Neofeminizam i socijalistička alternativa PDF
Preview Neofeminizam i socijalistička alternativa
NEOFEMINIZAM I SOCIJALISTIČKA ALTERNATIVA Izdavač 'NIRO »Radnička štampan Direktor RADOSLAV ROSO Glavni i odgovorni urednik ČEDO MALES Urednik MILIVOJE PAVLOVIĆ Recenzenti Prof. dr MIROSLAV PEČUJLIĆ Dr VUKAŠIN PAVLOVIĆ Knjiga je štampana uz finansijsku pomoć Fakulteta političkih nauka »Veljko Vlahović«, Sarajevo, i Samoupravne interesne zajednice nauke BiH, Sarajevo Nada Ler-Sofronić Neofeminizam i socijalistička alternativa r/ RADNIČKA ŠTAMPA Beograd, 1986. Katalogizacija u publikaciji (CIP) 396.1 AEP-COOPOHHR, HaAa Neofeminizam i socijalistička alternativa / Nada Ler-Sofronić, — Beograd: Radnička štampa, 1985 (Beograd: BIGZ). — 151 crp.; 25 cm I Ler-Sofronić, Nada IIK: a. 2KeHCKO nHTaite 6. MapKCH3aM-<I>eMHHH3aM Obrađeno u Narodnoj biblioteci Srbije, Beograd MARKSIZAM I ŽENSKO PITANJE U OSAMDESETIM GODINAMA Problem odnosa marksizma i ideja i teorija pokreta za oslobođenje žene u 80-tim godinama ovog stoleća dospeva u žižu aktuelnih društvenih istraživanja. O tome svedoči i enor- man porast literature i naučno-istraživačkih radova iz svih društvenih nauka koje se bave položajem žene i mogućnostima njenog oslobođenja. Unutar te literature sve veći je udeo kritičkih rasprava s marksističkim premisama ili u pole mičkom odnosu prema marksizmu. Izlaganje razloga za ak- tuelnost ove problematike odmah nas uvodi u centar pro blema ove knjige. Tendencija preobražaja egzistencije i svesti društvenog položaja i uloge žene u sa vremenom svetu dobij a specifičnu težinu velike društveno-istorijske promene. Ta tendencija čini sastavni deo svetskog procesa socijalizma. Unutar te tenden cije nastaju bitne komponente socijalno-ekonomskih i socio- -kultumih alternativa i civilizacijskih mena okrenutih ka so cijalizmu, nasuprot krizi i retrogradnim promenama svih savremenih društvenih i političkih sistema zasnovanih na klasnoj strukturi društva. Ovo istorijsko kretanje je mnogo šire od pokreta za oslobođenje žene. Ti pokreti su zasad samo parcijalna idejna i socijalno-politička artikulacija ovog istorijskog procesa. U tom smislu ova knjiga istražuje i raspravlja socio-psihološke socio-ekonomske, socio-kulturne i socio-političke uzroke po jave pokreta za oslobođenje žene, njihovih ideologija i nji hove prakse unutar celine društvenih zbivanja karakterističnih /a svet u kome živimo. 5 Pokreti za oslobođenje žene danas se rađaju u višestru kom kritičkom odnosu: prema građanskom društvu i nje govim retrogradnim procesima; i prema statičnim, konzerva tivnim, dogmatskim ideološkim i političkim strukturama etatističkog socijalizma, kao i u odnosu na anahronične, spram istorijskih mogućnosti zaostale ideje, projekte i praktične inicijative značajnog dela radničkog pokreta. Ovaj kritički odnos sadrži izvanredno duboke mogućnosti bitne inovacije istorijskog projekta socijalizma i nove vidike oslobodilačke prakse ljudi. Na strani žene realizacija ove mogućnosti zavisi od arti kulacije istorijske svesti pokreta za oslobođenje žene, od teorijskog i praktičnog rešavanja brojnih dilema, a i od prevazilaženja početnih stranputica u koje zapadaju pojedini delovi tog pokreta. U tom smislu suštinski problem tiče se podizanja kritičke svesti i istorijske inicijative pokreta za oslobođenje žene iz okvira partikularne prakse i parcijalnog društvenog bića žene, takve prakse i takvog društvenog bića koji su nastali u celokupnoj istoriji antagonističkih i hije rarhijskih društava i neizbežno se reflektuju u oslobodilačkim pokretima žena. To opet zavisi od sjedinjavanja specifičnih idejnih i socijalno-političkih vrednosti pokreta za oslobođenje žene, sa istorijskom baštinom i živim strujanjima ideja i prakse univerzalnog ljudskog oslobođenja, čiji je najbolji tumač marksizam, odnosno ideja socijalizma. Za rešavanje ovog ključnog pitanja, pitanja od kojeg zavisi i istorijski projekat socijalizma, suštinsku smetnju predstavlja dogmatski marksizam i njemu odgovarajuće ideo logije i prakse. Otklanjanje te velike prepreke ne može se ostvariti samo u oblasti ideja, teorijske proizvodnje, intelektualnih dopri nosa, već je za to neophodan praktičan istorijski susret naj bolje sađriine savremenog radničkog pokreta i pokreta za oslobođenje žena, kao i drugih novih socijalnih pokreta okre nutih ka socijalizmu. Ova knjiga raspravlja o mogućnostima razvoja teorije oslobođenja žene na temeljima marksizma, o mogućnostima novih idejnih i teorijskih sinteza nakon istra živanja praktičnih inicijativa i borbi ovih pokreta u kojima se ta sinteza već nalazi na putu. Uprkos izraženom antifeminizmu u našoj kulturnoj klimi koji potiče od desnog konzervativizma i patrijarhalizma, te 