Notkers des Deutschen Werke: 3. Band, 2. Teil: Der Psalter. Psalmus LI–C

392 Pages·1954·38.497 MB·German

by  Edward H. Sehrt (editor)

NOTKERS
DES DEUTSCHEN WERKE
NACH DEN HANDSCHRIFTEN
NEU HERAUSGEGEBEN
VON
Ε. H. SEHRT UND TAYLOR STARCK
*
DRITTER BAND · ZWEITER TEIL
DER PSALTER · PSALMUS LI—C
HERAUSGEGEBEN
VON
EDWARD H. SEHRT
VEB MAX NIEMEYER VERLAG · HALLE/SAALE
1954
Alle Rechte,
auch das der Übersetzung in fremde Sprachen, vorbehalten
Altdeutsche Textbibliothek, begründet von H. Paul f
herausgegeben von G. Baesecke f
Nr. 42
Lizenz-Nr. 259-315/8/52
Herstellung: IV/2/14-VEB Werkdruck Gräfenhainichen-70
(200:13)
(LI.)
(1) IN FIXEM INTELLECTVS DAVID . (2) CVM VENIRET
DOECH IDVMEVS ET ANNVNTIAVIT SAVL ET DIXIT . VENIT
DAVID IN DOMVM ABIMELECH. An CHRISTVM Slhet disiu
5 ferniimest dauidis . uuanda sin fient antichristus hier
irrefset uuirdet. den doech idumeus bezeichenet. Ymbe
dauidis kenide slüog doech sacerdotes . umbe Christes
kenide slähet antichristus martyres. (3) QVID GLO-
RIABIS IN ΜALITIA Qvi potens es? Cheden alle mit dauid.
10 uuaz küollichost du dih in arge . dü-dir mahtig pist ?
Nemugen ouh tier unde uuurme übelo tuon ? (4) Ini-
quitate tota die. Yuaz küollichost du dih in ünebeni
allen dag. Du tüost io andermo daz tu dir neuuol-
tist . ziu dunchet dir daz kuollih ? Iniustitiam cogi-
15 tauit lingua tua. Vnreht ahtota din zunga. Vnreht
uuas dir in müote unde in [R 181] munde. Sicut no-
uacula acuta fecisti dolum. Du habest mit triigeheite
4 siehet 6 bezeichenet. 7 sluöch doech christis
8 slähet martyres-; 11 oüh 13 ieo neuuoltist/
14 ziü 17 trüge/helte
δ Quae significatio verborum antichristi actibus non
immerito deputatur. Doech enim Idumaeus David adversa-
ries fuit, sicut Christo antichristus erit. iste sacerdotes ex-
tinxit, ille facturus est martyres. C. 10. quid facturus
es, ο potens, quid facturus es, multum te iactans ? occisurus
es hominem: hoc et scorpius, hoc et una febris, hoc et fungus
malus. A. 15 et quando non facis, cogitas; ut quando
aliquid mali abest a manibus, a corde non absit: aut facis
malum, aut dum non potes facere, dicis malum, hoc est,
maledicis: aut quando nec hoc potes, vis et cogitas malum.
Α.
Altd. Textbibliothek Bd. 42. Notker 22
338
getan . also daz scarsahs tüot. Iz nimet daz har . nals
den lib. Also habest du mit allen dinen linchusten
imo daz üzera genomen. Sin güot name du imo . si-
Dero selo nemähtost du täron. (5) Dilexisti malitiam
5 super benignitatem. Ärgen uuillen minnotost dü mer
danne guoten uuillen. Iniquitatem magis quam loqui
§quitatem. Vnde ünreht sprechen mer danne reht.
finstri lieht
Tenebre uuären dir lieberen danne lux. (6) Dilexisti
omnia uerba precipitationis. Älliu uuort niderscrecchi
10 minnotost dü . ih meino . diu in den dod screcchent.
.i. ünchustigen
Vuar-ana ? In lingua dolosa. An uizesen uuorten.
