Nicephorus Basilaca Nicephori Basilacae orationes et epistolae

152 Pages·1984·28.712 MB·Ancient Greek, Latin

by  Nicephorus Basilaca, Antonio Garzya

AKADEMIE DEK WISSENSCHAFTEN DER DDK
ZENTHALINST1TUT
FÜR ALTE GESCHICHTE UND ARCHÄOLOGIE
BIBLIOTHECA
SCRIPTOKVM GKAECüRVM KT KOMANOKVM
TEVBNER1ANA
LEIPZIG
BSB B. G. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT
1984
NICEPHORI BASILACAE
ORATIONES ET EPISTOLAE
RECENSVIT
ANTONIVS GAKZYA
LEIPZIG
BSB B.C. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT
1984
BIBLIOTHECAETEVBNERIANAE
HVIVS TEMPORIS
REDACTOR: GÜNTHER CHRISTIAN HANSEN
(c) BSB B.C. Teubner Verlagegesellschaft, Leipzig, 1984
1. Auflage
VLN 294/375/6/8·! · LSV 0886
Lektor: Manfred Strumpfcl
Printed in the licrman Dcmucratic Republic
Gesauithcrstellung: INTERDRUCK Graphischer Grotlbctrieb Leipzig,
Beirieb der ausgezeichneten Qualitätsarbeit, 111/18/97
Beetell-Nr. 666174t
04700
HOC VOLVMINE CONTINENTVR
Praefatio VII
Commentationum conspectus XI
Sigla atque breviata ΧΤΤΓ
Nicephori Basilacae orationes ct epistolae 1
A. Praefatio 1
B. Orationes 10
1. Tn Alexium Aristenum 10
2. In loannem episcopum Bulgaria« ex Adriano Comneno 26
3. In loannem Comnenum imperatorem 48
4. In Nicolaum Muzalona patriarcham 74
5. In loannem Axuchum 83
C. Adversus Bagoam declamatio forensis 92
D. Epistolae Ill
*E. <In loannem Axuchum) encomii fragmentum an Basilacae incertum . 116
Indices 120
Index auctorum 120
Index nominum 130
Index graecitatis 135

PRAEFATIO
Nicephori Basilacae (c. 1115 — post 1182) opuscula, quae hoc continen-
tur volumine, libris, qui infra percensentur, manu scriptis vel singularia
vel quoddam in corpus congregata nobis sunt tradita:
Codex Neapolitanus gr. Bibl. Nat. „Vittorio Emanuele III" III AA 6 N
(al. Ill A 6; 209 Cyr.), charta orientali, mm. 174 χ 121 (163 χ 114),
ff. IV + 213 + IV,saeculoXIII-XIVexaratus (f. 58V legitur adnotatio
χείρι γραφεΐΰαι νικάνδρον ρακένδυτου), miscellaiieus maiore ex parte
poeticus et epistolographicus1), ff. 108V —109V epistolam 1 continens.
Codex Oxoniensis Baroccianus 131, charta orientali, mm. 256 χ 170, Β
ff. l + IV + 536, annis c. 1250—1280 pluribus quidem manibus scrip-
tus, ad ducenta opuscula seu opusculorum fragmenta habet, ab auctori-
bus saeculi XII dimidia fere ex parte conscripta2), (f. 173 ep. 3 ut Theo-
dori Prodromi).
Codex Scorialensis 265 (7 II 10), chartaceus, mm. 250 χ 172, ff. XI S
+ 536, tribus quidem (145. 188. 192) deperditis, intra duo saeculi XIII
prima decennia a librario quodam eodemque docto descriptus, cuius
manus in monumento quoque 1649 D lger3) agnoscitur anno 1199 com-
posite.4) quod attinet ad rhetorum saeculi XII memoriam, maxim i est
1) Cf. S. Cyrillus, Codices Graeci manuscript! Regiae Bibliothecae Borbonicae
descripti atque illustrati II, Neapoli 1832, 201; W. H randner, Leon Metropolit von
Sardes und die Briefaammlung im Neap. Ill A 6, Byz. Forsch. 2, 1967 = Polychro-
nia . . . Fr. D lger, 227 — 237; Maria Minniti Colonna, Tl Ms. Neapolitanus TTE AA 0,
Nicolaus 5, 1977, 325-363.
2) Cf. H. O. Coxe, Catalogi codicum mamiscriptorum Bibliothecae Bodleianae
pare prima, Oxonii 1853, 211-230; N. G. Wilson, The Date and Origin of MS Ba-
rocci 131, Byz. Zeitschr. 59. 1906, 305s.; id., Medieval Greek Bookhands (Medieval
Academy of America 81), Cantabrigiae Mass. 1973, 29s.; id., Λ Byzantine Miscel-
lany: MS Barocci 131 Described, Jahrb. sterr. Byzant. 27, 1978,' 157-179.
3) F. D lger, Regesten der Kaiserurkimden des ostr mischen Reiches 1Γ, Mo-
nachii-Berolini 1925, 106.