6 dogmatske interpretacije neofeminizma kao »buržoaskog«, ipak je u jugoslovenskoj idejnoj i intelektualnoj stvarnosti legitimno tragati za mogućnošću potpunijeg viđenja ovih procesa, jer je glavna idejna orijentacija ovog društva usme- rena protiv dogmatske misli, konzervativnih ideologija i prak se. Isto tako, viđenje ovog istorijskog procesa i istraživanje njemu odgovarajuće teorijske sinteze neophodno je za bu dućnost jugoslovenskog socijalizma, jer se istorijski projekat samoupravnog socijalizma ne može dalje razvijati niti oži votvoriti bez takvih sinteza. Istorijski materijalizam — Marksova i marksistička opšta teorija istorije, čoveka i društva, pretrpela je najtežu reduk ciju u obliku dogmatskog marksizma. On ju je pretvorio u shemu istorijskog determinizma nezavisnog od svesne isto rijske prakse ljudi, čime opravdava autoritarnu praksu svojih socijalnih protagonista. Savremena teorijsko-kritička misao sadrži podsticaje da se ova opšta teorija dalje bitno razvija. Otkrivajući i rešavajući prvobitna istorijska ograničenja i protivrečja Marksove i marksističke misli, ona teži da pre vazi đe i nadjača dogmatizovani istorijski materijalizam. Centralni deo Marksove i marksističke teorije — kritika političke ekonomije uključiv i Grundriisse i njihovu teorijsku pozadinu u Marksovim ranim radovima — dobio je ekono mističku i antihumanu interpretaciju unutar dogmatskog marksizma. To se posebno odnosi na potiskivanje problema tike ličnih odnosa i oblika vanekonomske eksploatacije, što se posebno tiče žene. Rezultiralo je teorijsko nazadovanje u odnosu na prvobitnu ideju socijalne jednakosti polova, Mark- sovu i marksističku misao o oslobođenju žene. Sve to pred stavlja najtežu smetnju za danas neophodni teorijski razvoj i nove teorijske sinteze koje se tiču emancipacije žene. U ovoj knjizi posvetićemo pažnju onim aspektima ove centralne problematike marksizma za koje nam se čini da pružaju dalekosežne mogućnosti za kritiku i prevazilaženje dogmatske interpretacije. Ti aspekti su gotovo bez izuzetka povezani sa istorijskom sudbinom žene u građanskom društvu i u socijalizmu. Reč je posebno o teorijskim problemima koji su našli malo mesta u klasičnoj i savremenoj marksističkoj literaturi. To su: smisao kategorije uloge pola za reproduko- vanje odnosa dominacije i eksploatacije; odnos predgrađanske 7 i građanske eksploatacije i alijenacije i funkcionalno uključi vanje predgrađanskih oblika u kapitalističke strukture po sredstvom eksploatacije žene i alijenacije u odnosima među polovima; odnos između neposredne proizvodnje kapitala i produkcije-reprodukcije radne snage kao kapitalističke robe putem posredne kapitalističke eksploatacije žena u porodici i restauracije ekonomskih i ideoloških patrijarhalnih struk tura u građanskom društvu; dijalektika istorijskog razvoja potreba i kapitalističke strukturacije otuđujućih potreba, što posebno otkriva podela prakse na privatnu i javnu sferu, podela na ekonomsku proizvodnju i delatnosti isključene iz te proizvodnje, a bitne za egzistenciju i razvoj čoveka — sve to zasnovano na antagonističkoj društvenoj podeli rada iz među polova, na društveno inferiornom položaju žene. U istorijskom razvoju marksizma, a suprotno njegovim osnovnim humanističkim idejama i teorijskim aspiracijama, zanemarena je spoznaja istorijske dijalektike na nivou indi viduuma, ličnosti. Ova praznina je omogućila da se teorijske spoznaje i istraživanja ličnosti i svih aspekata psihološkog, intimnog, ljudskog, odvijaju mimo marksizma i artikulišu u opoziciji prema marksizmu. Tu prazninu naročito je isko ristio dogmatski marksizam i etatistički socijalizam potis- nuvši čoveka i njegovu sreću iz projekta bitnih ciljeva revo lucije; tako se i »žensko pitanje« našlo među drugorazrednim problemima. Time delom možemo objasniti nedoumicu koja se javlja prilikom problematizovanja »ženskog pitanja« u so cijalizmu. Iz rečenog je vidljivo da ne krećemo dosta uobičajenom metodom u neofeminističkim ambijentima kao što je postav ljanje pitanja: »Da li socijalizam oslobađa ženu?« Činjenice i argumenti kojim se negativan odgovor na to pitanje može potkrepiti su obilni, jer su rani socijalizmi većinu svojih eko nomskih i socio-kultumih teškoća prevaljivali vrlo brzo na leđa žene i to kroz rehabilitaciju familijarističke ideologije, reprodukciju tradicionalne podele rada između žene i muš karca, rekonstrukciju odnosa moći prema tradicionalnom muškom modelu u politici i većini sfera javnog života. Ali, šta ostaje posle odgovora: »Ne, socijalizam nije oslo bodio ženu«? Rezignacija, jer je socijalizam izneverio ženu, a ona u pokretu bila izmanipulisana? Stav da je ropstvo žene 8
The list of books you might like
