natutech-2000-01

103 Pages·518.3 MB·Dutch

by  www.veenmedia.nl

Www.natutect
AETR
8 kJkipfiis en
LEZERSSERVICE
NATUUR&TECHNIEK
Natuur & Techniek
Wetenschapsmagazine van formaat
ARaline Eldikhed Natuurwetenschappen en techniek zijn voortdurend in beweging. Natuur &Techniek
volgt al bijna zeventig jaar de ontwikkelingen op de voet en informeert u daarover.
In een wereld waarin alles aan verandering onderhevig is, kan een tijdschrift dat daar-
over schrijft niet achterblijven.
Om u over alle relevante ontwikkelingen en ontdekkingen binnen wetenschap en
techniek goed te kunnen informeren, was meer ruimte nodig. Daarom verschijnt

Natuur &Techniek wetenschapsmagazine voortaan 1 1x per jaar op groot magazineformaat,
per nummer 92 pagina's dik, in de zomer dubbeldik.
Niet alleen het formaat is gewijzigd, ook inhoudelijk is Natuur &Techniek wetenschaps
magazine vernieuwd, met eenverbrede redactieformule en een moderne, heldere
opmaak. Binnen het redactieteam is intensiefgediscussieerd over hoe we van Natuur &
Techniek een nog beter blad konden maken.Vijftienhonderd abonnees vroegen wij naar
hun mening en wensen. Bestreek Natuur &Techniek wel genoeg aandachtsgebieden? Beviel de
onderwerpkeuze, de schrijfstijl, vormgeving en beeldgebruik? De mening van onze lezers speelde
een doorslaggevende rol bij de definitieve uitwerking van onze vernieuwingsplannen.
Het resultaat mag er zijn: een groter, informatiever en toegankelijker Natuur &Techniek weten-
schapsmagazine. Het zo kenmerkende karakter van Natuur &Techniek ging echter niet verloren.
Integendeel: meer dan ooit zal ons betrouwbare, actuele en opiniërende wetenschapsmagazine aan
uwwensen voldoen.
Introductieaanbieding
Bouwzelfeenspectroscoop«Isteveelzoutinhetetenechtslecht?
www.natutech.nl
| 68ejaargafg
tantlet00)

Neem nu zeer voordelig
een abonnement op het vernieuwde
Natuur &Techniek wetenschapsmagazine met

bijgaande antwoordkaart ofbel 0(031)76-5733770
e speciale introductieprijs: | enenei
één jaar voor f 99,50 / 1990 BE belsele CS
Horta DES |DsDn en
e Djounsgerrueinmbefta5l0e,n- n/or1m0a0a0lBffr1k0o9r,t5i0ng/!2190 Bfr VLoeatblalgerlaasakfiejet; 5
e deze aanbieding geldt tot 1 april 2000
REE Í Î
en naar
koudedis
Groter, informatiever, toegankelijker
Met méér vaste rubrieken

Profiel
Ontdekkingenen uitvindingen inwetenschapentech-
“Totdatjeje realiseertdatwetenschap niekwordengedaandoormensen. Mensen metambi-
nietalle vragen kanbeantwoorden” ties, drijfvereneneenvisie. Profiel iseen nieuweru-
CarloBeenakker briekwaarin sleutelfigurenwordengeïnterviewd met
denadrukopdemensachterdewetenschapper, be-

RETE Ha ene leidsmakeroftechnicus.Waaromzijnzij natuurkunde
itsjjHascie gaanstuderen enwatbezielthen in hunwerk?Wat
hopenzijooitnogtebereiken? Hetantwoord hierop
gevenzein Natuur&Techniek.

