od morskih pli]aka do planine

13 Pages·2010·0.94 MB·Croatian

E
N
I
N
A
L
P

O
D

A
K
A
]
I
L
P

H
I
K
S
R
O
M

D
O
Ivo Veli}
Josipa Veli}
OD MORSKIH PLI]AKA
DO PLANINE
Geolo[ki vodi~ kroz Nacionalni park Sjeverni Velebit
SADR@AJ
1.
PROSLOV
.....................................................................................................................6
2.
UVOD
................................................................................................................................16
DOSADA[NJA GEOLO[KA ISTRA@IVANJA
3.
U NACIONALNOME PARKU
SJEVERNI VELEBIT
......................................................................................22
GEOLO[KE ZNA^AJKE PODRU^JA
4.
NACIONALNOGA PARKA
SJEVERNI VELEBIT
......................................................................................26
4.1. STRATIGRAFSKE JEDINICE ..............................................................................28
4.1.1. Diploporni vapnenci srednjega trijasa – T2 .........................................29
2
4.1.2. Klasti~ne naslage gornjega trijasa – T1,2 ............................................32
3
4.1.3. Glavni dolomit gornjega trijasa – T2,3 .................................................32
3
4.1.4. Algni vapnenci i dolomiti donje jure – J1,2 ..........................................34
1
4.1.5. Vapnenci s foraminiferama i {koljka{ima donje jure – J2,3..............36
1
4.1.6. Mrljasti vapnenci donje jure – J4 ..........................................................37
1
4.1.7. D ebelo slojeviti vapnenci i dolomiti starije srednje jure – J1,2 .........39
2
4.1.8. Vapnenci mla|e srednje jure – J3,4 ........................................................41
2
4.1.9. Tamni fosilonosni vapnenci i dolomiti oksforda – J1 ........................41
3
4.1.10. Sivi vapnenci kimerid`a – J2 ................................................................43
3
4.1.11. Vapnenci donje krede s emerzijskim bre~ama – K3 .......................48
1
4.1.12. Velebitske vapnena~ke bre~e – Ol, M ...............................................48
4.1.13. Morenske naslage starijega kvartara – Q .......................................53
1
4.2. TEKTONSKE ZNA^AJKE ...................................................................................54
4.3. GEOLO[KI POLO@AJ PODRU^JA NACIONALNOGA PARKA
SJEVERNI VELEBIT U VELEBITU .....................................................................61
3
5.
GEOLO[KA POVIJEST VELEBITA:
OD MORSKIH PLI]AKA DO PLANINE
.................................64
5.1. MLA\I KARBON – STARIJI PERM ................................................................68
5.2. SREDNJI PERM – SREDNJI TRIJAS ................................................................70
5.3. M LA\I TRIJAS – STARIJA JURA
(MLA\I NORIK – STARIJI TOARCIJ) .............................................................73
5.4. STARIJI TOARCIJ – MLA\I CENOMAN .....................................................74
5.5. MLA\I CENOMAN – KRAJ KREDE ..............................................................76
5.6. OLIGOCEN – MIOCEN .......................................................................................78
6.
GEOLO[KI OPIS ODABRANIH STAZA U
NACIONALNOME PARKU SJEVERNI VELEBIT
........80
6.1. STAZA BABI] SI^A – PLANINARSKI DOM NA ZAVI@ANU ................82
6.2. STAZA PLANINARSKI DOM NA ZAVI@ANU
– CIGANI[TE – BABI] SI^A ............................................................................85
6.3. OKOLICA PLANINARSKOGA DOMA NA ZAVI@ANU
I VELEBITSKOGA BOTAN I^KOG VRTA........................................................86
6.4. PREMU@I]EVA STAZA OD PLANINARSKOGA DOMA
NA ZAVI@ANU PREKO VELIKOGA ALANA
DO JU@NE GRANICE PARKA ..........................................................................90
6.5. STAZA CESTOM LUBENOVAC – TUDOREVO – MIROVO .....................98
6.6. [TIROVA^A ...........................................................................................................103
6.7. STAZA [TIROVA^A – PLANINARSKA KU]A ALAN
– TURSKA VRATA .................................................................................................105
7.

