Takım No: 978-975-363-914-7 IS&N 978-975-363-915-5 35 TL 9 789753 639156 Avusturyalı yazar Robert Musil’in (1880-1942) Niteliksiz Adam başlıklı dev romanı, günümüzde modernizmin roman alanındaki birkaç başyapıtından biri sayılmaktadır. Kafka, Joyce ve Hermann Broch’la birlikte yirminci yüzyıl romanının kurucuları arasında yer alan Musil, 1921 yılından başlayarak ölünceye kadar Niteliksiz Adam üzerinde hemen her gün çalıştı. Romanın ilk iki kitabı 1930’da, üçüncü kitabı ise 1933’te yayımlandı. Tamamlanmadan kalan dördüncü ve son bölümün yayımlanması ise ancak aradan neredeyse yirmi yıla yakın bir süre geçtikten sonra gerçekleşebildi. Niteliksiz Adam, gerçek anlamda bir çağ ve geçiş dönemi romanıdır. Yazar tarafından “İmpkralya” diye adlandırılan, gerçekte 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın başında artık çöküş sürecine girmiş olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nu simgeleyen bir ülkede Musil, modernizm sürecindeki bir toplumun ve bireyin tüm çalkantılarını sergilemeyi amaçlar. Bu çalkantılar, romanın başkişisi, yani “niteliksiz adam” olan Ulrich’in kimliği aracılığıyla sergilenir. Ulrich, bir ayağıyla eski’de, öteki ayağıyla yeni’de durmaktadır. Bütün sorun, onun bu geçiş konumunun doğal sonucu olan çelişkilerin üstesinden gelip gelemeyeceği sorusunda odaklanır. Bu roman üzerine çok önemli bir inceleme kaleme alan Virgil Newmoianu’ya göre Niteliksiz Adam, dikkatli bir okura yalnızca bir geçiş dönemini değil, yakın geleceği de çok çarpıcı biçimde sergileyen başyapıtlardan biridir. KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR DİZİSİ Robert Musil NİTELİKSİZ ADAM I Çeviren: Ahmet Cemal YKY İSTANBUL * Yapı Kredi Yayınları - 1265 Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi - 34 Niteliksiz Adam - I / Robert Musil Özgün adı: Der Mann ohne Eigenschaften Çeviren: Ahmet Cemal Kitap editörü: Vedat Çorlu Düzelti: Fahri Güllüoğlu Kapak tasarımı: Mehmet Ulusel Baskı: Promat Basım Yayım San. ve Tic. A.Ş. Sanayi Mahallesi, 1673 Sokak, No: 34 Esenyurt / İstanbul Çeviriye temel alınan baskı: Der Mann ohne Eigenschaften - 1-2, Rowohlt, 1978 Yayıma hazırlayan: Adolf Frise [Gözden geçirilmiş ve düzeltilmiş baskı, 1978] 1. baskı: İstanbul, Kasım 1999 5. baskı: İstanbul, Ağustos 2009 1. Cilt: ISBN 978-975-363-915-5 Takım ISBN 978-975- 363-914-7 © Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. 1997 Sertifika No: 12334 © Rowohlt Verlag GmbH, Reinbek bei Hamburg, 1978 Bu kitabın telif hakları Onk Ajans Ltd. Şti. aracılığıyla alınmıştır. Bütün yayın haklan saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. Yapı Kredi Kültür Merkezi İstiklal Caddesi No. 161 Beyoğlu 34433 İstanbul Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23 http://www.ykykultur.com.tr e-posta: [email protected] İnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr http://www.yapikrcdi.com.tr Çevirmenin Notu *11 Robert Musil / Ernst Fischer • 13 CİLT I - BİRİNCİ KİTAP • 73 BİRİNCİ BÖLÜM Bir Tür Giriş Yerine • 75 1- Ki, İlginç Ama, Buradan Bir Sonuç Çıkmayacak • 77 2- Niteliksiz Adamın Oturduğu Bina ve Daire • 81 3- Niteliksiz Bir Adamın da Nitelikleri Olan Bir Babası Vardır • 84 4- Gerçeklik Duygusu Varsa, O Zaman Olasılık Duygusu da