e rwin wabegti,Bitesgorteraggesen
FatPsotianrsen

Hotpaper
Hoebelangrijkbepaaldewetenschappelijkeartikelen,
hoevakeranderewetenschapperserin huneigenvak-
bladen overschrijven. Hoevakergeciteerd, hoe heter
hetonderwerp. In hotpapervertelteen deskundige
HeivriSonpAvnejreseIdtngelpAnhleigesznaaseeretdetogee.sn waaromzo'n heetartikelzovaakdoorandereweten-
schapperswordtaangehaaldenwaarom hetbetreffen-
deonderwerpzobelangrijkis
Prijs f 99,50 / 1990 Bfr
voor een jaarabonnement
op Natuur & Techniek
Dezeaanbiedinggeldttot 1 april2000
Doe hetzelf Denormaleprijsisf 151,50/3030Bfr.
lederemaandbeschrijftNa- voorjongerenf 109,50/2190Bf:
tuur&Techniekeenexperi-

mentuitdenatuurkunde,
scheikunde, astronomieof
ice Natuur&Techniek
biologie. Omzelfuittevoe-
Postbus3144
ren,te (her)ontdekkenente
onderzoeken.Vanwasmidde- 4800 DC Breda
lenzymentotzelfbouwspec- el: 0(031)76-5733770
troscopen. Eenactieveru-_
ee LOEAer
briekvoorleerzame, span-
nendeen plezierigeuurtjes.

Actueel
ACEEEENvitreInbtbest
SchaEkeEleLnmet Eenrubriekdienieuwsin het
eenkoolstofmotecuul kortbrengt. Doormiddelvan
gilie.det. eigen reportagesenartikelen
signaleertNatuur&Techniek
vroegtijdig nieuwontwikkelin-
gen, veranderingen en inno-
vatiesinwetenschappelijkon-
derzoek,technologischeont-
äiunkdenpzerticjianfsfrits wikkelingen en hun gevolgen.
aanterijden EN
68e jaargang Hoofdartikel
januari 2000
Hoofdredactioneel
Helemaal anders, maar toch vertrouwd
delkent nog
Brieven/Colofon
Actueel
Boerderij op zee
Schakelen met een koolstofmolecuul
Kort: Nanonauwkeurig
Sociale intelligentie heeft biotrekje
Kort: Eten, leuk ofgezond?
Hap- of raspsporen op inktvishuisjes’?
Kort: Nederlandse voorzitter ESF
Inhaalslag voor Vlaanderen
Kort actueel
Studentenstatistiek * Jupiters kinderen *
Nieuw, gevarieerd griepvaccin?
Links en rechts meten stress
Kort actueel
Laser schilt botten
“Ik heb een beperkt talent. Ik heb promovendi
gehad die veel slimmer zijn dan ik,” vertelt
theoretisch fysicus profdr CarloBeenakker
tegen Natuur &Techniek.In gesprek met een
Spinozaprijs-winnaar die niet aan zijn kinderen
kan uitleggen wat hij doet. “Papa zit steeds te
internetten.” 3 liter VW Lupo—_

Diesel Wel
eN,
LGhaleEelf TT
KCHLGILS
pe
>
N&Twetenschapsmagazine -januari 2000
Kernartikelen
22 Nobelprijs Natuurkunde:
_Op zoek naar laatste deeltje