Vuanda dü uuissost. daz anderer libelo teta . du chäde
aber . daz er uuola täte. (7) Propterea deus destruet
te in finem. Fone diu störet dih Got in ende. Ybe
15 er dih nü nestoret . so dero uuerlte ende chiimet . so
störet er dih. Euellet te . et emigrabit te de tabernaculo
suo. Er uuelzet dih üz . unde uerfüoret dih ferro fone
3 üzzera 9 Älliü 10 meino . diu dot 14 diu
15 dero 16 emigrabit de
1 novaculum est in quadam subtilitate tensum latius
ferrum, radendis pilis acutissimum praeparatum; quod licet
barbae segetem metat impressum, corporis tarnen substan-
tiam relinquit illaesam. convenienter ergo saevisisaimi homi-
nis dolum acutae novaculae comparavit; quia sicut illa homi-
nem non laedit, ita nec iste animam iusti sub quavis afflic-
tione percellit. potest enim rädere omnia, quae sunt forin-
secus attributa, quasi pilos: sed animae interna tunc magis
efficit pulchriora, quando ei nititur auferre mundana. C.
8 noluit, inquit, intellegere, ut bene ageret, clausit oculos
a luce praesenti . . inique, inordinate, perverse vis levare
aquam super oleum; demergetur aqua, oleum supereminebit;
ponere vis sub tenebris lucem: fugabuntur tenebrae, lux
manebit. A. 14 et si non modo, certe in finem destruet,
quando illud ventilabrum venerit, et acervus paleae a massa
separatus fuerit. A.
(201 : 9) 339
sinemo gezelte. Et radicem tuam de terra uiuentium.
Vnde dina uuiirzellun uuirfet er üzer dero lebendon
erdo. Sament dien säligen neläzet er dih püen. (8) Vide-
bunt iusti et timebunt. Rehte gesehent hier in uuerlte .
5 uuaz imo geskehen sol in enero uuerlte . unde furhtent
iro selbero. Et super eum ridebunt. Vnde in enero
uuerlte lachent sie sin. Et dicent. Ynde sus chedent
sie . (9) Ecce homo qui non posuit deum adiutorem
suum. Sino . uuär der man ist . der Grotes helfa
10 nesüohta. Sed sperauit in multitudine diuitiarum sua-
rum. Niibe sih trösta ze sinemo michelen rihtuome.
Et preualuit in uanitate sua. Vnde gereih in sinero
lippigheite . folle-fuor mite. (10) Ego autem sicut oliua
fructifera in domo dei . speraui in misericordia dei.
15 Aber ih ne[R 182]uuas imo gelih chit dauid. Ih uuas
2 üzzer dero 3 dien. püen. 4 gesehent 5 gescehen
12 gereih 13 üppegheite
3 quia cum sanctis domini nee diabolus, nec anti-
christus nec sequaces eorum habebunt aliquam portionem.
C. 5 quamdiu enim sumus in hoc saeculo, nondum est
ridendum, ne postea ploremus . . ergo iusti, qui sunt modo,
qui vivunt ex fide, sic vident istum Doech, quid illi even-
turum sit, ut tarnen timeant et sibi: quid enim sunt hodie,
sciunt, quid eras futuri sint, nesciunt. A. 7 sed quoniam
in futuro iudicio poenitentiae non erit locus, merito supra
eum iusti ridebunt. C. 15 nam et hinc errant homines
aliquando. deum quidem colunt, et non sunt iam similes
isti Doech: sed quam vis de deo praesumant, ad temporalia
tarnen, ut dicant sibi: colo deum meum, qui me facturus
est divitem in terra . . sed non vult se propter talia diligi
deus. Δ. — et merito se olivae comparat, quia de eius
germine dominus Christus effloruit, qui spirituali oleo pe-
runetus est prae consortibus suis, sed haec oliva beatissi-
ma talem fruetum intulit, qui omne genus humanum pec-
catis aridum misericordiae suae facerit largitate pingues-
cere. C.