4) Cf. G. de Andros, Catalogo de los Codices griegos de Ja Real Biblioteca de El
Escorial II, Matriti 1965, 120-131; N. G. Wilson, Three Byzantine Scribes, Greek.
Roman & Byzantine Studies 14, 1973, 227s. non omnia Basilacae opuscula in S ex-
pressis verbis ei tribuuntur; de scriptis autem nostro auctori procul dubio tribuendis
fusius disseritur ap. Garzya2 (operis inscriptionem, hie breviatam, integram quaere,
sis, in Commentationum conspectu; et sic infra), 18 ss. praeterea de ep. 3 in B Theodo-
ro Prodrome perperam assignata cf. A. Garzya, Di un'epistola di Niceforo Basilace
con doppia attribuzione, Studi in onore di Vittorio DeFalco, Neapoli 1971,573 — 576.
VII
PRAEFATIO
S momenti, quippe qui solus plerumque, una cum vel uno vel altero
libro non numquam, orationes epistolasve contineat, quae ad illius aetatis
litteras res mores cognoscenda plurimum valeant. materies autem Basi-
laciana hoc ordine disposita est: ff. 124V —128 in Constantinum fratrem
monodia; 199V —200V epistolae quattuor; 403V —409V panegyricus Alexio
Aristeno dictus; 409V — 417 panegyricus Adriano Comneno dictus;
417 —426V panegyricus loanni Comneno dictus; 426V—429V panegyricus
Nicolao Muzaloni dictus; 522V —524 laus canis; 524 —527v praefatio in li-
brum auctoris opera continentem; 527V. 529V. 536rv panegyricus loanni
Axucho dictus.
V Codex Vaticanus gr. 1409, pars II, chartaceus, mm. 254 χ 186, ff. 281
multis quidem deperditis, saeculi XIII —XIV, scripta tradit historico-
rum, poetarum, oratorum rhetorumque miscella1), inter quae Nicephori
Basilacae praeexercitamenta nonnulla (ff. 278rv. 279V — 281v) necnonfrag-
mentum encomii cuiusdam regii anonymiatqueanepigraphi, quodeidem
auctori tribuendum esse videtur.2)
W Codex Vindobonensis phil. gr. 321, charta orientali, mm. 172 χ 114,
ff. I + 329, saeculo XIII exeunte exaratus, miscellaneus rhetoricus et
epistolographicus3), ff. 296 — 302 declamationem in Bagoam eunuchum
adservat, sine auctoris quidem nomine, sed proxime post Basilacae Pro-
gymnasmata (ff. 269-295v).
Est demum operae pretium codicem Bucurest. 508 (594 Litz.) breviter
attingere, in Academiae Bibliotheca adservatum, mm. 220 χ 150, pp. 337
(ff. 168), saeculi XIII, miscellaneum epistolographica plura atque rhetori-
ca continentem4), qui p. 62 (f. 35V) post Basilacae ethopoeiam in Matrem
Dei ( = 158 —168 Pignani) inscriptionem exhibet his verbis expressam:
^τοναντον (νικηφόρουsc.τονβααιλάκη)έπιατολαί: "\τω άγιωτάτω μητρο-
πολίτγι ά&ηνών κυρ μιχαήλ τω χωνιάτγ) f> quam in proxima linea littera Κ
grandis tantum sequitur colore rubro delineata, initium textus, quern li-
brarius describere debuerat, at describere praetermisit. quo autem argu-
mento certe probetur Basilacam plures epistolas scripsisse quam quae
1) Cf. P. Canart — V. Peri, Sussidi bibliografici per i manoscritti greci della Biblio-
teca Vaticana (Studi e Testi 261), in Urbe Vaticana 1970, 586.
2) Cf. A. Majuri, Anecdota Prodromea del Vat. gr. 305, Rdc. Cl. Sc. mor. at. fil.
Ace. Naz. Lincei, ser. V, 17, 1908, 552s.; Pignani, Prolegomeni, 42, 1.
3) Cf. H. Hunger, Katalog der griechischen Handschriften der sterreichischen
Nationalbibliothek I, Vindobonae 1961, 409-418.
4) Cf. C. Litzica, Catalogul manuscriptelor grecesti (etc.) I, Bucurestii 1909, 273s.;
J. Darrouzes, Un recueil ipistolaire du XIIe siecle: Acade'mie Roumaine cod. gr. 508,
Rev. et. byz. 30, 1972, 199-229.
VIII
PRAEFATIO
nobis aliunde innotuerint necne1), alii videant doctiores; hie satis erit rei
mentionem inchoasse.
Cum Nicephori Basilacae Προγνμνάσματα, partim quidem, iam inde
a saeculo XVII publici facta sint iuris2), eius orationes, monodiae, epi-
stolae longius aevi spatium in bibliothecis delituerunt atque perpauca
superiore saeculo, cetera proximis superior!bus annis, editionibus typis
excriptis donata sunt. quas editiones principes hie habetis percensitas:
1 . Miller, Preface d'un auteur byzantin, Annuaire de I'Association pour Ten- m
couragement des otixdes grecques 7, 1873, 146—157 (= A).