Gerard ‘t Hooft en MartinVeltman kregen vorige maand de
Nobelprijs voor Natuurkunde uitgereikt. Hun Belgische vak-
genootAlexander Sevrin beschrijft voor Natuur & Techniek
waarom deze toekenning zo terecht is. De zoektochtnaar
het laatste deeltje is nog niet voorbij. * Alexander Sevrin A
P
E
30 Keukenzout-hype
Rubrieken
Eet minder zout en je zal langer leven!We horen het al der-
tig jaar.Al die tijd verborg deze slagzin een van de hevigste
controversen in de geneeskunde. Slechts een ding staat vast:
niemand heeft ooit eenduidig een verband tussen keuken- 36 Hot paper 78 Interactief
zout en hoge bloeddruk kunnen aantonen. * Ann De Ron M-theorie: de ultieme fysi- Internationaal scoren met
sche theorie in wording. ThinkQuest * Het orakel van
38 Maf van gras Sander Bais Cap Gemini * Hypochonders
op internet * Memo's boven
je venster
56 Depot Boerhaave
Voetbal vindtJohan Mourik maar zozo, hoewel hij erwel
feeling mee houdt. Hij kijkt naar Studio Sport, “puur om te Beroerde maantekeningen:
zien hoe de velden erbij liggen”. De productmanager bij Ba- Galileo was geen prutser. 80 Agenda
renbrug is gefascineerd door gras. Een gesprek over de vijf-
tiende grasmat vanAmsterdamArenA. * David Redeker
66 Column 82 Inzicht
42 Exoplaneten betrapt Haaientanden zoeken op het Hoe werkt een tl-buis?
strand van deWesterschelde.
Salomon Kroonenberg
Pas sinds vijfjaar kunnen astronomen gericht zoeken naar 84 Doe het zelf
planeten buiten ons zonnestelsel. Ze bestuderen de handte- Bouw zelfeen spectrometer
kening van sterrenlicht, op zoek naar een verstoring door 67 De opinie met bijgesloten bouw-
een planeet. De jacht op nieuwe planeten is in volle gang en Academische vrijheid, maar plaat en een cd.
de nieuwsberichten volgen elkaar snel op. * Bennie Mols voor postdocs geen plaats.
86 Prijsvraag
50 Overwinterende duikeenden 72 Publicaties
Hoeveel lijntjes bevat een
Niethalfzacht * BoekenTop 3 cd? « Puzzel
Duikeend zijn is topsport. De op hetIJsselmeer overwinte- ° Freud knock-out * Onze
rende vogels leven van driehoeksmosselen. Het opduiken en eigen dino * Het recept
verteren van de mosselen legt een dusdanig groot beslag op Mens * Het weer in bits en
wat de vogelfysiek aankan, dat het een topprestatie is dat hij bytes * Muisarm *Woensdag
überhaupt de winter overleeft. * Joep de Leeuw priemgetallendag * Schelte-
ma's bestsellers
58 Superzuinige diesels
Met de Lupo 3L-TDI vanVolkswagen kun je op één liter de

Afsluitdijk over, ofvanWilrijk naar Zaventem. Greenpeaceis
minder blij, want de Lupo loopt op diesel. ‘De verkeerde
techniek’, vindt de milieu-organisatie. Een beetje kort door
de bocht. * Anne Schulp

Meerwetenschapsnieuwsopwww.natutech.nl
LEZERSSERVICE
NATUUR&TECHNIEK

DIGITALE
ARCHIEF III

aa ,
aneeaudeBanesto.EenNedweese.Akezatnogwezon
hebctet iechebeijerSpaarwacvleeerratazettoitie 5
Hatvar&Techmiex,195jaargangA7,aff.1pap.Dev
EirsEr er:
Erik War erinredacteurvanWatATerhniek
JehetWeb
wach
grtleeemmeMU
PC-486, 8Mbinterngeheugen
indows3.1(1),Windows95/NT/98

Ï benarmandpeuan | . ie bn AA Liet Ain: VGA-scherm, 256kleuren

' | | | bna oo Ne de 2xed-romspeler
Hoofdredactioneel
Helemaal anders
maar toch vertrouwd

e afgelopen maandben ik diverse ma- nooit hoeft te zoekenwaar artikelen beginnen
len aangesproken over mijnvorige ofdoorgaan. Kaders mogen de hoofdtekstniet
hoofdredactioneel,Rode konen’. Zon- verstoren.Voor‘scannende lezers’: alle illustraties
der uitzondering was iedereen benieuwdwat de hebben een eigen bijschrift—mét kopje—zodat
restyling zou opleveren.Je moet goede argu- u nooitmeer hoeft te gissenwaar wat bijhoort.
menten hebben om zo'n monument als Natuur & Waaromoveralvierkleurendruk? Omdat dat ons veel
Techniek grondig aan te pakken. Die hebbenwe. meer mogelijkheden biedt structuur in het blad
Hetveranderingsproces begon voor mezelfin aan te brengen.Vaste rubrieken krijgen vaste
de loop van juni 1999. In opdrachtvan Roeland kleuren (en eenvaste plaats), zodat u ze gemak-
Dobbelaer mocht ik toen mijn eerste ideeën kelijkerkuntvinden.
voor een vernieuwd Natuur&Techniekwetenschaps- Waarompasteltinteninkaders? Omdat dat rust ge-
magazinepresenteren aan de voltallige redactie. nereert, en details in illustraties die een functio-
Het op dat momentnetvoltooide lezersonder- nele kleur nodig hebben, dan beter opvallen.
zoek had ik expres nog niet gelezen, om blanco Waaromnieuwerubriekenzoals‘Inzicht’, ‘Doehetzelf’,
hetproces in te kunnen stappen. ‘DepotBoerhaave” en“Hotpaper’? Omdat die de veel-
“Bladenmakers moeten hun lezersliefkozen”, vormigheidvan N&Twetenschapsmagazinevergroten.
moetik tijdens die eerste sessie hebben gezegd. Voor elck watwils!
Die zin is bij vormgever Doortje Gorissen blij-