22*
340
kelih in Gotes hus . demo birigen oleboume . unde
gedingta an Gotes knäda . nals an den scaz . sö er
teta. Vuanda ih an Gote uuolta uuiirzellon . bediu
bin ih pirig poum . pediu gebiro ih CHRISTVM . der
5 oleum sinero electorum ist. In gternum et in sfculum
s$culi. Yuio längo gedingo ih an in? Echert nü?
loh nü . ioh iomer in uuerlt uuerlte. (11) Confitebor
tibi in sQculum . quia fecisti. Dir bin ih iihtig . daz
du iz täte. Du sldede mih fone disemo doech .
10 du uuoltost mih . unde feruuiirfe in. Et ezspectabo
nomen tuum quoniam bonurn est in conspectu sanctorum,
tuorum. Vnde bito ih dines namen . uuanda er güot
ist . in dinero heiligon gesihte. Dar iro gaudium ir-
fullet uuirt äne önde. dar bechennent sie güoten dinen
15 nämen.
(LII.)
(1) IN FINEU PRO AMALECH INTELLECTVS DAVID.
umbe dia berentun
Suslih fernumest ist dauidis pro parturiente. Daz ist
1 dömo oleboüme. 3 bediü 4 poüm. pediü 6 Vuieo
7 iemer 9 schiMe doech. 10 expectabo 11 est fehlt
13 heiligon 14 bechennet/ dinen 18 fernümist die
9 quid feoisti ? Doech damnasti, David coronasti. A.
13 ante conspectum sanctorum tuorum, quando iam gau-
dium generale iustorum est, et concordi exsultatione laus
domini sine fine cantabitur. C. 18 Pro Maeleth, sicut
in Hebraeorum interpretationibus nominum invenimus,
videtur dicere pro parturiente sive dolente . . Christus hic
parturit, Christus hic dolet . . neque enim non parturiens et
dolens diceret, Säule Säule, quid me persequeris? A. —
quod nunc ad ecclesiam domini competenter aptamus, quae
tamquam dolens ac parturiens populum commonet perfi-
dorum, ut a suis iniquitatibus conquiescat, ne in divina
disceptatione dispereat. C.
(202 : 4) 341
pirinte
ecclesia . si ist parturiens . si liget in chindebötte . si
noth
ist nothafte . si habet liier pressuram.
DIXIT INSIPIENS
avo Vuer ist so linuuizzig . daz
IN CORDE NON EST DEVS.
er chede . daz Got nesi. äne der ubelo tüot. unde chit.
5 Got uuile iz so. Der fersaget . daz er Got si. Vuanda
liehet imo unreht . so neist er Got. Iudei chäden ouh
er nist Got s'-.lhen in
fone CHBISTO . NON EST DEVS . OCCIDAMVS EVM. (2) Corrupti
sunt. Die Gotes so ferlougenent . die sint iruuarte in
iro sinne. Et abominabiles facti sunt in uoluptatibus
10 suis. Ynde fone diu sint sie leidsame in iro müot-
uuillon. Vnreine sint iro uuillen. Non est qui faciat
bonum . non est usque ad unum. Neheiner neist iro .
der uuola tue. (3) Dominus de c§lo prospexit super
filios kominum . ut uideat si est intellegens . aut re-
15 quirens deum. Got [R 183] uuarteta hara-nider fone
himele an dero menniscon chint . ze ges6henne . ube
6 chäden oüh 7 slahen 8 ferloügönent. 9 ab-
hominabiles 10 diü leidsame 11 Vnreine 12 Noh
einer 13 tuöe.
