obama dönemi abd-iran ilişkileri ve bölgeye etkilerinin analizi

165 Pages·2015·1.42 MB·Turkish

by  Serkan �mer Abbasigil

T.C.
BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ

OBAMA DÖNEMİ ABD-İRAN İLİŞKİLERİ VE BÖLGEYE
ETKİLERİNİN ANALİZİ

Yüksek Lisans Tezi

SERKAN ÖMER ABBASİGİL

İSTANBUL, 2015

T.C.
BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KÜRESEL SİYASET VE
ULUSLARARASI İLİŞKİLER BÖLÜMÜ

OBAMA DÖNEMİ ABD-İRAN İLİŞKİLERİ VE
BÖLGEYE ETKİLERİNİN ANALİZİ

Yüksek Lisans Tezi

SERKAN ÖMER ABBASİGİL

Tez Danışmanı: Prof. Dr. TAYYAR ARI

İSTANBUL, 2015
T.C.
BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
KÜRESEL SİYASET VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER

Tezin Adı: Obama Dönemi ABD–İran İlişkileri Ve Bölgeye Etkilerinin Analizi
Öğrencinin Adı Soyadı: Serkan Ömer ABBASİGİL
Tez Savunma Tarihi: 25/05/2015

Bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak gerekli şartları yerine getirmiş olduğu Sosyal
Bilimler Enstitüsü tarafından onaylanmıştır.

Yrd. Doç. Dr. Burak KÜNTAY
Enstitü Müdürü
İmza

Bu tezin Yüksek Lisans tezi olarak gerekli şartları yerine getirmiş olduğunu onaylarım.

Yrd. Doç. Dr. Burak KÜNTAY
Program Koordinatörü
İmza

Bu Tez tarafımızca okunmuş, nitelik ve içerik açısından bir Yüksek Lisans tezi olarak
yeterli görülmüş ve kabul edilmiştir.

Jüri Üyeleri İmzalar

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Tayyar ARI ------------------------

Üye -----------------------
Prof. Dr. İsmail TATLIOĞLU

Üye
Doç. Dr. Ferhat PİRİNÇÇİ ------------------------
ÖZET

OBAMA DÖNEMİ ABD-İRAN İLİŞKİLERİ VE BÖLGEYE
ETKİLERİNİN ANALİZİ

Serkan Ömer Abbasigil
Küresel Siyaset Ve Uluslararası İlişkiler
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Tayyar Arı

Mayıs 2015, 126 Sayfa

Bu çalışmada, Obama Dönemi Amerika Birleşik Devletleri (ABD) – İran ilişkileri,
nükleer müzakerelerin aşamaları ve bu müzakerelerin bölgeye etkileri neoklasik realizm
çerçevesinde incelenmiştir.
11 Eylül saldırıları sonrasında ABD’nin bölgeye yönelik düzenlediği askeri
operasyonlar, Tahran yönetiminin güvenlik kaygısıyla nükleer faaliyetlere ağırlık
vermesine neden olmuştur. Bununla birlikte tüm dünyanın, İran’ın nükleer silah elde
edeceği endişesine kapılmasına yol açmıştır. Ayrıca, ABD’nin Irak’a düzenlediği askeri
operasyonlar sonrasında Saddam’ın devrilmesi, bölge dengelerini derinden etkilemiş ve
İran’ın bölgedeki nüfuzunun artmasıyla sonuçlanmıştır. İran’ın nükleer faaliyetleri,
ABD’nin İran’a yönelik ekonomik yaptırımlarını arttırmasına ve askeri müdahale
seçeneğini gündemde tutmasına yol açmıştır. Ancak, ABD’nin ekonomik açıdan
yaşadığı problemler ve beraberinde gelen iç ve dış baskılar, 2008 yılında yapılan
seçimleri cumhuriyetçilerin kaybetmesine neden olmuştur. Başkanlık seçimlerini,
barışçıl politikaları savunan, İslam Ülkeleri ile yaşanan sorunları çözmek ve bölgedeki
ABD'nin olumsuz imajını silmek isteyen Barack Obama kazanmıştır.
Obama'nın ABD Başkanı olması ile birlikte, ABD ile İran arasında sürmekte olan
nükleer kriz ve ekonomik yaptırımların kalkmasına yönelik önemli girişimlerde
bulunulmuştur. Obama'nın İran'a yönelik ılımlı söylemleri ve uzlaşma sağlamaya
yönelik girişimleri Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığı döneminde olumsuz
karşılanmıştır. Ancak İran'da yaşanan ekonomik sorunlar ve artan özgürlük talepleri de
Batı ile ilişkileri geliştirmek isteyen ve bu doğrultuda ılımlı söylemlerde bulunan Hasan
Ruhani'nin cumhurbaşkanı olması ile sonuçlanmıştır. Dini lider Hamaney'in de rejim
güvenliği için ekonomik yaptırımların kalkması gerektiği yönündeki tutumu, ABD ile
İran arasındaki ilişkilerin yumuşamasına ve nükleer müzakerelerin tekrar başlamasına
yol açmıştır. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) İran'ın nükleer
çalışmalarına ilişkin olumlu raporlar yayınlaması, Obama'nın da İran'a yönelik
ekonomik yaptırımlarını hafifletecek girişimlerde bulunmasını ve ilişkilerin
normalleşmesi adına olumlu ilerlemelerin kaydedilmesini sağlamıştır.
iii
ABD ile İran arasındaki yakınlaşma sürecinden Suudi Arabistan ve İsrail büyük
rahatsızlık duymuştur. Körfez ülkeleri de ABD-İran yakınlaşmasına yönelik farklı
tutumlar sergilemektedir. İran ile nükleer müzakerelerin sürmesi bölgenin geleceği
açısından önemli sonuçlar doğuracaktır.
Çalışmanın sonuç bölümünde, ABD ile İran arasında sürmekte olan nükleer
müzakerelerin ve ekonomik yaptırımların kalkmasına yönelik görüşmelerin nasıl
sonuçlanabileceği ve bölge ülkeleri üzerinde yaratacağı muhtemel etkiler analiz
edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Obama, ABD, İran, Bölgesel Etki, Nükleer Müzakereler