ven plakken, want in de proefopmaakheeft ze
“Bladenmakers moeten
deze opmerking naastm'n fotootje gezet. Ik heb
'‘t maarlaten staan, want in de restyling was het
hun lezers liefkozen”
dit zinnetje waar het allemaal om draaide. Een
mooi blad, maarmeer dan alleenl'artpourl'art.
Lezersgerichtdenken
Waaromeen betereverdeling overdekerngebieden Natuur- DrJosvan den Broek is
Bij elke waarom-vraag die we onszelfhet afgelo- wetenschappen,Techniek,Menswetenschappen,Aarde &kos- hoofdredacteur van
pen halfjaar hebben gesteld, heeft ons de lezer mos,Mens &gezondheid,Biologie &ecologie,Informatica & Natuur & Techniek
voor ogen gestaan. Het mochthelemaal anders, nieuwemedia,enVerleden? Omdat u dan altijdweliets wetenschapsmagazine.
maar moest toch vertrouwd blijven. Een nieuwe van uw gading in uwlijfbladvindt.
jas die de oude lezermoestpassen.
Waaromeengroterformaat? Omdatwe dan naar Nederland-België: 1-1
een groter, beterleesbaarlettertype kunnen Totslot:waaromaandachtvoorVlaanderenénNederland?
overstappen. Meerruimte betekent meerrust, Omdatwe lezers (B) en lezers (NL) hebben. Telefonisch
wat uiteindelijk de leesbaarheid vergroot. Meer We lezen dus Nederlandse énVlaamse kranten. spreekuur
ruimte betekent letterlijk 40% meer plaats voor Nederlandse énVlaamse medewerkers brengen Opalledinsdagen
nieuws, grotere infographics, mooie foto’s. Nederlands énVlaams nieuws uit Den Haag (NL) injanuari houdtde
Waaromminderglanzend,minderdoorschijnendpapier? én Brussel (B).Aan telefoonnummers voegenwe redactievan 16.00-
Omdatwe metniet-reflecterend papier de lezers 031 (NL) of032 (B) toe.
21.00uurtelefonisch
die hunlijfblad in de luie stoel ofop bed lezen, Oh ja, deAfsluitdijk (zieZuinigediesels op pag. spreekuur. U kunt
eenplezier doen. 58) ligt tussen de kop van Noord-Holland (NL) onsbereikenop .
Waaromeenandereopmaak? Omdat de pagina’s en Friesland (NL) en is 34 km lang. Dat is de af- 0(031)20-5353291.
geen zoekplaatjes mogen zijn. Meer rust, minder stand tussen Zaventem (B) enWilrijk (B).
onderdelen op eenpagina.Voor‘lezende lezers’:
de artikelen zijn maximaal dóórleesbaar, zodat u Josvan den Broek
Brieven aan de redactie
Naschriftredactie nante positie blijven zitten. voorbeeldhiervan zijn de
Uheeftgelijk.FeitelijkisSkinner Ik vraag mij afofde kloof ‘riffen’ vanJamaica. Door
Wezijn blij met uwreacties. helemaalnietdegrondleggervanhet tussen natuur- en menswe- overbevissing van de herbi-
Uwbriefofe-mail isnietlanger behaviorisme,maarde belangrijkste tenschappen wel helemaal vore vissen zijn grote delen
dan400woorden envoorzien voorvechterervan.Alsgrondlegger overbrugbaar is, ofalle roer- van hetrifoverwoekerd met
vannaamen adres.Weplaatsen vandeleerwordt beschouwdJ.B. selen van onze ik’ natuur- algen enwieren.Als gevolg
uwreactiegraag,vaakgeredi- Watson (1878-1958),diesteltdat kundig kunnen worden uit- hiervan hebben veel steen-
geerd eningekort,maardat bete- dierengedrag helemaaldoordeomge- gelegd. Ikverwijs naar Sha- koralen het loodje gelegd
kentnietdatwehet eraltijd vingwordtbepaald.Na 1930ont- dowsofthemind van Roger door verstikking. Papegaai-
stondeenmeergematigd behavioris- Penrose, een van de groten vissen zijn dus geen vijan-
meeeenszijn.
me,waarinaanhetinnerlijkvaneen uit de bêtawereld. Hij meent den van steenkoralen, maar
RedactieNatuur&Techniek dierwel degelijkeenrolwerd toege- dat het bewustzijn buiten eerder hun beste maatjes!
Postbus 1528 kend.Skinnerkeerdeechterterug het kwantificeerbare valt.
NL-1000BMAmsterdam naarhetmeerextremebehaviorisme Een mening die ik (toegege- MartindeGraaf
e-mail [email protected] vanWatson. Dankzij Skinners bui- ven: als Godgelovige) bij- M.deGraaf(@telecom.net.et
fax[phone]
tengewoongroteinvloedindepsy- treed. Ik heb de indruk dat u
chologie,iszijnnaamonlosmakelijk eerder tendeert naar de meer
verbondengeraaktmethet behavio- materialistische visie die be-