4 si advertas, si intellegas, si discutias, qui putat deo
placere facta mala, non eum putat deum. si enim deus est,
iustus est; si iustus est, displicet ei iniustitia, displicet ini-
quitas. tu autem, cum putas ei placere iniquitatem, negas
deum. si enim deus est, cui displicet iniquitas, tibi autem
non videtur deus, cui displicet iniquitas, non est autem deus.
nisi cui displicet iniquitas, cum dicis in corde tuo: fa vet deus
iniquitatibus meis, nihil aliud dicis quam, non est deus. re-
feramus nos et ad ilium intellectum, qui et de ipso Christo
domino nostro, de ipso capite nostro occurit. ipse enim
cum in forma servi appareret in terra, dixerunt, qui eum
crucifixerant: non est deus. quia filius dei erat, utique deus
erat, sed illi, qui corrupti sunt et abominabiles facti sunt,
quid dixerunt ? non est deus, occidamus, eum, non est
deus. A.
342
deh6iner Got pechenne aide uuelle. Got nedarf uuar-
ten . uuanda er alliu ding uueiz . er tüot aber die
uuärten an dien er ist. Die uuartent fone himele . dar
iro gedang ist. (4) Omnes declinauerunt simul. Dar sah
5 er . daz sie alle uuangton. Inutiles facti sunt. Vnde
linnuzze uuorten sint. Non est qui faciat bonum non
süne dero ιηόηηίκποη
est usque ad unum. Yuanda sie Schert filii hominum
Gotes
sint . nals dei . pediu neist under in . neheiner der
uuola tue. (5) Nonne scient omnes qui operantur
10 iniquitatem? Nesulen die alle noh keeiscon iro unreht.
die iz nu tüont . unde iz uuizen neuuellen? Der tag
uuaz tohta uns ubermüoti
chumet. daz sie chedent. QVID NOBIS PROFVTT SVPEBBLA
1 deheiner 2 uueiz. 8 pediü noh einer 9 tuöe.
10 Ne suln keetscon auf Ras. von s 11 uuizzen
1 si enim respicit de caelo deus, ut videat, si est
intellegens aut requirens deum, subintrat cogitatio im-
prudenti, quia non omnia novit deus . . illa ergo sie sol-
vitur quaestio, quia plerumque ita loquitur scriptura, ut
quod dono dei creatura facit, deus facere dieatur . . deus
facit, ut videamus. hinc enim dictum est et illud, spiritus
enim omnia scrutatur etiam altitudinem dei: non quia ille
sorutatur, qui novit omnia, sed quia tibi donatus est spiritus,
qui et te scrutari facit . . quare autem de caelo, si hoc ho-
mines faciunt? quia dicit apostolus: nostra autem conver-
satio in caelis est. A. 7 expecta, inquit dominus, noli
cito ferre sententiam: donavi hominibus bene facere, sed
ex me, inquit, non ex se. ex se enim mali sunt: filii hominum
sunt, quando male faciunt, quando bene, filii mei . . ergo
tolle, quod homines filii dei sunt, remanet, quod filii hominum
sunt: non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum. A.
12 non enim non demonstraturus est deus iniquis iniqui-
tatem suam. si non est demonstraturus, qui erunt, qui
dicturi sunt: quid nobis profuit superbia, et divitiarum iac-
tantia, quid contulit nobis (vgl. Sap. 5,8) ? Α.
(203:5) 343
unde rlhtüomis rilom siu fersuuunden also
BT DIYITIARVM IACTATIO? TRANSIERVNT ILL A OMNIA TAMQVAM
scäto
VMBRA. Qui deuorant plebem meant ut cibvm panis.
Die neimo ih . die min folg ferslindent also br6t.
Die also linirdrozen sint sie ze slähenne . so bröt ze
5 έζβηηβ. (6) Deum non inuocauerunt. Got nehareton
sie ana . daz er in sih selben gäbe, nube daz er in
hier era unde scaz käbe. Des sie gereton daz anaha-
reton sie. daz uuolton sie ze in chomen. Ibi trepi-
dauerunt timore . ubi non erat timor. Sie forhton in .
rihtuom
10 dar forhta neuuas. Sie forhton ferliesen diuitias . nals
uuistüom
sapientiam . daz in mer mahti sin. Quoniam deus
dissipat ossa eorum qui hominibus placent. Vuanda
Got zebrichet dero bein . die menniscon lichent. Iudei
uuolton lichen romanis . fone diu uuurten iro bein
1 siü fersuuundun 2 a sc4to durch Strich darunter
getilgt 3 neimo fölch 4 ünirdrözzen 5 özzenne.