Varolmalıdır • 87 5- Ulrich • 90 6- Leona ya da Bir Perspektif Kayması • 95 7- Ulrich, Bir Zaaf Anında Kendine Yeni Bir Sevgili Edinir • 100 8- İmpkralya • 107 9- Önemli Bir Adam Olmaya Yönelik Üç Girişimden Birincisi »113 10- İkinci Girişim. Niteliksiz Adama Özgü Bir Ahlâkın Çıkış Noktaları • 115 11- En Önemli Girişim «118 12- Ulrich'in Spor ve Mistisizm Üzerine Bir Sohbetten Sonra Aşkını Kazandığı Hanım »122 13- Dâhi Bir Yanş Atında, Bir Niteliksiz Adam Olma Bilincinin Olgunlaşması »126 14- Gençlik Arkadaşları • 131 15- Tinsel Altüst Oluş • 140 16- Esrarlı Bir Zaman Hastalığı • 143 17- Niteliksiz Bir Adamın Nitelikli Bir Adam Üzerindeki Etkisi • 148 18- Moosbrugger • 158 19- Mektupla Uyarı ve Nitelikler Edinebilme Fırsatı İki Tahta Çıkışın Rekabeti • 170 İKİNCİ BÖLÜM Olur Böyle Şeyler • 175 20- Gerçeklikle Temas. Ulrich, Niteliklerin Eksikliğine Bakmaksızın Gayretli ve Ateşli Davranıyor • 177 21- Paralel-Eylemin Kont Leinsdorf Tarafından Gerçek Anlamda İcat Edilişi »182 22- Paralel-Eylem, Tariflere Sığmaz Bir Gizemli Çekiciliğe Sahip, Nüfuzlu Bir Hanımın Kişiliğinde, Ulrich'i Yutmaya Hazır Beklemektedir • 188 23- Bir Büyük Adamın Olaya İlk Kez Karışması • 194 24- Varlık ve Eğitilmişlik; Diotima'nın Kont Leinsdorfla Dostluğu ve Ünlü Konukları Ruhla Uyum İçerisine Sokma Misyonu • 198 25- Evli Bir Ruhun Acıları • 205 26- Ruh ve Ekonominin Birleşmesi. Bunu Yapabilen Adam, Eski Avusturya Kültürünün Barok Sihrinin Tadını Çıkarmak İster. Bu, Paralel-Eyleme İlişkin Bir Düşüncenin Doğmasına Yol Açar »211 27- Büyük Bir Düşüncenin Özü ve İçeriği • 215 28- Düşüncelerle İlgilenmeyi Pek Önemsemeyen Herkesin Okumadan Geçebileceği Bir Bölüm »217 29- Normal Bir Bilinç Durumunun Açıklaması ve Uğradığı Kesintiler »221 30- Ulrich Sesler Duyuyor • 226 31- Kime Hak Veriyorsun? • 228 32- Bir Binbaşının Karısıyla İlgili Unutulmuş, Ama Çok Önemli Öykü • 231 33- Bonadea'dan Kopuş • 238 34- Sıcak Işıklar ve Soğumuş Duvarlar • 241 35- Müdür Leo Fischel ve Yetersiz Neden İlkesi • 247 36- Yukarıda Anılan İlke Sayesinde Paralel-Eylem, Daha Ne Olduğu Bilinmeden Somutlaşır • 250 37- Bir Gazeteci, "Avusturya Yılı" Buluşuyla Kont Leinsdorf'u Çok Zor Duruma Sokar; Ekselansları Mutlaka Ulrich'i İster • 254 38 - Clarisse ve Cinleri • 260 39- Niteliksiz Bir Adam, Adamsız Niteliklerden Oluşur • 268 40- Bütün Nitelikleri Olan, Ama Onları Umursamayan Bir Adam • 272 41- Rachel ve Diotima • 287 42- Büyük Toplantı • 293 43- Ulrich'in Büyük Adamla İlk Karşılaşması. Dünya Tarihinde Akıldışı Hiçbir Şey Olmaz, Buna Karşın Diotima Hakiki Avusturya'nın Bütün Dünya Olduğunu İddia Eder • 301 44- Büyük Toplantının Devamı ve Sonu. Ulrich, Rachel'den Hoşlanır. Rachel de Süleyman'dan. Paralel-Eylem, Sağlam Bir Örgüte Kavuşur • 307 45- İki Zirvenin Suskun Karşılaşması »314 46- İdealler ve Ahlâk, Ruh Diye Adlandırılan Büyük Deliği Doldurmanın En İyi Aracıdır »318 47- Herkesin Ayrı Ayrı Olduğu Ne Varsa, Arnheim'da Tek Kişide Birleşir • 322 48- Arnheim'ın Ünlü Olmasının Üç Nedeni Ve Bütünün Sırn • 325 49- Eski ve Yeni Diplomasi Arasında Başlayan Karşıtlıklar • 330 50- Sonraki Gelişmeler. Daire Başkanı Tuzzi, Arnheim'ın Kişiliği Konusunda Kendini Aydınlatmaya Karar Verir • 336 51- Fischel'lerin Evi • 342 52- Daire Başkanı