risme.Datzelfdegeldtinmindere wustzijn laat voortkomen uit
matevoorPavlovenTinbergen. de materie van de hersenen.

|‘De psy- Wat ikwel betreur is uw
Echologie uitlating over DeepBlueIT en
verhardt’ Gary Kasparov. ledere‘bèta’
(N&T 1999, weet dat achter Deep Blueeen
10) wordt MM reactie komt enigs- zestigtal techneuten van IBM
beweerd dat BV Ezins laat, maar ikwil stond tegenover één speler,
B.F. Skinner graag een opmerking maken hoe inventiefook.Voor mij NaschriftWeinberg
de grondlegger is van het over het uitstekende artikel ‘marketing-humbug’. HelaasmoetikdeheerDeGraaf
behaviorisme. Het behavio- over transporteiwitten van tegenspreken.Het bijschriftwasniet
risme is echter voortgeko- de lever (N&T 1999,3). Er IrR.A.Thomas “absoluteonzin.”Volgens drIleana
men uit het onderzoek aan wordt gesproken over de na- Kortrijk (B) Clavijo,papegaaivissenspecialistevan
diergedrag van Pavlov, Skin- komelingen van de familie de UniversityofNorth Carolinaat
ner enTinbergen. Pavlov be- vanJacob Byler uit de ge- Wilmington (UNCW) zijndeze
dacht het klassiek conditio- meenschap van‘Dutch Penn- vissennietuitsluitendherbivoor.In-
neren, hetkoppelen van een sylvania’. ‘Dutch’ betekent in derdaadzijnzeditinhetCaribische
niet-natuurlijke aan een na- dit geval niet dat de ge- “Fot mijn grote verbazing gebiedvoorhetgrootstegedeeltewel
tuurlijke prikkel (hond meenschap uit Nederland af- las ik in het artikel over (maaringestressteriffenverandert
kwijlt bij het luiden van een komstig is, maar uit Duits- koraalvan dr StevenWein- ookdezetendens).InhetIndopacifi-
bel).Tinbergen hield zich land, dus‘Deutsch’. In het berg (N&T 1999,7) hetvol- schegebied is het echternietzeld-
bezigmet de vraag ofgedrag artikel wordt gesuggereerd gende: “Papegaaivissen be- zaam omvraatsporenvanpapegaai
aangeleerd oferfelijk is. dat het hier om nazaten van horen tot de natuurlijke vij- vissenoplevendekoralen tegen te
Skinner bedacht slechts één een Nederlandse gemeen- andenvan rigkoralen, die ze komen,zoals op bijgaandefoto.Dat
onderdeel van het leerge- schap gaat. met hun krachtige‘snavel’ te opentdeweg voordevestiging van
drag, namelijk het operantcon- lijfgaan.” Dit is echter abso- wieren,boorsponzenenanderevoor
ditioneren. Hierbij gaat het dier MichielBischot lute onzin; het is onbegrij- hetkoraalongunstigeoverwoeke-
uit zichzelfhet beloonde ge- mbischot(@capitolonline.nl pelijk datWeinberg metzijn raars.DeGraafheeftgelijkwanneer
drag gebruiken om de belo- achtergrond dit durft te hij steltdat inhetalgemeende be-
ning in de wacht te slepen. schrijven. Papegaaivissen zijn grazing doorpapegaaivisseneen
De Skinnerbox is een afge- herbivoren die zichvoeden meergunstigedan ongunstigebioti-
sloten ruimte met een voe- met turfalgen, eencellige al- schefactorvoorkoraalriffenis.Dit
derbakje en een handel.Als Bk stel het zeer op prijs dat gen die zich in dode kalkske- geldtechterslechtszolang het eco-
het dier op de handel druk- u bijdraagt tot het dichten letten vestigen. systeem ineengezondevenwicht
te, kreeg het eten in het voe- van de klooftussen alfa en In de tweede plaats zouden verkeert;helaas isdatsteedsminder
derbakje. bêta.Vooral de bètalui steken de riffen niet overleven zon- vaakhetgeval.
echter hun voelhorens uit derpapegaaivissen en andere
FritsVeerman naar alfa, terwijl de laatsten rifherbivoren, zoals dokters- DrStevenWeinberg _
oizo(@fwjveerman.demon..nl comfortabel in hun domi- vissen en zee-egels. Een goed Luxemburg