LITERATURA
.........................................................................................................112
8.
TUMA^ POJMOVA
.........................................................................................118

(cid:1) 1–3 Geolo{ki stup naslaga od mla|ega ladinika do kvartara u NP Sjeverni Velebit (A) i odgovaraju}e
talo`ne megasekvencije (B)
13
DOSADA[NJA
GEOLO[KA ISTRA@IVANJA
U NP SJEVERNI VELEBIT
(cid:1) 4–6 Foraminifera Orbitopsella primaeva HENSON, donja jura (sinemur–plinsbah); cesta Mrkvi{te – Alan
(popre~ni presjek; mjerilo 0,5 mm)
Vapnenci s foraminiferama i {koljka{ima
4.1.5.
donje jure – J2,3

1
Donjojurski vapnenci s foraminiferama i {koljka{ima nastavljaju se na vapnence
i dolomite prethodne jedinice u normalnom slijedu, a pru`aju se od ju`noga ruba
Parka zapadno od [tirova~e, prema sjeveru preko Kite i Bilenskoga pade`a do ceste
Mrkvi{te – Alan. Toj istoj zoni pripadaju njihovi izdanci uz cestu Veliki Lubenovac –
Tudorevo, a ju`no od Velikoga Lubenovca presje~eni su Bakova~kim rasjedom. Unu-
tar naslaga ove jedinice razlikuju se dva dijela.
U starijem dijelu, uz rijetke ostatke alga iz skupine paleodazikladusa, nalaze se
i lju{turice donjojurskih foraminifera ili pra`ivih (nekad su nazivane rupi~ari i kre-
dnjaci) iz skupine lituolida. One su posebno va`ne jer su najbolji ili tzv. provodni
fosili za odre|ivanje starosti ovih vapnenaca, a to su vrste iz rodova Lituosepta
i Orbitopsella (sl. 4–6).
Mla|i dio obilje`avaju u~estali slojevi s fosilnim ostatcima {koljka{a iz skupine litioti-
da, sli~nih dana{njim periskama. Sloj izgra|en od samih lju{tura, ku}ica ili op}enito
od fosilnih skeleta zove se kokina. Ako su lju{ture uginulih {koljka{a olujnim valovima
premje{tane po morskome dnu, a smirivanjem oluje natalo`ene u ve}oj mno`ini,
onda se takav sloj zove tempestit (sl. 4–7). Od litiotida najpoznatija je vrsta Lithiotis
problematica (GÜMBEL) (sl. 4–8), pa su ve} stariji istra`iva~i Velebita ove naslage
nazvali Litiotis vapnenci (KOCH, 1929). Od drugih fosila ima jo{ i pu`eva, a u nasla-
gama s litiotisima ~esto se na|u i ostatci izumrle skupine meku{aca ramenono`aca
– brahiopoda (sl. 4–9). Na`alost, zbog male mogu}nosti da se iz ~vrstih vapnenaca
dobiju cjelovite lju{ture, nemogu}e je odrediti rod i vrstu tih fosila. I u dijelu naslaga
s litiotisima i brahiopodima na|u se i foraminifere orbitopsele.
36
GEOLO[KA
POVIJEST VELEBITA:
OD MORSKIH PLI]AKA
DO PLANINE
(cid:1) 5–1 Skica kretanja pravelebitskoga podru~ja od mla|ega karbona do danas; podatci o geografskim polo`ajima
prema DERCOURT et al. (2000), a geolo{ko vrijeme prema GRADSTEIN et al.(2004) i OGG et al. (2008)
Tuma~ polo`aja: 1=mla|i karbon , 2=srednji perm-stariji trijas, 3=srednji trijas, 4=mla|i trijas , 5=starija jura
(plinsbah), 6=starija jura (toarcij), 7=mla|a jura (oksford), 8=starija kreda (otriv) , 9=starija kreda (apt),
10=mla|a kreda (cenoman), 11=mla|a kreda (santon), 12=srednji paleogen (eocen), 13=mla|i paleogen
(oligocen), 14=neogen mla|a kreda (kraj mocena), 15=dana{nji polo`aj
(cid:1) 5–2 Op}i raspored kopna i mora u starijem trijasu prije 250 mil. g. (prema HAQ, 2007): Pravelebitsko po-
dru~je je neznatno sjevernije od ekvatora
Tuma~: 1=kopno, 2=plitkomorska podru~ja, 3=oceanska podru~ja, 4=obalna crta, 5=konture i polo`aji
dana{njih kontinenata i ve}ih kopnenih podru~ja, 6=polo`aj Kr{kih Dinarida, Apenina i Jadrana
69
GEOLO[KI OPIS
ODABRANIH STAZA
U NP SJEVERNI VELEBIT