iv
ABSTRACT

OBAMA TERM ANALYSIS OF US-IRANIAN RELATIONS AND
REGIONAL IMPACT

Serkan Ömer ABBASİGİL
Global Politics And International Relations
Thesis Supervisor: Prof. Dr. Tayyar Arı

May 2015, 126 pages

In this study has been investigated the Obama Era United States (USA) - Iranian
relations, the stage of the nuclear talks and effects of these negotiations in the
framework of neoclassical realism.
September 11 attacks, military operations held for the region by the US, has led to the
emphasis on nuclear activities with the security concerns of the Tehran government.
However, this, in all the world, has led to worried about Iran will get nuclear weapons.
Also, after the US military operations in Iraq, with the overthrow of Saddam Hussein,
the region has deeply affected the balance and result in increased Iranian influence in
the region. Iran's nuclear activities, has led to the increase of holding US economic
sanctions against Iran and military intervention option on the agenda. However, the
problems experienced by the United States economically and accompanying internal
and external pressures, led to the loss of the Republicans in the elections in 2008.
Presidential elections has been won by Barack Obama who wants to erase the negative
image of the United States with advocating peaceful policies, and aims to solve the
problems with the Islamic Countries in the region .
After the election, US President Barack Obama has made significant attempts at
removal of the nuclear crisis and the ongoing economic sanctions between the US and
Iran. Obama's attempts to provide moderate rhetoric and consensus against Iran have
been met during Ahmadinejad's presidency negatively. However, the economic
problems and rising demand experienced freedom in Iran resulted inby selecting the
spiritual demands of the president Hassan Ruhani who who wish to improve relations
with the West and moderate rhetoric in this direction.
Religious leader Khamenei's attitude lead to economic sanctions should be lifted to
safety regime, the softening of relations between Iran and the United States. That of
publishing positive reports on Iran's nuclear work, prepared by International Atomic
Energy Agency, led to the recording of positive progress on behalf of Obama's presence
v
in the normalization of the economic sanctions against Iran in attempt to mitigate and
relationships.
Israel have heard great inconvenience because of the rapprochement between the US
and Saudi Arabia and Iran. Gulf countries also exhibit different attitudes toward US-
Iranian rapprochement.
Continuation of nuclear talks with Iran would lead to Important consequences for the
future of the region.
Key Words: Obama, U.S.A., Iran, Regional Impact, Nuclear Negotiations