6 Natuur&Techniekjanuari 2000
colofon

| Hoofdredacteur drJosvandenBroek
4Sr boedelscheiding Redactie drPaulBastiaansen,GijsvanHengstum,drsaKortbeek,
tussen evolutie en drirdrsBennieMols,licAnnDeRon(België),drsAnneSchulp,
ethiek is onwenselijk,” drsErickVermeulen,AnouckVrouwe
betoogt drJanVorstenbosch Vormgevingeninfographics FraukeErichsen,DoortjeGorasat8
terecht (N&T 1999, 10). Meer Medewerkers profdrJ.P.Abrahams,drJ.Bosmans,profdrA.Brouwer, EO
nog: ze is onredelijk, onwe- drC.Brown,drH.Groenendijk,profdrA.Heck,drA.IJzerman,profdr
tenschappelijk en onethisch. S.Kroonenberg,irE.deLeeuw,drE.vanNieukerken,drFRaeymae-
Onredelijk, want‘evolutie’ is kers,irD. Redeker,profdrJ.Reedijk,profdrirH.Tennekes,profdrS.
een verschijnsel dat we als vanderVies,OttoVork,profdrG.Vriend,drA.J.vanWinkelhoff
het ware uit de wereld ge- Midas Wetenschappelijkeadviesraad profdrW.Fiers,profdrG.vander
licht hebben, en er een Groen,profdrV.Icke,profdrH.vanderLaan,PEdrirA.Rörsch,
naam aan gegeven. Het is zin van het woord zijn. Ook profdrA.Sevrin,profdrF.VanNoten
dan een referentiepunt ge- bij hen is het basisgeloof Adviseurinalgemenezin ThJ.M.Martens
worden, een geloof. Zo is verlegbaar. Ethici doen aan
ook‘Goed en Kwaad’ een toegepaste wetenschap. Net Redactieenvormgeving
geloof, een andere doorsne- zoals de ingenieur en de arts Postbus 1528, 1000BM Amsterdam(NL)
de van de wereld. Deze twee gebruiken zij daarbij nor- tel:[phone] Vanaf4februari5353953
onderdelen gescheiden hou- men en voorschriften. Zij fax:O(031)205353250 Vanaf4februari5353950
den is onredelijk.Al geefik streven naar een‘gewenste e-mail:[email protected]
griftoe dat we nu uitgaan situatie’, want datwat‘ge-
van een verder geloof, na- wenst’ is, is het goede. Ethici Voorallesbetreffendeabonnementen,bestellingenenmutaties
melijk dat van de eenheid staan voor de extra moeilijk- Lezersservice tel.[phone]/faxEA5712412 |
van de wereld. heid te moeten overzien wat E-mail [email protected]
Onwetenschappelijk, want ‘geluk’ voor de toekomstige AdresvoorNederland Postbus3144,4800DC Breda
kenmerkend voor weten- mens voorstelt. Ze missen de AdresvoorBelgië Postbus34,3620 Lanaken
schap is dat ze verbanden toetssteen die de gewone in-
legt, dat ze vergelijkt met genieur hier en nu vindt, Abonnementsprijs f 151,50of3030Bfr(11 nummersperjaar,noporee
een referentiepunt.Te een- dubbel. Geen wonder dat Voorstudenten f 109,50of2190Bfr.
voudig gezegd begint de veelal een referentiepunt Voordriejaar f385,50of7710Bft.
chemie vanafde atomen als buiten de mens wordt geko- Europa f 199,-(surface),f215,(airmail)
aanvaarde waarheid, de fysi- zen, namelijk God. Ook in _ BuitenEuropa f 239,-(surface),f325,-(airmail)
ca vanafquarks ofbewe- het laatste geval is bewust Eenabonnementkanopiedergewensttijdstipingaanenlooptautomatischdoor,
gingswetten, de biologie geen rekening gehouden tenzijhet2maandenvoordevervaldatumperbriefisopgezegd.
vanafde cel ofhet organis- met de‘evolutie’ bij het stel- Lossenummers f 13,75of275Bfr.(excl.verzendkosten)
me, de psychologie vanafde len van normen. Dat is on- Distributieboekhandel BetapressBV,Gilze(NL)-AMP,Brussel(B)
geest, de religie vanafGod ethisch. PostrekeninginNederland nr. 1062000tnvVeenMagazines,Utrecht
ofde bijbel. Dat het referen- Het besefdat de mens een PostrekeninginBelgië nr.000-00-11-811-74tnvVeenMagazines,Utrecht
tiepunt verschoven kanwor- vergelijkendwezen is dat in BankrekeninginNederland 19.23.08.386tnvVeenMagazines,Utrecht
