Nietzsche (Hayatı-Eserleri ve Felsefesi) - Arthur Danto PDF
Preview Nietzsche (Hayatı-Eserleri ve Felsefesi) - Arthur Danto
Arthur Danto Nietzsche Hayatı, Eserleri ve Felsefesi Türkçesi: Ahmet Cevizci Paradigma Arthur Danto Nietzsche Hayatı, Eserleri ve Felsefesi Paradigma İstanbul, Şubat 2002 Nietzsche Arthur Danto Türkçesi Ahmet Cevizci 30. Paradigma Kitabı Felsefe Dizisi 21. Kitap Bu kitabın tüm yayım hakları Paradigma Yayınlarına aittir. Baskı Engin Yayıncılık Birinci Baskı: İstanbul, Şubat 2002 PARADİGMA YAYINLARI Cankurtaran mah. Seyit Haşan sok. 12/4 Sultanahmet / İSTANBUL TEL (0 212 638 64 46) Yayınevi İrtibat Tel: 0 532 403 21 49 İçindekiler Birinci Bölüm Nietzsche’nin Hayatı ve Eserleri / 1 Hayatı / 1 Eserleri / 3 Anahatlarıyla Nietzsche Felsefesi / 9 Nietzsche’nin Çağdaş Felsefeye Etkisi / ikinci Bölüm Nietzsche Felsefesine Giriş / 29 Perspektivizm / 32 Felsefî Psikoloji / 43 Ahlâk ve Din / 55 Üstinsan ve Ebedî Dönüş / 72 Dizin / 87 Çevirenin Sunuşu Bu eseri, Paradigma Yayınları’nın Analitik Felsefe ve Varoluş çulukla başlattığı “Filozoflar ve Felsefî Ekoller” dizisinin üçüncü kitabı olarak Türkçeye çevirdim. Danto, tanınmış bir Ni - etzsche yorumcusu olmanın dışında, felsefenin başta tarih felse fesi ve epistemoloji olmak üzere çeşitli alanlarına önemli katkı larda bulunmuş olan bir Amerikan düşünürü. “Temel eylem” düşüncesini tanımlayan bir makaleyle adını felsefe çevrelerine duyuran bu Amerikalı düşünür, bununla birlikte esas estetik alanındaki fikir ve araştırmalarıyla ve de Nietzsche’ye dair ana litik yorumuyla tanınıyor. Araştırmalarında “sanat dünyası” kavramım öne çıkaran Danto’ya göre, sanat eserleri bir sanat eseri olarak ancak, başka sanatçıların eserleri yanında sanat eleştirmen - lerinin çok çeşitli pratiklerini ihtiva eden sanat dünyasını mey dana getiren bir bağlam içine yerleştirdikleri takdirde, kabul gö rüp anlaşılabilir. Sanatın bir “teori atmosferi” tarafından kuşa tıldığını ve eserle yorumun birbirinden hiçbir şekilde ayırılama- yacağını savunurken üzerindeki Nietzsche etkisi açığa vuran Dan- to’nun bu kitapta Türkçe’ye tercüme edilmiş olan çalışması, onun Nietzsche as Philosopher (New York: Columbia University Press, 1965) adlı ünlü kitabının bir özeti ya da taslağıdır. Bununla birlikte, elinizdeki kitabın tamamı Danto tarafından yazılmadı. Nietzsche’nin hayatı ve eserleriyle ilgili kısmı, bir süreden beri Nietzsche’nin postmodern felsefe üzerindeki etkile rini araştıran değerli öğrencim Kasım Küçükalp’ten yazmasını rica ettim. O da, Danto’nun çalışmasını fevkâlade iyi tamamlayan hoş bir yazı ve bir Nietzsche bibliyografyası hazırladı. Birinci bölüm, tamamen onun katkısından meydana gelmektedir. Ahmet Cevizci Bursa, Şubat 2002 BİRİNCİ BÖLÜM Nietzsche’nin Hayatı ve Eserleri* Hayatı Nietzsche, 13 Ekim 1844’de küçük bir Alman kasabası olan Röcken’de doğdu. Lutherci Protestan bir aileye mensup olan Nietzsche’nin babası Kari Ludwig Nietzsche, annesi ise Franziska Nietzsche idi. Babasını ve erkek kardeşini küçük yaşta (1848-9) kaybetmesi üzerine, annesi ve kız kardeşi ile Naumburg’a gitti ve burada 1858’e kadar annesi, kız kardeşi, büyükannesi ve iki teyzesi ile birlikte yaşadı. İlk öğrenimini burada tamamlayan Nietzsche’nin çocukluğundan itibaren müzikten hoşlanan bir ruha sahip olduğu söylenir. 1858’den itibaren altı yıl Pforta Kolejinde parasız yatılı olarak okuyan filozof, o zamanlar en çok İncil okumaktan hoşlanıyordu. 1864’te papaz olmaya karar veren Nietzsche, aynı yıl Bonn üniversitesinde klâsik filoloji okumaya, 1865-66 yıllarında ise Leipzig üniversitesinde çalışmaya başlar. Nietzsche’nin dine olan inancında işte bu dönemlerde bir körelme söz konusu olmuştur. Schopenhauer’u onun istenç ve Tasarım Olarak Dünya adlı eseri vasıtasıyla tanıması da, yine bu dönemlere rastlar. 1867’den 1868’e kadar bir yıl Prusya ordusunda askerlik yapan Nietzsche, * Kasım Küçükalp tarafından kaleme alınmıştır. 