Rhetoris anonymi oratio ad loannem Comnenum imperatorem = Fontes rerum r
Byzantinarum aumptibus Academiae Scientiarum Rossicae, accuravit W. Regel,
fasc. 2, or. 21, Petropoli 1917, 330-361 (= B 3, ut anonymi).
H. Korbeti, Έγκώμιον εις ον τ Πατριάρχην Νικόλαον Δ' Μουζάλωνα, Ελληνικά 7, k
1934, 302-309 (= Β 4, ut anonymi).
Papadimitriu1 1902 (= D3, ut Theodori Prodromi)
Garzya1 1963 (= D l -2.4)3); Garzya2 1965 (= B 2); Garzya3 1966 (= B 1); Gar- g
zya* 1968 (= C); Garzya5 1969 (= B 5); Garzya6 1971 {= A).
Pignani, Frammento, 1978 (= *E)4). p
De huius editionis natura atque indole pauca sunt, quae memorare
velim. cum plurimorum textuum unicus testis exstet5), S scilicet, hoc ap-
prime appetendum erat, fontem illum perutilem et singularem quam fide-
lissime profecto, sed circumspecte, praescribere; quod munus quam ar-
duum ac lubricum sit, ii testari possunt, quibus facultas Scorialensis
adeundi non numquam accident, liber enim litteratura cursiva magis ad
usum cotidianum quam ad calligraphiam accommodata exaratus est,
citata spissaque, compendiorum atque notarum abundanti eorundemque
vel insolentium saepe vel a librario αντο<?χεδίως prolatorum, obsoleta
interdum seu penitus corrupta. textus ipse contra accurate ac diligenter
descriptus raris nee magnis mendis foedatur, personarum et locorum no-
minibus exceptis, in quibus transcribendis amanuensis frequentius pec-
cat. eiusdem autem manus lectionem hie atque illic correxit refinxit dele-
1) Cf. A. Garzya, Fin quando visse Niceforo Basilace?, Byz. Zeitschr. 64, 1971,
301s.; vid. contra Darrouzes 210.
2) Vid. L. Allatius, Excerpta varia Graecorum sophistarum ac rhetorum, Romae
1641,125-220.
3) Cf. etiam A. Garzya, Una epistola inedita di Niceforo Basilace, Boll. Comit.
Class. 7, 1959, 59 — 64; Variant! a un'epistola di Niceforo Basilace, ibid. 9,1961, 43s.
4) Nicephori Basilacae omnia, adhuc quidem nota, duobus voluminibus nunc
comprehenduntur, altero, quod hoc meum est Teubnerianum, altero, quod nuper-
rime divulgatum est, i. e. Niceforo Basilace, Progimnasmi e monodie, a cura di
Adriana Pignani (Byzantina et Neo-Hellenica Neapolitana X), Neapoli 1983.
5) Epistolarum tantum l et 3 memoria binis codicibus innititur; plures forsitan
epistolas fons Bucurestini 508 servaverit.
IX
PRAEFATIO
vit, aliquid interscripsit, margines, quo orationis flores melius eluoerent,
verbis ώρ(αϊον), ση(μείωαα,ι) similibusque adhibitis annotavit.
Basilacam comprehensionis numerose et apte cadentis studiosissimum
fuisse inter omnes constat. attamen textum, quotiescumque clausula de-
siderata est, corrigere nolui; summum, quomodo numeri verborum ordine
leviter immutato restitui possent, in apparatu significavi, quod autem ad
verborum interpunctiones attinet, eas minus frequentes duabus de causis
volui, hinc quo orationis ornatus eiusque copiae, ut sunt repetitiones ite-
rationes opposita al., a Nicephoro potissimum dilecta magis eminerent,
bine ne numeri intervallis finiendis incommodum daretur, quae, ut e no-
stri temporis investigationibus intelligitur1), cum eo, quod antiqui et
Byzantini de orationis circuitu atque conclusione senserunt, potius quam
cum praesenti interpungendi ratione conectuntur.
Beliquum hoc loco est, ut discipulis meis Richardo Maisano et Hadria-
nae Pignani amplissimis verbis gratias persolvam, si mihi editionibus ab
eis paratis uti et frui licitum fuit. nee Bibliothecae Teubnerianae redacto-
rem reticeo v. d. Guntherum Chr. Hansen, qui, qua est scientia et copia,
operam praesentem validissimamque dedit, ut hoc opus minus mendo-
sum evaderet. eundem Maisanum denique aliumque discipulum meum
Ferrucium Conti Bizzarro gratissimo prosequor animo, quippe qui alter
graecitatis alter nomimim atque locorum indices perattente confecerint.
Dabam Planitie Surrentina pridie Kai. lul. MCMLXXXII
Antonius Garzya
1) Inter disputationes recentissimas cf. Maisano; W. H randner, Der Proaa-
rhythmus in der rhetorischen Literatur der Byzantiner (Wiener Byzantinische Stu-
dien XVI), Vindobonae 1981; Helena Cichocka, La posizione delPaccento nella
clausola degli storici protobizantini, ΚΟΙΝΩΝΙΑ 6, 1982, 129-145.