den, mag duidelijk zijn. Dat gedeeltelijke gelijkheden
het moeilijk is over superi- denkt, kan de doelstelling Advertentie-exploitatie BuroJet,RobLutz([email protected])
eure wetenschappen te pra- vanVorstenbosch vooruit Telefoon:0(031)703990000. Fax:[phone]
ten ook. De wetenschap helpen. Het is redelijk, tot Postbus1890,2280DW Rijswijk(NL) |
groeit uiteen in elkaar min nu toe wetenschappelijk, en
ofmeer in de weg zittende niet onethisch.Wat meer is: Uitgever drsRoelandDobbelaer
specialismen. De strikte boe- ‘comparatologie’ als disci- Marketing&Sales drsJohnChantrel OO
delscheiding is hoogst on- pline zou de wereld van de VerantwoordelijkuitgevervoorBelgië ArmandNauwelaerts, a
wetenschappelijk want ze mensen een meerwaarde Santvoortbeeklaan21-25,2100 Deurne/Antwerpen
negeert een deel van wat we kunnen opleveren. Maar dat Druk SenefelderMisset,Doetinchem(NL)
waarnemen. is dan weer een (door waar-
nnn di 5
Onethisch, want ook ethi- nemingen ondersteund) ge- a“úiËgeve rsverrtbond
__Eenuitgavevan
ci kunnen niet zonder ge- loof. Groeppublieks-en
VEEN MAGAZINES _eipsisnineotoizjdss-c1h0ri9f3ten EE
loof, zonder referentiepunt,
hoewel het geen natuurwe- KoenVerschoore Geheleofgedeeltelijkeovernamevanartikelenenillustratiesindezeuitgave(ookvoorhet
tenschappers in de strikte Essen (B) buitenland)maguitsluitendgeschiedenmetddtoestemmingvandeuitgever.
Actueel nieuws in het kort
Brein Inktvis? Baby's Stress
Hersenscans Menuvan Ontstaan Asymmetrie
verklaren mosasaurus reuzen- verraadt
sociale staat ter planeten ‚ kwaliteit
intelligentie discussie toe aan van ons
herziening ecosysteem
pagina 10 pagina 11 pagina 13 pagina 14
Boerderij op zee
Marshalleilanden. De eerste meldt dat sommige cyano-
tests zullen daar binnenkort bacteriën giftig zijn. Niet
beginnen. Als die slagen, doen dus. Planktonbloei kan,
hoopt Markels in 2002 de als het er te wild aan toe
zaken commercieel op rolle- gaat, allezuurstofuithetwa-
tjes te hebben. ter opmaken, wat voor de
Maastricht (NL) - Ambitieuze plannen om in lege stuk- Chisholm ziet dat anders. vissen weinig andere keus
ken oceaan vissen te gaan ‘telen’ stuiten op flinke weer- Zij verwacht dat vooral dia- overlaat dan doodgaan. Mar-
stand. Biologische catastrofen liggen op de loer. tomeeên, enniethetkleinere kels’ argument dat zijn be-
picoplankton de geneugten mesting en passant nog een
einig artikelen heb- ton vis te oogsten.Voorwaar van de Markelsmest zullen belangrijke CO-put vormt,
ben zoveel lezers- geen slechte business. Dat hij ontdekken.Eénstapverderin zietChisholmookalseenge-
brieven opgeleverd er en passant ook nog een devoedselketenlatenveront- vaar. Volgens haar wordt de
als ‘Recycling op reuzen- hoop CO, mee opslaat, isna- waardigde copepoden alvast winst in CO-verwijdering
schaal’ door prof dr Olaf tuurlijkmooi meegenomen. weten op een diatomeeën- weertenietgedaandoorextra
Schuiling in het augustus- Oceanografe Sallie Chis-
nummervanNatuur&Techniek. holm van het Massachusetts
En lang niet iedere briefwas Institute ofTechnology ziet
even vriendelijk. Eén van de echter donkere wolken: “In
onderwerpen die Schuiling het gunstigste geval stort al-
aansneed, is het bemesten leen het ecosysteem in el-
van de biologische woestij- kaar”, maar ‘giftige algen-
nen in de oceanen. bloei’ lijkt haar minstens zo
De verhitte discussie die waarschijnlijk.
daar omheen woedt, beperkt