12 dissipat 13 bein. 14 diü uuiirden bSin
4 cetera enim, quae manducamus, poesumua modo
illa modo ilia; non semper hoc olus, non semper hanc
oarnem, non semper haec poma: semper autem panem.
quid est ergo, devorant populum meum in cibo panis ? sine
intermissione, sine cessatione devorant. A. 6 deus
gratis se vult coli, gratis se vult diligi, hoc est, caste
amari; non propterea se amari, quia dat aliquid praeter
se, sed quia dat se. qui ergo invocat deum, ut dives fiat,
deum non invocat; hoc enim invocat, quod ad se vult venire,
quid enim est invocare, nisi vocare in se ? in se ergo vocare,
hoc dicitur invocare. nam cum dicis, deus, da mihi divitias,
non vis, ut ipse deus ad te veniat, sed vis, ut divitiae veniant
ad te. A. 10 numquid enim timor est, si quis perdat divi-
tias ? non est ibi timor, et ibi timetur. si quis autem perdat
sapientiam, vere timor est, et ibi non timetur. A. 14 illi
vero, qui Chrietum dixerunt, non est deus, ibi timuerunt,
ubi non erat timor. dixerunt enim, si dimiserimus eum,
344
heiligen dien geloubigen
ferbrochen. CHBISTVS uuolta liehen sanetis unde f idelibus
Gotes chint chint m£nniscon
die filii dei sint . rials filii hominum . imo neuuiirten
b6in ferbrochen. Confusi sunt quoniam deus spreuit
eos. Sie uuurten gescendet . uuanda Got ferchös sie.
5 Mit rehte [R 184] sid sie Gote neuuolton liehen . unde
er neist Got
sie chaden NON EST DEVS. (7) Quis dabit ex syon sa-
lutare israel? Vuer gibet fone syon haltare israheli?
er neist Got
Vuer ? äne demo sie chaden . NON EST DEVS. Cum con-
uerterit dominus captiuitatem syon . exsultabit iacob .
h6un uuärto
10 et tytabitur israel. S6 Got peuu6ndet syönis ellentüom,
so spriingezet iacob . unde freuuet sih israel. Der
1 di§n 2 ne uuürden 3 belli 4 uuürden
9 exultabit 11 sprüngezen
venient Romani et tollent nobis et locum et regnum .. malu-
istis enim Christum occidere, quam locum perdere, et per-
didistis locum et gentem et Christum, timendo occiderunt
Christum, sed quare hoc? quoniam deus dissipavit ose a
hominibus placentium. volentes placere hominibus, timu-
erunt perdere locum. Christus autem ipse, de quo dixerunt,
non est deus, maluit displicere hominibus talibus, quales
illi erant; filiis hominum, non filiis dei maluit displicere.
inde dissipata sunt ossa eorum, illius ossa nemo confregit. A.
6 deus ergo sprevit eos: et tarnen spernendo admonuit
illos, ut convertantur. modo cognoscant Christum, et dicant,
deus est, quem dixerunt, non est deus. A. 8 quis dabit
ex Sion salutare Israel ? nonne ipse, quem dixistis, non est
deus? Δ. 11 vere Jacob et vere Israel, minor ille, cui
servivit maior, ipse exsultabit, quia ipse cognoscet. Α. —
Israel interpretari diximus vir videns deum. quod tunc
ecclesiae sine dubitatione conceditur, quando, sicut illi
promissum est, in aeterna patria feliciter collocabitur . .
et respice, quod in resurrectione generali frequenter patri-
archa Jacob nominatur. C.