Tuzzi, Bakanlığının İşleyişinde Bir Boşluk Saptar • 349 53- Moosbrugger Yeni Bir Hapishaneye Götürülür • 353 54- Ulrich, Walter ve Clarisse ile Yaptığı Konuşma Sırasında Gerici Bir Tavır Takınır • 356 55- Süleyman ve Arnheim • 364 56- Paralel-Eylem Komisyonlarında Hararetli Çalışmalar Clarisse, Ekselanslarına Yazar ve Bir Nietzsche Yık Önerir • 369 57- Büyük Gelişme. Diotima, Büyük Düşüncelerin Özüne İlişkin Tuhaf Deneyimler Edinir • 374 58- Paralel-Eylem, Bazı Kaygılar Uyandırır. Ama İnsanlığın Tarihinde Gönüllü Geri Çekilme Diye Bir Şey Yoktur • 380 59- Moosbrugger'in Düşündükleri • 385 60- Mantığın ve Ahlâkın Evrenine Bir Gezinti • 394 61- Üç Makalenin İdeali ya da Kesin Yaşamın Ütopyası • 397 62- Yeryüzü, Ama Özellikle Ulrich de Denemecilik Ütopyasından Yanadır *401 63- Bonadea'mn Vizyonu • 414 64- General Stumm von Bordwehr'in Diotima'yı Ziyareti • 426 65- Arnheim ile Diotima Arasındaki Konuşmalardan • 429 66- Ulrich ile Arnheim Arasında Yolunda Gitmeyen Bir Şeyler Vardır • 433 67- Diotima ve Ulrich • 439 68- Bir Ara: İnsanlar, Bedenleriyle Uyumlu Olmalı mıdırlar? • 449 69- Diotima ve Ulrich. Devam • 453 70- Clarisse, Bir Öykü Anlatmak İçin Ulrich'i Ziyaret Eder • 460 71- Majestelerinin Tahta Çıkışlarının Yetmişinci Yıl Jübilesiyle İlgili Başlangıç Niteliğinde Bir Karar Almak İçin Kurulan Komisyon Oturumlarına Başlıyor • 466 72- Bilimin Bıyık Altından Gülmesi ya da Kötülükle İlk Ayrıntılı Karşılaşma • 473 73- Leo Fischel'in Kızı Gerda • 481 74- İ.O. 4. Yüzyılın 1797 Yılıyla Karşılaştırılması Ulrich Babasından Bir Mektup Daha Alır • 492 75- General Stumm von Bordwehr, Diotima'ya Yaptığı Ziyaretlere Onca İş Arasında Güzel Bir Değişiklik Gözüyle Bakar • 497 76- Kont Leinsdorf Çekingen Kalıyor • 500 77- Arnheim'ın Gazeteci Dostluğu • 504 78- Diotima'nın Dönüşümleri • 509 79- Süleyman Âşık Oluyor «519 80- Beklenmedik Bir Biçimde Konsile Gelen General Stumm'la Tanışılıyor • 525 ÇEVİRMENİN NOTU James Joyce, Franz Kafka, Marcel Proust ve Hermann Broch'la birlikte "20. yüzyıl romanının kurucularından" sayılan Robert Musil'in dev eseri Niteliksiz Adam, tipik bir çöküş romanıdır. Romanda "İmpkralya" diye adlandırılan ülke, hızla yıkıma sürüklenmekte olan Avusturya-Macaristan imparatorluğu'dur; romanın kişileri ise -değişik oranlarda ve biçimlerle- bu yıkımı hazırlayanlardır. Ancak Musil, her evrensel sanatçı gibi bu yıkımı ait olduğu ortamdan soyutlayarak kavramsallaştırmış, böylece bütün yıkımların simgesine dönüştürmüştür. Avusturya edebiyatının çağımız dünya edebiyatına armağan ettiği en büyük yazarlardan biri olan Robert Musil, bu romanı üzerinde neredeyse bütün yaşamı boyunca çalışmıştır. Bu yoğun çalışmasını Nazilerden kaçarak sığındığı İsviçre'de de sürdüren Musil, sürgün ve savaş yıllarından kaynaklanan acımasız geçim koşullarını biraz olsun hafifletmesini sağlayacak başkaca önerileri "Niteliksiz Adam" uğruna hep geri çevirmiş ve 1942 Nisanı'nda, henüz 61 yaşındayken, İsviçre'nin Cenevre kentinde neredeyse açlıktan ölmüştür. Yazan, çağını ve Niteliksiz Adam 'ı tanıtmak için kendim uzun bir önsöz hazırlamak yerine, Ernst Fischer tarafından kaleme alınan ve Musil konusunda hâlâ en önemli kaynaklardan biri sayılan bir denemeyi çevirip romanın başına koymayı yeğledim.