vertekening
volkomen bewust: de rol die mijn kinderen in mijn leven gespeeld
hebben is oneindig veel groter dan men uit deze herinneringen
zou opmaken. Maar hun leven is hun leven, en juist omdat ik me
verantwoordelijk voel voor de nauwe relatie die tussen ons be-
staat, zou ik er een soort misbruik van vertrouwen in zien, wan-
neer ik hen meer in mijn levensverhaal betrok dan onvermijdelijk
is.
Tegenover allen die ik niet met deze reserve behandeld heb,
kan ik alleen maar mijn oprechte verontschuldiging aanbieden voor
wat ook zij als vertekening van het beeld zullen kunnen aanwijzen.
Laren, jUli 1970 A.R.-V.
[5]

I
Ik zit op mijn vaders arm, een kleverig handje tussen zijn stijve,
militaire boord gewrongen en we zingen samen:
There is a flower within my heart,
Daisy, Daisy . . .
Oudste herinnering – ik kan toen niet ouder dan twee jaar ge-
weest zijn, want van 1897 tot 1900 was mijn vader op de vloot in
Indonesia – of familieverhaal? Ik weet het niet, w61 dat ik het
deuntje en de woorden heb vastgehouden, totdat ze pas veel
later doorzichtig voor me werden.
Mijn vader zong graag en goed, tot het leven hem dat af-
leerde, maar hij zou het mal gevonden hebben bij de piano of
enig ander instrument een nummertje weg to geven. Hij zong voor
het vaderland weg, de gevoelige liedjes waar zeelui van hou-
den: 't Wordt duister, tnijn roosje. . . . en het Hutje aan de zee en de
cabaretliedjes die hij in het variete-theater Pschorr in Rotterdam
had opgedaan en die mijn moeder ordinair vond.
Ik schrijf herinneringen, d.w.z. ik schrijf op wat mij invalt via
een selectief en hoogstwaarschijnlijk vaak vertekenend en on-
betrouwbaar geheugen. Het kan wel niet anders of ik zal van de
duizend lijnen, die mijn verleden verbinden met het punt waarop
ik nu sta, er maar enkele met gekleurd potlood overtrekken.
De Amerikaanse schrijfster Mary McCarthy onderbreekt de hoofd-
stukken van haar Memories of a catholic girlhood met cursief ge-
[71
ANNIE ROMEIN-VERSCHOOR
drukte perioden, waarin zij haar herinneringen toetst aan die
van haar broers e.a. Ik zal dat niet doen, of alleen incidenteel in
gevallen van twijfel. In de eerste plaats omdat ik voor de controle
op de beginjaren ben aangewezen op slechts enkele personen en ik
de overtuiging - of misschien de waan - koester, dat die minder
vrij tegenover het verleden staan dan ik, en ten tweede omdat voor
de latere perioden daarentegen het aantal controlepersonen te on-
gelimiteerd zou worden voor een uitvoerbare werkwijze. Dus
lijkt het me beter alleen steun te zoeken bij het geschreven mate-
riaal waarover ik beschik, en bij gerichte informatie, waar ik me
van lacunes bewust word. Waarmee ik overigens de verrassingen
die een dergelijke controle kan opleveren, niet wil miskennen.
Wanneer ik zeg dat mijn vader een eenvoudig man was, is dat geen
maatschappelijk eufemisme. Hij was inderdaad een ongecompli-
ceerd mens, van een bovengemiddelde intelligentie en een uiterst
gelijkmatig humeur, trouwhartig, maar niet naief, plichtsgetrouw,
maar geen uitslover, een man die in ieder milieu zichzelf bleef en
zich in groot tenue even op zijn gemak voelde als in een ketelpak,
een van die betrekkelijk zeldzame mensen zonder stand - zonder
zich dat overigens volledig bewust te maken -, hij was geen `beer',
geen proletarier, geen kleinburger en eigenlijk ook geen militair,
al ergerde het hem wel een beetje, toen mijn jongste broer als
reserve-officier bij de marine weinig gevoel voor discipline toonde.
Hij was een bekwaam technicus en een zeeman. Zijn vader was,
evenals zijn grootvader en zijn oudere broer, zeeloods in de monden
van de Maas, zijn moeder een boerendienstbode ergens van Voor-
ne, met een Zuidhollandse kap. Hij was na, zoals hij zelf zei, door
zijn streng gelovige vader naar de kerk te zijn gejaagd, meer kerke-
lijk onverschillig dan doelbewust onkerkelijk, en politiek een aan-
hanger van dat soort i9de-eeuwse liberalisme, dat los van ieder
partijprogram het geloof was van alle fatsoenlijke, verlichte men-
sen, die de confessionele partijen bekrompen en de socialisten
dwaas en verwilderd vonden. Liberaal betekende toen geen poli-
tieke keuze, maar een algemene ruimdenkendheid en het besef,
tot een vooruitstrevende elite van redelijke mensen te behoren, zo
[8]