2 Nietzsche yine aynı dönemde eski ozanlardan, görev yapan Nietzsche, hem miyop olduğu ve hem de bir seferinde attan düşüp yaralandığı için askerlikten çıkarılmış, işte bu sıralarda ahlâkçı olduğu kadar aristokrat bir düşünceye sahip olan Yunan ozanı Tegnis’i incele miştir. O daha 15 yaşındayken Hölderlin’i okumuş, yine genç yaş larında Eşil, Sophokles ve Platon’u okumuştu. Nietzsche, 1868-69 yıllarında ilk kez Richard Wagner ve Liszt’in kızı Cosima ile tanışır. Aynı yıl İsviçre’deki Basel üni versitesine klasik filoloji bölümünün boşalması nedeniyle, hocası Ritchl’in de tavsiyesiyle doktoraya bile gerek duyulmaksızın, aynı üniversitede filoloji profesörü olarak göreve başlar. Aslında amacı bir arkadaşı ile kimya çalışmak olan Nietzsche’nin niyetinde filoloji üzerine çalışmak yoktur. Fakat hocasının ısrarı üzerine görevi kabul eder. İsviçre vatandaşlığına geçerek 1869’daki Fransız-Alman savaşında Prusya askerlerine hastaba kıcılık yapmak için savaşa katılır. Dizanteri ve difteriye yakala - nan Nietzsche bir yıl sonra, askerlikten bir kez daha ayrılmak ve savaştan dönmek zorunda kalır. Sağlık durumundaki bu bozukluk Nietzsche’nin iklim değişikliklerine paralel olarak seyahat yap masına sebep olmuştur. Hatta bazı Nietzsche yorumcuları, özel likle de psikoloji ile ilgili olanlar, Nietzsche’nin sağlık duru munun kötü olması ve onun her zaman güce ihtiyaç duymasıyla felsefesi arasında çok yakın bir ilişki bulunduğu kanaatindedirler. Özellikle güç istemi doktrini bu çeşit psikolojik tahlillere tâbi tutulmaktadır. 1879’da hastalığı artan Nietzsche kürsüsünü terk etmek zorunda kalır. Malûlen emekli edilen filozof bundan son raki yaşantısını oldukça sıkıntılı bir şekilde ve çoğunlukla da se yahat ederek geçirmiştir. 1889’da delirmiş, ve nihayet 1900’de Weimar’da annesi ve kız kardeşinin yanında ölmüştür. Nietzsche’nin Hayatı ve Eserleri 3 Eserleri Nietzsche çağı itibariyle 19. yüzyılın sonlarında yaşamış olsa da, etkileri itibariyle çağdaş bir filozof olarak düşünülebilir. O, yirmibeş yıllık bilinçli yaşamında arkasında düşüncenin kendin den sonraki seyrini derinden etkileyen birçok eser bırakmıştır. Onun eserleri de tıpkı yaşamı gibi oldukça karmaşık ve çetrefilli- dir. İlgi alanlarının çeşitliliği, şiir ve aforizmalarla konuşması, sistem karşıtı bir felsefe anlayışına sahip olması, oldukça sıkın - tılı ve hastalık içinde bir yaşam sürmesi, vb. hususlar, eserlerine de yansımış ve yorumcuları birbirinden oldukça farklı düşünce lere sevk etmiştir. Bu yüzden olsa gerek, birçok Nietzsche yo rumcusu, Nietzsche’nin felsefesini, onun eserleri ile yaşamı ara sındaki ilişkiye dikkat çekmek suretiyle, anlama cihetine gitmiş tir. Bu noktadan hareketle, yorumcular Nietzsche’nin felsefesini ve eserlerini, onun hayatının belli periyotları ile ilişkilendirip, üç döneme ayırarak ele alırlar. Birinci dönem, Nietzsche’nin ilk yazılarını da kapsayan ve onun Schopenhauer ve Wagner’in etkisinde kaldığı dönemdir. Bu dönemi Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik [Müziğin Ruhundan Tragedyanın Doğuşu] adlı eseri temsil eder. Söz konusu dönemde kültür problemlerine özel bir ilgi duyan ve biliminin dar sınırlarını aşamayan filolojiyle yetinmeyip, onu kültür problemlerini anlamada metodik bir zemin, bir vasıta ola - rak kullanan Nietzsche, Schopenhauer’un pesimist irâde felsefe siyle Wagner’in müziği arasında bir ilişki kurma çabasındadır. Schopenhauer’un felsefesine göre, evrenin temelinde kör bir irâde hüküm sürmektedir. Evren ise insanın tasarımından ibarettir. İn san da, evrende yaşayan bir varlık olduğu için, bu kör irâdenin etki alanı altındadır. Bir tasarımdan ibaret olan evrende, insanın bu kör iradenin etkisinden kurtulmasının yegâne yolu ise, ya dünya dan el etek çekmek suretiyle Budizm’in Nirvana’sına ulaşmak, ya da güzellik ve sanat yoluyla irâdenin üzerimizdeki etkisini hiçe indirmektir. Schopenhauer’in etkisi altındaki Nietzsche, söz ko nusu kör irâdeden kurtulmanın yolunu, işte tam da bu noktada Wagner’in müziğinde bulur. Zira müzik, maddeden en uzak sanat
Description:The list of books you might like
