O sztuce Japonii PDF
Preview O sztuce Japonii
O SZTUCE JAPONII Zofia Alberowa Wiedza Powszechna I O SZTUCE JAPONII O SZTUCE JAPONII Zofia Alberowa Wiedza Powszechna • Warszawa 1983 Okładka, obwoluta. karty tytułowe i opracowanie graficzne KRYSTYNA TARKOWSKAGRUSZECKA Indeksy HALINA WALASZ Redaktor HAUNA WALFISZ Redaktor techniczny ANNA MARKOY/SKA Korektor JERZY LASS © Copyright by Państwowe Wydawnictwo qponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA „Wiedza Powszechna", Warszawa 1983 r. ISBN 83-214-0178-3 Wtajemniczenie w sztukę Japonii qponmlkjihgfedcbaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA Pierwsze polskie spotkanie ze sztuką Japonii nastąpi ducha" - kształtują przeważnie szkatułki z laki ozdobio ło w atmosferze gorącej, niemal burzliwej. Na przełomie ne motywami kwitnącej wiśni i wielopiętrowych pagód naszego stulecia wielki kolekcjoner, mecenas sztuki, na tle ośnieżonej „Fudżijamy", porcelanowe filiżanki błyskotliwy publicysta i wspaniały oryginał w jednej z podobiznami gejsz pod parasolkami, posążki tłustych, osobie - Feliks Jasieński - usiłował zarazić polską roześmianych bożków szczęścia. Niestety, poza tymi publiczność swym uwielbieniem dla artystycznej twór tandetnymi pamiątkami (masowo produkowanymi czości tego kraju. Z wielką emfazą pisał o sztuce japoń w Japonii na eksport) trudno jest dostrzec prawdziwą skiej, niczym o nowej religii. Jak niesforne dzieci łajał sztukę. Ofiarowane Muzeum Narodowemu w Krakowie tych, którym ta sztuka wydawała się obca, dziwna, duże zbiory Feliksa Jasieńskiego nadal nie są dostępne niezrozumiała. Przybrał nawet pseudonim Manggha, dla publiczności - z braku odpowiednich pomieszczeń nawiązując do tytułu wydanych w albumowej serii ekspozycyjnych. W ostatnich latach, gdy znów (m. in. szkiców Hokusai - jednego z pierwszych artystów dzięki napływowi japońskich filmów o wielkich walo japońskich, których poznała Europa. Dzięki działalności rach artystycznych oraz wystawom grafiki i plakatu) publicystycznej, wystawom urządzanym z własnych pogłębia się w Polsce zainteresowanie Krajem Wscho zbiorów oraz bezpośrednim kontaktom z polskimi mala dzącego Słońca - znajomość sztuki pozostaje wciąż na rzami entuzjazm wielkiego Mangghi udzielił się szczu etapie „Madamy" Butterfly. płemu gronu młodopolskich artystów i pięknoduchów. Tymczasem najnowsze japońskie osiągnięcia artys Modą i dobrym tonem stało się kolekcjonowanie japoń tyczne zakorzenione są mocno w tradycjach starej kultu skich drzeworytów, bibelotów z laki i kości słoniowej, ry. Współczesna grafika, malarstwo, rzemiosło artysty zachwycanie się porcelaną i haftami. Niektórzy malarze czne, architektura wnętrz, funkcjonalne i piękne wyroby zaczęli nawet wprowadzać do swej twórczości pewne przemysłowe czerpią nieustannie inspiracje z dawnej elementy kompozycji i formy, zasady łączenia barw sztuki, stanowią kontynuację jej ideowych i formalnych i kadrowania motywów podpatrzone w japońskich drze rozwiązań. Co więcej, świat zachodni na nowo odkrywa worytach niektóre ideały artystyczne starej Japonii, włączając je Co dzisiaj pozostało z tego pierwszego oczarowania do współczesnego kształtu twórczości. Wydaje się więc, japońszczyzną? Przeminęło ono wraz z atmosferą Mło że nadszedł czas na drugie spotkanie ze sztuką Japonii, dej Polski, z umiłowaniem secesji, ze wzlotami i egzalta spotkanie przeżywane już nie z takim emocjonalnym cją modernistycznej sztuki i literatury Gdzieś tylko napięciem, jak za czasów Mangghi, ale bardziej trzeźwe w nielicznych domach wyblakły od słońca drzeworyt, i dojrzałe. przedstawiający dziewczynę w kwiecistym kimonie lub Czy sztuka Japonii jest rzeczywiście niedostępna dla groźnego samuraja, przypomina o tym krótkim okresie naszego estetycznego odbioru? Czy konieczne jest ja „japońskiego szaleństwa". Dla większości naszego spo kieś „wtajemniczenie", znajomość magicznej formuły, łeczeństwa sztuka japońska jest zjawiskiem zupełnie nie aby odnaleźć tę wspólną nić, dzięki której poprzez dzieła znanym. Nadal onieśmiela, drażni, czasem nawet od sztuki łączą się uczucia, myśli, wzruszenia ludzi różnych stręcza. ras, kultur i języków? To prawda, że nasze wyobrażenie o sztuce tego kraju Zapewne pierwszym z warunków jest pozbycie się - o której pisał swego czasu Jasieński jako o „najwy przekonania, że nasz sposób przedstawiania świata