zich bij lange na niet tot de Onderwaterboerderij
brievenbus van Natuur &Tech- Tweevolstrektuiteenlopende
niek. In oktober kwam ook ideeën over één en hetzelfde
New Scientist met een artikel project. Markels' eerste expe-
over oceaanbemesting, en rimentenlijkenweinigreden
eens temeerblijktditonder- tot ongerustheid te geven.
werp verschrikkelijk contro- Eenkleinehoeveelheidmest- Cyanobacteriën
versieel: ‘Een zegening voor stofdieinjanuari 1998 inde
de visserij’ stellen de voor- Golfvan Mexico werd losge-
standers ons in het vooruit- laten, leverde een flinke dieetminder eitjes teleggen, productievanbroeikasgassen
zicht. Volgens critici is de planktongroei op — en dus wat verderop in de voedsel- als stikstofoxiden en me-
‘verwoesting van complete een hoop voer voor vissen. keten resulteert in minder thaan.
ecosystemen’ nietver meer. Markels’ grootste probleem vis, maar heel veel kwallen. Ook inAustralië en Noor-
Michael Markels, een che- lijktvooralhetafbakenenvan wegen zijn bedrijven bezig
misch ingenieur uit Virginia de viswateren, en het tijdig Andere biologische hor- met onderzoek naar verge-
(VS) wil gaan boeren op zee. ‘binnenlokken’ van grotere rorscenario's gaan over pro- lijkbare methoden om de
Met een nieuw ontwikkelde vissen in zijn onderwater- blemen met de stikstofhuis- visvangst stevig op te krik-
meststof denkt hij op zijn boerderij. Onlangs huurde houding. Markels wil cyano- ken. Afwachten dus hoe dát
‘off-shoreboerderij’ voor de hij 2,7 miljoen vierkante ki- bacteriënaanhetwerkzetten uitpakt…
oostkust van de VS op elke lometer‘dode’ oceaanvande om voldoende stikstof te AnneSchulp
25.000 ton mest 50 miljoen Exclusive Economic Zone van de krijgen, maar Chisholm

8 Natuur&Techniek,wetenschapsmagazine-januari 2000