vi
İÇİNDEKİLER

ÖZET III
ABSTRACT V
İÇİNDEKİLER VII
TABLOLAR DİZİNİ X
ŞEKİLLER DİZİNİ XI
KISALTMALAR XII
1. GİRİŞ 1
2. KURAMSAL ÇERÇEVE (NEOKLASİK REALİZM) 5
3. VERİ VE YÖNTEM 14
4. ABD-İRAN İLİŞKİLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 16
4.1 ABD'NİN BÖLGEYE YÖNELİK POLİTİKASI 19
4.2 İRAN'IN BÖLGEYE YÖNELİK POLİTİKASI 21
4.3 İRAN İSLAM DEVRİMİ SONRASI ABD-İRAN İLİŞKİLERİ 22
4.4 11 EYLÜL 2001 SALDIRILARI SONRASI
ABD-İRAN İLİŞKİLERİ 24
5. İRAN'IN JEOPOLİTİK ÖNEMİ VE İRAN'IN NÜKLEER
ÇALIŞMALARININ TARİHÇESİ 27
5.1 İRAN'IN JEOPOLİTİK ÖNEMİ 27
5.2 İSLAM DEVRİMİ ÖNCESİ İRAN'IN NÜKLEER ÇALIŞMALARINA
BAKIŞ 29
5.3 1979 İSLAM DEVRİMİ SONRASI İRAN'IN NÜKLEER
ÇALIŞMALARI 31
5.3.1 Rafsancani Dönemi İran'ın Nükleer Çalışmaları 32
5.3.2 Hatemi Dönemi İran'ın Nükleer Çalışmaları 33
5.3.3 Ahmedinejad Dönemi İran'ın Nükleer Çalışmaları 35
6. ABD VE İRAN'IN SİYASI KARAR ALMA SÜRECİ 41
6.1 ABD'NİN YÖNETİM YAPISI VE SİYASAL SİSTEMİN
İŞLEYİŞİNE BAKIŞ 41

vii
6.2 İRAN'IN YÖNETİM YAPISI VE SİYASAL SİSTEMİN
İŞLEYİŞİNE BAKIŞ 45
7. OBAMA (BİRİNCİ DÖNEMİ) ABD-İRAN İLİŞKİLERİ 51
7.1 OBAMA'NIN İKTİDARA GELİŞİ VE ABD'NİN DIŞ
POLİTİKASINDAKİ DEĞİŞİM 51
7.2 BARACK OBAMA ( BİRİNCİ DÖNEMİ ) ABD - İRAN
İLİŞKİLERİ VE NÜKLEER MÜZAKERE SÜRECİ 56
7.2.1 2009 İran Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Sonrası ABD-İran
İlişkileri ve Nükleer Müzakere Süreci 59
7.2.2 2010 Brezilya-Türkiye ve İran Arasında Nükleer
Müzakereler Sürecinin ABD-İran İlişkilerine
Yansımaları 66
7.2.3 1 Temmuz 2010 ABD'nin İran'a Yönelik Yaptırım
Kararı Sonrası ABD-İran İlişkileri 69
7.2.4 Ortadoğu'da Yaşanan Arap Baharı Sürecinin
ABD-İran İlişkilerine Yansımaları 72
7.2.5 18 Kasım 2011 UAEK Raporu Sonrası ABD- İran
İlişkileri 76
8. OBAMA (İKİNCİ DÖNEMİ) ABD-İRAN İLİŞKİLERİ 86
8.1 2012 ABD BAŞKANLIK SEÇİMLERİ VE OBAMA'NIN İKİNCİ
DÖNEM İKTİDARA GELİŞİ 86
8.2 OBAMA (II.DÖNEMİ) ABD-İRAN İLİŞKİLERİ VE NÜKLEER
MÜZAKERE SÜRECİ 88
9. OBAMA DÖNEMİNDE ABD - İRAN İLİŞKİLERİ VE NÜKLEER
MÜZAKERE SÜRECİNİN BÖLGEYE ETKİSİ 110
9.1 OBAMA DÖNEMİ ABD - İRAN İLİŞKİLERİ VE NÜKLEER
MÜZAKERELERİN ORTADOĞU VE KÖRFEZ ÜLKELERİNE
ETKİSİ 110
9.2 OBAMA DÖNEMİ ABD - İRAN İLİŞKİLERİ VE NÜKLEER
MÜZAKERELERİN İSRAİL'E ETKİSİ 116
9.3 OBAMA DÖNEMİ ABD - İRAN İLİŞKİLERİ VE NÜKLEER
MÜZAKERELERİN TÜRKİYE'YE ETKİSİ 118
viii