tworniejszym i najpotężniejszym przejawie ludzkiego w sztuce był jedyny i absolutnie najlepszy. Ale te utarte 5 schematy widzenia i przeżywania sztuki - odziedziczone dził do rozwiązań artystycznych, na które nigdy nie po dziewiętnastowiecznym realizmie - podważano już zdobyliby się artyści Państwa Środka. Ta łatwość i gięt wielokrotnie w XX w. dzięki kontaktom z innymi kręga kość, z jaką mieszkańcy japońskich wysp ulegali wpły mi kulturowymi. Nie wydaje się już dziś tak trudne wom obcej kultury, które prawie natychmiast przetwa i światoburcze, jak za czasów Jasieńskiego, zaakcepto rzali zgodnie z rodzimymi upodobaniami i skłonnością wanie odmiennego sposobu kompozycji, perspektywy, mi, jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech ich zestroju barw, deformacji kształtów. „Wtajemniczenie" twórczości. w sztukę Japonii można więc rozumieć jako przyjęcie Drugim znamiennym rysem - zarówno życia, jak kilku bardzo ogólnikowych uwag o charakterystycznych i sztuki japońskiej - jest łączność z naturą. Tak w sensie rysach sztuki powstałej w specyficznym środowisku ideowym, jak i artystycznym. Od najwcześniejszych, geograficznym, historycznym i kulturowym. przedhistorycznych czasów w twórczości artystów za Zarówno wyspiarskie położenie, jak przyroda i klimat znaczał się nie tyle lęk przed grozą czy potęgą przyrody, Japonii wywarły zdecydowany wpływ na kierunek roz ile uczucie zachwytu i wdzięczności. A przecież kraj, woju sztuki i jej historię. Cztery duże wyspy i prawie dwa poprzecinany z północy na południe łańcuchami gór tysiące czterysta mniejszych (nie licząc wielu miniaturo wulkanicznych, nie jest oazą wszelkiej obfitości. wych wysepek, które wystają mniej niż jeden metr nad Z dwustu prawie wulkanów pięćdziesiąt osiem czyn poziomem morza) układają się, jak naszyjnik, długim nych jest do dziś. Archipelag japoński - to geologicznie łukiem powtarzając zarys kontynentu azjatyckiego. Fale najmłodsza część naszej planety. Nadal porusza się, ludów, które w stałej drodze na wschód napływały drży, dymi, spływa lawą; czasem po trzęsieniu ziemi w zamierzchłych czasach na wyspy, tu znajdowały kres wyłaniają się z morza nowe szczyty, brzegi wysp podno swej wędrówki, tu pozostawały mieszając się z miejsco szą się lub opadają. Cztery piąte powierzchni kraju wą ludnością. Na wschód od wysp leżała jedynie nie stanowią tereny nieurodzajne, a tonące wiosną w po zmierzona przestrzeń oceanu, skąd codziennie wynu wodzi różowego kwiecia wiśnie wydają niejadalne rzało się słońce. Natomiast idee i ludzie przybywali owoce. z północy, południa i zachodu - przede wszystkim Ale zarazem jest to jedna z najbardziej malowniczych z Chin. krain, której przyroda potrafi być przyjazna i piękna, Ten potężny zamorski sąsiad - którego znaczenie dla jakby stworzona została dla radowania oczu człowieka. Japonii można porównać z rolą Grecji i Rzymu w dzie Łagodne zarysy gór, bujność lasów, zróżnicowane jach Europy - był wystarczająco odległy, aby państwo ukształtowanie wybrzeży, przejrzystość morza każą za japońskie mogło zachować swą polityczną niezależ pominać o groźbie drzemiących we wnętrzu ziemi sił. ność, a równocześnie na tyle bliski, by nań oddziaływać Mieszkaniec archipelagu uważał się za organiczną część przez swą kulturę i sztukę; oddalenie od kontynentu tej natury, która w jego przekonaniu ożywiona była dawało Japonii pewną swobodę w uleganiu chińskim boskim tchnieniem Nie zrodziło się w nim, tak jak wpływom. Okresy namiętnego uwielbienia dla kultural w kręgu kultur śródziemnomorskich, butne przekonanie nych osiągnięć Chin przeplatają się w historii Japonii o własnej wyższości. „Nie widziano - pisze japoński z wiekami dobrowolnej izolacji, kiedy wyspiarze przy historyk sztuki, Nagatake Asano - żadnej różnicy mię swajali i przetwarzali obce inwencje, dopasowywali je dzy cudami natury a tym, co stworzyli ludzie. Człowiek do swoich tradycji i potrzeb, nadawali im własny wyraz na swej prymitywnej fujarce odtwarzał świst wiatru. Mimo bowiem fascynacji chińską sztuką i stałego dąże Majestat skał, stale zmienne formy fal morskich, ostre nia do jej naśladowania, właściwy Japończykom zmysł zarysy drzew na tle nieba, podniosłe piękno gór - formy i koloru - zupełnie różny od chińskiego - prowa wszystkie te przejawy natury wpłynęły na nasze artysty 6
The list of books you might like
